dcsimg

Mosgito ( Welsh )

provided by wikipedia CY

Pryfed bychan o deulu'r Culicidae yw mosgitos. Mae ganddynt adenydd cennog, corff main a chwech coes hir. Mae'r gwrywod yn bwydo ar neithdar yn unig ond, mewn llawer o rywogaethau, mae'r benywod yn ectoparasit sy'n bwydo ar waed hefyd, drwy ddefnyddio rhan o'u gec sydd wedi'i ffurfio'n diwb hir. Drwy sugno gwaed a theithio o un anifail i'r llall mae benyw miloedd o rywogaethau'n trosglwyddo clefydau megis malaria, y feirws Zika, gwibgymalwst a'r dwymyn felen ond ceir rhai ohonyn nhw sy'n gwbwl ddiniwed. Mae rhai awdurdodau'n dadlau mai'r mosgito ydy'r anifail mwyaf peryglus i ddyn ar y blaned.[2][3][4][5]

Ceir dros 3,500 rhywogaeth ledled y byd[6][7] a gwnant niwed i filiynau o bobl yn flynyddol.[8][9] Mae gwaed amrywiaeth eang o anifeiliaid yn cael eu sugno ganddynt, gan gynnwys: fertebratau (gan gynnwys mamaliaid, adar, ymlusgiaid, amffibiaid a rhai mathau o bysgod.

Tarddiad y gair ydy mosca a ito, sef y Sbaeneg am "bry bychan".[10]

Taconomeg ac esblygiad

Canfuwyd mosigito gydag anatomeg digon tebyg i'r math a geir heddiw mewn gwefr (neu 'ambr') 79-miliwn o flynyddoedd oed (y cyfnod Cretasaidd), yng Nghanada.[11] Yn Myanmar, canfuwyd perthynas hŷn - 90-100-miliwn o flynyddoedd cyn y presennol (CP).[12] Ychydig iawn o newid a fu ym morffoleg y mosgito dros y milenias, yn enwedig o gymharu'r rhywogaetha presennol gyda'r rhai a oedd yn byw 46-miliwn o flynyddoedd CP.[13] Ffosiliau o fosgitos yw'r rhai hynaf i gynnwys tystiolaeth o waed yn yr abdomen.[14][15] Er na ddarganfuwyd ffosiliau o fosgitos a oedd yn byw cyn y cyfnod Cretasaidd, dengys ymchwil gwyddonol diweddar iddynt wahanu o fathau eraill oddeutu 226-miliwn o flynyddoedd CP.[16]

Gweler hefyd

Rhagor am
Mosgito
ar chwaer brosiectau Wicimedia
Archwilio Wiciadur Diffiniadau o Wiciadur Search Commons Cyfryngau ar Comin Search Wikinews Newyddion o Wicinewyddion Search Wikiquote Dyfyniadau o Wiciddyfynnu Search Wikisource Testun o Wiciddyfynu Search Wikibooks Llyfrau o Wicilyfrau Search Wikiversity Adnoddau addysgol o Wikiversity Search Wikidata Data o Wicidata

Cyfeiriadau

  1. Harbach, Ralph (November 2, 2008). "Family Culicidae Meigen, 1818". Mosquito Taxonomic Inventory.
  2. "Mosquitoes of Michigan -Their Biology and Control". Michigan Mosquito Control Organization. 2013.
  3. ref name=mmca-b>"Mosquitoes of Michigan -Their Biology and Control". Michigan Mosquito Control Organization. 2013.
  4. http://www.gatesnotes.com/Health/Most-Lethal-Animal-Mosquito-Week
  5. "Would it be wrong to eradicate mosquitoes? - BBC News". BBC News (yn Saesneg). Cyrchwyd 2016-02-01.
  6. Biological notes on mosquitoes. Mosquitoes.org. Adalwyd ar 2013-04-01.
  7. Taking a bite out of mosquito research, Author Paul Leisnham, University of Maryland. Enst.umd.edu (2010-07-26). Adalwyd ar 2013-04-01.
  8. Molavi, Afshin (Mehefin 12, 2003). "Africa's Malaria Death Toll Still "Outrageously High"". National Geographic. http://news.nationalgeographic.com/news/2003/06/0612_030612_malaria.html. Adalwyd Gorffennaf 27, 2007.
  9. "Mosquito-borne diseases". American Mosquito Control Association. Cyrchwyd Hydref 14, 2008.
  10. Brown, Lesley (1993). The New shorter Oxford English dictionary on historical principles. Oxford [Eng.]: Clarendon. ISBN 0-19-861271-0.
  11. G. O. Poinar (2000). "Paleoculicis minutus (Diptera: Culicidae) n. gen., n. sp., from Cretaceous Canadian amber with a summary of described fossil mosquitoes" (PDF). Acta Geologica Hispanica 35: 119–128. http://www.geologica-acta.com/pdf/aghv3501a12.pdf.
  12. Borkent A, Grimaldi DA (2004). "The earliest fossil mosquito (Diptera: Culicidae), in Mid-Cretaceous Burmese amber". Annals of the Entomological Society of America 97 (5): 882–888. doi:10.1603/0013-8746(2004)097[0882:TEFMDC]2.0.CO;2. ISSN 0013-8746.
  13. "Discovery of new prehistoric mosquitoes reveal these blood-suckers have changed little in 46 million years". Smithsonian Science News. 7 Ionawr 2013. http://smithsonianscience.si.edu/2013/01/discovery-of-prehistoric-mosquito-species-reveal-these-blood-suckers-have-changed-little-in-46-million-years/. Adalwyd 27 Hydref 2015.
  14. Briggs, D.E. (2013). "A mosquito's last supper reminds us not to underestimate the fossil record". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 110 (46): 18353–4. doi:10.1073/pnas.1319306110. PMC 3832008. PMID 24187151. http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=3832008.
  15. Greenwalt, D.E.; Goreva, Y.S.; Siljeström, S.M.; Rose, T.; Harbach, R.E. (2013). "Hemoglobin-derived porphyrins preserved in a Middle Eocene blood-engorged mosquito". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 110 (46): 18496–18500. doi:10.1073/pnas.1310885110. PMC 3831950. PMID 24127577. http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=3831950.
  16. Reidenbach, K.R.; Cook, S.; Bertone, M.A.; Harbach, R.E.; Wiegmann, B.M.; Besansky, N.J. (2009). "Phylogenetic analysis and temporal diversification of mosquitoes (Diptera: Culicidae) based on nuclear genes and morphology". BMC Evolutionary Biology 9 (1): 298. doi:10.1186/1471-2148-9-298. PMC 2805638. PMID 20028549. http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=2805638.
license
cc-by-sa-3.0
copyright
Awduron a golygyddion Wikipedia
original
visit source
partner site
wikipedia CY

Mosgito: Brief Summary ( Welsh )

provided by wikipedia CY

Pryfed bychan o deulu'r Culicidae yw mosgitos. Mae ganddynt adenydd cennog, corff main a chwech coes hir. Mae'r gwrywod yn bwydo ar neithdar yn unig ond, mewn llawer o rywogaethau, mae'r benywod yn ectoparasit sy'n bwydo ar waed hefyd, drwy ddefnyddio rhan o'u gec sydd wedi'i ffurfio'n diwb hir. Drwy sugno gwaed a theithio o un anifail i'r llall mae benyw miloedd o rywogaethau'n trosglwyddo clefydau megis malaria, y feirws Zika, gwibgymalwst a'r dwymyn felen ond ceir rhai ohonyn nhw sy'n gwbwl ddiniwed. Mae rhai awdurdodau'n dadlau mai'r mosgito ydy'r anifail mwyaf peryglus i ddyn ar y blaned.

Ceir dros 3,500 rhywogaeth ledled y byd a gwnant niwed i filiynau o bobl yn flynyddol. Mae gwaed amrywiaeth eang o anifeiliaid yn cael eu sugno ganddynt, gan gynnwys: fertebratau (gan gynnwys mamaliaid, adar, ymlusgiaid, amffibiaid a rhai mathau o bysgod.

Tarddiad y gair ydy mosca a ito, sef y Sbaeneg am "bry bychan".

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Awduron a golygyddion Wikipedia
original
visit source
partner site
wikipedia CY