Multimedia w Wikimedia Commons Szlarnik rdzawoboczny (Zosterops lateralis) – gatunek małego ptaka z rodziny szlarników. Zasiedla Australię i Oceanię oraz Nową Zelandię.
Szlarnik rdzawoboczny został po raz pierwszy opisany przez Johna Lathama w 1802 roku pod nazwą Sylvia lateralis[3]. Okaz, na podstawie którego dokonano opisu gatunku, pochodził z Port Jackson (Nowa Południowa Walia, Australia). Podgatunek tephropleurus niekiedy wydzielany do rangi osobnego gatunku. Najbliżej spokrewniony ze szlarnikiem białopierśnym (Z. albogularis), szlarnikiem skromnym (Z. inornatus) oraz szlarnikiem cienkodziobym (Z. tenuirostris)[4].
Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny wyróżnia 16 podgatunków (2017)[5]:
Długość ciała szlarnika rdzawobocznego wynosi od 9,5 do 12 cm, natomiast masa ciała ok. 13 g; u podgatunku z wysp Fidżi, Z. l. flaviceps około 11,7 g[7]. Cechują go ciemne oczy z białą obrączką z piór, głównie żółtozielony wierzch ciała i jasny spód[8]. U okazów zebranych w 1966 r., pochodzących z Florida Museum of Natural History mieszczącego się w Gainesville, rozpiętość skrzydeł waha się między 163 a 174 mm (podgatunek chloronotus)[9]. Długość skoku wynosi około 1,58 cm (5/8 cala), dzioba ok. 0,96 cm (3/8 cala), ogona 5,08 cm (2 cale) a skrzydła od zgięcia 6,35 cm (2,5 cala)[10]; według innego źródła dotyczącego podgatunku chlorocephalus skrzydło ma długość 68 mm[11].
U podgatunku nominatywnego głowa (również gardło), niższa część pleców i skrzydła (gdy są złożone) cytrynowożółte. Górna część grzbietu szara, pierś również, ale jaśniejsza. Boki mają barwę cynamonoworudą. Pokrywy podogonowe białawe. Ósma lotka pierwszego rzędu najdłuższa. Ptaki z podgatunku tephropleurus posiadają szarobrązowe boki, a najdłuższe są szósta lub siódma lotka I rzędu. Mają także dłuższe dzioby o ok. 2 mm. Natomiast pokrywy podogonowe ptaków z Półwyspu Jork, Z. l. vegetus są cytronowożółt[12]. Dziób zwężony ku końcowi, a język z zakończeniem przypominającym szczotkę jako przystosowanie do pobierania nektaru, podobny do tego, jaki posiadają szmaragdowiec (Anthornis melanura) i kędziornik (Prosthemadera novaeseelandiae)[13]. Podobny do szlarnika rdzawobocznego jest szlarnik australijski (Zosterops luteus), którego cechuje ogólnie jaśniejsze ubarwienie i jasnożółty spód ciała; biała obrączka oczna z piór jest także mniejsza[14]
Całkowity zasięg występowania szacowany jest na 2 680 000 km2 i obejmuje Australię, Fidżi, Polinezję Francuską, Nową Kaledonię, Nową Zelandię i Vanuatu[15]. Po raz pierwszy szlarnik rdzawoboczny obserwowany był na Nowej Zelandii w roku 1823 (jego maoryska nazwa Tauhou oznacza „nieznajomy”), a jego liczebność znacznie się zwiększyła w 1856[13]. Generalnie ptak osiadły, ale osobniki z południowej części zasięgu występowania jesienią migrują[8] na odległości od 50 do 200 km[16].
Środowisko życia tego gatunku stanowią wszelkie tereny zadrzewione, w tym lasy, lasy, ogrody i parki[14][8] oraz zbocza porośnięte roślinami z gatunku Brachyloma daphnoides z rodziny wrzosowatych, czepotą puszystą i innymi krzewami[17]. Podgatunek chlorocephalus zasiedla jedynie wyspy stworzone przez piasek osadzający się na rafach koralowych. Wyspy te porastają głównie rośliny z gatunku Pisonia grandis z rodziny dziwaczkowatych oraz rzewnia skrzypolistna (Casuarina equisetifolia), Celtis paniculata, Ficus opposita oraz Heliotropium foertherianum[18].
Poza okresem lęgowym zazwyczaj widywany w małych stadach, w których ptaki wzajemnie wołają się podekscytowanym cli-cli-cli; pojedyncze osobniki odzywają się zawodzącym cree. W zimie szlarniki rdzawoboczne chętnie odwiedzają karmniki[19]. Samce na swoim terenie wykonują charakterystyczny lot połączony ze śpiewem. Gwałtownie spadając z wystającej gałęzi, rozpoczynają trzepoczący lot, zataczając koła na obszarze kilku hektarów, czemu towarzyszy głośne wołanie. Samice i samce niewyprowadzające lęgów zachowują się cicho i raczej skrycie[17]. W trakcie obserwacji tego gatunku w Dunedin na przełomie 1959 i 1960 roku w miejscu dokarmiania zaobrączkowano 710 ptaków, z czego 306 do niej powróciło, a u 204 wystąpiły zachowania agresywne[20].
Przedstawiciele Zosterops lateralis spożywają owoce około 50 różnych gatunków roślin[21]. Żołądki 98 osobników gatunków złapanych w okolicach miejscowości Nelson na Nowej Zelandii zawierały szczątki 61 różnych stawonogów należących do 14 różnych rzędów. Największy procent (54%) stanowiły pluskwiaki (Hemiptera), następnie muchówki (Diptera; 53%), chrząszcze (Coleoptera; 34%), motyle (Lepidoptera; 32%) i pająki (Araneae; 23%). Prócz tego znaleziono także dżdżownice, owoce i nasiona. Poza tym, że samce spożywały więcej chrząszczy, nie zauważono różnic w diecie ptaków obu płci[22]. U osobników zbadanych w okolicach Margaret River woda stanowiła 77,6% w okresie wiosennym w naturalnym środowisku, natomiast ptaki zbadane w lecie w winnicy były odwodnione; woda stanowiła 69,4% masy ich ciał[23]. Oprócz tego spożywa również nektar[8].
Okres lęgowy szlarników rdzawobocznych trwa od sierpnia do lutego. Zwykle wyprowadzają jeden lęg, lecz w sprzyjających warunkach do trzech w jednym sezonie[8]. W konstrukcji gniazda przeważają mech i trawa. Jest zawieszone po bokach cienkich gałązek. Czasem w konstrukcji znajdują się pajęczyny i włosy. Średnica gniazda to około ok. 7,6 cm (3 cale)[24]. Samica składa 2 lub 3 niebieskozielone jaja. 2 jaja zebrane na wyspie Tongoa (Vanuatu) należące do ptaka podgatunku vatensis miały wymiary 19,4×14 mm oraz 18,9×13,5 mm[25]. Oba ptaki biorą udział w trwającej 10 dni inkubacji i karmieniu młodych[26].
Szlarnik rdzawoboczny (Zosterops lateralis) – gatunek małego ptaka z rodziny szlarników. Zasiedla Australię i Oceanię oraz Nową Zelandię.
