Balsemwormkruid (Tanacetum balsamita) is 'n plant uit die Asteraceaefamilie en word as kruie gebruik.
Die polvormende plant word 80-150 cm hoog en vorm wortelstokke in die grond. Aan die vertakte en pluimvormig harige stam vorm leeragtige, blougroen blare wat tot 20 cm lank word. Die bladrand is gesaag en die onderkant van die blaar is fyn behaard.
Balsemwormkruid bloei aan die einde van die somer met geelgroen buisblommetjies in 4-8 mm groot hofies. Dit vorm 'n skermagtige pluimvormige bloeiwyse wat sterk na essensiële olie ruik. Die plant produseer verskillende essensiële olies, insluitend heelwat karvoon en in 'n mindere mate kanfer en tujoon.
Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik vanuit die Nederlandse Wikipedia vertaal. KruieBalsemwormkruid (Tanacetum balsamita) is 'n plant uit die Asteraceaefamilie en word as kruie gebruik.
Tanacetum balsamita ye una planta yerbácea perenne tamién conocida como yerba de Santa María, balsamita y Menta coca (en Chile). Ye natural d'Asia pero naturalizóse en toa Europa meridional y central.
Ye una planta yerbácea que tien un tarmu de 60-90 cm d'altor. Les fueyes inferiores son peciolaes y les cimeres sésiles. Les flores son pequeñes de color mariellu arrexuntaes en capítulos formando un corimbo, apaecen en branu.
L'usu melecinal de la balsamita, como lo demuestra la so presencia na Capitulare de villis vel curtis imperii, una orde emitida por Carlomagno que reclama a los sos campos por que cultiven una serie de yerbes y condimentos incluyendo les "costum" identificada anguaño como Tanacetum balsamita.
Na dómina medieval, Tanacetum balsamita utilizar pa los problemes de la menstruación. Nel sieglu XVIII, foi clasificáu como laxante, contra los problemes estomacales y como astrinxente. Foi encamentaben contra la murria y la histeria, según la disentería y contra la enfermedá de la vesícula.[2] Les fueyes de la planta atopáronse que contién una variedá de aceites esenciales. Un estudiu español atopó que l'aceite inclúi carvona como'l componente principal (51,5%, 41,0% y 56,9% en trés amueses), xuntu con pequeñes cantidaes de beta-tuyona, t-dihidrocarvona, c-dihidrocarvona, dihydrocarveol isómero c-carveol y t -carveol. Ye de destacar que los niveles de beta-tuyona, un tóxicu cetona, fueron 9,8%, 12,5% y 12,1% nes amueses respeutives.[3]
Tanacetum balsamita describióse por (Carlos Linneo) y espublizóse en Species Plantarum 2: 845. 1753. [4]
Númberu de cromosomes de Tanacetum parthenium (Fam. Compositae) y táxones infraespecíficos: 2n=18[5]
Tanacetum: nome xenéricu deriváu del llatín medieval "tanazita" que de la mesma provién del griegu "athanasia" (= inmortal, al llargu plazu), que probablemente indica la llarga duración de la inflorescencia d'esta planta, n'otros testos referir a la creencia de que les bébores a base de les fueyes d'esta planta confier la vida eterna.[6]
balsamita: epítetu
.
Esta páxina forma parte del wikiproyeutu Botánica, un esfuerciu collaborativu col fin d'ameyorar y organizar tolos conteníos rellacionaos con esti tema. Visita la páxina d'alderique del proyeutu pa collaborar y facer entrugues o suxerencies. Tanacetum balsamita ye una planta yerbácea perenne tamién conocida como yerba de Santa María, balsamita y Menta coca (en Chile). Ye natural d'Asia pero naturalizóse en toa Europa meridional y central.
Planhigyn blodeuol o deulu llygad y dydd a blodyn haul ydy Tansi Mair sy'n enw gwrywaidd. Mae'n perthyn i'r teulu Asteraceae. Yr enw gwyddonol (Lladin) yw Tanacetum balsamita a'r enw Saesneg yw Costmary.[1] Ceir enwau Cymraeg eraill ar y planhigyn hwn gan gynnwys Mintys Mair, Llys Mair Fadlen.
Daw'r gair "Asteraceae", sef yr enw ar y teulu hwn, o'r gair 'Aster', y genws mwyaf lluosog o'r teulu - ac sy'n tarddu o'r gair Groeg ἀστήρ, sef 'seren'.
Planhigyn blodeuol o deulu llygad y dydd a blodyn haul ydy Tansi Mair sy'n enw gwrywaidd. Mae'n perthyn i'r teulu Asteraceae. Yr enw gwyddonol (Lladin) yw Tanacetum balsamita a'r enw Saesneg yw Costmary. Ceir enwau Cymraeg eraill ar y planhigyn hwn gan gynnwys Mintys Mair, Llys Mair Fadlen.
Daw'r gair "Asteraceae", sef yr enw ar y teulu hwn, o'r gair 'Aster', y genws mwyaf lluosog o'r teulu - ac sy'n tarddu o'r gair Groeg ἀστήρ, sef 'seren'.
Die Frauenminze (Tanacetum balsamita), auch Balsamkraut oder Marienblatt genannt, ist eine Heilpflanze aus der Familie der Korbblütler (Asteraceae).
Die Frauenminze ist eine mehrjährige, krautige Pflanze mit kräftigem Wurzelwerk. Über ihr Rhizom bildet sie Ausläufer, die große Horste bilden. Die verzweigten und flaumig behaarten Stängel erreichen eine Wuchshöhe zwischen 80 und 150 Zentimetern. Die lederigen, ungeteilten, länglich bis eiförmigen, am Rand gesägten, bläulich-grünen Laubblätter werden bis zu 20 Zentimeter lang, sind lang gestielt und auf der Unterseite fein behaart.
Die erst spät im Sommer erscheinenden doldigen Rispen enthalten viele gelb-grüne Röhrenblüten, die einen Durchmesser von 4 bis 8 Millimetern haben und stark ätherisch riechen. Zungenblüten fehlen meist.
Die Chromosomenzahl beträgt 2n = 18 oder 54.[1]
Die Pflanze enthält zahlreiche ätherische Öle, die unter anderem Kampfer und Thujone enthalten.
Die Inhaltsstoffe der ätherischen Öle lassen sich einteilen in solche vom Carvon-Typ, vom Campher-Typ und vom Campher-Thujon-Typ. Tanacetum balsamita var. tanacetoides enthält Carvon-Typen, - var. balsamita Campher-Typen. Auch im den Gehalten bestehen Unterschiede zwischen den Varietäten. Zu den zahlreichen nachgewiesenen Bestandteilen der ätherischen Öle gehören Borneol, Bornylacetat, Camphen, L-Campher, Carvon, 1,8-Cineol, p-Cymen, Isoborneol, D-Isothujon, Limonen, α-Pinen und L-Thujon. Einige Populationen enthalten C-9β-hydroxilierte Germacranolide und deren Ester, andere nur Derivate des Eudesmen.
Die Wurzeln enthalten zusätzlich Enolether-Spiroketale. Weitere Inhaltsstoffe sind Chlorogensäure, Ferulasäure, Kaffeesäure, Protocatechusäure und die Flavonoide Apigenin-7-diglykosid und Chrysoeriol-7-diglykosid. Die Konzentration der Inhaltsstoffe variiert mit der Jahreszeit und kann in Wurzel, Blatt und Blüte verschieden sein.[2]
Diese Pflanzenart stammt ursprünglich aus dem Kaukasus, ist aber in Südeuropa als Archaeophyt eingebürgert worden und findet sich heute verwildert auch im deutschsprachigen Raum.[3]
Man kann zwei Unterarten unterscheiden[4]:
Die erste Erwähnung dieser Art unter dem Namen costum[5] findet sich in der wohl im letzten Jahrzehnt des 8. Jahrhunderts[6] von Karl dem Großen erlassenen Landgüterverordnung Capitulare de villis vel curtis imperii.[7] Die Deutung des costum als Frauenminze geht auf Johann Friedrich August Kinderlings Anmerkungen zum Capitulare de villis aus dem Jahr 1799 zurück[8] und wurde nachfolgend von Kurt Sprengel,[9] Anton Kerner,[10] Rudolph von Fischer-Benzon,[11] Hermann Fischer[12] und Heinrich Marzell[7] übernommen und bestätigt. Unter anderem die von spätmittelalterlichen Botanikern als costus (hortorum) bezeichnete Frauenminze diente als Ersatz für die „einst in der Heilkunde hochgeschätzte Kostwurzel“,[7] die Indische Kostuswurzel (Saussurea costus), die in Europa nicht im Freiland gezogen werden kann. Gestützt wird die Vermutung, dass mit costum beziehungsweise costus die Frauenminze gemeint ist, durch die noch heute im Italienischen übliche Bezeichnung der Pflanze als erba costa, erba costina;[7] in Griechenland wird sie costus genannt.[11] In dem im frühen 9. Jahrhundert entstandenen St. Galler Klosterplan ist ein Beet für die Pflanze costo vorgesehen, eine weitere Erwähnung findet sich in dem im Jahr 827 abgefassten Lehrgedicht Liber de cultura hortorum (Hortulus) des Walahfrid Strabo innerhalb der Beschreibung der Pflanze Sclarea (Salvia Sclarea).[7] Nach Stoffler geht zwar aus dem Hortulus „eindeutig hervor, daß Costus im Klostergarten gezogen wurde“,[13] unklar sei jedoch, ob damit Tanacetum balsamita L. oder Tanacetum balsamitoides Schultz. Bip. gemeint sei.
Das erste neuzeitliche Kräuterbuch, das die Frauenminze erwähnt, ist das erstmals im Jahr 1539 erschienene Kreütter Buch, Darinn Underscheidt, Namen vnnd Würckung der Kreutter, Stauden, Hecken vnnd Beumen […] von Hieronymus Bock, der nicht nur eine ausführliche Beschreibung der Pflanze liefert, sondern auch ihre Anwendung als innerliches und äußerliches Heilmittel beschreibt: In „wein gesotten vnnd getruncken“ helfe sie gegen verschiedene tierische Gifte, „stillet auch den bauchfluss/vnd das Grimmen im leib“, äußerlich angewendet als „Fomenta [heiße Umschläge] und schweissbäder auss dem kraut“ sei die Frauenminze menstruationsfördernd und schmerzstillend. „Das kraut zerstossen vnd pflasters weiss auffgelegt, zertheilt die harten knollen, und andere geschwulst“.[14] Erstmals abgebildet war das „Frauenblatt“ 1753 laut Marzell[7] bei Rembert Dodoens.
Conrad Gessner erwähnt im Jahr 1561 die Frauenminze in seinem Werk Horti Germaniae unter dem Namen ovaria (Eierkraut), wohl weil – wie Marzell annimmt – „die Blätter als Gewürz zu Eierspeisen in der Küche verwendet wurden“.[7] Auch das Mittelniederdeutsche Kochbuch aus dem 15. Jahrhundert enthält ein solches Rezept.[15] Die Pflanze wurde ab dieser Zeit bis in das 19. Jahrhundert hinein regelmäßig in Arzneimittellisten erwähnt, geriet dann aber in Vergessenheit. Im ersten Drittel des 20. Jahrhunderts beschrieb der Arzt M. Stirnadel[16] die wohltuende Wirkung der Frauenminze bei Gallenleiden.
In der Naturheilkunde wird ein Tee von getrockneten Blättern (Balsamitae herba) verwendet, der eine krampflösenden Wirkung haben soll und Linderung bei spastischen Beschwerden des Magen-Darmtraktes, Blähungen und Verstopfungen verspricht.[17] In der klinischen Medizin wird die Frauenminze nicht mehr eingesetzt. Sie findet aber Verwendung als Duftpflanze in Grabschmuck und Totenkränzen.[2]
In lateinischen und pharmazeutischen Texten wird die Frauenminze auch Balsamita[18] und Mentha sarracenca[19] genannt. Für die Frauenminze bestehen bzw. bestanden auch die weiteren deutschsprachigen Trivialnamen: Balsamite (mittelniederdeutsch), Balsamkraut, Balsammünze, Bifmynte (mittelniederdeutsch), Biminca (althochdeutsch), Cost, Frauenbalsam, Große Frauensalbei, Frauenwurz, Frauwencrut (mittelhochdeutsch), Frauwenworcz (mittelhochdeutsch), Unser Frawen Mintz (mittelhochdeutsch), Frawnwurz (mittelhochdeutsch), Frowenminte (mittelniederdeutsch), Kostwurz (mittelhochdeutsch), Lobengel (mittelhochdeutsch), Marienblättchen, Sandt Marienmintz (mittelhochdeutsch), Marienmünze, Marienwurzel, Samt Mergenmyncz (althochdeutsch), Wit Minte (mittelniederdeutsch), Romesche Minza, Münzbalsam, Heidnische Münze, Römische Münze, Wizu Munza (althochdeutsch), Ransch Mynz, Pfaffenplatte, Pfannkuchenkraut, Pfefferblätte, Breitblättriger Rainfarn, Romische Salbei, Sisymbermüntze, Siminza (althochdeutsch), Sisimre (mittelhochdeutsch), Weisminze (mittelhochdeutsch), Weisblum (althochdeutsch), Wisblum (althochdeutsch) und Zuckerblätter.[20] Weitere Namen waren St. Marienkraut und lateinisch Herba Sanctae Mariae.[21]
Die Frauenminze (Tanacetum balsamita), auch Balsamkraut oder Marienblatt genannt, ist eine Heilpflanze aus der Familie der Korbblütler (Asteraceae).
Tanacetum balsamita l'è 'na piànta erbàcea perène de la famìa botànica de le Asteraceae, cunusìda apò a col nòm popolàr de èrba amàra o èrba cazonsèla[1]. L'è uriginària de l'Azia ma la s'è fàda natüràla en töta l'Europa meridiunàla e centràla.
L'è 'na piànta erbàcea che g'ha 'n gamp de 60÷90 ghèi de altèsa. Le fòie, sèmpie, ovài, de culùr vért bèl vif conden profùmo che se 'nsomèa a chèl de la mènta. Chèle piö bàse le g'ha 'l gambì e chèle piö 'n alt i è sèsii. I fiùr i è pesègn e de culùr zalt, reünìcc en capulì (de 5 o 6 milìmetri) e chèsti reünìcc endena 'nfiurescènsa a curìmp. L'èrba amàra la fiorés en istàt. La preferés i teré bèi frèsch, i boscài ömecc e le rìe dei fiöm.
Tanacetum balsamita (cultivar)
Detài dei fiùr
Detài de le fòie
L'è 'na piànta comestìbil e l'è doprada endèla resèta de l'empiöm dei Turtei amar del Castel.
Tanacetum balsamita is a perennial temperate yerb kent as smellin-blades, costblades, an Mairy-blades.
Tanacetum balsamita is a perennial temperate yerb kent as smellin-blades, costblades, an Mairy-blades.
Tanacetum balsamita l'è 'na piànta erbàcea perène de la famìa botànica de le Asteraceae, cunusìda apò a col nòm popolàr de èrba amàra o èrba cazonsèla. L'è uriginària de l'Azia ma la s'è fàda natüràla en töta l'Europa meridiunàla e centràla.
Tanacetum balsamita is a perennial temperate herb known as costmary,[2] alecost,[3] balsam herb,[4] bible leaf,[5] or mint geranium.[3]
Costmary is a perennial with oval serrated leaves and can grow up to 2 m (6.6 ft) high. During summer, it shows small, yellow, button-shaped blossoms which appear in clusters.[6]
The English name 'costmary' stems from 'costus of Saint Mary'. Also, in other languages, it is associated with the Virgin Mary, most probably because it is sometimes used to treat women's diseases.[6]
The plant seems to have originated in the Mediterranean. Whether the plant called "balsamita" described by Columella in 70 AD is the same is unclear. According to Heinrich Marzell, it was first mentioned in 812 in a plant catalogue. Costmary was widely grown since the medieval times in herb gardens until the late 19th and early 20th centuries for medical purposes. Nowadays, it has mostly disappeared in Europe, but is still widely used in southwest Asia.[6] It was used in medieval times as a place marker in Bibles.[5] It is referred to by Nicholas Culpeper as the 'balsam herb'.[4]
Leaves of the plant have been found to contain a range of essential oils. A Spanish study found the oil includes carvone as the main component (51.5%, 41.0%, and 56.9% in three samples), together with minor amounts of β-thujone, t-dihydrocarvone, c-dihydrocarvone, dihydrocarveol isomer, c-carveol, and t-carveol. Levels of β-thujone, a toxic ketone, were 9.8%, 12.5%, and 12.1% in the respective samples.[7]
In medieval times, costmary was used for menstruation problems.[8] In the 18th century, it was classified as laxative, against stomach problems, and as an astringent.[9] It was recommended against melancholy and hysteria, as well as dysentery and against gallbladder disease.[6]
The plant is known from ancient herbals and was widely grown in Elizabethan knot gardens.[10]
The 17th-century herbalist Nicholas Culpeper says of costmary:[11]
"It is under the dominion of Jupiter. The ordinary costmary, as well as maudlin, provokes urine abundantly, and softens the hardness of the mother; it gently purgeth choler and phlegm, extenuating that which is gross, and cutting that which is tough and glutinous, cleanseth that which is foul, and prevents putrefaction; it openeth obstructions and relieves their bad effects, and it is beneficial in all sorts of dry agues. It is astringent to the stomach, and strengtheneth the livers other viscera: and taken in whey, worketh more effectively. Taken fasting in the morning, it relieves chronic pains in the head, and to stay, dry up, and consume all their rheums or distillations from the head into the stomach, a much to digest raw humours gathered therein, It is profitable for those [who] are fallen into a continual evil disposition of the body, called cachexy, especially in beginning of the disease. It is good for weak and cold livers. The seed is given to children for worms, and so is the infusion of flowers in white wine, about two ounces at a time. It maketh an excellent salve to heal old ulcers, being boiled with oil of olive, and adder's tongue with it; and after is strained, put in a little wax, rosin, and turpentine to make it as thick as required."
.jpg)
{{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (help) Tanacetum balsamita is a perennial temperate herb known as costmary, alecost, balsam herb, bible leaf, or mint geranium.
Tanacetum balsamita es una planta herbácea perenne también conocida como hierba de Santa María, balsamita y menta coca (en Chile). Es natural de Asia pero se ha naturalizado en toda Europa meridional y central.
Es una planta herbácea que posee un tallo de 60-90 cm de altura. Las hojas inferiores son pecioladas y las superiores sésiles. Las flores son pequeñas de color amarillo agrupadas en capítulos formando un corimbo, aparecen mayormente en verano.
El uso medicinal de la balsamita, como lo demuestra su presencia en la Capitulare de villis vel curtis imperii, una orden emitida por Carlomagno que reclama a sus campos para que cultiven una serie de hierbas y condimentos incluyendo las "costum" identificada actualmente como Tanacetum balsamita.
La Santa Hildegarda de Bingen, promulgada como Doctora de la Iglesia por Benedicto XVI, utilizó esta planta para remedios contra la amencia ("locura"), en el siglo XII. Véase Libro de las Causas y Remedios de las Enfermedades. En la época medieval, Tanacetum balsamita se utilizaba para los problemas de la menstruación. En el siglo XVIII, fue clasificado como laxante, contra los problemas estomacales y como astringente. Fue recomendaban contra la melancolía y la histeria, así como la disentería y contra la enfermedad de la vesícula biliar.[2] Las hojas de la planta se han encontrado que contiene una variedad de aceites esenciales. Un estudio español encontró que el aceite incluye carvona como el componente principal (51,5%, 41,0% y 56,9% en tres muestras), junto con pequeñas cantidades de beta-tuyona, t-dihidrocarvona, c-dihidrocarvona, dihydrocarveol isómero c-carveol y t -carveol. Es de destacar que los niveles de beta-tuyona, un tóxico cetona, fueron 9,8%, 12,5% y 12,1% en las muestras respectivas.[3]
Tanacetum balsamita fue descrita por (Carlos Linneo) y publicado en Species Plantarum 2: 845. 1753.[4]
Número de cromosomas de Tanacetum parthenium (Fam. Compositae) y táxones infraespecíficos: 2n=18[5]
Tanacetum: nombre genérico derivado del latín medieval "tanazita" que a su vez proviene del griego "athanasia" (= inmortal, a largo plazo), que probablemente indica la larga duración de la inflorescencia de esta planta, en otros textos se refiere a la creencia de que las bebidas a base de las hojas de esta planta confiere la vida eterna.[6]
Tanacetum balsamita es una planta herbácea perenne también conocida como hierba de Santa María, balsamita y menta coca (en Chile). Es natural de Asia pero se ha naturalizado en toda Europa meridional y central.
Palsam-neitsikummel (Tanacetum balsamita) on mitmeaastane rohttaim soolikarohu perekonnast. Kuulub korvõieliste sugukonda.
See on populaarne aiataim, mida kasutatakse ravimtaime ja maitseainena. Koos hariliku soolikarohuga on kõige levinum ja populaarsem taim soolikarohu perekonnast.[1]
Nii eestikeelne nimetus "palsam-neitsikummel" kui ka ingliskeelne "costmary" on seotud Maarjaga, kes Uue Testamendi järgi oli Jeesuse ema. Selline seos on tekkinud seetõttu, et palsam-neitsikummelit kasutatakse naistehaiguste korral.[2]
Ajalooliselt kasvas taim Vahemere maades. Ei ole teada, kas taim "balsamita", mida 70. aastal pKr kirjeldas Kolumella, on palsam-neitsikummel. Ajaloolane Heinrich Marzell väidab, et esmakordselt mainiti palsam-neitsikummelit aastal 812 taimekataloogis. Alates keskajast kuni 20. sajandi alguseni kasvatati seda aedades, sest palsam-neitsikummel oli kasutusel ravimtaimena. Tänapäeval kasutatakse seda Euroopas harva, ent taim leiab siiani laialt kasutust Edela-Aasias.[2] Huvitav fakt on see, et keskajal kasutati seda taime Piibli järjehoidjana.[3]
Palsam-neitsikummel on mitmeaastane rohttaim harulise puitunud juurikaga (maa-alune vars). Taimel on üksikud püstised varred, olenevalt kliimast 30–120 cm kõrgused, allpool lehised, ülalpool harulised. Lehed on ovaalsed või ellipsikujulised, hallikasrohelised või helerohelised, lehe serv on peensaagjas. Alumised lehed on rootsulised, ülemised on istuvas asendis, väiksemad kui alumised. Metsikult kasvavate taimede lehed on vähem aromaatsed kui aiataimedel. Õisikud – kännasjas korv (10–60 õit), väiksed, kuni 10 mm läbimõõduga, suhteliselt väikeste õierootsudega. Kõik õied korvis on putkjad, kollase või helekollase värviga, kroonlehti ei ole. Metsikult kasvaval palsam-neitsikummelil võivad esineda üksikud õisikud valgete 5–10 mm pikkadega keeleõisikutena. Vili on kuni 2,5 mm pikkune üheseemneline kuivvili, 5–8 pikiribaga ja seemnekrooniga. Palsam-neitsikummel on populaarne aiataim, kuigi ebasoodsates kliimatingimustes tihti umbrohtub. Kõige sagedamini juhtub seda Lääne-Euroopas, Kaukaasis ja Kesk-Aasias. Tinglikult jaotub palsam-neitsikummeli liik kaheks: kultuurtaim ja umbrohi.[1]
Taime lehed sisaldavad eeterlikke õlisid. Õli sisaldab põhikomponendina karvooni (51,5%, 41,0% ja 56,9% uuritud proovides). Teised õlis sisalduvad ained on beetatujoon, t-dihüdrokarvoon, c-dihüdrokarvoon, dihüdrokarveool, c-karveool ja t-karveool. Beetatujooni sisaldus proovides oli 9,8%, 12,5% ja 12,1%. Beetatujoon on toksiline ketoonühend.[4]
Eeterlike õlide sisaldus lehtedes ja õisikutes on 0,8 ja 2,1%. Kõige rohkem kasutatakse palsam-neitsikummelit selle aromaatsuse tõttu. Nii lehtedel kui ka taimel tervikuna on suhteliselt terav ja meeldiv lõhn. Õisi ja noori lehti, taime maapealseid osi, kasutatakse toiduks. Leedus ja Lätis on taime kasutatud juustu ja kohupiima valmistamiseks. Palsam-neitsikummeli lehti kasutatakse maitseainena jookides ja salatites. Taime kasutatakse ka seente- ja kurgisoolamisel. Saksamaal kasutatakse õlle tootmisel.[5] Palsam-neitsikummel on tuntud ravimtaim. Rahvameditsiinis kasutatakse maapealseid taimeosi valuvaigistina spasmide korral. Kuivadest õitest valmistatud pulbrit kasutatakse ussirohuna, lehtedest valmistatakse teed. Palsam-neitsikummeli korjatakse siis, kui õied on pungas. Palsam-neitsikummeli õlitõmmist (nn palsamiõli) kasutatakse tänu antiseptiliste omadustele haavaravis, lisaks ka hematoomide ja vigastuste puhul.
Kaukaasia põlisrahvas kasutab neitsikummeli lehti, mida pannakse haavade peale[1]. Keskajal kasutati palsam-neitsikummelit menstruatsiooniga seotud vaevuste vastu. 18. sajandil kasutati seda lahtistina seedetrakti haiguste puhul. Taime soovitati kasutada ka melanhoolia ja hüsteeria vastu, kasutati sapipõie haiguste vastu.[2]
Palsam-neitsikummelit on väga lihtne kultiveerida. Võib öelda, et see kasvab iseseisvalt. Palsam-neitsikummel ei ole nõudlik pinnase suhtes, seda võib kasvatada madala ja keskmise mullaviljakusega piirkondades. Tavaliselt paljuneb taim vegetatiivselt. Vegetatiivse paljunemise korral istutakse palsam neitsikummel augustis või aprilli lõpus. Selleks võib kasutada 2–3-aastasi taimi. Juurikad kaevatakse välja ja istutatakse 8–10 cm sügavusele. Esimesed orased ilmuvad varakevadel, märtsi lõpus – aprilli alguses. Olenevalt piirkonnast ja kllimast õitseb juuni lõpus – juuli alguses, 25–30 päeva. Taimi on võimalik paljundada ka seemnetega. Seemneid korjatakse augustis ja istutakse aprilli lõpus või oktoobri alguses. Palsam-neitsikummel elab talve hästi üle. Noored taimed reeglina hakkavad õitsema teisest aastast augusti alguses. Taimed võivad kasvada samas kohas ja ei vaja ümberistutamist.[5]
Palsam-neitsikummel (Tanacetum balsamita) on mitmeaastane rohttaim soolikarohu perekonnast. Kuulub korvõieliste sugukonda.
See on populaarne aiataim, mida kasutatakse ravimtaime ja maitseainena. Koos hariliku soolikarohuga on kõige levinum ja populaarsem taim soolikarohu perekonnast.
Tanacetum balsamita
Tanacetum balsamita, la menthe-coq (ou cost, issu de son ancien nom de Costum[1]) ou grande balsamite, est une plante aromatique de la famille des Astéracées (Composées) cultivée dans les jardins comme plante ornementale et médicinale.
Synonymes selon BioLib (22 avril 2018)[2] :
Sous-espèces :
Noms communs : grande balsamite, menthe-coq, menthe de Notre Dame, tanaisie des jardins, baume-coq ; de : Balsamkraut, en : costmary, it : erba-amara balsamica, erba buona.
C'est une plante vivace, assez grande, jusqu'à 1,2 m, exhalant un parfum agréable rappelant celui des menthes. Les feuilles sont simples, ovales, d'une consistance ferme et à bords crénelés. Les feuilles inférieures sont longuement pétiolées, mais les feuilles supérieures sessiles embrassent la tige. Les fleurs sont groupées en petits capitules, de 5 à 6 mm de diamètre, eux-mêmes groupés en corymbes sur une tige dressée. La plante est vivace par sa tige souterraine rampante qui émet des bourgeons.
La grande balsamite est originaire d'Asie occidentale et du Caucase. C'est une plante de climat tempéré, largement naturalisée en Europe, en Afrique du Nord et en Amérique du Nord.
Les feuilles, de saveur un peu amère, sont parfois utilisées pour aromatiser les salades et les liqueurs, mais le Moyen Âge s'en est aussi abondamment servi pour la préparation d'onguents et de parfums ; elles servaient d'ailleurs à aromatiser la bière appelée ale en Angleterre. Elle fait partie des plantes dont la culture est recommandée dans les jardins et potagers du domaine royal par le capitulaire De Villis (c.800).
Tanacetum balsamita
Tanacetum balsamita, la menthe-coq (ou cost, issu de son ancien nom de Costum) ou grande balsamite, est une plante aromatique de la famille des Astéracées (Composées) cultivée dans les jardins comme plante ornementale et médicinale.
Synonymes selon BioLib (22 avril 2018) :
Balsamita major Desf. Chrysanthemum balsamita (L.) Baill.Sous-espèces :
Tanacetum balsamita subsp. balsamita Tanacetum balsamita subsp. balsamitoides (Sch.Bip.) GriersonNoms communs : grande balsamite, menthe-coq, menthe de Notre Dame, tanaisie des jardins, baume-coq ; de : Balsamkraut, en : costmary, it : erba-amara balsamica, erba buona.
Planda ilbhliantúil le boladh milis cumhra a fhásann 90 cm ar airde. Dúchasach d'iarthar na hÁise. Na duilleoga éilipseach mionfhiaclach, na bláthchinn iomadúla i gcrobhaingí barrleata, na bláthóga spréite seachtracha bán, agus na teascbhláthóga inmheánacha buí. D'úsáidtí an duilliúr cumhra chun leannta a bhlaistiú tráth.
Balzamski vratić (marijin list, zelje svete Marije, blažena metvica, lat. Tanacetum balsamita, sin. Balsamita major), mirisna korisna trajnica iz porodice glavočika.
Danas raste po mnogim krajevima svijeta[1] uključujući i Hrvatsku.[2]
Balzamski vratić (marijin list, zelje svete Marije, blažena metvica, lat. Tanacetum balsamita, sin. Balsamita major), mirisna korisna trajnica iz porodice glavočika.
Danas raste po mnogim krajevima svijeta uključujući i Hrvatsku.
Tanacetum balsamita L. è una pianta appartenente alla famiglia delle Asteraceae o Composite[1] e al genere Tanacetum. Nelle varie regioni d'Italia è conosciuta con molti nomi locali quali menta romana, erba amara, erba buona, erba della madonna, erba di san Pietro, erba di santa Maria, fritola, costo, o menta greca. Coltivata come erba aromatica negli orti. Talvolta è usato il sinonimo Chrysanthemum balsamita o anche Balsamita major Desf.
Quest'erba è originaria dell'Asia occidentale e del Caucaso. Vive nelle regioni temperate e si è quindi perfettamente ambientata in Europa, in Africa del nord e in Nordamerica[2].
La balsamita è una pianta erbacea alta fino a 1,2 metri, perenne e latifoglia. Ha foglie semplici, ovali, verde vivo, con uno spiccato profumo simile alla menta. I fiori sono raggruppati in piccoli capolini dai 5 ai 6 mm di diametro, a loro volta raggruppati in corimbi.
Ama i terreni freschi, le boscaglie umide e i greti dei fiumi.
Per secoli è stata coltivata per il suo piacevole profumo (da cui il nome, dal greco bàlsamon), nonché per le proprietà officinali. L'origine della balsamite è orientale: era nota ad Egizi, Greci e Romani (che probabilmente la portarono in Inghilterra). Culpeper, erborista del XVI secolo, la definisce “comune”. I coloni la portarono in America, dove attualmente, negli stati orientali e medio-orientali, cresce spontanea sul ciglio delle strade. Anticamente i suoi fiori venivano utilizzati anche come segnalibro nelle bibbie (da questo deriva il suo nome comune di Erba della Bibbia)[2].
Nel 1987, alle proprietà aromatiche di questa pianta è stata dedicata la canzone "L'erba di San Pietro", di Giorgio Conte.
Rappresenta l'ingrediente base per la preparazione del tortello amaro di Castel Goffredo.[3]
Le sue foglie vengono usate per salse, ripieni, frittate, selvaggina, cui dona un sapore simile a quello della menta, ma tendente all'amaro. È ingrediente del ripieno del Tortello amaro di Castel Goffredo, un Prodotto agroalimentare tradizionale della regione Lombardia. Le foglie vengono in genere raccolte prima della fioritura. Sono utilizzate fresche, o possono essere congelate ed usate in un secondo tempo.
Ha uso erboristico per le sue proprietà antispasmodiche, carminative, diuretiche, emmenagoghe. La balsamita è un'erba medicinale e un'erba officinale.
Tanacetum balsamita L. è una pianta appartenente alla famiglia delle Asteraceae o Composite e al genere Tanacetum. Nelle varie regioni d'Italia è conosciuta con molti nomi locali quali menta romana, erba amara, erba buona, erba della madonna, erba di san Pietro, erba di santa Maria, fritola, costo, o menta greca. Coltivata come erba aromatica negli orti. Talvolta è usato il sinonimo Chrysanthemum balsamita o anche Balsamita major Desf.
Balzaminė bitkrėslė[1], balzaminis skaistenis[2] (Tanacetum balsamita) – astrinių (Asteraceae) šeimos žolinis augalas.
Augalas daugiametis, 30-140 cm aukščio, kvapnus. Šakniastiebis trumpas, šakotas. Stiebai statūs, apaugę plaukeliais, mažai šakoti. Lapai lancetiniai, apatiniai ilgakočiai, viršutiniai bekočiai, smulkesni. Žydėti pradeda antraisiais vegetacijos metais. Žydi rugpjūčio-spalio mėnesiais. Žiedai balti, liežuviški bei šviesiai geltonais, vamzdiškais žiedais, susitelkusiais į sudėtinius skėtinius žiedynus. Vaisiai briaunoti, 2 cm ilgio. Dauginasi atžalomis.
Balzaminė bitkrėslė kaip dekoratyvinis augalas auginamas darželiuose, soduose, gėlynuose. Balzamitos žolėje yra eterinio aliejaus, rauginių, mineralinių, karčiųjų medžiagų. Naudojama kaip prieskonis konservų, konditerijos gaminių, likerių gamyboje.
Balzaminė bitkrėslė, balzaminis skaistenis (Tanacetum balsamita) – astrinių (Asteraceae) šeimos žolinis augalas.
Augalas daugiametis, 30-140 cm aukščio, kvapnus. Šakniastiebis trumpas, šakotas. Stiebai statūs, apaugę plaukeliais, mažai šakoti. Lapai lancetiniai, apatiniai ilgakočiai, viršutiniai bekočiai, smulkesni. Žydėti pradeda antraisiais vegetacijos metais. Žydi rugpjūčio-spalio mėnesiais. Žiedai balti, liežuviški bei šviesiai geltonais, vamzdiškais žiedais, susitelkusiais į sudėtinius skėtinius žiedynus. Vaisiai briaunoti, 2 cm ilgio. Dauginasi atžalomis.
Balzaminė bitkrėslė kaip dekoratyvinis augalas auginamas darželiuose, soduose, gėlynuose. Balzamitos žolėje yra eterinio aliejaus, rauginių, mineralinių, karčiųjų medžiagų. Naudojama kaip prieskonis konservų, konditerijos gaminių, likerių gamyboje.
Balsemwormkruid (Tanacetum balsamita) is een vaste plant uit de composietenfamilie en wordt gebruikt als kruid.
De polvormende plant wordt 80-150 cm hoog en vormt wortelstokken (rizomen). Aan de vertakte en pluimvormig behaarde stengel zitten leerachtige, blauwgroene tot 20 cm lange bladeren. De bladrand is gezaagd en de onderkant van het blad is fijn behaard.
Balsemwormkruid bloeit aan het eind van de zomer met geelgroene, buisbloempjes in 4-8 mm grote hoofdjes die een schermachtige pluimvormige bloeiwijze vormen en sterk naar etherische olie ruiken.
De plant bevat veel verschillende etherische oliën, waaronder veel carvon en in mindere mate kamfer en thujon.
In de middeleeuwen werd het kruid gebruikt als wondbalsem en als middel om wormen te verdrijven. Vaak kreeg het kruid ook de naam vrouwenmunt. Die kreeg het omdat het de pijn tijdens de bevallingen verzachtte. Ook werd het gebruikt bij het bierbrouwen omwille van de aangename bittere smaak en de vermeende bewarende werking.
Het balsemwormkruid houdt van goed gedraineerde grond en van volle of halfvolle zon, want zonder voldoende zon vormt het geen bloemen.
Bronnen, noten en/of referentiesBalsemwormkruid (Tanacetum balsamita) is een vaste plant uit de composietenfamilie en wordt gebruikt als kruid.
De polvormende plant wordt 80-150 cm hoog en vormt wortelstokken (rizomen). Aan de vertakte en pluimvormig behaarde stengel zitten leerachtige, blauwgroene tot 20 cm lange bladeren. De bladrand is gezaagd en de onderkant van het blad is fijn behaard.
Balsemwormkruid bloeit aan het eind van de zomer met geelgroene, buisbloempjes in 4-8 mm grote hoofdjes die een schermachtige pluimvormige bloeiwijze vormen en sterk naar etherische olie ruiken.
De plant bevat veel verschillende etherische oliën, waaronder veel carvon en in mindere mate kamfer en thujon.
Chrysantemum balsamita
Pianta ch'a viv sempe, àuta fin a 60-120 cm, le feuje a son pitòst longhe e com ël coram. Le fior, color giàun òr, a son cite e riunìe a bocc. A fioriss a luj-aost.
A chërs ant ij bòsch ùmid, an sle rive dij fium. A l'é ëdcò coltivà ant j'òrt.
A l'ha ëd proprietà tòniche, sedative, diurétiche.
A l'é distilà për ij përfum. A-j piasìa a Carl Magn.
As peulo dovresse chèiche feuje ant le frità.
Balsamita major Desf., 1792
Balsamblad även kallad Luktsalvia (Tanacetum balsamita eller Balsamita vulgaris)[1] är en växtart i familjen korgblommiga växter.
Balsamblad är flerårig ört med enkel eller grenig stam, omkring 30–120 centimeter hög och med tätt sittande blad. Bladen är äggrunda och grågröna, körtelhåriga med sågade kanter. Nedtill på stjälken är de stora och skaftade och högre upp små och oskaftade. Blommorna är gula och diskformade, samlade i kvastformade blomkorgar.[2]
Balsamblad härstammar ursprungligen från Asien men har gamla anor som läke- och prydnadsväxt, förvildar sig lätt och förekommer på många håll i Europa. De odlades förr ofta i Sverige i kryddträdgårdar, har varit populär i kryddbuketter och potpurriurnor tack vare sin starka doft. Den har också varit populär som gravprydnadsväxt.[2]
Wikimedia Commons har media som rör Balsamblad.
Balsamblad även kallad Luktsalvia (Tanacetum balsamita eller Balsamita vulgaris) är en växtart i familjen korgblommiga växter.
Balsamblad är flerårig ört med enkel eller grenig stam, omkring 30–120 centimeter hög och med tätt sittande blad. Bladen är äggrunda och grågröna, körtelhåriga med sågade kanter. Nedtill på stjälken är de stora och skaftade och högre upp små och oskaftade. Blommorna är gula och diskformade, samlade i kvastformade blomkorgar.
Balsamblad härstammar ursprungligen från Asien men har gamla anor som läke- och prydnadsväxt, förvildar sig lätt och förekommer på många håll i Europa. De odlades förr ofta i Sverige i kryddträdgårdar, har varit populär i kryddbuketter och potpurriurnor tack vare sin starka doft. Den har också varit populär som gravprydnadsväxt.
Tanacetum balsamita là một loài thực vật có hoa trong họ Cúc. Loài này được L. miêu tả khoa học đầu tiên năm 1753.[1]
Tanacetum balsamita là một loài thực vật có hoa trong họ Cúc. Loài này được L. miêu tả khoa học đầu tiên năm 1753.
В листьях и соцветиях содержание эфирного масла достигает соответственно 0,8 и 2,1 %. Самое востребованное свойство пижмы бальзамической — это отчётливый и приятный запах её листьев. Не только листья, но и всё растение в целом обладает достаточно сильным и терпким запахом. При прикосновении к бархатистой поверхности листьев или, тем более, при их повреждении аромат многократно усиливается. На всей территории Европы канупер был очень популярен как пряное растение в течение двух тысяч лет, вплоть до начала XX века. В России известность пижмы бальзамической была более кратковременна, но в течение примерно двух веков её выращивали охотно и много.
В пищу употребляются надземные части: цветки, бутоны и молодые листья. Используется как приправа к сладким блюдам и кондитерским изделиям, добавляется в домашние квасы. В качестве пряности рекомендуется к рыбным продуктам. В Литве и Латвии входит в рецепты приготовления сыра и творожных изделий. Листья канупера используют и в свежем, и в сушёном виде для придания аромата различным блюдам и напиткам, в качестве добавки к салатам, наподобие того, как употребляют кинзу или пастернак. Также пижму бальзамическую добавляют в качестве одного из компонентов при засолке огурцов и грибов, а также при мочении яблок. В Германии канупер (вместе с другими травами) издавна добавляли (и добавляют до сих пор) в традиционные сорта пива для придания ему особенного пряного привкуса. Букеты из равных частей лаванды и канупера, как считается, отпугивают моль, но также при длительном хранении придают белью приятный свежий запах.
Издавна канупер ценился как лекарственное растение. В народной медицине надземная часть растения рекомендуется в небольших дозах как желудочное и болеутоляющее средство при спазмах. Порошок из высушенных цветков употребляется в качестве глистогонного (это общее свойство для многих видов пижмы). Также канупер входит в состав ароматных чаёв вместе с душицей, мятой и чабрецом. Сбор травы производится в период бутонизации.
Отдельный предмет для разговора — так называемое «бальзамное масло», представляющее собой оливковое масло, настоянное на листьях канупера. Бальзамическая пижма при выдерживании отдавала маслу свой аромат и часть антисептических свойств. Бальзамным маслом смазывали раны, ушибы и различные гематомы, на которые канупер имеет особенно эффективное действие. Коренное население Кавказа широко использует дикорастущую пижму бальзамическую в качестве традиционного лекарственного растения. Свежие листья или порошок из них прикладывают к ранам или делают повязки.
Пижма бальзамическая как садовое растение имеет богатую и длинную историю длиною в несколько тысяч лет. Это растение активно возделывалось ещё в Древней Греции и Римской Империи. Постепенно из Средиземноморья оно распространилось и завоевало практически всю территорию Европы вплоть до Британских островов, а затем вместе с первыми переселенцами попало в Северную Америку. В Америке за канупером закрепилось название «библейский лист» — нижние листья с длинными черешками часто использовали как ароматную закладку для Библии. За долгие годы часто уже вся книга насквозь пахла бальзамической пижмой, а во время проповедей закладку было принято вынимать и нюхать[источник не указан 590 дней].
Если в средние века распространение канупера оказалось связано с католицизмом, то в дальнейшем некоторый упадок в выращивании этого растения совпадает с постепенным уменьшением влияния церкви на светское государство. В «Городском капитулярии» Карла Великого (изданного в 800 году), среди 72 видов растений, указанных в качестве обязательных для выращивания в монастырских садах, пижма бальзамическая занимала место во втором десятке. Это немало способствовало её массовому и широкому распространению. В средние века пижма бальзамическая стала чуть ли не официальным монастырским и садовым растением для добропорядочных бюргеров[источник не указан 590 дней]. Канупер практически повсеместно выращивали в садах, широко применяя в качестве приправы и для домашнего лечения. Среди народных названий растения на разных европейских языках до сих пор можно встретить имя Девы Марии (самой почитаемой святой в католической религии). В южно-европейских странах канупер называли «травой Девы Марии», «мятой Богоматери» или «травой святой Мадонны». В «Ботаническом словаре» 1878 года Николай Анненков указывает, что Карл Линней считал канупер — противоядием опиуму.
На Руси пижму бальзамическую начали выращивать гораздо позднее и в меньших количествах. В южных губерниях с самых ранних времён разводили кавказскую форму дикого канупера с белыми язычковыми цветками (гораздо больше, чем европейское растение напоминающими ромашку). Во времена Алексея Михайловича пиретрум бальзамический стали выращивать в боярских хозяйствах и для царского стола. Это растение знал и любил также Петр I, оно находилось в списке растений, необходимых для учреждения и петербургского, и московского Аптекарского огорода (будущего Ботанического сада), а оттуда, в свою очередь, пересаживалось и в Летний Сад, и в нижний парк Петергофа.
Пижма бальзамическая — растение лёгкое для культивирования. Канупер крайне нетребователен к качеству почв, его можно успешно выращивать на землях низкого и среднего плодородия, желательно — дренированных, на которых не застаивается влага. Так же, как и для всех эфирно-масличных культур, предпочтителен открытый солнечный участок. Только таким образом растение может набрать максимум и зелёной массы, и аромата. Канупер очень отзывчив на полив и внесение любых удобрений в период активной вегетации.
Размножается канупер как правило вегетативно (черенкованием надземных стеблей и делением корневищ). При вегетативном размножении посадку производят в августе или конце апреля — начале мая. Для деления можно использовать растения 2—3-летнего возраста. Корневища выкапывают, делят и высаживают на глубину 8—10 см. Весной первая поросль появляется очень рано, в конце марта — начале апреля. Зацветает в конце июня — начале июля. Цветёт 25—30 дней или более, в зависимости от местоположения и состояния растения.
Растения, более близкие к дикорастущему виду, могут размножаться также и семенами. Семена созревают в августе, их высевают без стратификации весной (конец апреля) или осенью (начало октября). При весеннем посеве появления сеянцев можно ожидать спустя 15—20 дней. При посеве в октябре первые всходы показываются в середине мая. Растение зимостойкое. Молодые растения, как правило, зацветают на второй год жизни, примерно к началу августа. Кусты пижмы бальзамической не нуждаются в пересадке и могут очень долго расти на одном месте. Если стоит задача использовать растение в пищу или для сбора лекарственного сырья, следует выбирать чистое место для посадки. Мелкоопушённые листья канупера (так же как, например, и шалфея) легко улавливают пыль и слишком трудно очищаются.
Канупер можно выращивать как неприхотливое растение не только в южных областях, но и в средней полосе и даже на северо-западе России. Требуется в разгар вегетативного сезона проверять состояние куста и освобождать его от сорняков, задерняющих почву. В особо холодные зимы достаточно небольшого укрытия или снегозадержания.
Раньше канупер почти повсеместно выращивали на огородах и приусадебных хозяйствах в средней и южной полосе России, на Украине и по всей Европе.
В листьях и соцветиях содержание эфирного масла достигает соответственно 0,8 и 2,1 %. Самое востребованное свойство пижмы бальзамической — это отчётливый и приятный запах её листьев. Не только листья, но и всё растение в целом обладает достаточно сильным и терпким запахом. При прикосновении к бархатистой поверхности листьев или, тем более, при их повреждении аромат многократно усиливается. На всей территории Европы канупер был очень популярен как пряное растение в течение двух тысяч лет, вплоть до начала XX века. В России известность пижмы бальзамической была более кратковременна, но в течение примерно двух веков её выращивали охотно и много.
В пищу употребляются надземные части: цветки, бутоны и молодые листья. Используется как приправа к сладким блюдам и кондитерским изделиям, добавляется в домашние квасы. В качестве пряности рекомендуется к рыбным продуктам. В Литве и Латвии входит в рецепты приготовления сыра и творожных изделий. Листья канупера используют и в свежем, и в сушёном виде для придания аромата различным блюдам и напиткам, в качестве добавки к салатам, наподобие того, как употребляют кинзу или пастернак. Также пижму бальзамическую добавляют в качестве одного из компонентов при засолке огурцов и грибов, а также при мочении яблок. В Германии канупер (вместе с другими травами) издавна добавляли (и добавляют до сих пор) в традиционные сорта пива для придания ему особенного пряного привкуса. Букеты из равных частей лаванды и канупера, как считается, отпугивают моль, но также при длительном хранении придают белью приятный свежий запах.
Издавна канупер ценился как лекарственное растение. В народной медицине надземная часть растения рекомендуется в небольших дозах как желудочное и болеутоляющее средство при спазмах. Порошок из высушенных цветков употребляется в качестве глистогонного (это общее свойство для многих видов пижмы). Также канупер входит в состав ароматных чаёв вместе с душицей, мятой и чабрецом. Сбор травы производится в период бутонизации.
Отдельный предмет для разговора — так называемое «бальзамное масло», представляющее собой оливковое масло, настоянное на листьях канупера. Бальзамическая пижма при выдерживании отдавала маслу свой аромат и часть антисептических свойств. Бальзамным маслом смазывали раны, ушибы и различные гематомы, на которые канупер имеет особенно эффективное действие. Коренное население Кавказа широко использует дикорастущую пижму бальзамическую в качестве традиционного лекарственного растения. Свежие листья или порошок из них прикладывают к ранам или делают повязки.
.jpg)
