Pycnoporellus fulgens (Fr.) Donk 1971

Pycnoporellus fulgens is a species of fungus belonging to the family Fomitopsidaceae.^[1]

It is native to Eurasia and Northern America.^[1]

References

Rusokääpä (Pycnoporellus fulgens) on harvinainen yksivuotinen kääpälaji. Rusokääpä on ekologialtaan erikoinen kääpä, sillä se pystyy elämään vain kantokäävän (Fomitopsis pinicola) lahottamassa puussa. Suomessa levinneisyys painottuu Etelä- ja Keski-Suomeen.^[2][3]

Ulkonäkö ja koko

Yksivuotinen, pileaattinen tai harvoin puoli resupinaattinen, keskikokoinen tai pienehkö, hyllymäinen. Yläpinta on oranssinsävyinen, jossa oranssinruskeita vöitä ja lakin tyvi on nukkapintainen. Oranssi malto on kosteana pehmeää, kuivuessaan kevyttä ja haurasta.^[2] Alapinta aluksi kermanvalkoinen, myöhemmin siitä tulee orassi. Pillit on erityisen muotoisia, kulmikkaita tai sokkeloisia repeytyviä, työntyvät esille lakin alta niin että ylimmät pillit näyttävät hampailta. Yleensä se elää kuolleissa havupuissa aiheuttaen ruskolahoa.^[4][5]

Elinympäristö ja levinneisyys

Rusokääpä on vanhojen, tuoreiden kuusikoiden laji, mutta ei vaadi aarniometsää. Sen saattaa myös löytää kaupunkien puistometsistä, joihin on jäänyt kaatuneita puita tai vanhoista talousmetsistä, joissa on lahopuuta. Isäntäkasvina on yleensä osittain kuorellinen kuusen maapuu, joskus harvoin mänty, koivu tai haapa. Puut ovat olleet melkein poikkeuksetta kantokäävän lahottamia. Harvinainen Keski-Euroopassa, Ruotsissa ja Balttian maissa ja kasvaa harvakseltaan kautta Pohjois Amerikan. Suomessa päälevinneisyysalue on eteläinen. Sitä on tavattu harvinaisena Tammisaaresta Rovaniemelle. ^[5][2]

Kuvia

Rusokääpä yläpinta

Rusokääpä alapinta

Lähteet

• Pertti Salo, Tuomo Niemelä, Ulla Salo: Suomen sieniopas, s. 512. Helsinki: Luonnontieteellinen keskusmuseo, kasvimuseo & WSOY, 2006. ISBN 951-0-30359-3.
• Kotiranta, Heikki & Niemelä, Tuomo: Uhanalaiset käävät Suomessa, s. 12, 16, 22, 86, 87. Vesi- ja Ympäristöhallitus, 1993. ISBN 951-37-1159-5. Vesi- ja Ympäristöhallituksen julkaisuja: Uhanalaiset käävät Suomessa (pdf) (viitattu 17.11.2017).

Viitteet

Aiheesta muualla

• Ikkuna Suomen Luontoon: Käävät tutuiksi - Rusokääpä (pycnoporellus fulgens)
• Laji.fi: rusokääpä (Pycnoporellus fulgens)
• Natural fungi in Finland: Pycnoporellus fulgens
• EOL - Encyclopedia of life: 'Pycnoporellus fulgens

Vos an lenga piemontèisa Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì.

Cost capìtol a l'é mach në sbòss. Da finì.

Ambient

A chërs an drinta a bòsch ëd conìfere o mës-cià.

Comestibilità

A venta mai mangé un bolè trovà se un a l'é nen un bon conossidor dij bolè!
As peul nen mangesse.

Arferiment bibliogràfich për chi a veul fé dj'arserche pì ancreuse

Pycnoporellus fulgens (Fr.) Donk

Aiuto per
la lettura Ayuda para
la lectura Help for
Reading Rintré ant
la Piòla Contaté
j'Aministrator Lìber për
Amprende Coression
ortogràfica Tastadura
piemontèisa Portaj
e Proget Agiut pr'ij
Contributor Travajòt
sempi

Pomarańczowiec błyszczący (Pycnoporellus fulgens (Fr.) Donk ) – gatunek grzybów z rodziny pniarkowatych (Fomitopsidaceae)^[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Fomitopsis, Fomitopsidaceae, Polyporales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w roku 1852 r. Elias Fries nadając mu nazwę Hydnum fulgens^[1]. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę, nadał mu w roku 1971 r. Marinus Anton Donk, przenosząc go do rodzaju Pycnoporellus. Synonimy naukowe^[2]:

Nazwę polską nadał Władysław Wojewoda w 1999 r., wcześniej Stanisław Domański opisywał ten gatunek pod nazwą oranżowiec pomarańczowy, a Franciszek Błoński jako hubę litewską^[3].

Morfologia

Pokrój

Huba o jednorocznym owocniku, który przyrasta bokiem do podłoża, czasami jest rozpostarto-odgięty^[4].

Owocnik

Owocniki występują pojedynczo lub w grupach po kilka sztuk, często ułożone są dachówkowato nad sobą. Pojedynczy owocnik ma kształt półkolisty, wachlarzowaty lub konsolowaty, szerokość do 10 cm i grubość do 3 cm. Jego nasada często jest zwężona. Powierzchnia nierówna, pofałdowana i promieniście pomarszczona. Młode okazy są filcowate i szorstkie, starsze nagie i zazwyczaj matowe. Barwa pomarańczowa lub ceglastoczerwona^[4].

Miąższ

U młodych okazów gąbczasty i soczysty, u starszych włóknisty. Po wysuszeniu staje się lekki, korkowaty i kruchy, zmienia też barwę na morelowopomarańczową. Pod działaniem KOH ciemnieje i staje się malinowy^[4].

Hymenofor

Rurkowy, złożony z jednej warstwy rurek o długości 3-5 mm. Wewnętrzne ściany rurek często pokrywa biały nalot. Pory rurek kanciaste o nieregularnym lub labiryntowatym kształcie. Mają średnicę od 0,4 do 1 mm. U młodych okazów pory są pomarańczowoceglaste, u starszych płowe, kruche, porozrywane i ząbkowane. Smak kwaskowaty, cierpki, zapach nieprzyjemny^[4].

Cechy mikroskopowe

Zarodniki o rozmiarze (5.0-) 5.9-10.0 (-15,0) × (2.5-) 2.9-4.0 (-4,5) μm, wąsko elipsoidalne, o zaostrzonej podstawie, gładkie, bardzo cienkościuenne, bezbarwne, nieamyloidalne, w KOH wybarwiają się na lekko różowy kolor. Łysinka na zarodniku (apiculus) ma średnicę 0,8 × 0,8 μm. Zarodniki cechuje wyjątkowo duża różnica rozmiarów, nawet gdy pochodzą z tego samego okazu. Podstawki o rozmiarach 20-30 × 4,5-5,5 μm. Są wąskozgrubiałe, z długimi (3,5-7 μm) sterygmami. Najczęściej występują 4 sterygmy na jednej podstawce, ale dość często zdarzają się dwie, dużo rzadziej 1 lub 3. Występują podobne do podstawek bazydiole, rzadko jednak przekraczające 20 μm długości. Cystydiole z rzadka, rozrzucone w hymenium mają rozmiar (27-) 35-50 × 3-5,5 μm, zaokrąglone końce, są bezbarwne, cienkościenne, wystają ponad hymenium 25-30 μm. Występują głównie w pobliżu dna rurek. wyrastając z subhymenium. Elementy budujące hymenium tworzą dość gęstą palisadę. Subhymenium ma grubość 6-10 μm. Zbudowane jest z cienkościennych i silnie rozgałęzionych strzępek o szerokości 3-8 μm i nie jest wyraźnie odgraniczone od hymenium^[5].

System strzępkowy monomityczny. Strzępki generatywne o równej szerokości, proste, z przegrodami, średnio rozgałęzione. Grubość ich ścianek jest bardzo różna w różnych częściach owocnika, zależna też od jego wieku^[5].

Występowanie i siedlisko

Występuje na półkuli północnej^[6]. W Polsce jest rzadki. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status V – gatunek narażony, który w najbliższej przyszłości przejdzie do kategorii narażonych na wymarcie, jeśli nie przestaną działać czynniki zagrożenia^[7]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Niemczech, Danii, Norwegii, Finlandii^[3].

W Polsce spotykany jest w lasach iglastych lub mieszanych. Rozwija się na martwym drewnie szczególnie jodeł i świerków. Tylko sporadycznie obserwowano jego występowanie na drzewach liściastych, w szczególności na brzozach i topolach^[3]. Bardzo często rośnie na drewnie wcześniej zaatakowanym i zepsutym przez pniarka obrzeżonego. Preferuje stare, gęste, wilgotne lasy świerkowe lub świerkowe-mieszane^[5].

Znaczenie

Grzyb niejadalny. Jest saprotrofem powodującym brunatną zgniliznę drewna^[4].

Gatunki podobne

• gęstoporek cynobrowy (Pycnoporus cinnabarinus). Ma podobny kolor, ale różni się konsystencją miąższu oraz porami – są drobniejsze i regularne^[5].
• gąbkowiec północny (Climacocystis borealis). Jego miąższ zawsze jest elastyczny, miękki i ma przyjemny zapach^[8].

Przypisy

• 1 Описание
• 2 Экология и ареал
• 3 Таксономия
  • 3.1 Синонимы
• 4 Примечания
• 5 Литература