Multimedia w Wikimedia Commons Gołek białawy (Pseudorchis albida) – gatunek byliny należący do rodziny storczykowatych (Orchidaceae). Jedyny przedstawiciel monotypowego rodzaju gołek (Pseudorchis Ség.). Występuje we wschodniej części Ameryki Północnej oraz w prawie całej Europie, również na Grenlandii. W Polsce wyłącznie w Karpatach, rzadko na Podkarpaciu, pojedynczo w Sudetach[2].
Morfologia
- Łodyga
- Wzniesiona, ulistniona, dość gruba, o wysokości do 30 cm.
- Liście
- W liczbie 3–5 na łodydze. Dolne jajowate, górne wąskie i obejmujące nasadą łodygę.
-
Kwiaty
- Na szczycie łodygi, bezszypułkowe, wyrastające w kątach przysadek. Tworzą zbity, groniasty kwiatostan. Kwiaty drobne, białożółte o tępych działkach długości 3–5 mm. Warżka 3 klapowa z ostrogą 2–3 razy krótszą od zalążni. Znamię słupka posiada dziobek 2 uszka obejmujące małe, okrągłe i nagie uczepki. Kwitnie od maja do sierpnia.
- Owoc
- Zawierająca liczne i bardzo drobne nasiona torebka o długości do 8 mm.
- Bulwa
- Rozcięta na wąskie, wałeczkowate odcinki, z długimi korzeniami.
Systematyka
- Pozycja systematyczna według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG III z 2009)
Należy do plemienia Orchidinae w obrębie podrodziny storczykowych (Orchideae) z rodziny storczykowatych (Orchidaceae). Storczykowate są kladem bazalnym w rzędzie szparagowców Asparagales w obrębie jednoliściennych[1][3].
Ekologia
Rośnie na naskalnych murawach i halach, zarówno na podłożu wapiennym, jak i bezwapiennym. W Tatrach występuje głównie w piętrze kosówki i turniowym, ale z rzadka można go spotkać w reglach. Geofit. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla All. Nardion[4].
Zagrożenia i ochrona
W Polsce gatunek objęty ścisłą ochroną gatunkową. Umieszczony na polskiej czerwonej liście w kategorii NT (bliski zagrożenia)[5].
Przypisy
-
↑ a b Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2010-08-04].
-
↑ Szlachetko D.L., Skakuj M.: Storczyki Polski. Sorus, 1996, s. 173-175. ISBN 83-85599-97-5.
-
↑ Florida Museum of Natural History: Orchid Tree: a phylogeny of epiphytes (mostly) on the tree of life (ang.). [dostęp 2010-08-04].
-
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
-
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
Bibliografia
- Zbigniew Mirek, Halina Zarzycki: Kwiaty Tatr. Przewodnik kieszonkowy. Warszawa: MULTICO Oficyna Wyd., 2003. ISBN 83-7073-385-9.
- Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
