чичка

Ten artykuł dotyczy rodzaju roślin. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa. Hasło w Wikisłowniku

Oset (Carduus L.) – rodzaj roślin z rodziny astrowatych. Obejmuje ok. 130 gatunków^[2], z czego 5 rośnie naturalnie w Polsce^[3]. Gatunkiem typowym jest Carduus nutans L.^[4] W języku potocznym nazwa „oset” jest stosowana także dla podobnych morfologicznie roślin należących do innych rodzajów.

Morfologia

Kwiaty zebrane w dość duże, przeważnie półkuliste koszyczki. Dno koszyczka ze szczeciniastymi plewinkami. Listki okrywy zakończone cierniami. Wszystkie kwiaty w koszyczku to kwiaty rurkowate o podobnej budowie. Kielich przekształcony w pappus o pojedynczych włoskach, co najwyżej tylko z zadziorkami.

Systematyka

Synonimy^[4]

Ascalea J. Hill, Onopyxus P. Bubani

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system system APG IV z 2016)

Angiosperm Phylogeny Website adoptuje podział na podrodziny astrowatych (Asteraceae) opracowany przez Panero i Funk w 2002^[5], z późniejszymi uzupełnieniami^[6]. Zgodnie z tym ujęciem rodzaj oset (Carduus L.) należy do plemienia Cardueae, podrodziny Carduoideae (Sweet) Cass. W systemie APG III astrowate są jedną z kilkunastu rodzin rzędu astrowców (Asterales), wchodzącego w skład kladu astrowych w obrębie dwuliściennych właściwych^[1].

Pozycja w systemie Reveala (1993-1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa astrowe (Asteridae Takht.), nadrząd astropodobne (Asteranae Takht.), rząd astrowce (Asterales Lindl), rodzina astrowate (Asteraceae Dumort.), podrodzina Carduoideae Cass. ex Sweet, plemię Cardueae Cass., podplemię Carduinae (Cass.) Dumort, rodzaj oset (Carduus L.)^[7]

Gatunki flory Polski^[3]

• oset haczykowaty (Carduus hamulosus Ehrh.) – efemerofit
• oset kędzierzawy (Carduus crispus L.)
• oset klapowany (Carduus ×lobulatus Borbás)
• oset łopianowaty (Carduus personata (L.) Jacq.)
• oset nastroszony (Carduus acanthoides L.) – antropofit zadomowiony
• oset pagórkowy (Carduus collinus Waldst. & Kit.)
• oset siny (Carduus glaucus Baumg.)
• oset zwisły (Carduus nutans L.) – antropofit zadomowiony

• Carduus macrocephalus Desf. – efemerofit
• Carduus pycnocephalus L. – efemerofit
• Carduus tenuiflorus Curtis – efemerofit

Symbolika i nazewnictwo

Osobny artykuł: Oset (potocznie).

Nazwa „oset” w polskim nazewnictwie potocznym używana jest do różnych kolczastych roślin, nie tylko z rodzaju Carduus, ale także ostrożeń, dziewięćsił czy popłoch. Ze względu na rozpowszechnienie, najbardziej prawdopodobne jest, że w literaturze nienaukowej nazwą tą opisany jest ostrożeń polny. Również w literaturze naukowej odwołującej się do nazewnictwa potocznego (np. z zakresu ziołolecznictwa) stosowanie tej nazwy i utożsamianie z rodzajem Carduus może być mylące. Przykładowo, zapisy o jadalnym oście z dużym prawdopodobieństwem dotyczą ostrożenia łąkowego lub warzywnego^[8].

Galeria

• Narys kwiatowy

• Kwiatostan Carduus defloratus

• Przekwitnięty oset

• Oset - rysunek/akwarela Stanisława Maslowskiego z ok. 1876-1878 roku

Przypisy