Горчица

O marroio^[1] ou herba dos lombos^[1] (Marrubium vulgare), é unha planta herbácea medicinal da familia das lamiáceas.

Vista xeral da planta en flor.

Follas profundamente asucado-reticuladas e viludas.

Verticilastro.

Descrición

É unha planta herbácea perenne sufruticosa, de base algo lígnea e talo con sección arredondada ou cuadrangular de 15–80 cm de altura, frecuentemente ramificado, con indumento máis ou menos denso, agrisado. As follas, de 2-7 por 1–4 cm, son pecioladas, irregularmente dentadas, profundamente asucado-reticuladas de aspecto crespo, peludas, rugosas polo feixe e con nervios marcados polo envés. As inflorescencias organízanse en verticilos globulares densos de flores de cáliz medio centimétrico de garganta moi vilosa, con 6-12 dentes e de corola bilabiada de cor esbrancuxada ou crema, con tubo de 3,5–5 mm, labio superior bífido de 2-3,5 mm con 2 lóbulos alongados, e o labio inferior trilobulado de 2-3,5 mm co lóbulo central largo e os 2 laterais moi pequenos. Os estames están incluídos no tubo da corola, os inferiores máis longos, con filamentos moi curtos e estigma bífido. Os froitos son esquizocarpos tetranuculares de mericarpos ovoideo-elipsoides e trigonas de 1,5-2 por 1mm, punteados, de cor castaña escuro-anegrado.^[2][3]

Distribución

É unha especie nativa de Eurasia e norte de África, pero debido á dispersión epizoócora das súas sementes —grazas ao ganchos dos sépalos do cáliz ao cal as núculas quedan fixadas.—, o seu repartición xeográfica actual é practicamente cosmopólita, e mesmo se volveu invasora en certas rexións como, por exemplo, o sur de Australia e Tasmania.^[4][5]

Propiedades

Principios activos

• Lactonas diterpénicas (principios amargos): marrubiína (1%);
• Outros diterpenos (marrubiol, peregrinol, vulgarol);
• Acedos fenólicos (ácido marrubíico);
• Trazas de óleos esenciais;
• Colina (substancia básica existente na bile de moitos animais, que forma parte das lecitinas e actúa como neurotransmisor);
• Taninos (2-3%);
• Sales minerais (ferro, potasio);
• Saponósidos;
• Flavonoides: apinenina, vitexina, luteolina.^[6][7]

Propiedades farmacolóxicas

• Os principios amargos confírenlle propiedades como aperitivo, dixestivo e balsámico (expectorante), acción sobre a árbore bronquial á que contribúen os saponósidos, ademais confírenlle un efecto hipoglucemiante suave, antipirético e colerético (acción reforzada polos ácidos fenólicos).
• Os sales potásicos son responsábeis da súa acción como diurético.
• Indicado para inapetencia, dispepsias hiposecretoras, disquinesias hepatobiliares. Bronquite, asma, arrefriados, gripe, estados nos que se requira un aumento da diurese: afeccións xenitourinarias (cistite, ureterite, uretrite, pielonefrite, oliguria, urolitiase), hiperazotemia, hiperuricemia, hipertensión arterial, edemas, retención de líquidos.
• Infusión (úsanse as follas e as sumidades floridas): unha culler de sobremesa por cunca. Infundir dez minutos. Tres cuncas ao día antes (como aperitivo), ou despois das comidas.

Taxonomía

Marrubium vulgare foi descrito por Carl von Linné e publicado en Species Plantarum, vol. 2, p. 583, 1753.^[8][9]

Sinonimia

• Prasium marrubium E.H.L.Krausein Sturm, nom. illeg.
• Marrubium album St.-Lag.
• Marrubium apulum'Ten.
• Marrubium ballotoides Boiss. & Balansa in Boiss.
• Marrubium germanicum Schrank ex Steud.
• Marrubium hamatum Kunth
• Marrubium uncinatum Stokes
• Marrubium vulgare subsp. apulum (Ten.) H.Lindb.
• Marrubium vulgare var. apulum (Ten.) K.Koch
• Marrubium vulgare var. caucasicum K.Koch
• Marrubium vulgare var. gossypinum Nábelek
• Marrubium vulgare var. lanatum Benth.
• Marrubium vulgare var. microphyllum Baguet
• Marrubium vulgare var. oligodon Rech.f^[10].

Nome común

• Galego: Marroio, herba dos lombos, marroio branco, marrubio^[11], alcar, marroxo, melrubio^[12].

Notas

Véxase tamén

Bibliografía

• AFPD. 2008. African Flowering Plants Database - Base de Données des Plantes à Fleurs D'Afrique.
• CONABIO. 2009. Catálogo taxonómico de especies de México. 1. In Capital Nat. México. CONABIO, Mexico City.
• Davidse, G., M. Sousa Sánchez, S. Knapp & F. Chiang Cabrera. 2012. Rubiaceae a Verbenaceae. 4(2): i–xvi, 1–533. In G. Davidse, M. Sousa Sánchez, S. Knapp & F. Chiang Cabrera (eds.) Fl. Mesoamer.. Missouri Botanical Garden Press, St. Louis.
• Flora of Chinesa Editorial Committee. 1994. Flora of China (Verbenaceae through Solanaceae). 17: 1–378. In C. E. Wu, P. H. Raven & D. E. Hong (eds.) Fl. China. Science Press & Missouri Botanical Garden Press, Beijing & St. Louis.
• Forzza, R. C. 2010. Lista de espécies Flora do Brasil http://floradobrasil.jbrj.gov.br/2010. Jardim Botânico do Rio de Janeiro, Rio de Janeiro.
• Hokche, Ou., P. E. Berry & Ou. Huber. (eds.) 2008. Novo Cat. Fl. Vasc. Venezuela 1–860. Fundación Instituto Botánico de Venezuela, Caracas.
• Idárraga-Piedrahita, A., R. D. C. Ortiz, R. Callejas Pousada & M. Merello. (eds.) 2011. Fl. Antioquia: Cat. 2: 9–939. Universidade de Antioquia, Medellín.
• Nasir, E. & S. I. Ali (eds). 1980-2005. Fl. Pakistan Univ. of Karachi, Karachi.
• Zuloaga, F. Ou., Ou. N. Morrone, M. J. Belgrano, C. Marticorena & E. Marchesi. (eds.) 2008. Catálogo das plantas vasculares do Cono Sur. Monogr. Syst. Bot. Missouri Bot. Gard. 107: 3 Vols., 3348 p.
• Font Quer, P. Plantas Medicinais. O Dioscórides renovado. Editorial Labor. 5.ª Ed. Barcelona. 1979.
• Polunin, Ou.; Huxley A. Flores do Mediterráneo. H Blume Edicións. 1.ª Ed. Madrid. 1978.
• Thomson, A.R.W. Guía práctica ilustrada das plantas medicinais. Editorial Blume. 1.ª Ed. Barcelona. 1980.
• Barnes, J.; Anderson, L.A.; Phillipson, J.D. Plantas medicinais. Pharma editores. 1.ª Ed. Barcelona. 2005.
• Stulzer, H.K.; Tagliari, M.P.; Zampirolo, J.A.; Cechinel-Filho, V.; Schlemper, V. Journal of Ethnopharmacology 108: 379-384, 2006.
• Meyre-Sylva, C.; Yunes, R.A. Schlemper, V.; Campos-Buzzy, F.; Cechinel-Filho, V. Il Farmaco 60: 321-326, 2005.