dcsimg

Ouryzja ( полски )

добавил wikipedia POL
 src=
Ourisia simpsonii

Ouryzja[3] (Ourisia) – rodzaj roślin z rodziny babkowatych. Obejmuje 28 gatunków[4]. Najwięcej z nich, bo 15, rośnie w Andach w Ameryce Południowej, 12 gatunków występuje na Nowej Zelandii (z czego 11 na Wyspie Południowej[5]), a jeden na Tasmanii[4]. Gatunki andyjskie tworzą dwie grupy zasięgowe – w środkowym Chile i dalej na południu rośnie 10 gatunków, 5 gatunków rośnie w Andach od północnych krańców Chile i Boliwii po Kolumbię i Wenezuelę. Z badań molekularnych wynika, że rodzaj wyewoluował w Andach w środkowej części Chile i stąd rozprzestrzenił się na południe pasma górskiego, a następnie skolonizował Andy w północnej części kontynentu i wyspy nowozelandzkie wraz z Tasmanią (tasmański gatunek jest siostrzany dla wszystkich nowozelandzkich). Mechanizm dyspersji przez Pacyfik (6 tys. km) nie jest znany, nie wyklucza się roli Antarktydy jako pomostu, ale z pewnością dyspersja nastąpiła po rozpadzie Gondwany i raczej za pomocą wiatru (nasiona Ourisia są bardzo drobne)[5]. Rośliny te zasiedlają tereny skaliste, zwykle miejsca wilgotne, najczęściej w górach[6]. Sięgają nawet do rzędnych 5000 m n.p.m., ale na wyższych szerokościach geograficznych rosną też na poziomie morza[7].

Niektóre gatunki i mieszańce (także między gatunkami nowozelandzkimi i andyjskimi) są uprawiane jako rośliny ozdobne w klimacie chłodnym i wilgotnym[6]. W Polsce uprawiane w ogrodach skalnych lub nieogrzewanych szklarniach[3].

Morfologia

 src=
Ourisia coccinea
Pokrój
Byliny (rzadko drewniejące u nasady[3]) o płożącym zwykle na powierzchni gleby kłączu[6], w efekcie tworzące często darnie[3] z pędami kwiatostanowymi osiągającymi do 60 cm wysokości[6].
Liście
Naprzeciwległe lub w okółkach[6], długoogonkowe[3], pojedyncze, całobrzegie lub karbowane[6], z wyraźnym użyłkowaniem[3].
Kwiaty
Wyrastają w okółkach lub parach w górnej części łodygi[6] zebrane w baldachokształtne grona[3], rzadziej pojedynczo w kątach liści[3]. Działek kielicha jest pięć i zrośnięte są tylko u nasady. Płatki korony zrośnięte są na większej ich długości w rurkę. Trzy płatki na końcu tworzą dolną wargę, dwa – górną[6]. Rurka korony ucięta, wewnątrz owłosiona[3]. Płatki mają barwę białą, różową lub czerwoną. Pręciki są cztery, w dwóch parach, osadzone u nasady rurki korony. Piąty pręcik zredukowany do drobnego prątniczka[6]. Zalążnia górna, dwukomorowa, z licznymi zalążkami i pojedynczą, długą szyjką słupka zakończoną główkowatym znamieniem[6][3].
Owoce
Torebki otwierające się dwoma klapami, zawierające liczne i drobne nasiona[6].

Systematyka

Rodzaj z rodziny babkowatych Plantaginaceae, dawniej w szeroko ujmowanej rodzinie trędownikowatych Scrophulariaceae. Dzieli się na dwa podrodzaje – subg. Suffruticosae (trzy gatunki krzewinkowe ze środkowego Chile, siostrzane wobec reszty rodzaju) i subg. Ourisia (rośliny zielne)[7].

Wykaz gatunków (zweryfikowane i zaakceptowane nazwy gatunkowe według The Plant List[8] oraz według New Zealand Plant Conservation Network[9])

Przypisy

  1. Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2019-01-23].
  2. a b Ourisia. W: Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2019-01-23].
  3. a b c d e f g h i j k Beata Grabowska, Tomasz Kubala: Encyklopedia bylin, tom II, K–Z. Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo, 2012, s. 640-641. ISBN 978-83-7506-846-7.
  4. a b David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 663. ISBN 978-1-107-11502-6.
  5. a b Heidi M. Meudt, Beryl B. Simpson. The biogeography of the austral, subalpine genus Ourisia (Plantaginaceae) based on molecular phylogenetic evidence: South American origin and dispersal to New Zealand and Tasmania. „Biological Journal of the Linnean Society”. 87, 4, s. 479–513, 2006. DOI: 10.1111/j.1095-8312.2006.00584.x.
  6. a b c d e f g h i j k Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 256. ISBN 0-333-74890-5.
  7. a b Heidi M. Meudt, Beryl B. Simpson. Phylogenetic Analysis of Morphological Characters in Ourisia (Plantaginaceae): Taxonomic and Evolutionary Implications. „Annals of the Missouri Botanical Garden”. 94, 3, s. 554-570, 2007.
  8. Ourisia. W: The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-01-23].
  9. Ourisia. New Zealand Plant Conservation Network. [dostęp 2019-02-04].
лиценца
cc-by-sa-3.0
авторски права
Autorzy i redaktorzy Wikipedii
изворно
посети извор
соработничко мреж. место
wikipedia POL

Ouryzja: Brief Summary ( полски )

добавил wikipedia POL
 src= Ourisia simpsonii

Ouryzja (Ourisia) – rodzaj roślin z rodziny babkowatych. Obejmuje 28 gatunków. Najwięcej z nich, bo 15, rośnie w Andach w Ameryce Południowej, 12 gatunków występuje na Nowej Zelandii (z czego 11 na Wyspie Południowej), a jeden na Tasmanii. Gatunki andyjskie tworzą dwie grupy zasięgowe – w środkowym Chile i dalej na południu rośnie 10 gatunków, 5 gatunków rośnie w Andach od północnych krańców Chile i Boliwii po Kolumbię i Wenezuelę. Z badań molekularnych wynika, że rodzaj wyewoluował w Andach w środkowej części Chile i stąd rozprzestrzenił się na południe pasma górskiego, a następnie skolonizował Andy w północnej części kontynentu i wyspy nowozelandzkie wraz z Tasmanią (tasmański gatunek jest siostrzany dla wszystkich nowozelandzkich). Mechanizm dyspersji przez Pacyfik (6 tys. km) nie jest znany, nie wyklucza się roli Antarktydy jako pomostu, ale z pewnością dyspersja nastąpiła po rozpadzie Gondwany i raczej za pomocą wiatru (nasiona Ourisia są bardzo drobne). Rośliny te zasiedlają tereny skaliste, zwykle miejsca wilgotne, najczęściej w górach. Sięgają nawet do rzędnych 5000 m n.p.m., ale na wyższych szerokościach geograficznych rosną też na poziomie morza.

Niektóre gatunki i mieszańce (także między gatunkami nowozelandzkimi i andyjskimi) są uprawiane jako rośliny ozdobne w klimacie chłodnym i wilgotnym. W Polsce uprawiane w ogrodach skalnych lub nieogrzewanych szklarniach.

лиценца
cc-by-sa-3.0
авторски права
Autorzy i redaktorzy Wikipedii
изворно
посети извор
соработничко мреж. место
wikipedia POL