Pteropsida is de klasse van planten die de varens en paardenstaarten omvat. Deze botanische naam wordt in de 23e druk van de Heukels gebruikt. In de literatuur wordt voor deze groep ook andere namen gebruikt, zoals "Pteridophyta", "Pterophyta", "Polypodiophyta", "Filicinophyta" (alle in de rang van stam), "Moniliformopses" of "Vaatcryptogamen".
Varens en paardestaarten hebben een levenscyclus met generatiewisseling: de sporofyt (de varenplant) wisselt af met een zelfstandig levende gametofyt (de voorkiem. Het zijn dus planten zonder bloemen en zaden, maar die zich verspreiden door middel van sporen. Voor het overleven van de voorkiem en voor de bevruchting is een vochtige omgeving noodzakelijk. De Pteropsida komen daarom zelden voor in droge biotopen, maar verkiezen vooral bossen en moerassige standplaatsen.
De Pteropsida delen deze kenmerken met de Lycopsida, de wolfsklauwen en de biesvarens.
De varens en de lignophyta zijn groepen met macrofyllen, die zustergroepen zijn van elkaar. De laatste worden gekenmerkt door stengels met vaatbundels, waarin zich verhoute tracheïden en houtvaten bevinden, die echter niet zo voorkomen bij varens.
Bij varens takt een deel van de stele (hoofdvaatbundel van de stengel) af op de plaats van een macrofyl, waardoor er een opening ontstaat in de stele. Dit heet een "bladspoor" en is kenmerkend voor de varens.
Plaats van de varens in de fylogenetische stamboom van de Embryophyta (landplanten):[1]
De klasse Pteropsida omvat twee ordes, de Ophioglossales en de Filicales. Van deze laatste orde zijn 13 families in Nederland aanwezig.
De systematische indeling van deze ordes en families wordt in de Heukels (2005) als volgt weergegeven:
Pteropsida OphioglossalesAddertongfamilie (Ophioglossaceae)
Paardenstaartenfamilie (Equisetaceae)
Koningsvarenfamilie (Osmundaceae)
Vlotvarenfamilie (Salviniaceae)
Pilvarenfamilie (Marsileaceae)
Adelaarsvarenfamilie (Dennstaedtiaceae)
Lintvarenfamilie (Pteridaceae)
Eikvarenfamilie (Polypodiaceae)
Niervarenfamilie (Dryopteridaceae)
Dubbellooffamilie (Blechnaceae)
Bolletjesvarenfamilie (Onocleaceae)
Streepvarenfamilie (Aspleniaceae)
Moerasvarenfamilie (Thelypteridaceae)
Wijfjesvarenfamilie (Athyriaceae)
Bovenstaande indeling wordt gebruikt in de 23e editie van de Heukels. Deze is gebaseerd op nieuwe inzichten gebaseerd op gegevens van DNA-sequenties. Een opvallend verschil met de 22e druk is vooral de veranderde plaatsing van de paardenstaartenfamilie (Equisetaceae) die voorheen in een aparte klasse zaten.
Bronnen, noten en/of referentiesLiteratuur
Pteropsida is de klasse van planten die de varens en paardenstaarten omvat. Deze botanische naam wordt in de 23e druk van de Heukels gebruikt. In de literatuur wordt voor deze groep ook andere namen gebruikt, zoals "Pteridophyta", "Pterophyta", "Polypodiophyta", "Filicinophyta" (alle in de rang van stam), "Moniliformopses" of "Vaatcryptogamen".
