Chelidonium majus, tamién conocida como Celidonia mayor o yerba golondrinera, ye una planta herbal perenne de la familia de les amapoles (Papaveraceae). Ye la única especie del xéneru Chelidonium.
Esisten datos clínicos que suxuren que podría ser eficaz nel tratamientu de la dermatitis atópica.[1]
Ye una yerbácea perenne con rizoma carnosu del que salen dellos tarmos aéreos d'hasta 80 cm d'altor, bien ramificaos y fráxiles. Les fueyes, bien estremaes, de 30 cm de llargu, son alternes, pinnatisectes, con trés a cinco lóbulos irregularmente crenaos, pinnatífidos y obtusos, glaucos pol viesu y con numberosos pelos.
Les flores apaecen n'inflorescencies umbeliformes terminales, dende mayu hasta agostu. El mota ta formáu por dos sépalos verdosos, caedizos na antesis. La corola, de 1,5 a 2,5 cm de diámetru, tien cuatro pétalos mariellos, cada unu d'un centímetru aproximao, y estames numberosos. El xinecéu ye bicarpelar, con ovariu súperu que fructifica nuna cápsula allargada de trés a cinco centímetros de llargor con dehiscencia valvar. Tola planta produz un característicu látex anaranxáu al que se-y atribúin propiedaes curatibles de les verrugas.[2]
Les cápsules del frutu recuerden a una silicua (al abrir cayen los dos cáscares, permaneciendo la zona de les llibradures coles granes). Les granes son pequeñes y negres, con arilo y eleosoma; este atrai a les formigues, qu'esvalixen les granes (zoocoria).
Alcuéntrase en yerbazales, nitrófilos, en llugares avisiegos y frescos, sobremanera en muries, escombreres y vieyos murios.
Planta orixinaria d'Europa y la cuenca mediterránea. Tamién ye común en Norteamérica, yá que foi introducida por colonos europeos, quien la usaben pa curar les verrugues yá en 1672. Tola planta ye tóxica, y contién dellos alcaloides; puede causar dermatitis tamién, sobremanera la cazumbre.[3]
Utilízase la planta entera y el látex. Pol so conteníu en alcaloides tien propiedaes antiespasmódicas, coleréticas y colagogas, hipolipemiante (ac. chelidónico), sedante del SNC, hipnótica, analxésica y antitusivo d'aición central. Antiasmáticu, antivírico y antimitótica (sanguinarina y chelidonina).
Utilizar n'usu internu en disquinesias de víes biliares, bronquitis, asma, tos irritativa, etc.
El so zusmiu ye cáusticu y utilízase n'usu esternu p'ayudar a cerrar feríes y contra verrugues, durezs y tumores.
A grandes dosis, la ingestión de la planta fresca y del látex, provoca somnolencia, paralís de les terminaciones nervioses sensitives y bradicardia. Encamienta alministrásela entemecida con otres plantes, nunca sola pola so tosicidá y nun alministrala en dosis elevaes mientres enforma tiempu (citotóxico a grandes dosis por cuenta de la coptisina).[4]
Chelidonium majus describióse por Carlos Linneo y espublizóse en Species Plantarum 1: 505–506. 1753.[5]
Chelidonium: nome xenéricu que remanez del griegu chelidon = (golondrina), acordies con Maurice Mességué porque partes de la planta estregar les golondrines nos güeyos que nun s'abrir entá nes más pequeñes. El látex cáusticu abre les trampillas de la piel dexando ver a les golondrines.
majus: epítetu llatín que significa "el más grande".[6]
Cedueña, celdueña, cirigüeña, celedonio, celidonia, celidonia mayor, celidoña, celidueña, celidueña fina, cerdoña, cerdueña, ceredonia, ceredueña, ceridonia, ceridoña, ceridueña, cerigüeña, ceruda, cevuda, chiledonia, ciledonia, cilidonia, cilidueña, cirgüeña, ciridueña, cirigüeña, cirigüeya, cirirueña, dilidonia, flor de la golondrina, golondrinera, gran lluz, yerba de la golondrina, yerba de les golondrines, yerba de les verrugas, yerba del iodo, yerba golondrinera, yerba verruguera, hirundinaria, pinxona, piohuelo, planta del yodu, quitaverrugas, selidonia, verrugera, verruguera, yerba de les golondrines, yerba del pordiosero, yerba verruguera, yeteira.
Esta páxina forma parte del wikiproyeutu Botánica, un esfuerciu collaborativu col fin d'ameyorar y organizar tolos conteníos rellacionaos con esti tema. Visita la páxina d'alderique del proyeutu pa collaborar y facer entrugues o suxerencies. Chelidonium majus, tamién conocida como Celidonia mayor o yerba golondrinera, ye una planta herbal perenne de la familia de les amapoles (Papaveraceae). Ye la única especie del xéneru Chelidonium.
Esisten datos clínicos que suxuren que podría ser eficaz nel tratamientu de la dermatitis atópica.
Böyük dəmrovotu (lat. Chelidonium majus)[1] - dəmrovotu cinsinə aid bitki növü.[2]
Hündürlüyü 80-100 sm, gövdəsi düzduran, yuxarıda isə budaqlanmış, çılpaq və ya aşağı hissədə buğumlarda tükcüklü olan çoxillik ot bitkisidir. Yarpaqları təklələkvari-bölünmüş, uzunluğu 2-8 sm, eni 5 sm-ə qədərdir, 5-7 ədəd düzgün olmayan dairəvi-dişli bölümlü seqmentlədir, alt tərəfdə isə göyümtül rəngli, çılpaq və çox vaxt xırda qıvrım-tükcüklərə malikdir. Çiçəkləri çətirşəkilli çiçək qrupunda toplanmışdır. Ləçəkləri sarı rəngli, əksinəyumurtaşəkilli formadadır. MeyvələriQutucuq düz formada olub, düz duran və bir qədər sıxılmış halda olub, uzunluğu 2,5 sm, eni 2-3 mm-dir və ölçüsü çiçək saplağına bərabər olur.
Louzaouenn-ar-plac'h-koant (Chelidonium majus) zo ul louazaouenn implijet ouzh ar gwenaennoù.
Meur a anv zo d'ar blantenn-se, evel ma c'hoarvez alies e brezhoneg.
Louzaouenn-ar-plac'h-koant (Chelidonium majus) zo ul louazaouenn implijet ouzh ar gwenaennoù.
Herba d'orenetes, celidònia o herba berruguera (Chelidonium majus) és una planta perenne de la família papaveraceae i l'única espècie del gènere Chelidonium.[1] Només son tres dels noms més coneguts: també és diu herba d'oronelles, d'oronetes, de iode, de Santa Teresa, del Bon Jesús, dels ulls, felera, fetgera, groga, petogarrera o encara lleteresca, lleterola, llet tres o solidònia.[2]
És originària d'Europa i de la conca mediterrània.
Pot arribar als 80 cm d'alçada. Té fulles profundament dividides de 30 cm de llarg. Floreix d'abril cap a la tardor amb flors de pètals grocs. Les llavors són petites i negres i atreuen les formigues que les dispersen (mirmecocòria).
Tota la planta és tòxica i pot causar dermatitis per contacte però tradicionalment es feia servir el seu làtex per combatre les berrugues. Antigament, sota la influència de la fantasiosa teoria del signe, se li ha atribuït la propietat de guarir malalties amb descoloracions grogues com a símptoma, com ara la icterícia amb elto groc a la pell o a l'escleròtica dels ulls degut a bilirrubina a la sang per mal funcionament del fetge.[3] Tampoc no és eficaç contra les epidèmies de xantofòbia, o la fòbia del groc.[4]
flor (detall)
llavors
Herba d'orenetes, celidònia o herba berruguera (Chelidonium majus) és una planta perenne de la família papaveraceae i l'única espècie del gènere Chelidonium. Només son tres dels noms més coneguts: també és diu herba d'oronelles, d'oronetes, de iode, de Santa Teresa, del Bon Jesús, dels ulls, felera, fetgera, groga, petogarrera o encara lleteresca, lleterola, llet tres o solidònia.
És originària d'Europa i de la conca mediterrània.
Pot arribar als 80 cm d'alçada. Té fulles profundament dividides de 30 cm de llarg. Floreix d'abril cap a la tardor amb flors de pètals grocs. Les llavors són petites i negres i atreuen les formigues que les dispersen (mirmecocòria).
Tota la planta és tòxica i pot causar dermatitis per contacte però tradicionalment es feia servir el seu làtex per combatre les berrugues. Antigament, sota la influència de la fantasiosa teoria del signe, se li ha atribuït la propietat de guarir malalties amb descoloracions grogues com a símptoma, com ara la icterícia amb elto groc a la pell o a l'escleròtica dels ulls degut a bilirrubina a la sang per mal funcionament del fetge. Tampoc no és eficaç contra les epidèmies de xantofòbia, o la fòbia del groc.
flor (detall)
llavors
Planhigyn blodeuol sydd hefyd yn un o symbolau cenedlaethol Tsieina yw Llysiau'r wennol sy'n enw lluosog. Mae'n perthyn i'r teulu Papaveraceae. Yr enw gwyddonol (Lladin) yw Chelidonium majus a'r enw Saesneg yw Greater celandine.[1] Ceir enwau Cymraeg eraill ar y planhigyn hwn gan gynnwys Dilwydd, Dilwydd Felen, Llygadlym, Llygadlys, Llym y Llygad, Llys y Wennol, Llysiau'r Clefyd Melyn, Llysiau'r Llew, Llysiau'r Llygad, Llysiau'r Wennol, Melynllys, Selidon, Sudd y Defaid.
Mae'r teulu'n nodedig am ei briodweddau meddygol (honedig, yn enwedig yn Corea, Tsieina a Japan. Mae'n un o symbolau cenedlaethol Tsieina. Caiff ei dyfu ar gyfer gerddi oherwydd maint ei flodau unigol, ac mae'r morgrugyn yn cael ei ddenu at y neithdar sydd ar ei betalau.
Planhigyn blodeuol sydd hefyd yn un o symbolau cenedlaethol Tsieina yw Llysiau'r wennol sy'n enw lluosog. Mae'n perthyn i'r teulu Papaveraceae. Yr enw gwyddonol (Lladin) yw Chelidonium majus a'r enw Saesneg yw Greater celandine. Ceir enwau Cymraeg eraill ar y planhigyn hwn gan gynnwys Dilwydd, Dilwydd Felen, Llygadlym, Llygadlys, Llym y Llygad, Llys y Wennol, Llysiau'r Clefyd Melyn, Llysiau'r Llew, Llysiau'r Llygad, Llysiau'r Wennol, Melynllys, Selidon, Sudd y Defaid.
Mae'r teulu'n nodedig am ei briodweddau meddygol (honedig, yn enwedig yn Corea, Tsieina a Japan. Mae'n un o symbolau cenedlaethol Tsieina. Caiff ei dyfu ar gyfer gerddi oherwydd maint ei flodau unigol, ac mae'r morgrugyn yn cael ei ddenu at y neithdar sydd ar ei betalau.
Vlaštovičník větší (Chelidonium majus) je vytrvalá rostlina z čeledi makovité (Papaveraceae). Je to jediný druh rodu vlaštovičník. Český název vlaštovičník pochází z překladu vědeckého označení Χελιδóvιoν podobného k Χελιδων/chelidon/vlaštovka.[1]
Vlaštovičník dorůstá výšky až jednoho metru. Listy jsou vstřícně postavené, vejčité, laločnatě vroubkované, na rubu řídce ochlupené. Kvete od května do září; žluté květy vyrůstají na dlouhých stopkách a vytvářejí okolíky. Po odkvětu dozrávají semena v plodech, jimiž jsou šešulovité tobolky.[2] Lodyhy i listy se snadno lámou a na lomu roní tmavě žluté až oranžové mléko. Celá rostlina je při předávkování považována za jedovatou.
listy a květy
detail květu a poupata
Pochází z Evropy, ze Středomoří. Je také široce rozšířený v Severní Americe, kam byl přivezen osadníky pro své léčivé účinky před rokem 1672.
Roste na půdách s vyšším obsahem dusíku a dostatečnou vlhkostí, nejčastěji podél cest a plotů, na rumištích, v zahradách aj.
Rostlina obsahuje kromě jiných účinných látek alkaloidy izochinolinového typu a deriváty kyseliny kávové. Odvar z vlaštovičníku údajně působí proti dráždivému kašli a údajně ulevuje při bolestech spojených s chorobami žlučníku. Opakovaným potíráním čerstvě prýštícím mlékem s cytostatickým až leptavým účinkem lze odstraňovat bradavice. Přestože šťáva je očím nebezpečná a vyvolává silné pálení, někteří léčitelé v minulosti aplikovali malé množství do očního koutku při léčbě některých zákalů. Historicky byly vlaštovičníku přičítány mnohde mimořádné léčivé i magické účinky a někteří léčitelé dodnes věří v jeho účinek i proti některým druhům vnitřní rakoviny. Jedovatost je v literatuře údajně přeceňovaná.[3]
Obrázky, zvuky či videa k tématu vlaštovičník větší ve Wikimedia Commons
Galerie vlaštovičník větší ve Wikimedia CommonsVlaštovičník větší (Chelidonium majus) je vytrvalá rostlina z čeledi makovité (Papaveraceae). Je to jediný druh rodu vlaštovičník. Český název vlaštovičník pochází z překladu vědeckého označení Χελιδóvιoν podobného k Χελιδων/chelidon/vlaštovka.
Svaleurt (Chelidonium majus) er en flerårig, 30-60 centimeter høj plante i valmue-familien. Arten er udbredt i Europa og Asien. Den vokser på kvælstofrig bund. Blomsterne er gule. Planten indeholder en giftig, orange mælkesaft.
Svaleurt er en gammel lægeplante, der har været anvendt mod øjensygdomme. Den ætsende mælkesaft har været brugt som husråd mod vorter.
I Danmark er Svaleurt ikke oprindeligt vildtvoksende, men er blevet spredt af munke. Den er nu almindelig omkring bebyggelse og kan også stadig findes omkring ruiner af middelalderlige klostre og borge. Den blomstrer her mellem maj og juli.
Svaleurt (Chelidonium majus) er en flerårig, 30-60 centimeter høj plante i valmue-familien. Arten er udbredt i Europa og Asien. Den vokser på kvælstofrig bund. Blomsterne er gule. Planten indeholder en giftig, orange mælkesaft.
Svaleurt er en gammel lægeplante, der har været anvendt mod øjensygdomme. Den ætsende mælkesaft har været brugt som husråd mod vorter.
Das Schöllkraut (Chelidonium majus) ist eine Pflanzenart aus der Gattung Chelidonium der Familie der Mohngewächse (Papaveraceae). Bei manchen Autoren ist das „Große Schöllkraut“ die einzige Art aus der Gattung mit mehreren Unterarten, andere Autoren bewerten die Unterarten aus Ostasien als zwei bis drei eigene Arten.
Das Schöllkraut ist eine sommergrüne,[1] zwei- bis mehrjährige, krautige Pflanze, die Wuchshöhen von bis zu 70 Zentimetern erreicht. Sie bildet ein verzweigtes Rhizom. Ihr Milchsaft ist gelb-orange.
Die wechselständigen Laubblätter sind in Blattstiel und Blattspreite gegliedert. Die grün-graue, durch einen dünnen Wachsfilm wasserabstoßend bereifte Blattspreite ist buchtig eingekerbt. Die Blattunterseite ist heller und leicht behaart (Trichome).
Die Blütezeit reicht von Mai bis Oktober. Die zwittrigen Blüten sind vierzählig und etwa zwei Zentimeter groß. Die zwei Kelchblätter fallen früh ab. Seine vier Kronblätter sind gelb. Es sind zwölf bis viele freie Staubblätter vorhanden. Zwei Fruchtblätter sind zu einem Fruchtknoten verwachsen. Der Griffel endet in einer zweilappigen Narbe. Die dünne, zweiklappige Kapselfrucht weist eine Länge von etwa fünf Zentimetern auf und enthält wenige bis viele Samen. Die eiförmigen, schwarzen Samen tragen eine hahnenkammförmige Caruncula.
Die Chromosomenzahl beträgt in Europa 2n = 12,[2] in Japan, bei Chelidonium majus subsp. asiaticum H.Hara 2n = 10 oder 12.
Schöllkraut ist ein hygromorpher Hemikryptophyt.[1]
Beim Abbrechen der behaarten Stängel oder beim Einreißen der Blätter tritt aus gegliederten Milchröhren ein gelb-orangefarbener Milchsaft aus. Der giftige Saft hat einen scharfen, bitteren und sehr unangenehmen Geschmack.
Bei kühlem, regnerischem Wetter sind die Blüten geschlossen und die Blütenstiele senken sich ab. Die Bestäubung erfolgt durch Insekten (Entomophilie).[1] Es erfolgt auch Selbstbestäubung.[1]
Die Samen werden durch Ameisen verbreitet (Myrmekochorie),[1] die durch die Caruncula angelockt werden.
Ursprünglich war Schöllkraut in den gemäßigten und warm-temperierten Gebieten Eurasiens sowie im Mittelmeerraum weit verbreitet. Nach Nordamerika wurde es von Siedlern mitgenommen, die es als Heilmittel bei Hautkrankheiten verwendeten und gilt daher dort als Neophyt.
Diese stickstoffliebende Art wächst verbreitet in der Nähe von menschlichen Wohnstätten, etwa auf Schuttplätzen, an Wegesrändern, in Robinienbeständen und sogar in Mauerspalten, jedoch auch im Gebirge.
Das Schöllkraut kommt in Mitteleuropa in Gesellschaften der Ordnung Glechometalia aber auch des Verbands Arction vor.[3] In den Allgäuer Alpen steigt es im Tiroler Teil in der Ebene bei Steeg bis zu 1250 m Meereshöhe auf.[4]
Die ökologischen Zeigerwerte nach Ellenberg für Chelidonium majus sind: L6 = Halbschatten- bis Halblichtpflanze, T6 = Mäßigwärme- bis Wärmezeiger, Kx = indifferentes Verhalten, F5 = Frischezeiger, Rx = indifferentes Verhalten, N8 = ausgesprochener Stickstoffzeiger, S0 = nicht salzertragend.
Aus chelidonium entwickelte sich im Althochdeutschen das Wort scheliwurz und daraus mittelhochdeutsch schëlwurz. Für das Schöllkraut bestehen oder bestanden auch die weiteren deutschsprachigen Trivialnamen: Affelkraut (Kärnten), Augenkraut, Blutkraut (Schlesien), Geschwulstkraut (Österreich), Gilbkraut, Goldkreokt (Siebenbürgen), Goldwoort (Unterweser, Göttingen, mittelniederdeutsch), Goldwurz (mittelhochdeutsch), Goldwurzel (Eifel), Goltwort (mittelniederdeutsch), Gotsgab, Grindwurz (bereits 1482 erwähnt), Grosgrau, Guldkreokt (Siebenbürgen), Gutwurz, Herrgottsblatt, Jölk (Altmark), Jülk (Altmark), Lichtkraut, Maikraut, Nagelkraut (Bern), Ogenklar (Ostfriesland), Schälerlkraut (Österreich), Schalerkraut (Linz), Sela (mittelhochdeutsch), Sceli (mittelhochdeutsch), Scellawurz (althochdeutsch), Scelliwurz (althochdeutsch), Scellinwurz (althochdeutsch), Scelworz (mittelhochdeutsch), Schealworz (mittelniederdeutsch), Schelfers (Region an der Hase), Schelaw (althochdeutsch), Schellewort (mittelniederdeutsch), Schellewurz (mittelhochdeutsch), Schellchrut (St. Gallen), Schellkraut, Schellkrokt (Siebenbürgen), Scheltwurz (mittelhochdeutsch), Schelwort (mittelniederdeutsch), Schelwurz, Schielkraut (Schwaben), Schindkrut (Mecklenburg, Rendsburger Apotheke), Schinkrud (Bremen), Schinnefoot (Westfalen), Schinnkraut (Ostpreußen), Schinnkrut (Pommern), Schinnwart, Schinnwatersbläer, Schinkrut (niederdeutsch), Schöllkrut (Mecklenburg), Schöllwurz, Groß Schwalbenkraut, Schwindwurz (Zillertal), Tackenkrut (Lübeck), Truddemälch (Siebenbürgen), Warzenkraut (Österreich) und Würzekrokt (Siebenbürgen).[5]
Das Schöllkraut enthält eine Reihe von Alkaloiden, von denen über 20 isoliert und chemisch identifiziert wurden.[6] Die wichtigsten sind Berberin, Chelerythrin, Chelidonin, Coptisin, Spartein, Chelidoxanthin und Sanguinarin. Die Alkaloide sind sowohl in den oberirdischen Teilen der Pflanze als auch in der Wurzel vorhanden. Im Herbst konzentrieren sie sich in der Wurzel, die dann hochgiftig wird.
Strukturformel von Chelidonin
Strukturformel von Chelerythrin
Strukturformel von Sanguinarin
Strukturformel von Berberin
Strukturformel von Coptisin
Strukturformel von (−)-Spartein
Die Alkaloide gehören überwiegend, je nach chemischer Struktur dem Benzophenanthridin-, Protoberberin- oder Protopin-Typ an, die sich biogenetisch vom (−)-Scoulerin, einem Benzylisochinolin, ableiten. Unter ihnen ist Coptisin das Hauptalkaloid. Chelerythrin ist das am stärksten wirksame. Einige Alkaloidsalze sind gelb oder orange gefärbt und verleihen dem Milchsaft die charakteristische Farbe. Ferner enthält Schöllkraut proteolytische Enzyme im Milchsaft. Weitere Inhaltsstoffe der Pflanze sind organische Säuren wie Äpfel-, Citronensäure und Chelidonsäure sowie Kaffeesäureester und Flavonoide.[7][8]
Die Identifizierung der Alkaloide ist durch Dünnschichtchromatographie[9] oder Hochleistungsflüssigkeitschromatographie[10] möglich.
Eine dünnschichtchromatografische Analyse der Schöllkrautalkaloide dient – neben der makroskopischen und mikroskopischen Untersuchung des getrockneten Krauts – der Identifizierung von Schöllkraut (Chelidonii herba) gemäß dem Europäischen Arzneibuch.[11] Dazu wird eine nach Vorschrift bereitete Untersuchungslösung neben einer Methylrot und Papaverin enthaltenden Referenzlösung auf Kieselgel chromatografiert. Die erhaltene Zonenfolge aus der Untersuchungslösung wird im Vergleich mit derjenigen aus der Referenzlösung, nach Ansprühen mit Dragendorff-Reagenz und Natriumnitritlösung, beurteilt.
Pharmazeutische Qualitäten des Schöllkrauts müssen mindesten 0,6 Prozent Gesamtalkaloide enthalten, berechnet als Chelidonin. Die mengenmäßig vorherrschenden Chelidonium-Alkaloide enthalten Dioxymethylengruppen, aus denen mit starken Säuren (die Arzneibuchmethode schreibt Schwefelsäure vor) Formaldehyd abgespalten werden kann, der mit Chromotropsäure zu einem violett-roten Farbstoff reagiert. Dieser wird spektralphotometrisch bei 570 nm quantitativ gemessen. Mittels der „Spezifischen Absorption“ für Chelidonin wird auf die Menge umgerechnet („berechnet als Chelidonin“).[11]
Die Schöllkrautwurzel (Chelidonii radix) ist im Europäischen Arzneibuch nicht monografiert.
Schöllkrautextrakte wirken in vitro antiviral, antibakteriell, antimykotisch sowie entzündungshemmend und schwach giftig (zytotoxisch) auf menschliche Zellen,[6][12] was auf den Gehalt an Chelidonin, Coptisin und Protopin zurückgeführt wird. Auch Chelerythrin und Sanguinarin wirken zytotoxisch. In vivo wurde eine schwache Wirkung gegen Influenzaviren festgestellt.
Als weitere Wirkungen isolierter Alkaloide werden genannt: krampflösend (spasmolytisch) an der glatten Muskulatur und zentral sedativ (Chelidonin und Protopin), galletreibend (Berberin), schwach analgetisch (Chelidonin), zentrallähmend und schleimhautreizend (Chelerythrin), AChE-hemmend (Sanguinarin).[7]
Für Tiere ist frisches Schöllkraut zum Teil stark giftig. Vergiftungsfälle seien wegen des unangenehmen Geschmacks der Pflanze jedoch selten.[13]
In der Volksmedizin wird der Saft der Pflanze äußerlich bei Hautkrankheiten wie Warzen[14] verwendet, entweder nativ oder als Salbe („Glaucionsalbe“, lateinisch auch „Glaucina“[15]). Als Wirkprinzip werden eiweißauflösende (proteolytische) und antivirale Mechanismen diskutiert. Der Saft sowie die Salbe können stark reizend wirken. Wird jedoch der Saft mehrere Tage auf eine Warze aufgetragen, kann diese vollständig verschwinden. Die Färbung beginnt nach kurzer Zeit und mehrmaligem Händewaschen zu verblassen. Der Nutzen ist jedoch nur unzureichend durch klinische Studien dokumentiert.[16]
Wegen der papaverinartigen, leicht spasmolytischen und cholagogen Wirkungen der Chelidonium-typischen Alkaloide werden bzw. wurden Zubereitungen aus der Krautdroge innerlich bei krampfartigen Beschwerden im Magen-Darm-Trakt und im Bereich der Gallenwege eingesetzt.[7][8]
Studien zur Pharmakokinetik nach oraler Gabe zeigen, dass hohe Konzentrationen an Chelidonium-Alkaloiden im Stuhl und nur niedrige Konzentrationen in der Leber auftreten. Eine Anreicherung in der Leber wurde nicht beobachtet. Die Ausscheidung über die Niere ist gering. Die Befunde deuten darauf hin, dass eine schlechte Resorption, nicht jedoch ein hoher First-Pass-Effekt hauptsächlich für die geringe systemische Bioverfügbarkeit verantwortlich ist.[12] Insbesondere die Resorption der quartären Alkaloide (Chelerythrin, Sanguinarin) wird als sehr gering eingeschätzt.[7][8]
Eine medizinische Wirksamkeit für Dosierungen mit einer Zufuhr von 2,5 Milligramm Schöllkraut-Gesamtalkaloide oder weniger ist nicht hinreichend belegt.[17]
Nach der dermalen Anwendung von Chelidonium majus zur Warzenbehandlung ist das Auftreten von Kontaktdermatitis beobachtet worden, die nach Therapieabbruch zurückging.[18]
Das Verschlucken der Pflanzenteile führt in größeren Mengen zu schweren Reizungen des Magen-Darm-Trakts. Entsprechend äußern sich die Symptome in Brennen, Schmerzen, vermehrtem Speichelfluss, Erbrechen, blutigen Durchfällen, Schwächegefühl in Armen und Beinen, Schwindel und Kreislaufstörungen wie etwa beschleunigtes Atmen und erhöhte Pulsfrequenz.[19] In schweren Vergiftungsfällen kann es zum Tod durch Kreislaufversagen kommen.
Schöllkraut steht im Verdacht, nach innerlicher Anwendung therapeutischer Dosen dosisabhängig toxische Leberschäden (Hepatitis, Cholestase bis hin zum Leberversagen) hervorzurufen. Seit 1993 wurden neue Verdachtsmeldungen über Leberschädigungen durch schöllkrauthaltige Zubereitungen bekannt.
Ein Wandel in der Beurteilung des Nutzen-Risiko-Verhältnisses zeigt sich in den Dokumenten, die für Firmen und Behörden zur Vereinfachung von Zulassungsverfahren erstellt wurden. Nach Veröffentlichung der Positiv-Monografie der Kommission E im Jahr 1985, in der Schöllkraut und seine Zubereitungen – mittlere Tagesdosis 2-5 g Droge bzw. 12-30 Milligramm Gesamtalkaloide – zur Behandlung von krampfartigen Beschwerden im Bereich der Gallenwege und des Magen-Darm-Traktes positiv beurteilt wurden, folgte 2003 die Verabschiedung einer Monografie durch die European Scientific Cooperative on Phytotherapy (ESCOP).[20] Auch sie bewertete das Nutzen-Risiko-Verhältnis positiv in der Indikation „leichte Krämpfe im oberen Magen-Darm-Trakt, leichte Gallenbeschwerden sowie dyspeptische Beschwerden wie Blähungen“ und bezieht sich dabei auf Zubereitungen für Erwachsene und Kinder ab 12 Jahren mit einer mittleren Tagesdosis von 1,2–3,6 Gramm zerkleinerter Arzneidroge als Teeaufguss sowie verschiedene Extrakte, darunter ein standardisierter Auszug mit 9–24 Milligramm Gesamtalkaloiden (berechnet als Chelidonin).
Der Ausschuss für pflanzliche Arzneimittel (HMPC) der Europäischen Arzneimittelagentur hingegen stufte 2011 das Nutzen-Risiko-Verhältnis von Schöllkraut in Zubereitungen zur innerlichen Anwendung als negativ ein: Die Datenlage sei für eine „well-established-use“-Indikation („allgemeiner medizinischer Gebrauch“) für Monopräparate aus Schöllkraut nicht ausreichend. Selbst wenn man eine Tagesdosis von unter 2,5 mg Gesamtalkaloide als unbedenklich in Betracht ziehe, bleibe dennoch der Nutzen fragwürdig. Eine „traditionelle Anwendung“ sei zwar belegt, werde aber wegen der zahlreichen Berichte über potenzielle Leberschädigungen nicht befürwortet. Es könne daher keine europäisch harmonisierte Monographie erstellt werden.[21][12]
Das Bundesinstitut für Arzneimittel und Medizinprodukte hatte 2005 aufgrund von Meldungen hepatotoxischer Reaktionen ein Stufenplanverfahren initiiert mit dem Ziel, die zulässige maximale Tagesdosis für die Gesamtalkaloide von 2,5 mg auf 0,0025 mg (d. h. 2,5 Mikrogramm) herabzusetzen und die Zulassung von Arzneimitteln mit höherer Dosis zurückzuziehen. Der Sicherheitsfaktor 1000 zur nach Studien unbedenklichen Tagesdosis von 2,5 mg Gesamtalkaloiden wurde mit unzureichender Relevanz der Studien für die Langzeitwirkung beim Menschen begründet.[22] Den vorgeschlagenen Grenzwert hatte die Behörde nicht aus den vorliegenden Nebenwirkungsmeldungen abgeleitet, sondern mit in-vitro-Daten an Rattenhepatozyten begründet. Im April 2008 erging der Stufenplanbescheid des BfArMs, mit welchem es jedoch von dem ursprünglichen Plan insofern abwich, als dass die Zulassung von schöllkrauthaltigen Arzneimitteln mit einer höheren täglichen Zufuhr von nun 2,5 Milligramm Gesamtalkaloiden (berechnet als Chelidonin) widerrufen werde, bei einer Dosierungsangabe zwischen 2,5 Mikrogramm und 2,5 Milligramm Gesamtalkaloide pro Tag jedoch Warnhinweise in den Beipackzettel aufzunehmen seien.[23]
Schöllkrautbestandteile sollen ferner im umstrittenen Krebsmittel Ukrain enthalten sein.
Schöllkraut geht auf mittelhochdeutsch schëlkrūt, genannt auch schëlwurz, zurück.[24] Die Bezeichnung „Chelidonium“ wurde erstmals von Dioskurides[25][26] und von Plinius[27] erwähnt. Sie unterschieden zwischen einem „großen Chelidonium“ und einem „kleinen Chelidonium“. Gemäß Dioskurides und Plinius[28] leitet sich der Name vom griechischen Wort χελιδών chelidon, deutsch ‚Schwalbe‘, ab und bezieht sich darauf, dass das Chelidonium beim Eintreffen der Schwalben zu blühen beginnt und beim Wegflug der Schwalben verwelkt. Genaust vermutete 1976 hingegen, dass die ursprüngliche Benennung wahrscheinlich auf Grund der gemeinsamen graublauen Farbe bestimmter Schwalbenarten und einer „herba chelidonia“ (vgl. mittellateinisch celidonia, später auch chelidonia[29] für „Schöllkraut“) erfolgte.[30] „Doch bleiben auch andre Wege der Deutung“.[31]
Im Gart der Gesundheit (1485), im Kleinen Destillierbuch des Hieronymus Brunschwig (1500) und von den Vätern der Botanik wurde das „kleinere Chelidonium“ als Scharbockskraut (Ficaria verna), das „große Chelidonium“ als Schöllkraut (Chelidonium majus) gedeutet. Mit chelidonia minor kann in der Antike und im Mittelalter auch die Gelbwurz[32] oder eine Hornmohn-Art wie Roter Hornmohn oder Gelber Hornmohn (Chelidonium Glaucium) bezeichnet worden sein.[33]
Dioskurides und Plinius berichteten, dass die Schwalben mit dem Saft des chelidonion ihre erblindeten Jungen heilen. Der mit Honig vermischte Saft des „großen Chelidonium“ galt als Mittel gegen „Verdunkelung der Augen“. Die Wurzel sollte, wenn sie gekaut wurde, Zahnschmerz lindern. Mit Weißwein und Anis wurde sie zur Behandlung von Gelbsüchtigen („icterici sive auriginosi“) (vgl. Signaturenlehre) eingenommen. Großes und kleines Chelidonium dienten äußerlich angewendet zur Behandlung von Hauterkrankungen, das „kleine Chelidonium“ aber besonders als äußerlich anzuwendendes Ätzmittel. Diese Indikationen wurden von späteren Autoren übernommen.[34][35][36][37] Auch außerhalb der Fachprosa wurden die bei Dioskorides genannten Indikationen erwähnt.[38]
Auch die Ärzte des arabischen Mittelalters zitierten aus den Werken des Dioskurides.[39][40][41]
In der Hildegard von Bingen (12. Jahrhundert) zugeschriebenen Physica wurde dargelegt, dass das Schöllkraut ein „dunkles und herbes Gift“ in sich trage, das dem Menschen mehr schädlich als nützlich sei. Mit altem Schmalz vermengt äußerlich aufgestrichen könne der Schöllkrautsaft aber innere Geschwüre heilen.[42]
Im Deutschen Macer (13. Jahrhundert) wurde als weitere Anwendung des Schöllkrauts angegeben: „Die wurzele gestossen mit essige vnde das mit wisem wine genutzet hilfet di kichenden vunde růmet di brust.“[43][44]
In den Druckfassungen des dem Wiener Arzt Michael Puff zugeschriebenen Büchleins von den ausgebrannten Wässern, die ab 1477 bis weit ins 16. Jahrhundert in rascher Folge erschienen, wurde für das aus Schöllkraut gewonnene Gebrannte Wasser eine neue Indikation angegeben: „Es iſt auch gůt getruncken für die bermůter.“[45] In den vor den Drucken erschienen Manuskripten, die als Vorlage für das gedruckte „Büchlein von den ausgebrannten Wässern“ dienten, war dieser Zusatz nicht enthalten. Stattdessen stand dort, dass die Schwalbenmutter die Augen ihrer Jungen mit dem Saft des Schöllkrauts heile.[46] Der Name bermutter bezeichnete im 15. und 16. Jahrhundert Menstruationsbeschwerden („Die Gebärmutter steigt nach oben und erzeugt Schmerzen im Bauch“) aber auch allgemein krampfartige Schmerzen im Bauch bei Frauen und bei Männern, bei Jungen und bei Alten.[47]
Ab der zweiten Hälfte des 15. Jahrhunderts lässt sich auch eine Empfehlung nachweisen, nach der blühendes Schöllkraut zusammen mit Kreuzkümmel in einen siebenfach destillierten Wein eingelegt werden sollte. Eine kleine Menge der so erhaltenen Tinktur sollte mit zwei Dritteln Wein vermischt an jedem Morgen eingenommen werden. Dieser Trank sollte zur Krankheitsvorbeugung dienen und ein langes Leben in Gesundheit bewirken.[48] Neben dem Goldenen Frauenhaarmoos und dem Sonnentau diente besonders das Schöllkraut manchen Alchemisten zur Darstellung der Materia prima und des Aurum potabile. Auswahlkriterium war die gold-gelbe Farbe des Schöllkrautsafts. Sie interpretierten den Namen «chelidonium» als «donum coeli – himelisch gab».[49]
Quellen des Lateinischen Mittelalters:[50][51][52][53][54][55][56][57][58][59]
Auch von den Vätern der Botanik wurde das „kleinere Chelidonium“ als Scharbockskraut (Ficaria verna), das „große Chelidonium“ als Schöllkraut (Chelidonium majus) ausgelegt. Von ihren Vorgängern übernahmen sie die Indikationen für das Schöllkraut. Hieronymus Bock teilte diese Indikationen ein in:
Quellen des 16. Jahrhunderts (Auswahl):[64][65][66][67][68][69][70]
1768 schrieb Jacques-Christophe Valmont de Bomare in der Neubearbeitung seines Dictionnaire raisonné:
Weitere Quellen des 17. und 18. Jahrhunderts (Auswahl):[73][74][75][76][77][78][79]
Mathieu Orfila, der Begründer der modernen Toxikologie, berichtete 1815 über Versuche, bei denen er Hunden wässrige Extrakte oder den Saft aus Schöllkrautblättern innerlich sowie äußerlich verabreichte. Orfila erkannte, dass Schöllkraut und sein Extrakt sowohl bei innerer und äußerer Anwendung in den von ihm verwendeten Dosierungen heftige Zufälle mit Todesfolge verursachen. Außerdem stellte er fest, dass Schöllkraut und seine Zubereitungen auch auf die Lunge einwirken.[80][81] Ab dem zweiten Drittel des 19. Jahrhunderts wurden die neu entdeckten Inhaltsstoffe des Schöllkrauts, vor allem dessen Alkaloide, Gegenstand toxikologischer Untersuchungen.[82][83][84]
Chelidonin. 1824 bemerkte der Pariser Chemiker J. P. Godefroy bei der Untersuchung des Schöllkrauts ein Alkaloid, das er „chélidonine“ nannte. Als Leo Meier in Königsberg 1827 die von Godefroy angegebenen Analyseschritte wiederholte, fand er jedoch kein Alkaloid. Die Entdeckung des Chelidonins wurde so J. M. A. Probst zugesprochen, der es 1839 rein darstellte.[85][86][87][88][89][90][91] Der Apotheker Reuling in Umstadt stellte 1839 nach einem Selbstversuch fest: „Chelidonin besitzt wenig oder gar keine narkotische Wirkung. Fünf Gran [ca. 0,3 g] schwefelsaures Chelidonin eingenommen erzeugen lediglich einen bitter salzigen kratzenden scharfen Geschmack“.[92]
Chelerythrin – Sanguinarin. 1839 stellte J. M. A. Probst aus dem Schöllkraut und aus dem Gelben Hornmohn das Alkaloid Chelerythrin dar. 1842 gab Jacob Heinrich Wilhelm Schiel (1813–1889) an, dass das 1828 durch den amerikanischen Chemiker James Freeman Dana (1793–1827) aus der Wurzel des Kanadischen Blutkrauts (Sanguinaria canadensis) dargestellte Sanguinarin identisch mit dem Chelerythrin von Probst sei. 1869 erprobte Ludwig Weyland Sanguinarin (Chelerythrin) im Tierversuch am Frosch.[93][94][95][96][97] Nach Husemann (1871 und 1883) bewirkte das als Chelerythrin bzw. Sanguinarin bezeichnete Alkaloid zu 0,06 g beim Menschen Erbrechen, und tötete zu 0,001 g subcutan Frösche und zu 0,02 g Kaninchen. Als Vergiftungserscheinungen resultierten Adynamie und klonische oder selbst tonische Krämpfe. Der Tod erfolgte durch Lähmung des Atemzentrums. Auf Pulsfrequenz und Blutdruck wirkten kleine Dosen steigernd, große herabsetzend durch lähmende Einwirkung auf das vasomotorische Zentrum und das Herz.[98][99]
Chelidonsäure. Bei der Untersuchung des Krauts und der Wurzel des Schöllkrauts entdeckte J. M. A. Probst 1839 die Chelidonsäure. Lerch (1846), Hutstein (1851) und Wilde (1863) veröffentlichten in der Folge die Ergebnisse ihrer Forschungen zu dieser Pflanzensäure.[100][101][102][103][104]
Der Berliner Arzt Emil Osann gab 1831 für die medizinische Verwendung des Schöllkrauts folgende Formen und Dosierungen an:
Eine aus dem Schöllkraut dargestellte Tinctura Chelidonii war ein Hauptlebermittel der Rademacherschen Schule und wurde zu 5–20 Tropfen 3–4 Mal täglich verabreicht.[111]
Schöllkraut steht im Verdacht, dosisabhängig toxische Leberschäden (Hepatitis, Cholestase bis hin zum Leberversagen) hervorzurufen. Erste Verdachtsmeldungen auf durch schöllkrautextrakthaltige Arzneimittel hervorgerufene Leberentzündungen wurden 1993 bekannt und 1998 bekanntgegeben. Siehe dazu die folgende Tabelle der Chronologie der Nebenwirkungsmeldungen und ihrer Begleitumstände:
Großes Chelidonium (Chelidonium majus)
Pseudo-Apuleius Leiden 6. Jahrhundert
Vitus Auslasser 1479
Herbarius Moguntinus 1484
Gart der Gesundheit 1485
Otto Brunfels 1532
Leonhart Fuchs 1543
Kleines Chelidonium (Ranunculus ficaria)
Vitus Auslasser 1479
Gart der Gesundheit 1485
Otto Brunfels 1532
Leonhart Fuchs 1543
Das Schöllkraut (Chelidonium majus) ist eine Pflanzenart aus der Gattung Chelidonium der Familie der Mohngewächse (Papaveraceae). Bei manchen Autoren ist das „Große Schöllkraut“ die einzige Art aus der Gattung mit mehreren Unterarten, andere Autoren bewerten die Unterarten aus Ostasien als zwei bis drei eigene Arten.
Chelidonium majus, (soladene, seladeen) is a yerbaceous perennial plant, ane o twa species in the genus Chelidonium.
Chelidonium majus, (soladene, seladeen) is a yerbaceous perennial plant, ane o twa species in the genus Chelidonium.
Latrapeci ( lat. Chelidonium majus L.) e njohur edhe si: tamblagjak (Dukagjin), bar iod (Shirokë), latrapec i madh është lule e familjes Papaveraceae. Kjo lule gjindet në Evropën dhe Mesdhe po ashtu aty këtu paraqititet edhe në Amerikën Veriore si rezulltat i evropianëve të cilët e sollen këtu në gjatë vitit 1672.
C. majus
Latrapeci
C. majus
Latrapeci
C. majus
Latrapeci
Latrapeci ( lat. Chelidonium majus L.) e njohur edhe si: tamblagjak (Dukagjin), bar iod (Shirokë), latrapec i madh është lule e familjes Papaveraceae. Kjo lule gjindet në Evropën dhe Mesdhe po ashtu aty këtu paraqititet edhe në Amerikën Veriore si rezulltat i evropianëve të cilët e sollen këtu në gjatë vitit 1672.
Zwalgekroed, broenhèlge of gouw (Chelidonium majus) is 'n algemein-veurkómmendje vaste plantj oete papaverfemielje (Papaveraceae) enne ènsigste van 't geslech Chelidonium. 't Kroed haet klein, gael blome en blajer die get op 'n eikeblaad lieke. 't Zwalgekroed bevatj oranje-gaele milksaap en greutj veural langs hègken en op ruug plaatse. De plantj wuuertj döks ouch wrattelkroed geneump.
De bloom van 't zwalgekroed is heldergael en 2 toet 2,5 cm breid. De plantj haet twieë kelchblajer, veer kroeanblajer en väöl maeldräöj en 'ne stamper. Twieë toet zès blome vörmen e los sjerm, det bleutj van april toet inne herfs. 't Blaad van 't kroed is ónaeve gevaerdj of deep ingesni-jjen en graof gekarteldj. In 't ieëste val guuef 't vief of zeve deilblaedjes. d'n Óngerkantj van 't blaad is blawgreun. De vröch is 2 toet 5 cm lank en kan waere geäöpendj anen óngerkantj mit twieë kleppe. De zäöj waere versleip door aomezeike, doordet t'r 'n elaiosoom op zitj.
Ieëre woort 't zwalgekroed toegepas bie galklachte, dore gael kluuer van 't milksaap enne vorm vanne blajer. Ouch woort 't es e genaeskroed gebroek bie ónger anger ouggekrenkdjes. Ouch woort 't saap gebroek taenge wratte.
Op anger dialekte neump me dees plantj ouch waal milkbloom, sjèlkroed, sjölkroed, s(j)tinkkroed en wrat(te(l(e)))kroed.
Zwalgekroed, broenhèlge of gouw (Chelidonium majus) is 'n algemein-veurkómmendje vaste plantj oete papaverfemielje (Papaveraceae) enne ènsigste van 't geslech Chelidonium. 't Kroed haet klein, gael blome en blajer die get op 'n eikeblaad lieke. 't Zwalgekroed bevatj oranje-gaele milksaap en greutj veural langs hègken en op ruug plaatse. De plantj wuuertj döks ouch wrattelkroed geneump.
De bloom van 't zwalgekroed is heldergael en 2 toet 2,5 cm breid. De plantj haet twieë kelchblajer, veer kroeanblajer en väöl maeldräöj en 'ne stamper. Twieë toet zès blome vörmen e los sjerm, det bleutj van april toet inne herfs. 't Blaad van 't kroed is ónaeve gevaerdj of deep ingesni-jjen en graof gekarteldj. In 't ieëste val guuef 't vief of zeve deilblaedjes. d'n Óngerkantj van 't blaad is blawgreun. De vröch is 2 toet 5 cm lank en kan waere geäöpendj anen óngerkantj mit twieë kleppe. De zäöj waere versleip door aomezeike, doordet t'r 'n elaiosoom op zitj.
Ieëre woort 't zwalgekroed toegepas bie galklachte, dore gael kluuer van 't milksaap enne vorm vanne blajer. Ouch woort 't es e genaeskroed gebroek bie ónger anger ouggekrenkdjes. Ouch woort 't saap gebroek taenge wratte.
Το Χελιδόνιον το μέγα (Chelidonium majus), κοινώς γνωστό ως χελιδονόχορτο και δοντόχορτο είναι ένα ποώδες πολυετές (perennial)[Σημ. 1] φυτό, το μόνο είδος του γένους Χελιδόνιον (Chelidonium). Είναι εγγενές στην Ευρώπη και τη δυτική Ασία και εισήχθη ευρέως στη Βόρεια Αμερική.
Ενώ το Χελιδόνιον (Chelidonium) ανήκει στην οικογένεια των Παπαβερίδων (Papaveraceae), η συκόρριζα η εαρινή, το κοινό ζοχαδόχορτο, σφουρδάκλα ή σφουρδακύλα, η οποία, κατά τον Γεννάδιο, είναι το «μικρόν χελιδόνιον» του Διοσκουρίδη, ανήκει στην οικογένεια των Βατραχιίδων ή Ρανουγκουλίδων (Ranunculaceae).
Το χελιδονόχορτο είναι ένα από τα πολλά είδη που περιγράφονται από τον πατέρα της ταξινομικής, Κάρολο Λινναίο, στον πρώτο τόμο του «Species Plantarum» του 1753.[2] Σύμφωνα με το Oxford English Dictionary, το celandine προέρχεται από το ύστερο Λατινικό celidonia, από το παλαιότερο Λατινικό chelidonia ή chelidonium και τελικά από το Αρχαίο Ελληνικό χελιδόνιον, από το χελιδών «χελιδόνι». Οι αρχαίοι συγγραφείς έλεγαν ότι το λουλούδι άνθιζε, όταν τα χελιδόνια επέστρεφαν και μαραίνετο όταν αυτά έφευγαν.[3]
Το Χελιδόνιον (Chelidonium), είναι μια πολυετής πόα με έναν όρθιο βλαστό (habit)[Σημ. 2] και φθάνει σε ύψος τα 30 έως 120 εκατοστά. Τα φύλλα είναι πτεροειδή με λοβούς και κυματιστά άκρα περιθώρια, μήκους έως και 30 εκατοστά. Όταν τραυματιστεί, το φυτό εκκρίνει ένα κίτρινο προς πορτοκαλί λατέξ (latex).[Σημ. 3]
Τα άνθη αποτελούνται από τέσσερα κίτρινα πέταλα (petals),[Σημ. 4] έκαστο μήκους περίπου 1 εκ., με δύο σέπαλα (sepals).[Σημ. 5] Στη φύση απαντά επίσης μια ποικιλία με διπλά άνθη. Τα άνθη εμφανίζονται από τα τέλη της άνοιξης έως το καλοκαίρι σε κυματοειδείς σκιαδόμορφες ταξιανθίες[Σημ. 6] cymes[Σημ. 7] 4 περίπου ανθέων.
Οι σπόροι είναι μικροί και μαύροι, φέρονται σε μια μακρυά, κυλινδρική κάψουλα. Έκαστη έχει ένα ελαιόσωμα (elaiosome),[Σημ. 8] το οποίο προσελκύει τα μυρμήγκια να διασπείρουν τους σπόρους (μυρμηκοχωρία).
Θεωρείται ένα επιθετικό επεκτατικό φυτό στις φυσικές περιοχές.[4] Ο έλεγχος επιτυγχάνεται κατά κύριο λόγο ξεριζώνοντας ή ψεκάζοντας το φυτό πριν από τη διασπορά των σπόρων.
Ολόκληρο το φυτό είναι τοξικό σε μέτριες δόσεις, καθώς περιέχει μια σειρά από ισοκινολίνη (isoquinoline) αλκαλοειδή, αλλά υπάρχουν πολλές θεραπευτικές χρήσεις όταν χρησιμοποιείται στη σωστή δοσολογία.[6] Το κύριο αλκαλοειδές παρόν στο βότανο και τη ρίζα είναι η coptisine. Άλλα αλκαλοειδή του παρόντος, περιλαμβάνουν μεθυλο-2'-(7,8-dihydrosanguinarine-8-υλ)οξικό άλας, allocryptopine,[7] stylopine, protopine, norchelidonine, berberine, chelidonine, sanguinarine, chelerythrine,[8] και 8-hydroxydihydrosanguinarine.[9] Η sanguinarine είναι ιδιαίτερα τοξική με LD50 18 mg ανά kg βάρους σώματος (IP σε αρουραίους).[10] Tα παράγωγα του καφεϊκού οξέως, όπως το caffeoylmalic οξύ, είναι επίσης παρόντα.[11]
Ορισμένα αλκαλοειδή έχουν δείξει πιθανή δράση κατά του ανθεκτικού στη μεθικιλλίνη Staphylococcus aureus.[12]
Η επίδραση του φρέσκου βοτάνου είναι αυτή ενός ηπίου αναλγητικού, cholagogic, αντιμικροβιακού, oncostatic και ηρεμιστικού του κεντρικού νευρικού συστήματος.[13] Σε in vitro πειράματα σε ζωικά κύτταρα, το χελιδονόχορτο φαίνεται να είναι κυτταροστατική.[14] Έχει επίσης παρατηρηθεί μια ανοσοποιητική διεγερτική δράση. Μερικές μελέτες δείχνουν ότι η αλκαλοειδής εκχύλιση μπορεί να έχει τα ίδια αποτελέσματα. Τα αλκαλοειδή είναι γνωστό ότι προκαλούν ακινητοποίηση στα ποντίκια μετά την από του στόματος κατάποση ή με ένεση. Τα αλκαλοειδή προκαλούν χαλαρότητα και τονική μείωση των λείων μυών στα κουνέλια. Τα αλκαλοειδή επίσης, έχουν σημειωθεί ότι διεγείρουν την καρδιά και τους πνεύμονες σε βατράχια, γάτες και σκύλους, αυξάνοντας την πίεσης του αίματος και διευρύνοντας τις αρτηρίες.
Το λατέξ θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για τον καυτηριασμό μικρών ανοιχτών πληγών. Οι πρώτες μελέτες του δοντόχορτου έδειξαν ότι προκαλεί δερματίτιδα εξ επαφής και ερεθισμό του οφθαλμού, ιδιαίτερα από την επαφή με το δηλητηριώδες κόκκινο προς κίτρινο λατέξ του στελέχους. Αυτό το αποτέλεσμα δεν έχει παρατηρηθεί σε μελέτες στα ζώα· δεν παρατηρήθηκε φλεγμονή στις οφθαλμολογικές εξετάσεις των κουνελιών. Το λατέξ μπορεί να αφήσει ένα μη-μόνιμο λεκέ. Οι λεκέδες στο δέρμα των δακτύλων, έχουν μερικές φορές αναφερθεί ότι προκαλούν ερεθισμό των ματιών μετά το τρίψιμο των ματιών ή το χειρισμό των φακών επαφής. Το λατέξ είναι επίσης γνωστό ότι λεκιάζει τα ρούχα.
Το χαρακτηριστικό λατέξ επίσης, περιέχει πρωτεολυτικά ένζυμα και το φυτο-cystatin chelidostatin, ένα ανασταλτικό παράγοντα πρωτεάσης κυστεΐνης.[15] Αυτά τα συν-συστατικά θα μπορούσαν να εξηγήσουν την τοπική χρήση του χελιδονόχορτου κατά κονδυλωμάτων και κρεατοελιών.
Η «Ουκρανία» (Ουκρανικά: «Україн»), είναι μια εναλλακτική ιατρική η οποία προωθείται για τη θεραπεία του καρκίνου με βάση το χελιδόνιον (chelidonium). Το φάρμακο δημιουργήθηκε το 1978 από τον Ουκρανό χημικό Vasyl Novytskyi. Το φάρμακο ονομάστηκε προς τιμήν του έθνους της Ουκρανίας και παράγεται από την Αυστριακή εταιρεία «Nowicky Pharma».[16] Αν και το φάρμακο δεν εγκρίθηκε ποτέ από οποιονδήποτε ρυθμιστή, ο Novytskyi ισχυρίστηκε ότι είναι μια πλήρης θεραπεία για όλες τις μορφές καρκίνου, ασθενειών που προκαλούνται από ακτινοβολίες και το AIDS και στις 4 Σεπτεμβρίου του 2012, συνελήφθη στη Βιέννη, για διακεκριμένη απάτη.[17]
Το Χ. το μέγα (C. majus), έχει δείξει αναλγητική δράση στη δόση των 200 mg/kg σε ποντίκια.[18]
Τα εναέρια μέρη και οι ρίζες του δοντόχορτου χρησιμοποιούνται στη βοτανολογία. Τα υπέργεια μέρη συλλέγονται κατά την περίοδο της άνθησης και αποξηραίνονται σε υψηλές θερμοκρασίες. Η ρίζα συλλέγεται το φθινόπωρο μεταξύ Αυγούστου και Οκτωβρίου και αποξηραίνεται. Χρησιμοποιείται επίσης και το φρέσκο ρίζωμα. Το Χελιδόνιον έχει μια ζεστή και πικρή γεύση. Γίνονται παρασκευάσματα τα οποία αποτελούνται από αλκοολούχα και ζεστά υδατικά εκχυλίσματα (τσάι). Το συγγενικό φυτό Sanguinaria canadensis έχει παρόμοια χημική σύνθεση και χρήσεις όπως το Δοντόχορτο.
Ήδη από τον Πλίνιο τον Πρεσβύτερο και τον Διοσκουρίδη (1ος αιώνας μ.Χ.), το βότανο αυτό έχει αναγνωριστεί ως ένας χρήσιμος παράγοντας αποτοξίνωσης. Η ρίζα έχει μασηθεί για την ανακούφιση από τον πονόδοντο.[19] Ο John Gerard, αναφέρει στο «Herball» (1597), ότι «ο χυμός του βοτάνου είναι καλός για την όξυνση της όρασης, ειδικά όταν βράσει με μέλι σε ορειχάλκινο καζάνι. Καθαρίζει και απομακρύνει τις ακαθαρσίες που κολλούν στην εξωτερική επιφάνεια του βολβού του ματιού και παρεμποδίζουν την όραση.»[20]
Πρωτύτερα χρησιμοποιείτο από τους τσιγγάνους ως ένα ανακουφιστικό ποδιού· σύγχρονοι βοτανολόγοι χρησιμοποιούν τις καθαρτικές του ιδιότητες.[21] Η σύγχρονη βοτανολόγος Juliette de Baïracli Levy συνιστούσε το χελιδονόχορτο, αραιωμένο με γάλα για τα μάτια και το λατέξ για την απαλλαγή από τα κονδυλώματα.[22] Το Χελιδόνιον (Chelidonium) ήταν το αγαπημένο βότανο του Γάλλου βοτανολόγου Maurice Mességué. Το (Chelidonium majus) έχει χρησιμοποιηθεί παραδοσιακά για τη θεραπεία διαφόρων φλεγμονωδών παθήσεων συμπεριλαμβανομένης της ατοπικής δερματίτιδας.[23] Χρησιμοποιείται επίσης, παραδοσιακά για τη θεραπεία της χολολιθίασης και της δυσπεψίας.[24]
Οι Ιροκουά δίνουν ένα έγχυμα από ολόκληρο το φυτό, ένα άλλο φυτό και γάλα, στους χοίρους που τους τρέχουν τα σάλια και έχουν απότομες κινήσεις.[25]
Το Χελιδόνιον το μέγα (Chelidonium majus), κοινώς γνωστό ως χελιδονόχορτο και δοντόχορτο είναι ένα ποώδες πολυετές (perennial) φυτό, το μόνο είδος του γένους Χελιδόνιον (Chelidonium). Είναι εγγενές στην Ευρώπη και τη δυτική Ασία και εισήχθη ευρέως στη Βόρεια Αμερική.
Ενώ το Χελιδόνιον (Chelidonium) ανήκει στην οικογένεια των Παπαβερίδων (Papaveraceae), η συκόρριζα η εαρινή, το κοινό ζοχαδόχορτο, σφουρδάκλα ή σφουρδακύλα, η οποία, κατά τον Γεννάδιο, είναι το «μικρόν χελιδόνιον» του Διοσκουρίδη, ανήκει στην οικογένεια των Βατραχιίδων ή Ρανουγκουλίδων (Ranunculaceae).
Хараҥаччы ото, улахан хараҥаччы ото. ( нууч. Чистотел большой), ( лат. Chelidonium majus L.). Мактыҥылар уруулуу уустар бөлөхтөрө.
Хараҥаччы ото кылгас силиргэхтээх, салаалаах сүрүн силистээх элбэх сыллаах от үүнээйи. Бары органнарыгар кытарымтыйар саһархай өҥнөөх үүтүҥү симэһиннээх. Умнаһа салаалаах, 30-60 см үрдүктээх, абына-табына түүдээх. Сэбирдэхтэрэ уочаратынан олороллор, бөдөҥнөр, эриллэҕэс салбахха маарынныырдыы хайытыллыбыттар. Сибэккитэ зонтиктыҥы. Хоруоната 8-16 мм уһуннаах чаҕылхай араҕас өҥнөөх түөрт эминьэхтээх. Аһа сручоктуҥу хоруопкачаан. Ыам ыйа бүтүүтүттэн күһүҥҥэ диэри сибэккилиир.
Chelidonium majus, the greater celandine, is a perennial herbaceous flowering plant in the poppy family Papaveraceae. One of two species in the genus Chelidonium, it is native to Europe and western Asia and introduced widely in North America.
The plant known as lesser celandine (Ficaria verna) is not closely related, as it belongs to the buttercup family Ranunculaceae.
Greater celandine is a perennial herbaceous plant with an erect habit, and reaches 30–120 cm (12–47 in) high. The blue-green[3] leaves are pinnate with lobed and wavy margins, up to 30 cm (12 in) long. When injured, the plant exudes a yellow to orange latex.[3][4]: 96
The flowers consist of four yellow petals, each about 18 mm (0.71 in) long, with two sepals. A double-flowered variety occurs naturally. The flowers appear from late spring to summer, May to September (in the UK),[3] in umbelliform cymes of about 4 flowers.
The seeds are small and black, borne in a long, cylindrical capsule. Each has an elaiosome, which attracts ants to disperse the seeds (myrmecochory).[3]
The greater celandine is one of the many species described by the father of taxonomy, Carl Linnaeus, in volume one of his Species Plantarum in 1753.[5]
According to the Oxford English Dictionary, the name celandine comes from Late Latin celidonia, from earlier Latin chelidonia or chelidonium, and ultimately from Ancient Greek χελιδόνιον, from χελιδών (chelidṓn) "swallow", hence the common name "swallowwort". Ancient writers said that the flower bloomed when the swallows returned and faded when they left.[6][7] Chelidonium majus has also been called great celandine,[8], nipplewort,[8] tetterwort, or simply "celandine".[8] The common name tetterwort also refers to Sanguinaria canadensis.
In Devon it is also known as St John's wort.[9]
Chelidonium majus is native in most regions of Europe. It is also found in North Africa in Macaronesia, Algeria and Morocco. In Western Asia it is found in the Caucasus, Armenia, Azerbaijan, Georgia, Kazakhstan, Mongolia, Siberia, Iran and Turkey.[8]
It is considered an aggressive invasive plant in parts of North America, and an invasive plant in other areas. In Wisconsin, for example, it is a restricted plant.[10][11] Control is obtained mainly via pulling or spraying the plant before seed dispersal.
The whole plant is toxic in moderate doses as it contains a range of isoquinoline alkaloids; use in herbal medicine requires the correct dose.[12] The main alkaloid present in the herb and root is coptisine. Other alkaloids present include methyl 2'-(7,8-dihydrosanguinarine-8-yl)acetate, allocryptopine,[13] stylopine, protopine, norchelidonine, berberine, chelidonine, sanguinarine, chelerythrine,[14] and 8-hydroxydihydrosanguinarine.[15] Sanguinarine is particularly toxic with an LD50 of 18 mg per kg body weight (IP in rats).[16] Caffeic acid derivatives, such as caffeoylmalic acid, are also present.[17]
The characteristic latex also contains proteolytic enzymes and the phytocystatin chelidostatin, a cysteine protease inhibitor.[18] It is a traditional folk remedy against warts in France[19] and the UK. It is used in the preparation of a range of off-the-shelf treatments for warts and skin conditions.[20]
Chelidonium is used to make Ukrain, a drug that has been promoted for, but is not known to be effective for, the treatment of cancer and viral infections.[21][22]
The fresh herb is no longer used officially. No dose-finding studies exist and the reported clinical studies are characterised by a considerable heterogeneity.[23]
Except for homeopathic medicines, the drug is no longer used in most English-speaking countries. In Germany and Switzerland, extracts of Chelidoni herba are a controversial component of the gastric remedy "Iberogast". The OTC-preparation is a top-selling product for the company Bayer, which is now under investigation for not warning consumers from possible hepatotoxic side-effects when taking the drug. Elevated liver-enzymes and toxic hepatitis with a documented fatality have been reported.[24][25]
The plant is poisonous to chickens.[26]
The aerial parts and roots of greater celandine are used in herbalism. The above-ground parts are gathered during the flowering season and dried at high temperatures. The root is harvested in autumn between August and October and dried. The fresh rhizome is also used. Celandine has a hot and bitter taste. Preparations are made from alcoholic and hot aqueous extractions (tea). The related plant bloodroot has similar chemical composition and uses as greater celandine.
As far back as Pliny the Elder and Dioscorides (1st century CE) this herb has been recognized as a useful detoxifying agent. The root has been chewed to relieve toothache.[27] John Gerard's Herball (1597) states that "the juice of the herbe is good to sharpen the sight, for it cleanseth and consumeth away slimie things that cleave about the ball of the eye and hinder the sight and especially being boiled with honey in a brasen vessell."[28]
It was formerly used by some Romani people as a foot refresher; modern herbalists use its purgative properties.[29] The modern herbalist Juliette de Baïracli Levy recommended greater celandine diluted with milk for the eyes and the latex for getting rid of warts.[30] Chelidonium was a favourite herb of the French herbalist Maurice Mességué. Chelidonium majus has traditionally been used for treatment of various inflammatory diseases including atopic dermatitis.[31] It is also traditionally used in the treatment of gallstones and dyspepsia.[32]
The Iroquois give an infusion of whole plant, another plant and milk to pigs that drool and have sudden movements.[33]
It was also once used to treat liver disorders, owing to the juice's resemblance to bile.[26]
A leaf and an open flower
Flowers
Fruits
Chelidonium majus, the greater celandine, is a perennial herbaceous flowering plant in the poppy family Papaveraceae. One of two species in the genus Chelidonium, it is native to Europe and western Asia and introduced widely in North America.
The plant known as lesser celandine (Ficaria verna) is not closely related, as it belongs to the buttercup family Ranunculaceae.
Chelidonium majus,[2] también conocida como celidonia mayor o golondrina, es una planta herbácea perenne de la familia de las amapolas (Papaveraceae). Es la única especie del género Chelidonium.
Es una herbácea perenne con rizoma con tallos erectos de 30-80 cm de altura, muy ramificados y frágiles. Las hojas, muy divididas, de 30 cm de largo, son alternas, pinnatisectas, con tres a cinco lóbulos irregularmente crenados, pinnatífidos y obtusos, glaucos por el envés y con numerosos pelos.
Las flores aparecen en inflorescencias umbeliformes terminales, desde mayo hasta octubre. El cáliz está formado por dos sépalos verdosos, caedizos en la antesis. La corola, de 1,5 a 2,5 cm de diámetro, tiene cuatro pétalos amarillos, cada uno de un centímetro aproximadamente, y numerosos estambres. El gineceo es bicarpelar, con ovario súpero que fructifica en una cápsula alargada de tres a cinco centímetros de longitud con dehiscencia valvar. Toda la planta produce un característico látex anaranjado.
Las cápsulas del fruto recuerdan a una silicua (al abrirse caen las dos valvas, permaneciendo la zona de las placentas con las semillas). Las semillas son pequeñas y negras, con arilo y eleosoma; este atrae a las hormigas, que dispersan las semillas (zoocoria).[3]
Planta originaria de Europa y la cuenca mediterránea. También es común en Norteamérica, ya que fue introducida por colonos europeos, quienes la usaban para curar las verrugas ya en 1672. Toda la planta es tóxica, y contiene varios alcaloides; puede causar dermatitis también, sobre todo la savia.[4]
Se encuentra en herbazales, nitrófilos, en lugares sombreados y frescos, sobre todo en tapias, escombreras y viejos muros.
Se utiliza la planta entera y el látex al que se atribuyen propiedades curativas de las verrugas.[6] Por su contenido en alcaloides posee propiedades antiespasmódicas, coleréticas y colagogas, hipolipemiante (ac. chelidónico), sedante del SNC, hipnótica, analgésica y antitusivo de acción central. Antiasmáticas, antivírico y antimitótica (sanguinarina y chelidonina).
Se utiliza en uso interno en disquinesias de vías biliares, bronquitis, asma, tos irritativa, etc.
Su jugo es cáustico y se utiliza en uso externo para ayudar a cerrar heridas y contra verrugas, callos y tumores.
A grandes dosis, la ingestión de la planta fresca y del látex, provoca somnolencia, parálisis de las terminaciones nerviosas sensitivas y bradicardia. Se recomienda administrarla mezclada con otras plantas, nunca sola por su toxicidad y no administrarla en dosis elevadas durante mucho tiempo (citotóxico a grandes dosis debido a la coptisina).[7]
Existen datos clínicos que sugieren que podría ser eficaz en el tratamiento de la dermatitis atópica.[8]
Según Maurice Mességué las golondrinas frotan partes de la planta en los ojos de las crías que no pueden abrir los ojos. El látex cáustico abre las trampillas de la piel permitiendo ver a las golondrinas.[cita requerida]
Chelidonium majus fue descrita por Carlos Linneo y publicado en Species Plantarum 1: 505–506. 1753.[9]
Chelidonium: nombre genérico que deriva del griego chelidon = (golondrina).
majus: epíteto latino que significa "el más grande".[10]
Cedueña, celdueña, celedonia, celedonio, celidonia, celidonia mayor, celidoña, celidueña, celidueña fina, cerdoña, cerdueña, ceredonia, ceredueña, ceridonia, ceridoña, ceridueña, cerigüeña, ceruda, cevuda, chiledonia, ciledonia, cilidonia, cilidueña, cirgüeña, ciridueña, cirigüeña, cirigüeya, cirirueña, dilidonia, flor de la golondrina, golondrinera, gran luz, hierba de la golondrina, hierba de las golondrinas, hierba de las verrugas, hierba del iodo, hierba golondrinera, hierba verruguera, hirundinaria, pedigüeña, piohuelo, planta del yodo, quitaverrugas, selidonia, verrugera, verruguera, yerba de las golondrinas, yerba del pordiosero, yerba verruguera, yeteira, zapatitos del Niño Jesús.[12]
-Sparteine.svg)
-Scoulerine.svg)
|fechaacceso= requiere |url= (ayuda) 
Datos: Q156807
Multimedia:
Especies: Chelidonium majus
Chelidonium majus, también conocida como celidonia mayor o golondrina, es una planta herbácea perenne de la familia de las amapolas (Papaveraceae). Es la única especie del género Chelidonium.
See artikkel räägib taimeliigist; perekonna kohta vaata artiklit Vereurmarohi (perekond) Harilik vereurmarohi (Chelidonium majus) on mitmeaastane rohttaim magunaliste sugukonnast, vereurmarohu perekonna ainuke liik.
Harilik vereurmarohi kasvab peaaegu kogu Euroopas ja Vahemere maades. Eestis on ta pärismaine taim ja tavaline. Vereurmarohu on eurooplased viinud ka Põhja-Ameerikasse, et sellega nahahaigusi ravida, ja ta on seal naturaliseerunud. Esimesed teated vereurmarohust Põhja-Ameerikas pärinevad aastast 1672.
Taim kasvab nii jäätmaal, tee ääres, metsaservas kui ka aias. Sagedamini leidub teda inimasustusega paikades.
Taime kõrgus on 30–70, kohati kuni 120 cm. Vars on püstine ja harunev.
Lehed on sulgjagused, kuni 30 cm pikad ja kinnituvad vahelduvalt.
Kollane õis on kahesuguline, nelja 1 cm pikkuse äraspidimunaja kroonlehega. Taim õitseb maist septembrini. Ta on putuktolmleja, sageli tolmeldavad teda kimalased.
Vili on kõdrataoline peenike kupar. Õied ja kuprad on taimel samaaegselt. Seemned valmivad alates juunist. Seemned on väikesed ja mustad ning eritavad aineid, mis meelitavad sipelgaid ligi. Sipelgad veavad seemneid minema ja aitavad niimoodi taimel levida.
Risoom on tugev ja hargnev. Sügisel maapealne osa sureb, taim talvitub risoomis ja tärkab sealt kevadel uuesti.
Vigastamisel eraldavad nii varred, lehed kui ka kuprad halvasti lõhnavat mürgist kollast piimmahla.
Vereurmarohust on olemas diploidne, topeltõiega teisend. Seda peetakse agressiivseks taimeks ja mõnel pool hävitatakse. Vereurmarohu hävitamiseks piisab, kui see välja kitkuda või sellele enne seemnete valmimist mürki pihustada.
Vereurmarohi on mürgine. Allaneelamise korral tekitab ta suus ja kurgus ägedat kõrvetust ja ville. Ta võib põhjustada valusid maos ja maksas, iiveldust ja krampe. Mürgistus võib olla tõsine, kuid esmaabi korral ei ole see surmav. Ta on mürgine kõigile koduloomadele peale kitsede ja sigade.
Vereurmarohu piimmahla kasutatakse muu hulgas nahahaiguste, eelkõige soolatüügaste raviks.
Traditsiooniliselt kasutati taime leotist koduloomade punakusesuse vastu. Inimesed on leotisega loputanud pead pärast pesemist, et vabaneda kõõmast.
Vereurmarohu teega on ravitud seedeelundite haigusi. Selleks võetakse üks teelusikatäis ürti klaasi keeva vee kohta ja juuakse üks klaas päevas. Eriti aitab see maksahaiguste korral.[1]
Vereurmarohu piimmahl
Harilik vereurmarohi (Chelidonium majus) on mitmeaastane rohttaim magunaliste sugukonnast, vereurmarohu perekonna ainuke liik.
Zaran-belarra edo enara-belarra (Chelidonium majus) Papaveraceae familiako landare belarkara eta bizikorra da, Chelidonium generoko espezie bakarra. Jatorriz Europa eta Mendebaldeko Asiakoa da, baina Ipar Amerikan sartua izan da.
Herri-medikuntzan, zaran-belarraren latex horia garatxoak kentzeko erabiltzen da. Hori dela eta, leku batzuetan garatxo-belarra deitzen zaio, baina izen hori beste landare batzuk izendatzeko ere erabiltzen da[1]
30-90 cmko zurtoin tente, adarkatu eta oso iletsuak ditu. Hosto inparipinatu eta lobulatuak, behekoak txortendunak eta goikoak txortengabeak, berde-urdinxkak azpialdean eta oso iletsuak.
Ginbail-formako infloreszentziak dituzte. Loreak bi sepalo berde erorkor, lau petalo hori eta lorezil ugari ditu. Fruitua 3-5 cmko silikua-formako kapsula da.
Zauritu edo moztu ezkero, latex hori-laranja isurtzen du.
Landare erruderala da, bide bazter, obra-hondakindegi eta hormetan hazten dena. Nahiago ditu lurzoru karetsuak eta nitrogenoan aberatsak.
Zaran-belarra edo enara-belarra (Chelidonium majus) Papaveraceae familiako landare belarkara eta bizikorra da, Chelidonium generoko espezie bakarra. Jatorriz Europa eta Mendebaldeko Asiakoa da, baina Ipar Amerikan sartua izan da.
Herri-medikuntzan, zaran-belarraren latex horia garatxoak kentzeko erabiltzen da. Hori dela eta, leku batzuetan garatxo-belarra deitzen zaio, baina izen hori beste landare batzuk izendatzeko ere erabiltzen da
Keltamo (Chelidonium majus) on unikkokasveihin kuuluva monivuotinen keltakukkainen ruohokasvi, jonka varresta erittyy oranssia maitiaisnestettä. Se luetaan yleensä Chelidonium-suvun ainoaksi edustajaksi. Keltamoa tavataan varsinkin Euroopassa, mutta melko laajasti myös muissa maanosissa pohjoisella pallonpuoliskolla. Myrkyllisyydestään huolimatta lajia on käytetty muinoin rohtokasvina.
Monivuotinen keltamo kasvaa 40–85 cm korkeaksi. Onton varren tyviosa ja lehtiruodit ovat harvaan pitkäkarvaisia, mutta muuten kasvi on lähes kalju. Unikkokasveille tyypilliseen tapaan kasvin varteen syntyneestä vauriokohdasta vuotaa paksua maitiaisnestettä, joka keltamolla on punakeltaista, oranssia. Isokokoiset lehdet ovat parilehdykkäisiä, lehdykät ovat pyöreähköjä ja väriltään päältä kellanvihreitä, alta siniharmaita ja harvaan siirottavasti karvaisia. 3–6-kukkaiset kukintosarjat sijaitsevat lehtihangoissa. Kirkkaankeltaisissa kukissa on neljä terälehteä. Verhiö on kaksilehtinen, ja verholehdet varisevat varhain. Heteitä on runsaasti. Keltamo kukkii Suomessa kesä-elokuussa. Hedelmänä toimii 3–5 cm pitkä, hoikka kota, joka avautuu tyvestä alkaen.[1][2] Siemeniä levittävät muurahaiset, joita houkuttavat siementen mehevät, öljymäiset lisäkkeet.[3]
Keltamoa pidetään usein keltamoiden (Chelidonium) suvun ainoana lajina.[4] Siitä tunnetaan kahta alalajia, ssp. majus sekä ssp. asiaticum.[5] Toinen alalajeista erotetaan joissain lähteissä omaksi lajikseen Chelidonium asiaticum.[6]
Keltamoa tavataan koko Euroopassa lukuun ottamatta Islantia, Fennoskandian pohjoisosia, Pohjois-Venäjää ja Etelä-Kreikkaa. Aasian puolella lajia kasvaa paikoitellen Turkissa, Iranissa, Keski-Aasiassa sekä Etelä-Siperiassa, Kiinassa, Korean niemimaalla ja Japanissa. Muutamin paikoin lajia kasvaa myös Pohjois-Afrikassa. Lisäksi kasvi on levinnyt ihmisen mukana Pohjois-Amerikkaan, jossa sitä tavataan mantereen itä- ja keskiosissa. Alalajeista ssp. major on vallitseva, ssp. asiaticum -alalajia tavataan vain Itä-Aasiassa.[5] Suomessa keltamoa tavataan yleisesti Etelä-Suomessa Ahvenanmaalta Satakuntaan, Hämeeseen ja Kymenlaaksoon saakka. Pohjoisempana laji on satunnaisempi, mutta sitä voi tavata aina Etelä-Lappia myöten.[7][8]
Keltamo on Suomen eteläosissa muinaistulokas, jonka arvellaan tulleen maahan viimeistään keskiajalla munkkien mukana. Laji mainitaan jo Kustaa Vaasan kirjeessä Viipurin varuskunnalle vuodelta 1556.[9] Keltamo kasvaakin lähes aina vanhoilla kulttuurivaikutteisilla paikoilla kuten asutuksen raunioilla, pihoilla, kivimuureilla, kivikoissa, hautausmailla ja puistoissa. Laji viihtyy myös erilaisilla joutomailla asutuksen liepeillä.[2][7] Kasvupaikat ovat usein varjoisia.[10]
Keltamo on hyvin vanha lääkekasvi, jota on tämän takia aikaisemmin myös viljelty yleisesti.[3] Kasvia on käytetty keitettynä, voiteena, puristemehuna tai jauheena muun muassa syylien ja känsien poistoon, silmäsairauksiin, virtsaamisvaivoihin, maksatauteihin, hammassärkyyn ja hinkuyskään. Sitä on käytetty myös pisamien poistamiseen.[3][10]
Keltamon kaikki osat ovat myrkyllisiä, ja sen maitiaisneste voi aiheuttaa kosketusihottumaa. Se sisältää alkaloideja, esimerkiksi kelidoniiniä ja kelerytriiniä, joista jälkimmäinen vaikuttaa muun muassa lamauttavasti keskushermostoon ja sitä kautta myös verenkiertoon ja hengitykseen. Keltamon tiedetään aiheuttaneen lapsilla myrkytyksiä, jotka ovat johtaneet kuolemaan.[10][11]
Keltamoa on käytetty myös värikasvina.[7]
Monin paikoin Euroopassa tunnetaan tarina, jossa sokeita poikasia saaneet pääskyset katkaisevat keltamon varren ja puristavat siitä maitiaisnestettä poikasten silmiin, jolloin nämä saavat näkönsä takaisin. Tähän myyttiin viittaa esimerkiksi lajin tieteellinen nimi Chelidonium majus eli "isompi pääskyn kasvi", tai lajin vanha ruotsinkielinen nimi, svalört.[9][10] Vanhaan ruotsinkieliseen nimeen perustunee myös lajin vanha suomenkielinen nimi, päskyisen ruoho, jolla keltamoa kutsuttiin Turun tienoon kasviluettelossa vuodelta 1683.[9]
Keltamo (Chelidonium majus) on unikkokasveihin kuuluva monivuotinen keltakukkainen ruohokasvi, jonka varresta erittyy oranssia maitiaisnestettä. Se luetaan yleensä Chelidonium-suvun ainoaksi edustajaksi. Keltamoa tavataan varsinkin Euroopassa, mutta melko laajasti myös muissa maanosissa pohjoisella pallonpuoliskolla. Myrkyllisyydestään huolimatta lajia on käytetty muinoin rohtokasvina.
La Grande chélidoine (prononcer [kelidwan]) ou Grande éclaire (Chelidonium majus, « grande hirondelle » en latin) est une plante à fleurs de la famille des Papavéracées. On l'appelle aussi herbe aux verrues ou herbe à verrues (attention à ne pas confondre avec Euphorbia helioscopia qui porte également le même nom vernaculaire), car son latex jaune-orangé toxique est utilisé pour éliminer les verrues.
La chélidoine (du grec ancien χελιδών et du latin chelidonium, hirondelle) doit son nom à la coïncidence de la floraison de cette papavéracée (famille botanique du pavot, du coquelicot) avec l'arrivée de ces oiseaux migrateurs que sont les hirondelles, et de sa fanaison au départ des volatiles[1]. De plus, cette plante est ainsi nommée, parce qu'on croyait que l'hirondelle s'en servait pour rendre la vue à ses petits, -O. Boch et W. von Wartburg. L'étymologie populaire qui voudrait donner comme origine le latin cœli donum (« don du ciel ») ne doit pas être retenue. Maurice Mességué rappelle la légende rapportée par Pline l'Ancien : le nom de la plante serait dû au fait que les hirondelles frottent les yeux de leurs petits avec des fragments de cette plante pour les ouvrir. Le latex caustique permettrait l'ouverture de l'ourlet de peau chez les petites hirondelles[2].
La plante porte de nombreux noms vernaculaires : Chélidoine majeure, grande éclaire, herbe aux boucs, herbe de l'hirondelle, herbe de Saint-Clair, lait de sorcières ou lait de démon, herbe du diable, sologne, félongène, felougne. Le nom d'éclaire fait référence aux fleurs d'un jaune vif qui « éclairent la venue du printemps », évoquant des petits soleils végétaux qui semblent source de lumière, d'où l'utilisation de la plante comme antiophtalmique (elle était même censée rendre la vue aux aveugles) en vertu de la théorie des signatures[3]. Sa référence au diable ou au démon rappelle la légende de Nahash, serpent doué de parole qui est condamné à ramper pour avoir séduit Ève. Le reptile dépité crache trois fois son venin duquel naît la jusquiame, le datura et la chélidoine[4].
La grande chélidoine était considérée depuis des temps reculés comme une plante magique associée à la magie noire.
Les alchimistes du Moyen Âge ont vu dans la sève de la grande éclaire de couleur jaune, le moyen de transformer les vils métaux en or, d'où son surnom de « don du ciel »[5].
Cette espèce est très variable, en particulier dans la forme des feuilles et dans leurs divisions. On a décrit plus de vingt variétés.
Plante vivace, elle vit en touffes sur un rhizome souterrain épais atteignant 90 cm de hauteur. La tige dressée et ramifiée atteint 30 à 50 cm de haut. Elle est creuse, cylindrique, cassante, hérissée de poils épars. Elle porte sur ses articulations noueuses des feuilles alternes. Les feuilles et tiges sectionnées laissent échapper un abondant latex jaune à orange, couleur due à son pigment (la chélidoxanthine) qui s'oxyde à l'air. Elle dégage une odeur vireuse[6].
La plante présente une hétérophyllie marquée : les feuilles inférieures en rosette sont pétiolées, les feuilles caulinaires du sommet sont sessiles, alternes, pennatiséquées à 5-7 segments ovales (le segment terminal, cunéiforme, est plus développé), incisés-lobés. Elles sont molles, imparipennées et crénelées (parfois dentées), de couleur un peu glauque (surtout en dessous)[6].
Habitus
Latex jaune de la plante
Feuille caulinaire
La floraison a lieu d'avril à octobre. Les fleurs actinomorphes à l'extrémité de longs pédoncules inégaux (pubescents puis glabres), sont regroupées en cyme contractée ombelliforme pauciflore (2 à 7 fleurs). Elles ont environ 2 cm de diamètre. Le calice velu est formé de deux sépales verts caducs. La corolle est composée de quatre pétales jaunes rapidement caducs. L'androcée comprend plus de 15 étamines de 8 mm de longueur, de la même couleur que les pétales, avec un filet élargi vers le haut puis brusquement rétréci au voisinage de l'anthère. Le pistil est surmonté d'un style très court (1 mm de longueur) et de deux stigmates obliques[6].
Après fécondation l'ovaire se transforme en capsule linéaire, glabre, longue de 3 à 5 cm et qui ressemble beaucoup à une gousse ou silique glabre, non cloisonnée, avec ses deux valves s'ouvrant de bas en haut. Cette capsule est irrégulièrement bosselée par les petites graines noires réniformes qui sont disposées sur deux rangs[6]. Elles possèdent un élaïosome blanc-jaunâtre qui attire les fourmis assurant la dispersion des graines (myrmécochorie), notamment de mur en mur[7].
Fleur
Fruits
Elle est commune en Eurasie, notamment dans toute l'Europe sauf dans certaines îles où elle n'est qu'introduite, comme en Angleterre ou en Irlande[réf. nécessaire].
Hémicryptophyte érigé à rosette, cette plante bioindicatrice pousse à partir du printemps sur le bord des chemins, dans les décombres, le long des murs (classe des Parietarietea judaicae, correspondant aux végétations nitrophiles de parois bien exposées au soleil) ou à l'orée des forêts riveraines et rudéralisées (ourlet frais nitrophile des Galio-Urticetea). Nitrophyte, elle est considérée comme un indicateur d'azote vivant en situation de demi-ombrage[8]. La chélidoine a besoin d'un sol calcaire. Lorsqu'on la rencontre sur sol neutre ou acide, cela indique la présence de roches calcaires introduites : pierres calcaires d'un mur, remblais de roches calcaires...
Le suc (latex) qui s'échappe quand on casse la feuille ou tige[9] de la chélidoine contient une trentaine d'alcaloïdes toxiques (concentrés jusqu'à 2 % dans les parties souterraines, ils servent de défense contre les herbivores)[10], dont la spartéine, agent antiarythmique, et la coptisine (en), qui possède des propriétés antimitotiques.
La chélidoine a été expérimentée en homéopathie par Hahnemann et ses élèves.
Elle agit également sur la circulation sanguine en élargissant les coronaires et en augmentant la tension.
Ses alcaloïdes ont un effet bactéricide.
Mais en raison de sa toxicité, les remèdes à base de chélidoine ne doivent être employés que sous contrôle médical[11].
La pharmacopée traditionnelle lui attribue des propriétés médicinales externes (décoction légère des feuilles ou suc dilué de la plante) ; et internes (en infusion) : analgésique, diurétique, cholérétique, cholagogue, antispasmodique, dépuratif des voies biliaires pour guérir certaines maladies du foie[12]. On l'a notamment utilisée :
On y retrouve en outre différents alcaloïdes isoquinoléiques tels la chélidonine (en) qui cause la toxicité de la plante, la sanguinarine, la chélerythrine, la berbérine...
La plante est rarement ingérée à cause de son odeur et de son goût désagréables, qui lui a valu le surnom d'herbe du bouc[17]. L'ingestion peut causer des nausées, vomissements, crampes abdominales, diarrhées et déshydratations[18].
Dans le calendrier républicain, la Chélidoine était le nom attribué au 29e jour du mois de pluviôse, correspondant généralement au 17 février grégorien[19].
La Grande chélidoine (prononcer [kelidwan]) ou Grande éclaire (Chelidonium majus, « grande hirondelle » en latin) est une plante à fleurs de la famille des Papavéracées. On l'appelle aussi herbe aux verrues ou herbe à verrues (attention à ne pas confondre avec Euphorbia helioscopia qui porte également le même nom vernaculaire), car son latex jaune-orangé toxique est utilisé pour éliminer les verrues.
A celidonia[1], ceruda[2] ou herba da andoriña[3] (Chelidonium majus), tamén coñecida como herba das espullas, herba leiteira, ciridonia ou ciridoña é unha planta herbácea perenne da familia das papoulas (Papaveraceae) de trinta a oitenta centímetros de altura, follas alternas de cor verde clara pola face e azulada polo revés, flores amarelas e froito en cápsula., que contén un zume cáustico usado en medicina Proposta de definición do Servizo de Normalización Lingüística da USC e DRAGÉ a única especie do xénero Chelidonium.
En Galicia usábase para sandar as espullas. Existen datos clínicos que suxiren que podería ser eficaz no tratamento da dermatitis atópica.[4]
É unha herbácea perenne con rizoma carnoso do que xorden varios talos aéreos de até 80 cm de altura, moi ramificados e fráxiles. As follas, moi divididas, de 30 cm de longo, son alternas, pinnatisectas, con tres a cinco lobos irregularmente crenados, pinnatífidos e obtusos, glaucos polo envés e con numerosos pelos.
As flores aparecen en inflorescencias umbeliformes terminais, desde maio até outubro. O cáliz está formado por dous sépalos averdados, caedizos na antese. A corola, de 1,5 a 2,5 cm de diámetro, ten catro pétalos amarelos, cada un dun centímetro aproximadamente, e estames numerosos. O xineceo é bicarpelar, con ovario súpero que frutifica nunha cápsula alongada de tres a cinco centímetros de lonxitude con dehiscencia valvar. Toda a planta produce un característico látex alaranxado ao que se lle atribúen propiedades curativas das espullas.[5]
As cápsulas do froito lembran a unha sílicua (ao abrírense caen as dúas valvas, ficando a zona das placentas coas sementes). As sementes son pequenas e negras, con arilo e eleosoma; este atrae as formigas, que espallan as sementes (zocoria).
Atópase en herbais, nitrófilos, en lugares sombrizos e frescos, especialmente en tapias, vertedoiros e muros vellos.
Planta orixinaria de Europa e da conca mediterránea. Tamén é común en Norteamérica, xa que foi introducida por colonos europeos, quen a usaban para curar as espullas xa en 1672. Toda a planta é tóxica, e contén varios alcaloides; pode causar dermatite, especialmente o zume.[6]
Utilízase a planta enteira e o látex. Polo seu contido en alcaloides posúe propiedades antiespasmódicas, coleréticas e colagogas, hipolipemiante (ac. chelidónico), sedante do SNC, hipnótica, analxésica e antitusivo de acción central. Antiasmáticas, antivírico e antimitótica (sanguinarina e chelidonina).
Utilízase en uso interno en disquinesias de vías biliares, bronquites, asma, tose irritativa, etc.
O seu zume é cáustico e utilízase en uso externo para axudar a pechar feridas e contra espullas, calos e tumores.
A grandes doses, a inxestión da planta fresca e do látex, provoca somnolencia, parálise das terminacións nerviosas sensitivas e bradicardia. Recoméndase administrala mesturada con outras plantas, nunca soa pola súa toxicidade e non administrala en doses elevadas durante moito tempo (citotóxico a grandes dose debido á coptisina).[7]
Chelidonium majus foi descrita por Carl von Linné e publicado en Species Plantarum 1: 505–506. 1753.[8]
Chelidonium: nome xenérico que deriva do grego chelidon = (andoriña), de acordo con Maurice Mességué porque as andoriñas frengan con algunhas partes os ollos que non se abriron aínda nas máis pequenas. O látex cáustico abre as tonas da pel permitindo ver ás andoriñas. En galego é coñecida tamén co nome común de herba andoriña ou herba da andoriña[9], que antigamente se cría boa para as enfermidades dos ollos. Este uso medicinal, que tamén se chegou a aplicar ás propias andoriñas [10], vén da antiga crenza de que os polos de andoriña nacían cegos pero a nai curábaos ao lles refregaren os ollos cun anaco desta herba [11].
majus: epíteto latino que significa "o máis grande".[12]
A celidonia, ceruda ou herba da andoriña (Chelidonium majus), tamén coñecida como herba das espullas, herba leiteira, ciridonia ou ciridoña é unha planta herbácea perenne da familia das papoulas (Papaveraceae) de trinta a oitenta centímetros de altura, follas alternas de cor verde clara pola face e azulada polo revés, flores amarelas e froito en cápsula., que contén un zume cáustico usado en medicina Proposta de definición do Servizo de Normalización Lingüística da USC e DRAGÉ a única especie do xénero Chelidonium.
En Galicia usábase para sandar as espullas. Existen datos clínicos que suxiren que podería ser eficaz no tratamento da dermatitis atópica.
Zmijino mlijeko (rosopas obični, celidonija, lat. Chelidonium majus) je biljka iz roda Chelidonium. Raste u Europi i zapadnoj Aziji. Naraste do 120 cm visine. Cvate žutim cvjetovima. Plod je tanka mala mahuna, u kojoj su crne, sitne sjemenke. Iz otkinutih dijelova biljke curi žuto do narančasto obojen sok. Biljka je ljekovita, sadrži velik broj alkaloida.
Biljka se smatra blago otrovnom,sadrži brojne izokinolinske alkaloide,no ima široku terapeutsku uporabu,isključivo u kontroliranim uvjetima,i uz precizno doziranje.[1] Glavni djelotvorni alkaloid je koptizin.[2]
Rosopas se smatrao ljekovitom biljkom već kod starih Rimljana . Kao medicinska sirovina koristi se biljka (lat. Herba Chelidonii), koja se bere tijekom faze cvjetanja i brzo se suši na temperaturi od 50-60 ° C. Koristi se u obliku 5% -tne vodene infuzije kao koleretskog i baktericidnog sredstva za bolesti jetre i žučnog mjehura .
Sok rosopasa u narodnoj medicini koristi se za uklanjanje bradavica, papiloma i drugih kožnih problema.
Na temelju mješavine alkaloida rosopasa proizvodi se citotoksični lijek Ukrain.
Avicena je napisao da je rosopas koristan za žvakanje kod zubobolje, "... istisnuti sok uvelike pomaže u izoštravanju vida i smanjuje vodu u oku (katarakta)" . U suvremenoj medicini,rosopas se kod tih bolesti ne koristi, jer je vrlo otrovan.
Kod homeopatije, esencija svježeg korijena koristi se za liječenje bolesti jetre, bubrega i pluća .
U obliku praha i biljnih infuzija koristi se kao insekticid .
Nadzemni se dijelovi koriste u veterinarskoj medicini za liječenje rana i kožnih bolesti .
Wilfort, R., Ljekovito bilje i njegova upotreba, Zagreb 1974.
Alekseevna,A.E. Čistotel ,Moskva 2009.
Konstantinov,J. Čistotel - lučšee sredstvo od 250 bolezni,Moskva 2017.
Zmijino mlijeko (rosopas obični, celidonija, lat. Chelidonium majus) je biljka iz roda Chelidonium. Raste u Europi i zapadnoj Aziji. Naraste do 120 cm visine. Cvate žutim cvjetovima. Plod je tanka mala mahuna, u kojoj su crne, sitne sjemenke. Iz otkinutih dijelova biljke curi žuto do narančasto obojen sok. Biljka je ljekovita, sadrži velik broj alkaloida.
Wulki krawnik (Chelidonium majus) je jenička družina monospecifiskeho roda Chelidonium znutřka swójby makowych rostlinow (Papaveraceae). Dalše ludowe mjena su: krawjace zelo, dobrotnik, złoty korjeń[2], čerwjene mloko.
Botaniske mjeno „Chelidonium“ wotwodźuje so wot grjekskeho słowa „chelidon“. Woznjamjenja telko kaž łastojčka.
Wulki krawnik je trajne zelo, kotrež docpěwa wysokosć wot 30 - 70 cm (hač do 1 m). Rostlina je jědojta. Jědojta žołta mlokowa měza prjedy buchu přećiwo kurjacym wokam a brodawkam wužiwana.
Stołpik je krótki a hałuzaty. Runy, rozhałuzowany stołpik wobsahowa oranžojtu mlokowu mězu.
Łopjena su horjeka zelene, deleka módrozelene a pjerite. Jich wotrězki su tupje zubate.
Rostlina kćěje wot meje (apryla) hač do oktobra. Kćenja su žołte, docpěwaja šěrokosć wot 2 hač do 3 cm, a maja 2 keluškowej łopješce a 4 něhdźe 1 cm dołhe krónowe łopješka z jejkojtej formu. Wone steja po dwěmaj hač po wosmjoch we wokołkach.
Płód je truk z dołhosću mjezy 2 a 5 cm. Płody buchu wot mrowjow rozšěrjene.
Wón rosće na smjećišćach, pućnych kromach, murjach, kerčinach, swětłych lěsach a parkach.
Wulki krawnik je w nimale cyłej Europje (předewšěm w Skandinawiskej, srjedźnej a južnej Europje), Aziji a sewjernej Africe rozšěrjeny.
W rostlinskim lěkowanstwje wužiwaja so zelko (Herba Cheldonii). Zběraja zelko wot apryla do junija.
Wulki krawnik (Chelidonium majus) je jenička družina monospecifiskeho roda Chelidonium znutřka swójby makowych rostlinow (Papaveraceae). Dalše ludowe mjena su: krawjace zelo, dobrotnik, złoty korjeń, čerwjene mloko.
Chelidonium majus (L., 1753), comunemente nota come celidonia, è una pianta erbacea, spontanea in Italia, appartenente alla famiglia delle Papaveraceae[2].
Il nome deriva dal greco chelidòn (= rondine), secondo Maurice Mességué perché porzioni di pianta vengono strofinate dalle rondini sugli occhi non ancora aperti dei piccoli. Il latice caustico aprirebbe i lembi di pelle consentendo ai rondinini di vedere.
Pianta erbacea perenne, alta da 30 a 90 cm, a fusto ramificato e a nodi ingrossati.
Le foglie sono lobate, alterne, imparipennate, color verde-bluastro, più chiare o grigie nella pagina inferiore. I fiori hanno calice composto da due sepali caduchi e corolla con 4 petali gialli, venti stami, ovario supero.
Il frutto, allungato, apparentemente una siliqua, in realtà è una capsula, ovvero un frutto secco deiscente che deriva da un ovario pluricarpellare. Un esempio di capsula lo si può trovare nel Papaver somniferum, definito anche papavero da oppio.
Dai rametti spezzati esce un latice giallo-arancio che è uno dei tratti inconfondibili della pianta. Il colore è dovuto ad un alcaloide benzilisochinolinico contenuto nel latice stesso, definito chelidonina. Esposto all'aria, il lattice si ossida rapidamente e scurisce.
Ha un areale centrato nel bacino del Mediterraneo ma la si può trovare anche in Europa Settentrionale e Russia europea. Cresce spontaneamente nei boschi e nelle zone abbandonate. Viene considerata un'indicatrice di presenza di composti azotati. Cresce anche nei giardini e nelle aiuole, e ricresce ogni anno, per cui è considerata infestante.
Usata nel secolo XVIII come pianta decorativa, per aiuole, forse per il colore delle foglie.
È evitata dalle bestie da pascolo, per il sapore acre e disgustoso.
È pianta visitata dalle api.
Chelidonium majus (L., 1753), comunemente nota come celidonia, è una pianta erbacea, spontanea in Italia, appartenente alla famiglia delle Papaveraceae.
Didžioji ugniažolė (lot. Chelidonium majus, angl. Greater celandine, vok. Schöllkraut) – aguoninių (Papaveraceae) šeimos, ugniažolių (Chelidonium) genties augalas.
Daugiametis, 30-100 cm aukščio žolinis augalas, kurio visose dalyse yra oranžinių, tirštų, nemalonaus kvapo sulčių. Šakniastiebiai trumpi, šakoti. Stiebas status, šakotas. Lapai švelnūs, plunksniškai suskaldyti į 5-3 karbuotas skiltis. Apatiniai lapai kotuoti, viršūniniai bekočiai, viršutinė jų pusė žalia, apatinė pilkai žalia. Žiedai taisyklingi, po 4-8 susitelkę stiebų viršūnėse į skėtišką žiedyną. Taurėlapiai 2. Vainiklapiai 4, ryškiai geltoni. Kuokelių daug, jie 2 kartus trumpesni už vainikėlį. Piestelė viena, tokio pat ilgio kaip kuokeliai. Vaisius - ankštaros pavidalo dviskiltė dėžutė (skyla iš apačios į viršų). Sėklos juodos, pailgos, grublėtos, su mėsingu sėklagūbriu, kurį ėda skruzdėlės, kartu jos platina sėklas.
Žydi gegužės - rugsėjo mėn. Auga patvoriuose, šiukšlynuose, panamėse, soduose, krūmuose.
Vaistinei žaliavai vartojama žolė, šaknys ir šviežios sultys. Žolė pjaunama augalams žydint, šaknys kasamos vėlai rudenį arba anksti pavasarį.
Antžeminėje dalyje yra 1,87 % alkaloidų, 0,01 % eterinio aliejaus, dažinių, mineralinių medžiagų, 14,9 mg% karotino, iki 171 mg% askorbino rūgšties, taip pat obuolių, gintaro, citrinos, chelidono rūgščių, flavonoidų, saponinų, pektinų, gleivių, dervų.
Visos augalo dalys nuodingos.
Naudojamas liaudies medicinoje. Šviežiomis augalo sultimis naikinamos karpos.
Vaisiai
Žiedai
Pavasarį žydintys augalai, Živilė Lazdauskaitė, Vilnius, Mokslas, 1985, 122 psl.
Didžioji ugniažolė (lot. Chelidonium majus, angl. Greater celandine, vok. Schöllkraut) – aguoninių (Papaveraceae) šeimos, ugniažolių (Chelidonium) genties augalas.
Daugiametis, 30-100 cm aukščio žolinis augalas, kurio visose dalyse yra oranžinių, tirštų, nemalonaus kvapo sulčių. Šakniastiebiai trumpi, šakoti. Stiebas status, šakotas. Lapai švelnūs, plunksniškai suskaldyti į 5-3 karbuotas skiltis. Apatiniai lapai kotuoti, viršūniniai bekočiai, viršutinė jų pusė žalia, apatinė pilkai žalia. Žiedai taisyklingi, po 4-8 susitelkę stiebų viršūnėse į skėtišką žiedyną. Taurėlapiai 2. Vainiklapiai 4, ryškiai geltoni. Kuokelių daug, jie 2 kartus trumpesni už vainikėlį. Piestelė viena, tokio pat ilgio kaip kuokeliai. Vaisius - ankštaros pavidalo dviskiltė dėžutė (skyla iš apačios į viršų). Sėklos juodos, pailgos, grublėtos, su mėsingu sėklagūbriu, kurį ėda skruzdėlės, kartu jos platina sėklas.
Žydi gegužės - rugsėjo mėn. Auga patvoriuose, šiukšlynuose, panamėse, soduose, krūmuose.
Vaistinei žaliavai vartojama žolė, šaknys ir šviežios sultys. Žolė pjaunama augalams žydint, šaknys kasamos vėlai rudenį arba anksti pavasarį.
Antžeminėje dalyje yra 1,87 % alkaloidų, 0,01 % eterinio aliejaus, dažinių, mineralinių medžiagų, 14,9 mg% karotino, iki 171 mg% askorbino rūgšties, taip pat obuolių, gintaro, citrinos, chelidono rūgščių, flavonoidų, saponinų, pektinų, gleivių, dervų.
Visos augalo dalys nuodingos.
Naudojamas liaudies medicinoje. Šviežiomis augalo sultimis naikinamos karpos.
Vaisiai
Žiedai
Lielā strutene, arī kārpu zāle, vandulis (Chelidonium majus) - 30 - 100 cm augsts, zarains, daudzgadīgs magoņu dzimtas lakstaugs ar oranždzeltenu piensulu. Mietsakne kanēļbrūna, zaraina. Lapas pamīšus, plūksnaini dalītas, apakšpusē zilgani sarmainas. Apakšējās lapas ar garu kātu, augšējās ar īsu kātu vai sēdošas. Ziedi dzelteni, sakopoti skarveida ziedkopā. Zied no maija līdz septembrim. Auglis 2 - 5 cm gara pākstveida pogaļa.
Augs izplatīts Eirāzijā. Ieviests Ziemeļamerikā, Jaunzēlandē. Latvijā izplatīts visā teritorijā. Aug krūmājos, mežos, māju tuvumā.
Ārstniecības augs. Struteņu laksti satur ap 20 dažādu alkaloīdu. Tostarp ir helidonīns, homohelidonīns, heleritrīns, oksihelidonīns, sangvinarīns, berberīns, protopīns u.c. Lakstos atrasts karotīns, C vitamīns, ēteriskā eļļa, organiskās skābes, flavonoīdi, saponīni u.c. savienojumi. Lielās strutenes preparāti darbojas bakteriostatiski un fungistatiski. Iekšķīgi ieņemti, struteņu preparāti nedaudz palēnina pulsu, pazemina arteriālo asinsspiedienu, paplašina koronāros asinsvadus, sekmē žults sekrēciju[1]. Tautas medicīnā lieto pret kārpām, varžacīm, kā arī podagras, reimatisma, ādas un kuņģa vēža ārstēšanai[2].
Lielā strutene, arī kārpu zāle, vandulis (Chelidonium majus) - 30 - 100 cm augsts, zarains, daudzgadīgs magoņu dzimtas lakstaugs ar oranždzeltenu piensulu. Mietsakne kanēļbrūna, zaraina. Lapas pamīšus, plūksnaini dalītas, apakšpusē zilgani sarmainas. Apakšējās lapas ar garu kātu, augšējās ar īsu kātu vai sēdošas. Ziedi dzelteni, sakopoti skarveida ziedkopā. Zied no maija līdz septembrim. Auglis 2 - 5 cm gara pākstveida pogaļa.
Augs izplatīts Eirāzijā. Ieviests Ziemeļamerikā, Jaunzēlandē. Latvijā izplatīts visā teritorijā. Aug krūmājos, mežos, māju tuvumā.
Ārstniecības augs. Struteņu laksti satur ap 20 dažādu alkaloīdu. Tostarp ir helidonīns, homohelidonīns, heleritrīns, oksihelidonīns, sangvinarīns, berberīns, protopīns u.c. Lakstos atrasts karotīns, C vitamīns, ēteriskā eļļa, organiskās skābes, flavonoīdi, saponīni u.c. savienojumi. Lielās strutenes preparāti darbojas bakteriostatiski un fungistatiski. Iekšķīgi ieņemti, struteņu preparāti nedaudz palēnina pulsu, pazemina arteriālo asinsspiedienu, paplašina koronāros asinsvadus, sekmē žults sekrēciju. Tautas medicīnā lieto pret kārpām, varžacīm, kā arī podagras, reimatisma, ādas un kuņģa vēža ārstēšanai.
De stinkende gouwe (Chelidonium majus) is een algemeen voorkomende vaste plant uit de papaverfamilie (Papaveraceae), de enige in het geslacht Chelidonium. Hij heeft kleine, gele bloemen en enigszins op eikenblad gelijkende bladeren. De stinkende gouwe bevat oranje-geel melksap en groeit vooral langs heggen en op ruige plaatsen. De plant wordt ook wrattenkruid genoemd.
De stinkende gouwe komt voor van het Middellandse Zeegebied tot ver in Scandinavië en in Midden- en Noord-Azië.
De bloem is heldergeel en is 2-2,5 cm breed. Er zijn twee kelkbladeren, vier kroonbladeren en veel meeldraden en een stamper.
Twee tot zes bloemen vormen een los scherm, dat van april tot in de herfst bloeit.
Het blad is oneven geveerd of diep ingesneden en grof gekarteld. Er zijn in het eerste geval vijf of zeven deelblaadjes. De onderkant van het blad is blauwgroen.
De vrucht is een hauw van 2-5 cm lang, die van onderaf met twee kleppen geopend kan worden. De zaden worden door mieren versleept, omdat er een vettige witte zaadsluier (mierenbroodje) op zit waar zij dol op zijn.
Volgens de middeleeuwse signatuurleer kon de plant bij galklachten toegepast worden vanwege de gele kleur van het melksap en de vorm van de bladeren. Stinkende gouwe werd als geneeskruid ook gebruikt bij onder meer oogziekten. Het gele sap werd tevens tegen wratten ingezet, om een wrat te laten verdwijnen moest het sap van een verse stengel er meerdere malen per dag op worden gesmeerd. Een van de bladeren getrokken mengsel werd ooit gezien als een probaat middel tegen lichaamsbeharing.
Alchemisten gebruikten stinkende gouwe bij het zoeken naar de steen der wijzen. Heksen deden het in de middeleeuwen in hun zalven (zie heksenkruid).
De plant bevat giftige alkaloïden, de belangrijkste zijn berberine, coptisine, chelidonine, sanguinarine en chelerithrine. De isochinolide alkaloïden zijn verantwoordelijk voor de geeloranje kleur van het sap. Verder bevat het gewas etherische oliën en saponine. Vergiftiging met de sappen kan worden omschreven als een morfinevergiftiging.[1]
In de fytotherapie wordt de plant gebruikt in de vorm van tinctuur.
.JPG)
Mediabestanden die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden op de pagina Chelidonium majus op Wikimedia Commons. 
(Nederlandstalige) Wikisource.De stinkende gouwe (Chelidonium majus) is een algemeen voorkomende vaste plant uit de papaverfamilie (Papaveraceae), de enige in het geslacht Chelidonium. Hij heeft kleine, gele bloemen en enigszins op eikenblad gelijkende bladeren. De stinkende gouwe bevat oranje-geel melksap en groeit vooral langs heggen en op ruige plaatsen. De plant wordt ook wrattenkruid genoemd.
De stinkende gouwe komt voor van het Middellandse Zeegebied tot ver in Scandinavië en in Midden- en Noord-Azië.
Svaleurt (Chelidonium majus) er en flerårig urt i valmuefamilien.
Den er som regel 30–60 cm høy, men kan bli høyere. Den er rikt forgrenet, håret og har gul melkesaft. Bladene er fjærflikete med runde avsnitt. De gule blomstene sitter noen få sammen i skjermer. Blomstringstida er mai–august. Frukten er en linjeformet kapsel, som minner om frukten hos mange arter i korsblomstfamilien. Frøene er mørkebrune med hvite elaiosomer. Maur eter elaisomene og bidrar til å spre frøene. Planten inneholder en rekke alkaloider og er svært giftig. Den vokser på kulturland, brakkmark og i åpen skog.
Svaleurt har en todelt utbredelse i de tempererte strøkene i den gamle verden. Det vestlige området omfatter hele Europa unntatt de nordligste delene, samt Nord-Afrika, Anatolia, Transkaukasia, nordlige Iran og deler av Sibir. I Norge finnes den spredt nordover til Trøndelag. Svaleurt finnes også i Kina, Russlands fjerne østen, Korea og Japan. De østasiatiske plantene har større blomster, opptil 3,5 cm brede, mens de europeiske som regel er mindre enn 2,5 cm. Ofte skilles den østlige formen ut som en underart, Chelidonium majus subsp. grandiflorum. Svaleurt er naturalisert mange steder i Nord-Amerika.
Mange av stoffene i svaleurt virker sterkt på kroppen, og den har en lang historie som medisinplante. Planten brukes fortsatt både i urtemedisin og homøopati, spesielt mot forstyrrelse i lever og galle. Den tradisjonelle bruken av plantesaft på øynene mot forskjellige øyeproblemer frarådes sterkt. Planten er et reseptpliktig legemiddel og må bare brukes innvortes i samråd med kvalifisert personell.
Vekstform
Blomst
Blad
Knekt stengel med melkesaft
Kapsler
Frø med elaiosomer
Svaleurt (Chelidonium majus) er en flerårig urt i valmuefamilien.
Den er som regel 30–60 cm høy, men kan bli høyere. Den er rikt forgrenet, håret og har gul melkesaft. Bladene er fjærflikete med runde avsnitt. De gule blomstene sitter noen få sammen i skjermer. Blomstringstida er mai–august. Frukten er en linjeformet kapsel, som minner om frukten hos mange arter i korsblomstfamilien. Frøene er mørkebrune med hvite elaiosomer. Maur eter elaisomene og bidrar til å spre frøene. Planten inneholder en rekke alkaloider og er svært giftig. Den vokser på kulturland, brakkmark og i åpen skog.
Svaleurt har en todelt utbredelse i de tempererte strøkene i den gamle verden. Det vestlige området omfatter hele Europa unntatt de nordligste delene, samt Nord-Afrika, Anatolia, Transkaukasia, nordlige Iran og deler av Sibir. I Norge finnes den spredt nordover til Trøndelag. Svaleurt finnes også i Kina, Russlands fjerne østen, Korea og Japan. De østasiatiske plantene har større blomster, opptil 3,5 cm brede, mens de europeiske som regel er mindre enn 2,5 cm. Ofte skilles den østlige formen ut som en underart, Chelidonium majus subsp. grandiflorum. Svaleurt er naturalisert mange steder i Nord-Amerika.
Mange av stoffene i svaleurt virker sterkt på kroppen, og den har en lang historie som medisinplante. Planten brukes fortsatt både i urtemedisin og homøopati, spesielt mot forstyrrelse i lever og galle. Den tradisjonelle bruken av plantesaft på øynene mot forskjellige øyeproblemer frarådes sterkt. Planten er et reseptpliktig legemiddel og må bare brukes innvortes i samråd med kvalifisert personell.
Multimedia w Wikimedia Commons Glistnik jaskółcze ziele (Chelidonium majus L.) – gatunek byliny z rodziny makowatych (Papaveraceae). Jedyny przedstawiciel monotypowego rodzaju glistnik (Chelidonium). Jest rozpowszechniony w strefie klimatu umiarkowanego w Eurazji, poza tym zawleczony został także na inne kontynenty. W Polsce jest pospolity na całym obszarze. Roślina ma długą tradycję zastosowań leczniczych, sięgającą starożytności. Zawiera liczne alkaloidy działające rozkurczowo na mięśnie gładkie, poza tym preparaty z ziela działają żółciopędnie, przeciwbakteryjnie, uspokajająco, przeciwbólowo. Charakterystyczny, żółtopomarańczowy sok mleczny używany jest w lecznictwie ludowym do usuwania kurzajek. Od początków XXI wieku stosowanie ziela glistnika i jego alkaloidów w lecznictwie jest ograniczane z powodu potwierdzenia hepatotoksyczności.
Zasięg geograficzny gatunku obejmuje rozległe obszary Eurazji. Rośnie niemal w całej Europie z wyjątkiem północnej części Półwyspu Skandynawskiego i Islandii. Glistnik obecny jest także na Maderze i Wyspach Kanaryjskich, w Maroku i północnej części Algierii[2][3]. W Azji rośnie szerokim pasem od zachodu po Daleki Wschód, z wyjątkiem południowej części kontynentu i północnych jego krańców. Południowa granica zasięgu biegnie przez Turcję, Iran, Kazachstan i południowe Chiny. Najdalej na wschód sięga Wysp Japońskich[4].
Gatunek został introdukowany na różnych obszarach w strefie klimatu umiarkowanego. Obecny jest na Azorach[2], na rozległych obszarach Ameryki Północnej[5] (w Nowej Anglii opisany pierwszy raz w 1676, po wieku już był gatunkiem pospolitym[6]) oraz na Nowej Zelandii[3].
W Polsce gatunek jest szeroko rozpowszechniony z wyjątkiem najwyższych gór. W Tatrach rośnie do wysokości ok. 950 m n.p.m., w Bieszczadach do ok. 600 m n.p.m.[7], w Karkonoszach do 850 m n.p.m.[8]
Silnie owłosione młode pędy
Liść
Kwitnące rośliny
Pręciki i słupek w kwiecie
Owoce
Nasiona z elajosomami
Bylina, hemikryptofit. Kwitnie od maja do września[14]. Nasiona rozsiewane są przez mrówki wabione elajosomem (myrmekochoria). Dojrzewają sukcesywnie w okresie od czerwca do grudnia[12]. Rozpoczynają kiełkowanie w zależności od warunków pogodowych po 20-60 dniach. Zachowują zdolność do kiełkowania przez 4 lata, jednak z każdym rokiem zdolność ta wyraźnie spada. Liścienie są owalne, liście młodociane trójklapowe. Po pierwszym roku rozwoju rośliny zimują wytworzywszy niewielką rozetę liści odziomkowych. Organy nadziemne dobrze znoszą mrozy, co zawdzięczają glikogenowi. W kolejnym roku intensywny wzrost rozpoczyna się w końcu marca i już od połowy maja rozpoczyna się kwitnienie. Kwiaty glistnika są samopylne, choć dochodzi także do zapylenia krzyżowego. Glistnik rozmnaża się także wegetatywnie. Następuje to w wyniku specyficznego przyrostu korzenia. Od góry, w części środkowej korzenia dochodzi do zamierania komórek. Równocześnie przyrasta on pierścieniowo w dwóch kierunkach. W efekcie następuje od góry rozszczepienie korzenia głównego i w miarę kontynuowania tego procesu powstają dwie rośliny potomne[10].
Po przełamaniu organów nadziemnych (łodygi, liści) wydziela się obficie żółtopomarańczowy sok mleczny zawarty w wakuolach żywych komórek rurek mlecznych (latycyfer). Rurki mleczne glistnika są członowane i tworzą długie łańcuchy niepołączone ze sobą (brak anastomoz). Kolejne komórki w rurce łączą się poprzez perforacje ścian poprzecznych[15]. Korzeń na przełomie jest żółty, łodyga i ogonki liściowe są wewnątrz puste[16]. Liczba chromosomów 2n=10, 12[4].
Glistnik zawiera ok. 20 alkoloidów izochinolinowych obecnych głównie, choć nie tylko, w soku mlecznym (brak ich tylko w nasionach[12]). Wyróżnia się ich kilka grup – pochodne benzofenantrydyny (m.in. główny alkaloid chelidonina, także chelerytryna, chelitrydyna, sangwinaryna), pochodne protopiryny (protopina, alfa- i beta-allokryptopina), pochodne protoberberyny (berberyna, koptyzyna, stylopina)[10], a także sparteinę reprezentującą alkaloidy chinolizydynowe[17]. Zawartość alkaloidów w zielu wynosi od 0,48 do 1,04%, w korzeniach do 1,95%[10] (według niektórych źródeł nawet do 3%[12][18]). W zielu głównym alkaloidem jest koptyzyna, natomiast w korzeniu – chelidonina[19]. Poza tym w roślinie stwierdzono: kwasy organiczne (swoisty kwas chelidonowy, a także jabłkowy, cytrynowy, ferulowy – 0,02%, kawowy – 0,4%, kumarynowy – 0,06%, gentyzynowy) oraz pochodne kwasów fenolowych, saponiny, duże ilości soli wapniowych oraz enzymy proteolityczne[10], flawonoidy, aminy biogenne (m.in. histaminę, tyraminę), śladowe ilości olejku eterycznego[18], karoteny, witaminę C[17][20]. Substancją zapasową u glistnika jest glikogen, a nie skrobia[10]. Nasiona zawierają 40–60% olejów roślinnych[8]. Roślina nieprzyjemnie pachnie i ma szczypiący, gorzki smak[21]. Silny zapach może w przypadku osób wrażliwych być przyczyną kichania, kaszlu, a nawet wymiotów[22]. Sok mleczny zawarty w roślinie odstrasza roślinożerców[23]. Z racji zawartości m.in. berberyny żółte plamy soku mlecznego na skórze i innych materiałach bardzo silnie fluoryzują w świetle UV[24].
Glistnik rośnie w miejscach ruderalnych (przydroża, przypłocia, rumowiska i wysypiska odpadów) oraz na obrzeżach lasów i w zaroślach[11][29], na siedliskach wilgotnych grądów oraz żyznych buczyn[30]. Nierzadko także jako chwast w parkach, sadach i ogrodach. Preferuje miejsca lekko zacienione, na glebach żyznych i próchnicznych[10]. Przystosowaniem do wzrostu na glebach żyznych i pulchnych jest pełnienie przez liście odziomkowe funkcji podporowych – odgięte na boki utrzymują w odpowiedniej pozycji chwiejnie osadzoną w miękkiej glebie roślinę[23]. Glistnik wymaga gleb bogatych w azot[29], o odczynie obojętnym[31]. Rośnie nierzadko jako przypadkowy epifit np. na ogławianych wierzbach, gdzie jego nasiona zanoszone są przez mrówki[23].
W fitosocjologii jest gatunkiem charakterystycznym dla rzędu (O.) Glechometalia[32] oraz dla lasków robiniowych Chelidonio-Robinietalia[8]. Jest też gatunkiem wyróżniającym dla antropogenicznej postaci zespołu okrajkowego Alliario-Chaerophylletum temuli oraz zbiorowiska bylin ruderalnych Erysimo-Melilotetum[32].
Gatunek reprezentuje monotypowy rodzaj Chelidonium Linnaeus, Sp. Pl. 505. 1 Mai 1753. Klasyfikowany jest do plemienia Chelidonieae, dla którego Chelidonium jest rodzajem typowym. Plemię to należy do podrodziny Papaveroideae w obrębie rodziny makowatych (Papaveraceae)[2].
W obrębie gatunku wyróżnia się dwa podgatunki oraz kilka odmian biologicznych i uprawnych.
Występujące w naturze rośliny są zwykle homozygotami dominującymi, w których allel dominujący (M) powoduje rozwój długich szypułek i owoców, a drugi (L) liści o szerokich odcinkach. W przypadku genu odpowiedzialnego za długość organów stwierdzono dominację zupełną (istnieją, choć rzadko homozygoty recesywne – mm – o krótkich owocach, szypułkach i osiach liści), a w przypadku genu odpowiedzialnego za szerokość liści dominacja jest niezupełna, tj. heterozygoty mają cechy pośrednie. Homozygoty recesywne pod względem obu cech (mmll), o odpowiednio krótkich szypułkach i owocach oraz silnie podzielonych i wydłużonych odcinkach liściowych, są rzadsze[34]. Łatki liści u nich są lancetowate i zaostrzone. Także płatki kwiatów są wcinano-ząbkowane lub zaostrzone na szczycie[7]. Formy takie opisane zostały jako odmiana var. laciniata[34] lub wyróżniane są jako kultywar 'Laciniata'[35]. Rośliny takie zauważone i opisane zostały już w 1590 w Heidelbergu[7].
Obok odmiany laciniata opisywano także odmianę latipetalum o szerokich płatkach korony[34]. W uprawie spotykana jest też odmiana uprawna 'Flore Pleno' o kwiatach większych niż u roślin typowych i pełnych[36].
W przeszłości prowadzono prace w celu uzyskania odmian bardziej wartościowych do zastosowań leczniczych, tj. o podwyższonej zawartości alkaloidów. Traktowano glistnika m.in. kolchicyną i izotopami kobaltu. Uzyskano w ten sposób m.in. rośliny tetraploidalne (4n=24). W rezultacie tego typu prac zarejestrowana została w Polsce w 1976 odmiana 'Cynober' wyróżniająca się podwyższoną zawartością alkaloidów[10][31].
Odmiana 'Laciniata'
Odmiana 'Laciniata'
Odmiana 'Flore Pleno'
Naukowa nazwa rodzajowa Chelidonium pochodzi od greckiego słowa chelidon oznaczającego jaskółkę. Także nazwa zwyczajowa w języku polskim (jaskółcze ziele) nawiązuje do tych ptaków. Etymologia tych określeń wiązana jest ze zbieżnością terminów zakwitania i zamierania tych roślin z terminami przylotów i odlotów jaskółek[30][37], co opisał już Pedanios Dioskurydes. W XVII w. angielski botanik i lekarz Nicholas Culpeper wywodził nazwę od jaskółek tłumacząc jednak odmiennie związek tej rośliny z nimi. Ziele glistnika miało bowiem być przez jaskółki wykorzystywane do regeneracji oczu, w przypadku ich wydłubania pisklętom... (sam potwierdził, że po wydłubaniu młodym jaskółkom źrenic, ich oczy miały zdrowieć, choć nie zauważył jednak w jaki sposób dorosłe korzystały z glistnika...)[38]. Słowo chelidonium stosowane było także w Starożytnym Rzymie w odniesieniu do tej rośliny oraz z wyrabianej z niej maści na oczy. Nazwa gatunkowa majus oznacza "większy"[37]. Alchemicy ceniący korzeń glistnika nazywali go "kamieniem mądrości" oraz coeli donum czyli "darem niebios", co według niektórych źródeł jest genezą nazwy naukowej[39].
Roślina ma wiele nazw zwyczajowych i ludowych w języku polskim oraz odnotowanych dawniej na polskich kresach. Ich źródłem jest spolszczona w różny sposób tradycyjna nazwa grecka i łacińska (stąd: celidonia (na Pomorzu), cyndalia (na Śląsku), cyngalia (w okolicach Kielc), cencylia, cendalia), żółta barwa kwiatów i soku mlecznego (złotnik (w Wielkopolsce), żółtnik (na Mazowszu), żółcieniec, żółcień, żółtak), wykorzystywanie do zwalczania robaków (stąd: glistewnik (na Podlasiu), glistnik pospolity, glistnik większy, gliśnik, glizdownik), nawiązanie do terminu kwitnienia i przylotu jaskółek (jaskółecznik (na białostocczyźnie), jaskółcze ziele, jaskółcze gniazdo, jaskólnik)[40][41][42]. W użyciu były i takie nazwy jak: sapun lub sapon (na Śląsku), hładysznyk, jodyna, kurza ślepota, niebospad, psi mlecz, rostopaść, samozełeń, sobacza lilija[40], brodawka, brodawnik, dar niebieski[42].
Najstarsze udokumentowane nazwy w języku polskim odnoszące się do tego gatunku to złotokwiat (zlothokwath) w rękopisie z 1468 oraz odnotowane w XVI wieku gorzekwiat, celidonia, złotnik (zlothnyk, szlothnyk). Pierwszym, który opublikował nazwę "glistnik jaskółcze ziele", rozpowszechnioną później w XX wieku, był Feliks Berdau w 1859 (Flora Cracoviensis)[42].
Rośliny typowe występują w ogrodach i parkach często jako chwasty. Odmiany ozdobne o kwiatach pełnych lub silnie wcinanych liściach i płatkach bywają uprawniane. Ze względu na jasnozieloną barwę i jaskrawe kwiaty zalecane są do sadzenia na tle ciemnych, rzadko rosnących krzewów i iglaków[36].
W uprawie ogrodowej glistnik jest mało wymagający[36]. W doświadczeniach polowych z dość dobrym skutkiem wysiewano glistnika do gruntu w listopadzie i w kwietniu w rzędach o rozstawie 0,4–0,5 m. Bardziej wskazany jest wysiew jesienny, ponieważ nasiona wysiane wiosną kiełkują mniej równomiernie i z dużym opóźnieniem (do 6 tygodni od wysiewu)[60]. W celu uzyskania nasion zbiera się całe rośliny i suszy[10], ew. zbiera się nasiona z roślin kilkukrotnie w związku ze stopniowym ich dojrzewaniem[60]. Nasiona łatwo się osypują i ich plon z 1 ha wynosi do 140 kg (do obsiania 1 ha wystarcza ok. 3[10]–5[60] kg nasion). Rośliny dobrze rosną zarówno w półcieniu jak i na stanowiskach w pełni oświetlonych. Mają większe wymagania wilgotnościowe w okresie kiełkowania i we wczesnych fazach wzrostu. Także umiarkowane nawożenie przyśpiesza wzrost młodych roślin[10]. Z powodu początkowo powolnego wzrostu należy szybko odchwaszczać miejsce uprawy glistnika. Poza tym wskazane jest spulchnianie gleby[60]. W uprawie polowej zbierano z 1 ha od 1,2 do 2 ton korzeni i od 1 do 1,5 tony ziela[31].
Glistnik porażany jest przez wiosenne stadia rdzy topolowo-glistnikowej (Melampsora magnusiana)[60][61]. Pod skórką liści zaatakowanych roślin tworzą się drobne spermatogonia, a następnie na pędach powstają żółtopomarańczowe, luźne lub zwarte plamy o średnicy do 2 cm (skupienia zarodników wiosennych). Dalsze stadia rozwojowe powodujące porażenia liści odbywają się na różnych gatunkach topoli[60].
Z chorób wirusowych często deformacje glistnika powoduje mozaika glistnikowa (Cucumber mosaic virus). Rośliny porażone wolno rosną wiosną, mają zdeformowane liście, plamiaste zwłaszcza w części środkowej blaszki. Wirusy przenoszone są przez mszycę glistnikową (Acyrthosiphon chelidonii) – monofaga żerującego wyłącznie na glistniku, zwykle na spodniej stronie jego liści, ew. na młodych pędach. Poza tym na glistniku żerują niewyspecjalizowane pokarmowo zwierzęta[60].
Ziele glistnika święcone było na różnych obszarach Polski podczas obchodów Bożego Ciała. Odwarem z glistnika wyparzano garnki "aby więcej śmietany było na wierzchu"[40].
Korzeń glistnika, który przełamany ma żółty kolor, ceniony był bardzo w alchemii. O jego znaczeniu świadczy to, że nazywany był on przez alchemików "kamieniem mądrości" i "darem niebios"[39]. Ziele dodane do Terra damnata miało być lekiem na wszelkie choroby[38].
Peter A.G.M. De Smet. Safety concerns about kava not unique. „The Lancet”. 360 (9342). s. 1336. DOI: 10.1016/S0140-6736(02)11347-X. MarilenaM. Gilca MarilenaM. i inni, Chelidonium majus – an Integrative Review: Traditional Knowledge versus Modern Findings, „Forschende Komplementarmedizin”, 17 (5), 2010, s. 241–248, DOI: 10.1159/000321397, PMID: 20980763 . DanielD. Habermehl DanielD. i inni, Proapoptotic activity of Ukrain is based on Chelidonium majus L. alkaloids and mediated via a mitochondrial death pathway, „BMC cancer”, 6, 2006, s. 14, DOI: 10.1186/1471-2407-6-14, PMID: 16417634, PMCID: PMC1379651 . Glistnik jaskółcze ziele (Chelidonium majus L.) – gatunek byliny z rodziny makowatych (Papaveraceae). Jedyny przedstawiciel monotypowego rodzaju glistnik (Chelidonium). Jest rozpowszechniony w strefie klimatu umiarkowanego w Eurazji, poza tym zawleczony został także na inne kontynenty. W Polsce jest pospolity na całym obszarze. Roślina ma długą tradycję zastosowań leczniczych, sięgającą starożytności. Zawiera liczne alkaloidy działające rozkurczowo na mięśnie gładkie, poza tym preparaty z ziela działają żółciopędnie, przeciwbakteryjnie, uspokajająco, przeciwbólowo. Charakterystyczny, żółtopomarańczowy sok mleczny używany jest w lecznictwie ludowym do usuwania kurzajek. Od początków XXI wieku stosowanie ziela glistnika i jego alkaloidów w lecznictwie jest ograniczane z powodu potwierdzenia hepatotoksyczności.
Quelidónia-maior (Chelidonium majus), também conhecida por outros nomes vulgares como caledónia, celidónia, quelidónia, erva-andorinha, seruda ou erva-das-verrugas, é uma planta da família das papoilas (Papaveraceae). O nome do seu género científico deriva do grego chelidón, que significa "andorinha". De facto, em Portugal é ainda conhecida como "erva das andorinhas", já que começa a florescer no início da Primavera (Março), mantendo a flor até ao Outono (Setembro), altura em que as andorinhas migram.
É uma planta vivaz originária da Europa, Norte de África e a Ásia Ocidental. O seu habitat preferencial situa-se em locais com entulho (espécie ruderal), sobre paredes e muros (espécie rupícola) ou em solos frescos[1] e sombrios[2]. A sua seiva leitosa, amarelo-alaranjada, lembra a tintura de iodo.
A quelidónia-maior já era utilizada como erva medicinal pelos médicos gregos, especialmente no tratamento de problemas de pele, vesícula e fígado. Na China era utilizada como relaxante muscular, no tratamento das cataratas e como anti-espasmódico.
Hahnemann refere também o seu uso entre 1821 - 1834, altura em que escreveu a Materia Medica Pura.
A sua seiva contém alcalóides tóxicos, pelo que é perigoso ingeri-la, tanto fresca, como seca.
O seu nome vulgar, "erva-das-verrugas", refere-se ao facto do seu látex alaranjado ser utilizada popularmente para curar estes problemas de pele. Esta seiva é ainda utilizada como cicatrizante, ainda que várias fontes bibliográficas alertem para os cuidados que se devem ter no seu manuseamento, já que é uma planta venenosa, de seiva corrosiva.
↑ A planta é ainda designada como: aruda, celidónia, cedronha, ceredonha, ceruda, cerúdia, erva-andorinha, erva-leiteira, erva-das-cortadelas, erva-das-verrugas, grande-queidónia, leitaria, quelidónia, quelidónia-maior.[1] O facto de a sua seiva ter cor amarelo-alaranjada e ser utilizada popularmente na cicatrização de feridas deu-lhe ainda novas designações vulgares como "planta-betadine", "erva-do-mercúrio" (ou mercurocromo), etc.[3]
Quelidónia-maior (Chelidonium majus), também conhecida por outros nomes vulgares como caledónia, celidónia, quelidónia, erva-andorinha, seruda ou erva-das-verrugas, é uma planta da família das papoilas (Papaveraceae). O nome do seu género científico deriva do grego chelidón, que significa "andorinha". De facto, em Portugal é ainda conhecida como "erva das andorinhas", já que começa a florescer no início da Primavera (Março), mantendo a flor até ao Outono (Setembro), altura em que as andorinhas migram.
É uma planta vivaz originária da Europa, Norte de África e a Ásia Ocidental. O seu habitat preferencial situa-se em locais com entulho (espécie ruderal), sobre paredes e muros (espécie rupícola) ou em solos frescos e sombrios. A sua seiva leitosa, amarelo-alaranjada, lembra a tintura de iodo.
Rostopasca (nume științific Chelidonium majus L.), cunoscută și sub denumirea populară de iarbă de negi sau negelariță, este o plantă erbacee ușor de recunoscut după latexul de culoare galbenă care în contact cu aerul se brunifică.
Frunzele sunt simple, alterne, nestipelate. Florile sunt actinomorfe (cu simetrie radială), bisexuate, de culoare galbenă, grupate în umbele simple. Înflorește din aprilie până în septembrie. Fructul este o capsulă.
Rostopasca este comună în locuri umbroase, ruderale (în jurul așezărilor omenești), în tufărișuri, până în regiunea montană.
Culesul se face pe timp frumos, însorit, în zile fără ploaie (ploaia favorizează brunificarea plantei, ceea ce duce la degradarea principiilor active). Se culege partea aeriană a plantei (tulpina, frunzele și florile), cu grijă pentru a nu dezrădăcina planta, care va da apoi alte tulpini.
Planta este bogată în alcaloizi.
Studii in vitro au demonstrat faptul că extractul alcoolic din rostopască are proprietăți antivirale (35 μg/ml) și virucidă asupra virusului Herpes simplex. Alcaloizii benzofenantridinici și protoberberinici au fost testați pentru inhibarea reverstranscriptazei, activității ARN-ului virușilor tumorali. Inhibarea activității revers transcriptazei a fost corelată cu structura și activitatea antileucemică a alcaloizilor protoberberinici. Grupurile fenolice și metoxi privind structura alcaloizilor benzofenantridinici sunt importante pentru activitatea anti-RT, astfel că alcaloizii prezintă activități foarte diferite. Prezența în moleculă a azotului cuaternar este de asemenea necesar pentru activitatea anti-RT. Compuși precum chelidonina care nu prezintă azot cuaternar prezintă o activitate foarte slabă împotriva virușilor ARN tumorali. Chelidonina prezintă o activitate inhibitoare scăzută asupra revers transcriptaza virusului imunodeficienței dobândite de tip I (IC50 aproximativ 200 µg/ml) în timp ce berberina prezintă o activitate moderată împotriva aceleiași enzime(IC50 aproximativ 100 µg/ml). Extractul de rostopasca a prezentat o acțiune antivirală și într-un studiu in vivo realizat pe șoareci infectați cu virus gripal, însă numai în cazul în care cantitatea de virus administrată a fost una redusă.[1]
Efectul potențial antiploriferativ al extractului de rostopasca a fost supus unui studiu in vitro pe linii de celule keratocite (celule HaCaT) cu înmulțire rapidă. O concentrație de 0,68 % alcaloid, estimat în chelidonina a inhibat creșterea celulelor HaCaT cu o valoare IC50 de 1,9µmol/l. sanguinarina, cheleritrina și chelidonina au dat o valoare IC50 de 0,3; 3,2 și 3,3µmol/l. Activitatea citotoxică a chelidonina, sanguinarina și berberina a fost testată și pe culturi de celule HeLa observându-se o acțiune inhibitoare semnificativă. Efectul antitumoral a fost demonstrate in vivo și pe linii de celule sarcom 180 și carcinom Erlich, observându-se o ușoară activitate inhibitoare. A fost demonstrat faptul că un extract din rostopasca conținând chelidonina are proprietatea de a anula în cazul mai multor linii celulare canceroase, proprietatea celulelor maligne de a-și dezvolta o rezistență la tratamentul medicamentos, prin interactiunea cu: transportorii ABC, CYP3A4 și GST, prin inducerea apoptozei și efectele citotoxice. Acțiunea chelidonina a fost testată in vitro pe linii de celule HepG2 asupra cărora chelidonina are o acțiune apoptoza după 24 de ore. În timp real datele RT-PCR au arătat faptul că expresia PGP a crescut de aproximativ trei ori în cazul celulelor HepG2 tratate cu chelidonina în comparație cu celulele de control netratate. De asemenea activitatea telomeraza a fost redusă semnificativ după administrarea unor doze foarte mici de chelidonina. Tratarea repetată a celulelor cu doze foarte mici de chelidonina a cauzat o scădere a ratei de creștere de patru săptămâni.[1]
Acțiunea analgezică a extractului de rostopască implica mecanismele GABA-ergice din sistemul nervos și a receptorilor pentru glicină.
Acnee, afecțiuni hepato-biliare, afecțiuni digestive, afecțiuni intestinale, afecțiunile splinei, angină pectorală, angiocolite, artrită, astm bronhic, arterioscleroză cerebrală, atonie vezicală, bătături, blefarită, boli de ficat, boli de piele persistente, cataractă, catar bronșic, cancer, cancerul pielii și tumori exteriorizate, calculoză biliară, cefalee, chelie, cheratită, chisturi, chist ovarian, ciroză hepatică, colecistită, colesterol crescut, colici biliare, constipație atonă, dischinezie biliară, dispepsie, dureri de ficat, eczeme infecțioase, epidermofiție, faringită, febră intermitentă, fibrom uterin, fistule, gastrită, greață, gută, hepatită cronică, hepatită virală (A, B, C), herpes rebel bucal și genital, hipertensiune arterială, hipermetropie, hirsutism, icter, indigestie, infecții cronicizate ale pielii, infecții genitale (cu papiloma-candidatrichomonas), infecții în gât, infecții intestinale, inflamații cronice ale ochilor, inflamații intestinale, insomnie, insuficiență cardiacă, isterie, laringită, lipomatoză, litiaze biliare, lupus, migrenă, migrenă biliară, negi, neliniște, nevroze, ochi obosiți, panarițiu, pancreatita, parazitoze intestinale, pete pe cornee, pilozitate excesivă, psoriazis, răni infectate, reumatism, spasme intestinale,tahicardie, tuberculoză, tumori exteriorizate, tuse spastică sau convulsivă, ulcer duodenal, ulcer varicos (plăgi atone, vechi), ulcerații cronice ale ochilor, vegetații veneriene.[2]
Supradozarea poate provoca gastroenterita, tuse, probleme respiratorii, spasme digestive. Dozele mari pot provoca paralizie temporară și tulburări cardiace.
Rostopasca (Chelidonium majus) sau preparatele care conțin această plantă pot interacționa cu medicamentele.
Această plantă nu se va administra copiilor sub 12 ani, femeilor gravide sau care alăptează.
Carte · 
Categorie · 
Portal · 
WikiProiect Rostopasca (nume științific Chelidonium majus L.), cunoscută și sub denumirea populară de iarbă de negi sau negelariță, este o plantă erbacee ușor de recunoscut după latexul de culoare galbenă care în contact cu aerul se brunifică.
Frunzele sunt simple, alterne, nestipelate. Florile sunt actinomorfe (cu simetrie radială), bisexuate, de culoare galbenă, grupate în umbele simple. Înflorește din aprilie până în septembrie. Fructul este o capsulă.
Lastovičník väčší (Chelidonium majus) je trvácna rastlina z čeľade makovité (Papaveraceae). Má hrubý valcovitý rozkorenený z vonka červenohnedý, vnútri pomarančovožltý podzemok. Je rozšírený v miernom pásme Eurázie a takisto aj iných kontinentov. Rastlina ma dlhú históriu liečebného použitia, ktorá sa datuje až do staroveku. Obsahuje početné množstvo alkaloidov. Charakteristické žlto-oranžové mlieko sa používa v ľudovom liečiteľstve na odstraňovanie bradavíc.
Lastovičník dorastá do výšky až 1 metra.[1] Listy sú vajcovité, laločnato vrúbkované, na rube riedko ochlpené. Kvitne od mája do septembra;[2] žlté kvety vyrastajú na dlhých stopkách a vytvárajú okolíky. Po odkvitnutí dozrievajú semená v plodoch, ktorými sú šešuľovité tobolky.[3] Byľ aj listy sa ľahko lámu a na lome vyteká tmavožlté až oranžové mlieko. Celá rastlina je považovaná za jedovatú.
Pochádza z Európy, zo Stredomoria. Je tiež široko rozšírený v Severnej Amerike, kde bol privezený osadníkmi pre svoje liečivé účinky pred rokom 1672.[4] V Tatrách sa vyskytuje do nadmorskej výšky 950 m n. m., v Beskydách do priibližne 600 m n. m. a v Krkonošiach do 850 m n. m.[5]
Rastie na pôdach s vyšším obsahom dusíka a dostatočnou vlhkosťou, najčastejšie pozdĺž ciest a plotov, na rumoviskách, v záhradách a pod.[6]
Rastlina obsahuje okrem iných účinných látok alkaloidy izochinolínového typu a deriváty kyseliny kávovej. Odvar z lastovičníka pôsobí proti dráždivému kašľu, uľavuje pri bolestiach spojených s chorobami žlčníka a pôsobí preventívne proti astmatickým záchvatom. Opakovaným potieraním čerstvým mliekom s cytostatickým až leptavým účinkom je možné odstraňovať bradavice a teoreticky aj malé vnútorné nádory. Aj napriek tomu, že je šťava nebezpečná pre oči a vyvoláva silné pálenie, niektorí liečitelia v minulosti aplikovali malé množstvo do očného kútika pri liečbe niektorých zákalov. Historicky boli lastovičníku pripisované mnohé mimoriadne liečivé aj magické účinky a niektorí liečitelia dodnes veria v jeho účinok aj proti niektorým druhom vnútornej rakoviny (napr. J. Fodrek). Jedovatosť je v literatúre preceňovaná, v praxi je lastovičník bez nežiaducich účinkov miestami používaný do bylinných zmesí.[7]
Commons ponúka multimediálne súbory na tému Lastovičník väčší
Wikidruhy ponúkajú informácie na tému Lastovičník väčší
Tento článok je čiastočný alebo úplný preklad článkov Glistnik jaskółcze ziele na poľskej Wikipédii a Vlaštovičník větší na českej Wikipédii.
Lastovičník väčší (Chelidonium majus) je trvácna rastlina z čeľade makovité (Papaveraceae). Má hrubý valcovitý rozkorenený z vonka červenohnedý, vnútri pomarančovožltý podzemok. Je rozšírený v miernom pásme Eurázie a takisto aj iných kontinentov. Rastlina ma dlhú históriu liečebného použitia, ktorá sa datuje až do staroveku. Obsahuje početné množstvo alkaloidov. Charakteristické žlto-oranžové mlieko sa používa v ľudovom liečiteľstve na odstraňovanie bradavíc.
Krvávi mléčnik (znanstveno ime Chelidonium majus) je trajna zdravilna rastlina, ki doseže velikost med 30 in 80 cm. Rastlina je ime dobila po svojem rumenem mlečku. Druga ljudska imena so: aselca, bolnica, bradavičnik, ceduljka, cengulja, drafna trava, dražnica, krivi zelje, krvnik, krvnu mleku, rdeči mleček, skrobla, zlata korenina, kačja trava, kačji mleček, krvavo zelje, mleč, mlečnik, zlatec ...
Je edina vrsta iz rodu Chelidonium, družine Papaveraceae. Krvavi mlečnik izvira iz Evrope in Mediterana. Razširjen je tudi v Severni Ameriki, kamor so ga prinesli priseljenci. Uporabljali so ga že od leta 1672 za zdravljenje kožnih bolezni kot so kurja očesa.
Krvavi mlečnik zraste v višino od 30 do 120 cm. Listi so globoko deljeni, dolgi 30 cm in nazobčani. Rastlinski sok je svetlo motno rumen. Cvet sestavljajo 4 rumeni venčni listi (posamezen venčni list je dolg približno 1 cm), z dvema čašnima listoma. Rastlina cveti od maja do julija. Semena so majhna in črna s pritrjenimi elaiosomi, ki privlačijo mravlje, da raznosijo semena (mirmekohorija). V naravi obstaja tudi mutirana vrsta rastline z dvema cvetovoma. Velja za agresivno, invazivno rastlino, ki jo lahko najdemo v gozdovih in na poljih. Preden seme vzkali ga poškropimo ali izpulimo in s tem zatremo njeno širjenje.
V zmernih dozah so vsi deli rastline toksični|. Vsebuje namreč številne izokinoline, alkaloide. V ustreznih odmerkih pa je široko terapevtsko uporabna.[1] Glavni alkaloid prisoten v zeli in koreninah je koptisin. Ostali alkaloidi so še berberin, celidonin, sanguinarin in celeritrin. Še posebej toksičen je sanguinarin, smrtna doza je 18 mg na kg telesne teže.[2] Kljub takšni akutni toksičnosti je sanguinarin prisoten v tako nizkih količinah, da bi za dozo, ki ustreza LD50 mogli zaužiti več kot 50g surove zeli. Prisotni so tudi derivati kafeinske kisline.
Učinki svežega zelišča imajo šibko analgetično, kolagogično, antibakterijsko, antikarcinogeno[3] in sedativno delovanje ter vpliv na centralni živčni sistem. V živalskih testih je krvavi mlečnik izkazoval citostatične učinke. Opazili so tudi stimulativni učinek na imunski sistem. Nekatere študije so pokazale, da lahko enak učinek dosežemo z ekstrakcijo alkaloidov. Alkaloidi uporabljeni peroralno ali intravensko v miših povzročajo togost. Pri zajcih pa povzročijo ohlapnost in znižanje tonusa gladkega mišičevja. Pri žabah, mačkah in psih alkaloidi stimulirajo srce in pljuča, pojavi se porast krvnega tlaka in širjenje arterij.
Mleček se lahko uporablja za celjenje majhnih odprtih ran. Zgodnje študije krvavega mlečnika so pokazale, da povzroča kontaktni dermatitis in vnetje oči, zlasti, če pridemo v stik z rdečim do rumenim mlečkom. Na živalskih študijah takšnih učinkov niso opazili. Pri testu na očesu zajca se znaki vnetja niso pojavili. Mleček lahko pusti znamenje, ki pa ni trajno. Znamenja na prstih roke lahko povzročijo draženje oči ob vstavljanju kontaktnih leč ali praskanju oči. V primeru da katerikoli del rastline povzroči vnetje oči, si jih takoj speremo pod tekočo vodo in, če je potrebno, poiščemo medicinsko pomoč. Mleček pušča madeže tudi na oblačilih.
V terapevtske namene se uporabljajo zunanji deli in korenine krvavega mlečnika. Dele rastline, ki so nad zemljo, nabiramo v času cvetenja ter jih posušimo pri visokih temperaturah. Korenino izkopavamo jeseni, med avgustom in oktobrom ter jo posušimo. Uporabimo lahko tudi svežo koreniko. Krvavi mlečnik je pekoč in grenkega okusa. Izloček ima narkotičen vonj.
Pripravke dobimo z alkoholno in vodno ekstrakcijo (čaj). Povprečna dnevna doza je 2 do 4 g, kar je ekvivalent 12 do 13 mg vseh alkaloidov. Dnevna doza tekočih ekstraktov je 1 do 2 ml v razmerju 1:1 25 % alkoholnega ekstrakta, največ trikrat na dan. Pri pripravi vročih čajnih infuzov damo 1,5 polne čajne žličke v vrelo vodo in pustimo 10 min. Pijemo lahko trikrat na dan.
Krvavi mlečnik so uporabljali Romi za osvežitev nog; moderni zeliščarji ga uporabljajo zaradi odvajalnih učinkov.[4] V Rusiji in drugih državah ga uporabljajo za odstranjevanje kurjih očes, papilomov in drugih nepravilnosti na koži. Uporablja se tudi za odstranjevanje bradavic in kurjih očes. Podobno kemijsko sestavo in terapevtsko uporabnost ima Sanguinaria canadensis (rdeči koren oz. čašica), zlasti pri zdravljenju bradavic in kurjih očes.
Zaradi rahlega sedativnega delovanja, so v preteklosti krvavi mlečnik uporabljali za zdravljenje astme, bronhitisa in oslovskega kašlja. Antispazmolitičen učinek zelišča izboljša pretok žolča v žolčnem mehurju zato se z njim zdravi žolčne kamne in bolečine v žolčnem mehurju. Že v času Plinija starejšega in Dioskorida (1 stoletje po Kr.) so zelišče uporabljali kot detoksifikacijsko sredstvo. Korenino so žvečili za lajšanje zobobola.[5]
Rastlina s cvetom
Prerezano steblo z rumenim mlečkom.
Semena z elaiosomi
Cvet
_SDC16513.JPG)
|coauthors= (pomoč) Krvávi mléčnik (znanstveno ime Chelidonium majus) je trajna zdravilna rastlina, ki doseže velikost med 30 in 80 cm. Rastlina je ime dobila po svojem rumenem mlečku. Druga ljudska imena so: aselca, bolnica, bradavičnik, ceduljka, cengulja, drafna trava, dražnica, krivi zelje, krvnik, krvnu mleku, rdeči mleček, skrobla, zlata korenina, kačja trava, kačji mleček, krvavo zelje, mleč, mlečnik, zlatec ...
Je edina vrsta iz rodu Chelidonium, družine Papaveraceae. Krvavi mlečnik izvira iz Evrope in Mediterana. Razširjen je tudi v Severni Ameriki, kamor so ga prinesli priseljenci. Uporabljali so ga že od leta 1672 za zdravljenje kožnih bolezni kot so kurja očesa.
Skelört (Chelidonium majus) är en flerårig växt som är den enda arten i skelörtsläktet i familjen vallmoväxter.
Skelörten blir mellan 25 och 85 cm hög och blommar från maj till augusti, med gula blommor, sittande i flocklika ställningar. Stjälken är upprätt och ihålig, nertill med utstående hår. Mjölksaften är orange och giftig.[1] Bladen är 2- till 3-pariga med en ren grön kal ovansida, medan undersidan är blågrön och glest hårig. Fröna är 1,4 mm stora, äggrunda och sprids av myror.
Den är ganska vanlig och trivs i näringsrik mark. Den kan påträffas på exempelvis gårdar, byar, stenmurar, lövskogshällar, kyrkogårdar och myrstackar. Dess utbredning i Norden sträcker sig till södra Finland, Sverige, små områden i södra Norge och i hela Danmark.
I botaniska böcker från 1800-talet angavs Allmän Kelidon som artens svenska namn, med regionala namnformerna Svalört och Sönnerdönnes.[2]
Skelörten har en kramplösande verkan på glatt muskulatur, särskilt på gallväggarna, men även i mag-tarmkanalen. Försök med skelört för behandling av migrän har visat sig ge symptomlindring. För utvärtes bruk används den som bot mot vårtor. Använd växtdel är hela växten ovanjord när den är i blom.[3]
Inga kända biverkningar föreligger upp till 5 g enligt Kommission E. Måttlig överdosering kan ge muntorrhet, diarré, illamående och kräkning. Vid kraftigare överdosering kan mag- och tarmkramper, yrsel och medvetanderubbning uppstå.[3]
Wikimedia Commons har media som rör Skelört.
Skelört (Chelidonium majus) är en flerårig växt som är den enda arten i skelörtsläktet i familjen vallmoväxter.
Багаторічна трав'яниста рослина (30-100 см заввишки) з коротким кореневищем і жовтогарячим молочним соком. Стебло прямостояче, слаборебристе, як і листки, рідко вкрите волосками, вгорі розгалужене. Листки чергові, ясно-зелені, зісподу сизуваті, непарно-перисторозсічені з 3—11 сидячими зарубчастими частками. Частки округло-яйцеподібні або видовжено-оберненояйдеподібні, при основі часто збіжні. Прикореневі листки більші, довгочерешкові, стеблові сидячі. Квітки (близько 20 мм у діаметрі) на довгих квітконіжках, правильні, широкорозкриті, зібрані по 4—5 у зонтикоподібні суцвіття, які виходять із пазух верхівкових листків. Оцвітина подвійна. Чашолистків два. Вони голі або опушені, при розкриванні квітки обпадають. Пелюсток чотири (8-15 мм завдовжки) золотисто-жовтих, яйцеподібних. Тичинки численні з тонкими, а вгорі розширеними нитками. Маточка одна, зав'язь верхня, стовпчик короткий, приймочка нечіткодволопатева. Плід — прямостояча стручкоподібна коробочка (20-50 мм завдовжки, 2—3 мм завширшки). Насіння численне, дрібне з ямчастою поверхнею і з м'ясистим білим принасінником, чорне, крапчасто-виїмчасте.
Росте чистотіл на смітниках і узліссях, в листяних, мішаних лісах. Тіньовитривала рослина. Цвіте у квітні — вересні.
Поширений на Поліссі, в Лісостепу, в Степу і в Карпатах. Заготовляти можна в Чернігівській, Київській, Черкаській, Полтавській, Сумській, Харківській, Дніпропетровській і Донецькій областях.
Лікарська, вітамінозна, інсектицидна, бактерицидна, отруйна і декоративна рослина.
Застосування чистотілу у медицині ґрунтується на його жовчогінних, антисептичних, сечогінних і фунгіцидних властивостях. У науковій медицині використовують траву й корені з кореневищами — Herba Chelidonii cum Radice.
У соку чистотілу містяться такі алкалоїди: хелідонін, гомохелідонін, оксихелідонін, протопін, алокриптонін, берберин, спартеїн; органічні кислоти — яблучна, лимонна, хелідонова і хелідонінова; сліди ефірної олії, камеді та смоли. У траві чистотілу містяться також холін, метиламін, гістамін, тирамін, сапонін, флавони, вітамін С (до 180 мг%), каротин (до 10 мг%), мінеральні речовини — кремній, залізо, кальцій, магній, фосфор, сірка, хлор, алюміній і радіоактивний калій.
У народній медицині завдяки складному комплексу діючих речовин, що містяться в чистотілі, з давніх-давен він набув широкої популярності як ефективний засіб. Ним лікують хвороби шкіри (виводять бородавки, гострокінцеві кондиломи, мозолі, червоний вовчий лишай, коросту, екзему, псоріаз). Останнім часом чистотілом успішно лікують туберкульоз шкіри. Свіжим соком чистотілу лікують помутніння рогівки очей і плями на ній.
З найдавніших часів у народній медицині чистотіл застосовують при хворобах печінки (це зумовлено наявністю в траві берберину), жовчного міхура, для лікування жовчнокам'яної хвороби та водянки. Є вказівки про лікування чистотілом сказу, венеричних хвороб, катару шлунка і кишечника, пухлин молочної залози, подагри, ревматизму, геморою, грипу, коклюшу. Відвар трави використовують у народі при судомі та епілепсії, у ньому купають дітей, хворих нашкірними хворобами та золотухою. Рослина має бактерицидні властивості. Свіжий сік затримує ріст деяких патогенних грибів (наприклад з роду трихофітон).
У ветеринарії свіжою травою лікують овець при здутті шлунка. Соком чистотілу лікують бабезієльоз великої рогатої худоби. За ефективністю його сік рівноцінний хіміотерапевтичним препаратам, якими лікують це захворювання. Колись лікували коней відваром і порошком з кореня і трави чистотілу при хворобах печінки, селезінки і ясен (від цинги). Соком чистотілу видаляли у коней більма з очей. Чистотілом лікують коросту і рани у тварин. Крім того, чистотіл згубно діє на паразитів крові, які уражають еритроцити великої рогатої худоби. Але ветеринарів цікавить ця рослина не тільки як лікарська, але й як отруйна рослина. Бувають випадки смерті корів при отруєнні чистотілом, але це трапляється дуже рідко, бо через неприємний запах і смак тварини поїдають його неохоче. При вживанні великої кількості чистотілу ним отруюються також люди. Це проявляється в палінні у роті, з'явленні пухирів і виразок, блюванні, тривалих проносах, появі кривавої сечі.
Останнім часом чистотілом лікують парадонтоз (при змазуванні ясен настойкою зменшуються болі, свербіння, кровоточивість і прискорюється процес епітелізації слизової оболонки), також лікують папіломатоз гортані і ракові пухлини. Позитивною властивістю чистотілу як лікарської рослини є те, що він сприяє підвищенню вмісту гемоглобіну, еритроцитів і лейкоцитів у крові.
Порошок і настій трави чистотілу добре діє як інсектицид на блішок овочевих культур, попелиць, мідяницю та інших шкідників сільськогосподарських культур.
Сік чистотілу використовується у техніці для травлення і воронування металів. При домішуванні до кислоти порошку, виготовленого з висушених рослин чистотілу, роз'їдання металу затримується на 30 годин і замість газів з неприємним запахом виділяються гази, що приємно пахнуть. Чистотіл іноді вирощують у тінистих місцях парків. Виведена декоративна махрова форма його.
Траву заготовляють під час цвітіння (травень — червень), зрізуючи рослини ножами, серпами або скошуючи косами без грубих нижніх частин, сушать швидко (протягом семи-восьми годин) при температурі близько 55 — 60°. При такому способі сушіння у траві зберігається до 96% алкалоїдів, 52% вітаміну С і до 66% провітаміну А. При відсутності сушарок її можна сушити на горищі під залізним дахом при температурі; 20-22°, розстеливши тонким щаром (3-5 см) на папері або тканині. Проте при такому способі сушіння вміст алкалоїдів, вітаміну С і провітаміну А зменшується. Суху траву пакують у мішки вагою 15 кг або в тюки 50 кг. Зберігають у сухих, добре провітрюваних приміщеннях до трьох років. Кореневища з коренями заготовляють рано навесні, як тільки починає відростати надземна частина, або восени після її відмирання. Викопують коріння лопатами або копачками, струшують землю, секаторами обрізують надземну частину і зразу ж миють у холодній воді. 3ібрану сировину відправляють на завод у день заготівлі навалом на чистому брезенті.
Chelidonium majus là một loài thực vật có hoa trong họ Anh túc. Loài này được L. mô tả khoa học đầu tiên năm 1753.[2]
Chelidonium majus là một loài thực vật có hoa trong họ Anh túc. Loài này được L. mô tả khoa học đầu tiên năm 1753.
Chelidonium majus L., 1753
Синонимы
Чистоте́л большо́й (лат. Chelidónium május) — вид двудольных растений рода Чистотел (Chelidonium) семейства Маковые (Papaveraceae). Таксономическое название дано Карлом Линнеем в 1753 году[2].
Растения чистотела большого имеют прямой, ветвистый стебель высотой 50—100 см, на изломе выделяющий капли густого млечного сока, который на воздухе немедленно окрашивается в оранжево-красный цвет.
Прикорневые листья черешковые, глубокоперистораздельные, имеют три—пять пар округлых или яйцевидных долей. Верхняя доля более крупная, обычно трёхлопастная; листья сверху зелёные, снизу сизоватые. Верхние листья сидячие.
Цветки правильные, золотисто-жёлтые, собраны в простой зонтик, каждый цветок состоит из четырёх лепестков длиной около 1 см. Чистотел не имеет нектарников, но привлекает к себе насекомых обилием пыльцы. Цветёт с мая по август.
Формула цветка: ∗ K 2 C 4 A ∞ G ( 2 _ ) {displaystyle ast K_{2};C_{4};A_{infty };G_{({underline {2}})}} 
Плод — многосемянная стручковидная коробочка. Семена небольшие, чёрные, блестящие с белым гребневидным придатком, похожи на элайосомы, чем привлекают муравьёв, распространяющих эти семена (мирмекохория).
В природе произрастает в Европе и в Средиземноморье, распространён также в Америке, куда был завезён в 1672 году колонизаторами как лекарство от бородавок.
Натурализовался повсюду в мире в зоне умеренного климата.
В России как сорняк растёт по всей территории, кроме Арктики.
Чистотел считался лекарственным растением ещё у древних римлян[5]. В качестве лекарственного сырья используется трава чистотела (лат. Herba Chelidonii), которую заготавливают в фазу цветения и быстро сушат при температуре 50—60 °C. Сырьё используют в виде 5%-го водного настоя как жёлчегонное и бактерицидное средство при заболеваниях печени и жёлчного пузыря[6].
Сок чистотела в народной медицине применяется для удаления бородавок, сухих мозолей, папиллом и некоторых других кожных образований. На основе сока делают лекарственные препараты с теми же свойствами.
На основе смеси алкалоидов чистотела изготовляется цитотоксический препарат «украин», применяемый в терапии злокачественных заболеваний в странах СНГ[7].
Ибн Сина писал, что чистотел большой полезно жевать при зубной боли, «…выжатый сок очень помогает обострить зрение и свести воду (катаракту) и бельмо перед зрачком»[8]. В современной медицине чистотел при данных болезнях не применяется, так как он очень ядовит.
В гомеопатии эссенцию свежих корней используют для лечения заболеваний печени, почек и лёгких[5].
Порошок и настой травы применяют как инсектицид[5].
Надземные органы употребляют в ветеринарии для лечения ран и кожных заболеваний[5].
Жирное масло семян чистотела предохраняет металл от коррозии. Сок травы используют для чернения[9] и травления металлов[5].
Из травы получают жёлтую краску[9]. Чистотел с квасцами окрашивает шерсть в красно-жёлтый цвет[5].
Считают, что чистотел может быть источником люминесцентного красителя биологических объектов. Так, экстракт из него превосходит красители примулин и эритрозин, которые применяются в микробиологической промышленности[10].
На Украине травой чистотела парили кувшины и горшки —— чтобы молоко не прокисало. При этом проявлялось бактерицидное и фунгицидное действие травы на микроорганизмы, поэтому там за чистотелом закрепились названия — глекопар, гледишник, сметанник[10].
Растение ядовито, содержит изохинолиновые алкалоиды, производные бензофенантридина: гомохелидонин, хелеритрин, хелидонин, сангвинарин, протопин и другие (свыше 20 алкалоидов). Хелидонин — алкалоид, близкий по строению к папаверину и морфину. Гомохелидонин — судорожный яд, сильный местный анестетик. Хелеритрин обладает местнораздражаюшим действием; сангвинарин оказывает кратковременное наркотическое действие с последующим развитием стрихниноподобных судорог, возбуждает перистальтику кишечника и секрецию слюны, местно вызывает раздражение с последующей анестезией. Протопин уменьшает реактивность вегетативной нервной системы, тонизирует гладкую мускулатуру матки.
В чистотеле обнаружены также следы эфирного масла, много аскорбиновой кислоты (до 1000 мг%), каротин, флавоноиды, сапонины, горечи, органические кислоты: хелидоновая, яблочная, лимонная и янтарная, смолистые вещества. Трава обладает бактерицидными свойствами.
На пастбищах чистотел большой скотом не поедается: вызывает отравление, сильное воспаление желудка и кишечника. Например свиньи, съев чистотел, не только теряют силы, но и заметно глохнут. Безвреден чистотел только для пятнистых оленей.
Высушивание не уничтожает ядовитых свойств чистотела большого, вызывающих угнетение и паралич центральной нервной системы. Наблюдались единичные случаи отравления коз и свиней чистотелом[11]
Общий вид
Млечный сок на
изломе стебля
Листья
Цветки
Плоды — стручковидные
коробочки
Чистоте́л большо́й (лат. Chelidónium május) — вид двудольных растений рода Чистотел (Chelidonium) семейства Маковые (Papaveraceae). Таксономическое название дано Карлом Линнеем в 1753 году.
白屈菜（学名：Chelidonium majus）为罂粟科白屈菜属下的一个种。
白屈菜在中国大部分省区均有分布，沂源、博山山区有分布，以鲁山较为集中，生于山谷湿润地带。生于海拔500—2200米的山坡、山谷林缘草地或路旁、石缝。北韓、日本、俄罗斯及欧洲也有分布。
白屈菜为多年生草本，高30—100厘米，有黄色乳汁。茎直立，多分枝，嫩绿色，被白粉，疏生柔毛。叶互生，1—2回羽状全裂，基生叶全裂片5—8对，茎生叶全裂片2—4对，边缘有不整齐缺刻，上面近无毛，下面疏生短柔毛，有白粉。花数朵，伞状排列；萼片2，早落；花瓣4，黄色，倒卵圆形；雄蕊多数；子房线形，无毛。蒴果线状圆柱形，成熟时由基部向上开裂。种子多数，卵球形，黄褐色，有光泽及网纹。花期5—8月，果期6—10月。
_(6972236076).jpg)
|access-date=中的日期值 (帮助)
这是一篇與植物相關的小作品。你可以通过编辑或修订扩充其内容。 白屈菜（学名：Chelidonium majus）为罂粟科白屈菜属下的一个种。
白屈菜在中国大部分省区均有分布，沂源、博山山区有分布，以鲁山较为集中，生于山谷湿润地带。生于海拔500—2200米的山坡、山谷林缘草地或路旁、石缝。北韓、日本、俄罗斯及欧洲也有分布。
白屈菜为多年生草本，高30—100厘米，有黄色乳汁。茎直立，多分枝，嫩绿色，被白粉，疏生柔毛。叶互生，1—2回羽状全裂，基生叶全裂片5—8对，茎生叶全裂片2—4对，边缘有不整齐缺刻，上面近无毛，下面疏生短柔毛，有白粉。花数朵，伞状排列；萼片2，早落；花瓣4，黄色，倒卵圆形；雄蕊多数；子房线形，无毛。蒴果线状圆柱形，成熟时由基部向上开裂。种子多数，卵球形，黄褐色，有光泽及网纹。花期5—8月，果期6—10月。
クサノオウは、ケシ科クサノオウ属に属する一年生（越年草）の草本植物である。本項では属と種をあわせて解説する。
クサノオウ属 Chelidonium は、1属1種と考えられているが、アジアには数種が存在するとする見解もある。日本と中国に分布するヤマブキソウは本属に含められる場合がある[1][2]が、牧野富太郎の所有していた標本にはヤマブキソウ属 Hylomecon の記入もされており[3]、牧野の著した牧野植物図鑑においても、本属ではなくヤマブキソウ属に分類されている。ヤマブキソウについては、YList[4]では、ヤマブキソウ属 Hylomecon を標準とし、クサノオウ属 Chelidonium はシノニムとしている[5]。
種としてのクサノオウ Chelidonium majus はユーラシア大陸一帯とその周辺に広く分布する植物で、ヨーロッパから北アメリカへも移植され同地にも広く分布している。日本には北海道から九州まで分布している。日本を含めた東アジアの温帯域に分布するものはヨーロッパ産種の1変種として扱われ var. asiaticum の変種名が付与されている。ただ、The Plant List（英語版）では C. majus var. asiaticum H.Hara は C. asiaticum (Hara) Krahulc. のシノニム扱いとされている[6]。
種としてのクサノオウについて記す。野原や林縁に自生し、前年の秋に散布された種子はすぐに発芽して根出葉から成るロゼットを形成し越冬する。春になると中空の茎を直立させ草丈40-80cm程度までに育つ。葉は1-2回程度で深裂し、羽状複葉となって30cmまでに伸びるが、複雑な形とも評される[7]。花は直径2cm程度の鮮やかな黄色の四弁花で、稀に八重咲きの株がある。5月から7月までの長期間にわたって咲いた後に、長さ3-4cmの莢が上を向いて実る。莢中にある半球形の種子は黒く、種枕（エライオソーム）が付着しており、これに惹かれたアリにより散布される。
植物体を傷つけると多種にわたる有毒アルカロイド成分を含む黄色い乳液を流し、これが皮膚に触れると炎症を起す。皮膚の弱い人は植物体そのものも触れるとかぶれる危険がある。
本項も種としてのクサノオウについて記す。
全草に約21種のアルカロイド成分を含み、その多くが人間にとって有毒である。本種を特徴づける黄色い乳液などはその最たるものであるが、古くから薬用に供されており毒性が知れわたっていたからか、誤食による中毒事故は少ない。乳液が皮膚に触れると炎症を起こす場合があり、誤食すると昏睡、呼吸麻痺、感覚末梢神経麻痺などを起こす可能性がある[8]。動物実験では嘔吐のデータがある[8]。
クサノオウにはケリドニウムアルカロイドが多く含まれる[9]。本種に含まれるアルカロイド成分の1つ、ケリドニン（chelidonine）にはモルヒネに似た中枢神経抑制作用がある。もっともその効果はモルヒネよりはるかに弱い。ちなみにケリドニンの名の由来は本種の属名である。このほかプロトピン（protopine）やケリジメリン (chelidimerine)、サンギナリン（英語版）（sanguinarine）、ケレリトリン（英語版） (chelerythrine)、リンゴ酸[9]、ベルベリン（berberine）[8]、ケリドン酸（chelidonic acid）などが含まれる。
古くから主に民間療法において薬草として使用されてきた歴史がある。漢方ではつぼみの頃に刈り取った地上部を乾燥させたものを白屈菜と称し、特にいぼ取りや、水虫、いんきんたむしといった皮膚疾患、外傷の手当てに対して使用された。また煎じて服用すると消炎性鎮痛剤として作用し胃病など内臓疾患に対して効果がある、ともされている。しかし胃などの痛み止めとして用いる際には嘔吐や神経麻痺といった副作用も現れる[10]。湿疹、疥癬、たむし、いぼといった皮膚疾患の外用薬としても有効であるが、有毒植物であるため内服するにせよ外用するにせよ、素人が処方なしで用いるのは危険である[9]。ただ、三橋 (1998) はこのような危険性について断り書きを入れたうえで、外用する際の具体的な使用法を以下のように紹介している。
現代においても効果的な下剤として利用可能という評価がされているが、なにぶん毒性が強いのでその使用は専門家の指導を仰ぐべきである。
西洋ではケリドニンの中枢神経抑制作用を利用してアヘンの代替品として用いられたり、がんの痛み止めにも使用された。日本では晩年に胃がんを患った尾崎紅葉がこの目的で使用したことで特に有名であるが、本種自体が強い毒性をあわせもつので現在は用いられない。
本種の和名クサノオウについては以下の3つの命名由来説がある[11]。
またイボクサ（疣草）、タムシグサ（田虫草）、ヒゼングサ（皮癬草）、チドメグサ（血止草）などの地方名があるが、いずれも皮膚病の薬として用いたことに由来する。 なお、チドメグサの名は全く別種の草本の標準和名でもあるため注意が必要。（⇒チドメグサ）
属の学名 Chelidonium は、ギリシャ語のツバメに由来する。これは母ツバメが本種の乳液でヒナの眼を洗って視力を強めるという伝承に基づいている。
この項目は、植物に関連した書きかけの項目です。この項目を加筆・訂正などしてくださる協力者を求めています（プロジェクト:植物／Portal:植物）。
애기똥풀(문화어: 젖풀, 영어: greater celandine)은 양귀비과 식물이다. 동아시아 지역에 널리 분포하는 두해살이풀로서 까치다리라고도 한다.
곧은뿌리는 굵고 등황색이며 원줄기는 높이 30-80cm이다. 잎과 더불어 분백색이 돌고 상처를 내면 등황색 즙액이 나오기 때문에 애기똥풀이라고 한다. 잎은 어긋나고 1-2회 우상(羽狀)으로 갈라지며 끝이 둔하고 가장자리에 둔한 톱니와 더불어 결각이 있다. 꽃은 5-8월에 피고 황색이며 가지 끝에서 자란 산형꽃차례에 달린다. 삭과는 원추형이며 길이 3-4cm이다.
한방에서는 전초를 백굴채라고 하여 쓰는데, 유액에 켈리도닌, 프로토핀, 호모켈리도닌 등의 알칼로이드가 함유되어 있다. 진통제로 쓰지만, 유독하기 때문에 최근에는 거의 쓰지 않는다. 민간에서 습진, 사마귀를 없애는 데 쓴다.[1]
줄기를 자르면 이렇게 등황색의 즙이 나온다. 이 빛깔이 애기똥 같아 애기똥풀이라 부른다.
《Koehler's Medicinal-Plants》(1887)의 삽화.
