Gebang ya iku jeneng tuwuhan saka jinis palma kang gedhé dhuwur, kang urip ing laladan cendhèk. Ing basa liya, tuwuhan iki diarani gabang (lDayak Ngaju), goal (Timor), pucuk, lontar utan, (Btw.), pocok (Md.), ibus (Bat., Sas.), silar (Minh.), kuala (Mak.),[1] lan liya-liyané. Jeneng ilmiyahé ya iku Corypha utan syn. Corypha elata.
Gebang kalebu tuwuhan palma gedhé, watang siji tanpa cawang, dhuwur watara 15-20 m. Godhong-godhongé gedhé rupa ilir, kanthi jejarèn 2-3,5 m, mlumpuk ing pucuk papah kang dawané nganti 7 m, kanthi ri ing sauruté papah. Tilas papah kang wis gogrog mbentuk pola spiral ing sadawané watang.
Gebang mung ngembang lan ngawoh sapisan, ing pungkasan uripé. Nalika wayahé bakal ngembang, godhong-godhongé garing banjur thukul kembang kang gedhéné dhompolan 3-5 mèter, kang dumadi saka éwonan kembang cilik warna kuning semu ijo lan ngganda arum. Wohé bunder, gedhéné 2–3 cm.
Amarga ngembangé mung sapisan, ing jaman saiki ana wong kang gumun bisa nemoni wit gebang kang ngembang lan ngawoh. Apa manèh menawa wité urip ing papan kang wingit. Sapérangan masyarakat ing Karawang nggunakaké woh gebang ing kuburan Bupati Karawang Adipati Singaperbangsa kanggo tasbèh amarga dianggep nduwèni daya linuwih.[2][3]
Palem iki thukul ing laladan cendhèk nganti 300 m dpl. Gebang seneng ing papan kang tenggar, pinggir kali lan banarawa, lan kadhang uga ing pèrèngan gunung. Ing papan kang cocok kang lumrahé ora adoh saka segara, wit gebang uga kadhang thukul gegrumbulan dadi alas.
Woh gebang sumebar adoh saka asalé kanthi mèlu iliné banyu. Nalika wis thukul lan dadi cikal, wit gebang angèl dipatèni sanajan kanthi dibabat entèk lan diobong, kejaba didhongkèl nganti tunggaké. Gebang uga bisa tahan urip ing dhaérah kang garing kaya ta ing laladan NTT.[4]
Gebang sumebar amba, saka India ngliwati Asia Kidul Wétan, Filipina lan Indonésia nganti Ostrali iring lor.
Ron gebang kalebu wulet. Saka godhong kang nom, bisa diirat dadi agel, kang sawusé diolah bisa dadi warna-warna hastakriya[5] lan malah asilé nganti bisa diekspor.[6] Ing jaman kapungkur uga kanggo karung goni. Tanpa diirat, godhong gebang bisa dinam kanggo gawé klasa lan kudhung/caping
Ing padésan, godhong gebang kanggo tali, umpamané kanggo nalèni wungkusan growol. Godhong kang disuwiri kanggo tali buntelan témpé. Déné godhong kang wutuh dipasang ing sendharèn layangan.
Tuwuhan gebang isih akèh ing NTT. Ing Taman Nasional Komodho, anané gebang banget wigatiné amarga wit gebang sing wis mati dadi papan kanggo ndhelik anakan mencawak komodho (Varanus komodoensis) supaya ora dipangan komodho kang diwasa.[7] Sasuwéné mapan ing kono, anakan komodho mangan manuk kakatua jambul kuning (Cacatua sulphurea) kang uga seneng nyusuh ing kono.[8]
Tumrap masyarakat NTT, wit gebang uga dadi sumber pangan. Kayu gebang disigari lan dipépé nganti garing banjur didheplok nganti ajur lan dikum. Liré supaya dheplokan mau bisa medhok lan bisa misah antarané pathi lan ampasé.[9] Dadi cara njupuk pathiné kaya pangolahing kayu sagu. Pathi gebang kang diarani putak bisa diolah dadi panganan tradhisional.[10] Pathi gebang uga dimanfangataké kanggo pakan rajakaya kaya ta sapi lan babi.[11]
Saka akèhé manfangat tumrap manungsa lan raketé sesandhingan saben dina, akèh désa kang banjur dijenengi gebang.[12]
Gebang nyaéta ngaran sabangsaning palem nu jangkung gedé ti wewengkon padataran handap. Tuwuhan ieu ogé dipikawanoh kalawan ngaran-ngaran séjén kawas gabang (basa Dayak Ngaju), gawang (Timor), pucuk (dialek Betawi), pocok (basa Madura), ibus (basa Batak, basa Sasak), silar (Minahasa) sarta nu séjén-séjénna. Ngaran ilmiahna nyaéta Corypha utan.
Tuwuhan palem anu badag ieu, tangkalna tunggal, jangkungna kira-kira 15-20 m. Daun-daun badag ngawangun kipas, buleud ngaramo kalawan diaméter 2-3,5 m, ngumpul dina tungtung tangkal; gagangna panjang nepi ka 7 m, rubak, boga alur sarta cucukan dina sisina. Urut palapah daun dina tangkal ngawangun pola spiral.
Gebang ngan kembangan sarta buahan sakali, nyaéta dina tungtung waktu hirupna. Karangan kembang mecenghul dina tungtung tangkal (terminal), sanggeus kabéh daunna paéh, mangrupa malai nu jangkung gedé 3–5 m, kalawan ratusan rébu pucuk kembang konéng semu héjo anu ambeuna seungit. Buahna boga bentuk buleud nu gagangan pondok, héjo, 2-3 cm diaméterna.
Palem ieu tumuwuh sumebar di padataran handap nu luhurna nepi ka kira-kira 300 m luhureun beungeut laut lbl.. Gebang mikaresep lapangan jukut anu lénglang, walungan, sisi ranca, sarta sakapeung tumuwuh ogé di wewengkon pasir. Di sawatara tempat anu cocog, biasana teu laér ti basisir, gebang bisa tumuwuh ngajumpluk nyieun beubeur leuweung anu cukup lega.
Gebang kapanggih sumebar lega mimiti ti India ngaliwatan Asia Tenggara, Filipina sarta Indonésia nepi ka Australia kalér.
Daun gebang, utamana anu ngora, dikokolakeun jadi sagala rupa bahan anyaman anu alus; pikeun bahan nyieun samak, topi, kantong, karung, tali, kecrik sarta pakéan tradisional. Heulayan pita tina olahan janur gebang ieu dina mangsa katukang ramé didagangkeun utamana di Sulawesi Kidul; dipikawanoh sawatara macemna kawas agel, papas, sarta baris.
Sarupaning serat tuwuhan anu cukup alus bisa ogé dihasilkeun tina gagang daunna, sanggeus dibeulah-beulah, dikeueum sarta dikokolakeun leuwih tuluy. Serat ieu bisa dipintal jadi tali atawa, di Filipina, dianyam jadi topi.
Sagu tina jero tangkalna bisa didahar; sanajan biasana sagu ieu pikeun kadaharan sato sarta karék didahar jelema dina mangsa paceklik.
Tangkal gebang cukup teuas, utamana bagian luarna anu jiga kai, sarta ilahar dipaké minangka bahan wangunan. Potongan tangkal anu gembleng sarta dipiceun bagian jerona ilahar dipaké pikeun nyieun bedug.
Sawatara bagian tangkal gebang mibanda hasiat pikeun ubar. Akarna dipaké pikeun nyageurkeun diaré nu teu pati beurat tapi mindo. Cai tina palapahna dipaké minangka anti racun. Sarupaning geutah semu beureum dina pucuknya dipaké pikeun ngubaran tatu, batuk sarta diséntri.
Gebang ya iku jeneng tuwuhan saka jinis palma kang gedhé dhuwur, kang urip ing laladan cendhèk. Ing basa liya, tuwuhan iki diarani gabang (lDayak Ngaju), goal (Timor), pucuk, lontar utan, (Btw.), pocok (Md.), ibus (Bat., Sas.), silar (Minh.), kuala (Mak.), lan liya-liyané. Jeneng ilmiyahé ya iku Corypha utan syn. Corypha elata.
Gebang nyaéta ngaran sabangsaning palem nu jangkung gedé ti wewengkon padataran handap. Tuwuhan ieu ogé dipikawanoh kalawan ngaran-ngaran séjén kawas gabang (basa Dayak Ngaju), gawang (Timor), pucuk (dialek Betawi), pocok (basa Madura), ibus (basa Batak, basa Sasak), silar (Minahasa) sarta nu séjén-séjénna. Ngaran ilmiahna nyaéta Corypha utan.
