El tritó dels Carpats (Lissotriton montandoni) és un amfibi de l'ordre dels urodels i de la família dels salamàndrids.[1]
Els color d'aquest tritó són molt variables, així com la mida i la quantitat dels seus punts. Els mascles acostumen a mesurar uns 7 cm i les femelles uns 10 cm i no es diferencien massa entre ells. La principal diferencia és en el filament terminal de la cua (al mascle li mesura uns 8 mm i la femella no en té). Els dos sexes s'assemblen bastant a la femella del tritó palmat. La longitud de la cua sol representar gairebé la meitat de la mida del tritó.[2]
La seva pell acostuma a ser aspre i de color marronós, especialment durant l'època terrestre. En canvi, la seva pell és suau durant l'època aquàtica.
Es troben habitualment en zones d'aigües tranquil·les i càlides de fons fangós i llacunes d'aigua corrent entre els 120 i els 2.000 metres d'altitud. Es passen la major part de la vida a terra ferma, només habiten l'aigua en època de reproducció. Durant el dia solen amagar-se sota les pedres o troncs d'arbres caiguts en boscos de coníferes o d'arbres de fulla caduca.
La seva àrea de distribució és bastant petita, i es redueix només a la serralada dels Carpats, habitant la República Txeca, Polònia, Romania, Eslovàquia i Ucraïna. Ha estat introduït a Bayerischen Wald, al sud-est d'Alemanya.
S'acostuma a reproduir en qualsevol zona amb aigua, ja siguin llacs, estanys, pantans, deus i tolls d'aigua temporals.
La principal amenaça per aquesta espècie és la contaminació per aigües residuals, la desforestació dels llocs de reproducció i la introducció de peixos depredadors.
El tritó dels Carpats (Lissotriton montandoni) és un amfibi de l'ordre dels urodels i de la família dels salamàndrids.
Čolek karpatský (Lissotriton montandoni[2]) je druh čolka z čeledi mlokovitých. Patří mezi Karpatsko-sudetské endemity. Žije v Karpatech (Rumunsko, Ukrajina, Polsko, Slovensko - Malá a Velká Fatra) a mimo Karpat v severovýchodních Čechách.
Vyskytuje se zejména ve vyšších polohách v jehličnatých a bukových stanovištích. Obývá malé vodní plochy jako jsou louže, jezírka, tajchy a mokřady. Je ohrožován ztrátou biotopu. Na Slovensku má stupeň ohrožení - zranitelný.
V tomto článku byl použit překlad textu z článku Mlok karpatský na slovenské Wikipedii.
Čolek karpatský (Lissotriton montandoni) je druh čolka z čeledi mlokovitých. Patří mezi Karpatsko-sudetské endemity. Žije v Karpatech (Rumunsko, Ukrajina, Polsko, Slovensko - Malá a Velká Fatra) a mimo Karpat v severovýchodních Čechách.
Vyskytuje se zejména ve vyšších polohách v jehličnatých a bukových stanovištích. Obývá malé vodní plochy jako jsou louže, jezírka, tajchy a mokřady. Je ohrožován ztrátou biotopu. Na Slovensku má stupeň ohrožení - zranitelný.
Der Karpatenmolch (Lissotriton montandoni, Syn.: Triturus montandoni vgl.: Triturus) ist ein Schwanzlurch aus der Familie der Echten Salamander (Salamandridae).
Es handelt sich um einen kleinen, zierlichen Molch – erwachsene Tiere werden bei den Männchen 80 (selten 95), bei den Weibchen bis zu 100 Millimetern lang. Der Kopf ist flach und breit; er weist drei Längsfurchen an der Oberseite auf. Die Männchen entwickeln in der Wassertracht zwei erhabene seitliche Rückendrüsenwülste, wodurch der Rumpfquerschnitt etwas rechteckig erscheint. Außerdem weisen sie einen Faden am Schwanzende auf (vergleiche: Fadenmolch!) und bilden statt eines Kammes (vergleiche beispielsweise: Teichmolch) eine mittige Rückenleiste aus, die in den Flossensaum des Schwanzes übergeht. Ihre Oberseite ist graubraun bis olivgrün und oft dunkel gefleckt. Der seitliche Kopfbereich ist dunkel gefärbt und mit hellen Flecken durchsetzt. Der untere Schwanzflossensaum der Männchen zeigt einen hellen Streifen mit dunklen Flecken. Die Bauchseite ist intensiv orange-rot, manchmal gelblich gefärbt und normalerweise ungefleckt (vergleiche: Bergmolch). Weibchen sowie Jungtiere haben häufig ein helles Zickzackmuster auf dem Rücken, das sich von den dunkleren, bräunlichen Flanken absetzt. Sie besitzen keine Rückenleiste und niedrigere Flossensäume. In der unscheinbareren Landtracht wird die zuvor glatte Haut samtartig und wasserabweisend.
Die Art kommt natürlicherweise nur in einem relativ kleinen Gebiet im Bereich des mittel-osteuropäischen Karpatenbogens vor. Im Einzelnen werden die Sudeten (Südrand Polens und der Ostrand Tschechiens), die nordöstliche Slowakei (Beskiden, Hohe und Niedere Tatra), der Westzipfel der Ukraine mit den Waldkarpaten und die rumänischen Ostkarpaten (Siebenbürgen) besiedelt. Die Vertikalverbreitung reicht von 200 bis knapp 2000 m – der Schwerpunkt befindet sich auf der Höhenstufe zwischen 600 und 1200 Metern.
Im Jahre 1901 waren Karpatenmolche im Bayerischen Wald ausgesetzt und dort 1938 sowie letztmals 1950 nachgewiesen worden.
Der Hauptlebensraum sind Nadel- und Laubwälder der Karpaten. Hier verstecken sich die Molche tagsüber unter Steinen, Reisighaufen und dergleichen. Nachts gehen sie auf die Jagd nach Insekten, Asseln, Spinnen und Würmern; im Laichgewässer werden vor allem Kleinkrebse und Insektenlarven erbeutet. Nach der Winterruhe, die von Oktober/November bis März/April dauert und an frostsicheren Plätzen terrestrisch verbracht wird, wandern die Molche im Spätfrühling zum Fortpflanzungsgewässer. In tieferen Lagen sind dies eher kühle, schattige Weiher, in höheren Lagen kleine, sich schneller erwärmende Tümpel.
Bei der Balz im Wasser umwirbt das Männchen ein Weibchen in molchtypischer Manier – besondere Parallelen bestehen dabei zum Verhalten der eng verwandten Arten Teichmolch und Fadenmolch. Schließlich setzt es eine Spermatophore ab, die vom Weibchen mit der Kloake aufgenommen wird. Später heftet dieses 35 bis 250 Eier einzeln an Wasserpflanzen fest.
Nach 10 bis maximal 30 Tagen Embryonalentwicklung schlüpfen die Larven und benötigen nun noch etwa drei Monate bis zur Metamorphose zum Landtier. Bis dahin wachsen sie von zunächst sechs bis zehn auf zuletzt 30 (bis 40) Millimeter Länge heran. In warmen Flachgewässern kann sich die Larvenentwicklung schneller vollziehen.
Bestände leiden unter der Verschmutzung und Zerstörung der Laichgewässer sowie unter künstlichem Fischbesatz in Kleingewässern.
Gesetzlicher Schutzstatus (Auswahl)[1]
Der Karpatenmolch (Lissotriton montandoni, Syn.: Triturus montandoni vgl.: Triturus) ist ein Schwanzlurch aus der Familie der Echten Salamander (Salamandridae).
The Carpathian newt, or Montandon’s newt, (Lissotriton montandoni) is a species of salamander in the family Salamandridae found in Czech Republic, Poland, Romania, Slovakia, and Ukraine.
The total length of adults of this species is around 10 cm. Its natural habitats are temperate forests, rivers, intermittent rivers, freshwater marshes, intermittent freshwater marshes, arable land, pastureland, rural gardens, and ponds. It is threatened by habitat loss.
The Carpathian newt grows to a total length of about 10 cm (4 in), females in general being larger than males. The skin is granulated in terrestrial individuals but smoother in more aquatic ones. There are three grooves on the head and the body is very square in cross section. The upper surface is yellowish-brown or olive-brown, copiously mottled with fine dark spots. The underparts are yellow or orange, often with small black spots at the sides. The lower part of the tail is white or orange with large black spots. In the breeding season, males have a slight crest on the tail and a filament on the tip, but only a slightly-raised ridge along the back.[2]
The Carpathian newt is native to the eastern part of the Carpathian Mountains and the eastern part of the Sudetes Mountains where it is found at altitudes of up to about 2,000 m (6,562 ft) above sea level. It has been introduced into the Bavarian Forest in Germany.[1] Where their ranges overlap, it often hybridises with the smooth newt (Lissotriton vulgaris), the offspring being intermediate in appearance between the two species.[2] The Carpathian newt prefers wet, shady woodland, both coniferous and broadleaf, glades, woodland edges and upland pastures. It is able to adapt to some extent to degraded habitats, and it breeds in permanent and temporary bodies of water.[1]
The Carpathian newt often lives near the places where it breeds, hiding under fallen trees, rocks and loose bark. Breeding starts in the spring and the female lays up to 250 eggs during the year. The chosen sites are ponds, pools, ditches, water-filled wheel ruts, marshes and the edges of lakes. Dark, cold acid water is preferred but polluted water is sometimes used. The eggs hatch in one to four weeks according to temperature, and metamorphosis may occur at twelve weeks, but at higher altitudes, the tadpoles may overwinter. Sexual maturity is reached at about three years.[2]
Although the total population of the Carpathian newt is probably declining, the International Union for Conservation of Nature has assessed it as being of "least concern" in view of its wide range, presumed large total population and tolerance to variations to its habitat.[1]
The Carpathian newt, or Montandon’s newt, (Lissotriton montandoni) is a species of salamander in the family Salamandridae found in Czech Republic, Poland, Romania, Slovakia, and Ukraine.
The total length of adults of this species is around 10 cm. Its natural habitats are temperate forests, rivers, intermittent rivers, freshwater marshes, intermittent freshwater marshes, arable land, pastureland, rural gardens, and ponds. It is threatened by habitat loss.
Lissotriton montandoni Lissotriton generoko animalia da. Anfibioen barruko Salamandridae familian sailkatuta dago, Caudata ordenan.
Lissotriton montandoni Lissotriton generoko animalia da. Anfibioen barruko Salamandridae familian sailkatuta dago, Caudata ordenan.
Lissotriton montandoni est une espèce d'urodèles de la famille des Salamandridae[1]. Elle est appelée en français triton de Montandon ou triton des Carpates.
Cette espèce se rencontre entre 200 et 2 000 m d'altitude (le plus souvent entre 500 et 1 500 m) dans les Carpates et les Tatras en Tchéquie, en Pologne, en Slovaquie, en Roumanie et en Ukraine[1]. Elle a par ailleurs été introduite en Bavière mais de façon limitée.
Lissotriton montandoni est une espèce montagnarde qui se reproduit dans une grande variété de milieux aquatiques : lacs, rivières à courant lent, fossés, même les flaques et les ornières. Elle préfère les étangs d'eau claire, froide, à haut degré d'acidité, mais on la trouve aussi ailleurs et même dans les eaux polluées. Sur terre, elle vit souvent près des étangs où elle se reproduit. En terrain boisé on en trouve sous les rochers, les arbres tombés, etc[2].
Les femelles mesurent jusqu'à 10 cm avec la queue. Les mâles sont plus petits. Lissotriton montandoni possède trois sillons sur la tête. La face dorsale est brun jaunâtre, brun verdâtre ou olive, habituellement avec des taches ou des marbrures plus foncées[2]. La face ventrale est presque entièrement jaune ou orange, souvent avec quelques petites taches noires sur les côtés. Occasionnellement ces taches sont plus répandues, mais elles sont souvent absentes à la gorge. Les individus terrestres ont en général la peau assez granuleuse (dans l'eau elle est plutôt lisse)[2].
Dans leur livrée nuptiale, les mâles ont une crête sur la queue. Mais cette crête se réduit sur le dos à une ligne en saillie le long de la ligne médiane. La queue se termine par un filament. Le corps a une section presque carrée et les doigts des pattes arrière ne portent pas ou peu de franges. La queue est marquée d'une trainée plus pâle de chaque côté, et le bord inférieur est orange avec des taches noires[2]. Il cohabite souvent avec le Triton alpestre.
Des cas d'hybridation avec le Triton ponctué ont été observés. On peut présumer qu'ils présentent des caractères intermédiaires entre les deux espèces[2].
Cette espèce est nommée en l'honneur d'Arnold Montandon (1852-1922).
Lissotriton montandoni est une espèce d'urodèles de la famille des Salamandridae. Elle est appelée en français triton de Montandon ou triton des Carpates.
Il tritone di Montandon (Lissotriton montandoni Boulenger, 1880) è un anfibio caudato appartenente alla famiglia dei Salamandridi[2].
Il tritone di Montandon ha parti inferiori di un intenso colore arancione, senza macchie, e non presenta palmature tra le dita delle zampe posteriori. I maschi in fase acquatica esibiscono una cresta dorsale bassa, che prosegue in una cresta caudale leggermente più alta, e due pliche longitudinali lungo i fianchi che conferiscono al corpo una sezione trasversale leggermente quadrangolare. Un altro tratto caratteristico è un evidente filamento caudale. Il dorso è grigio-brunastro, marrone o olivastro, talvolta con macchie o screziature scure. La gola è arancione, senza macchie. La lunghezza totale è di 7-9 cm nei maschi e di 8-10 cm nelle femmine[3].
Il tritone di Montandon è un parente molto stretto del tritone punteggiato, con il quale può ibridarsi e il cui patrimonio genetico è parzialmente riconoscibile nel suo (cosiddetta introgressione genica). Il corteggiamento e il trasferimento degli spermatofori avvengono come nel tritone alpino, da marzo fino a estate inoltrata. La femmina depone fino a 450 uova che distribuisce su piante acquatiche. A fine estate i giovani tritoni si spostano sulla terraferma, ma alcune larve svernano anche in acqua[3].
Il tritone di Montandon vive esclusivamente sui rilievi montuosi dei Sudeti e Carpazi, nel cosiddetto arco dei Carpazi che si estende dalla Polonia meridionale e dalla Repubblica Ceca orientale attraverso la Slovacchia e l'ovest dell'Ucraina fino alla Romania (Transilvania). Popola soprattutto foreste di conifere e di latifoglie miste tra 150 e 2.000 m di altitudine. Nel periodo riproduttivo si può trovare in stagni, acquitrini, solchi di pneumatici riempiti d'acqua e anche in pozzi e raccolte d'acqua più grandi; in estate vive anche sulla terraferma, sotto legno morto e pietre[3].
Il tritone di Montandon (Lissotriton montandoni Boulenger, 1880) è un anfibio caudato appartenente alla famiglia dei Salamandridi.
De karpatensalamander (Lissotriton montandoni) is een salamander uit de familie echte salamanders (Salamandridae). De soort werd voor het eerst wetenschappelijk beschreven door George Albert Boulenger in 1880. Oorspronkelijk werd de wetenschappelijke naam Triton montandoni gebruikt.[2]
De salamander komt alleen voor in het Karpatengebergte, in de landen Tsjechië, Slowakije, Roemenië, Polen en Oekraïne.[3] Ook is er een enkele populatie in Duitsland (Beieren), maar hier is de soort uitgezet.
De lengte is maximaal 10 centimeter en ondanks het kleine verspreidingsgebied is er enige kleurvariatie. De meeste exemplaren zijn bruin met een lichtere rug en aan weerszijden donkere vlekken of strepen. Zowel de mannetjes als de vrouwtjes krijgen een staartkam en een rode tot oranje buik, de mannetjes hebben wel veel meer contrast, en hebben alleen tijdens de paartijd een wormachtig aanhangsel aan de staart. Mannetjes blijven kleiner dan vrouwtjes.
Buiten de paartijd leeft de karpatensalamander veelal op het land maar gaat nooit ver weg van een waterbron. Vanwege de hoogtes waarop de salamander leeft, tot wel 2000 meter boven zeeniveau, is het dier aangepast aan lagere temperaturen. Het voedsel bestaat uit insecten en andere kleine diertjes, inclusief de eigen larven. De habitat bestaat uit bosachtige gebieden met een strooisellaag bij helder en stilstaand water met een modderbodem en enige vegetatie.
De karpatensalamander (Lissotriton montandoni) is een salamander uit de familie echte salamanders (Salamandridae). De soort werd voor het eerst wetenschappelijk beschreven door George Albert Boulenger in 1880. Oorspronkelijk werd de wetenschappelijke naam Triton montandoni gebruikt.
Multimedia w Wikimedia Commons Traszka karpacka (Lissotriton montandoni) – gatunek płaza ogoniastego z rodziny salamandrowatych. Zamieszkuje Karpaty i wschodnią część Sudetów. Prowadzi lądowy tryb życia, rozmnażając się w wodzie, często w niewielkich, istniejących tylko okresowo zbiornikach wodnych.Składane są w nich jaja, z których wylęgają się kijanki. Podobnie jak dorosłe traszki, prowadzą one drapieżny tryb życia. W drugiej połowie lipca powstają dorosłe osobniki. Jest to gatunek o niewielkich zasobach w Europie Środkowej, na Ukrainie osiąga niekiedy znaczne zagęszczenie. Radzi sobie w siedliskach antropogenicznych. IUCN uznaje ją za gatunek najmniejszej troski.
Zwierzę należy do rodziny salamandrowatych, a w jej obrębie do podrodziny Pleurodelinae[2].
W przeszłości traszkę karpacką prawdopodobnie mylono z traszką zwyczajną i traszką górską[3]. Boulenger w 1860 opisał ten gatunek. Określono go jako Triturus montadoni[1]. Również współcześnie nazwa ta funkcjonuje[4].
Wykryto dużą zgodność pomiędzy głównym układem zgodności tkankowej traszki karpackiej i traszki zwyczajnej. Zróżnicowanie międzygatunkowe na obszarze sympatrycznego występowania okazało się mniejsze niż różnice między różnymi populacjami L. vulgaris. By wyjaśnić taki stan rzeczy, zaproponowano dwie hipotezy: wspólne pochodzenie traszek (odziedziczyłyby wspólne allele MHC po wspólnym przodku) bądź krzyżowanie się (introgresja podczas hybrydyzacji, czyli mieszanie się alleli podczas krzyżowania się). Dochodzi do nich jeszcze podobna presja ze strony środowiska (MHC odpowiada za prezentowanie antygenów komórkom układu immunologicznego). Zasadniczo jednak większa liczba alleli traszki karpackiej prawdopodobnie wynika z introgresji od traszki zwyczajnej (wykazano wcześniej fakt hybrydyzacji). Jednak utrwalenie się takiego kierunkowego przepływu może wynikać z większej ilości pasożytów L. montadoni bądź innej struktury genetycznej (mniej loci odpowiedzialnych za prezentowanie antygenów). Rozważa się także mechanizm angażujący dobór płciowy (wybieranie przez samicę samca według największego zróżnicowania MHC potencjalnego potomstwa obserwowano u ryb, myszy, a nawet ludzi)[5].
Traszka karpacka osiąga długość 10 cm[6]. Wedle innych źródeł mierzą tyle samice, podczas gdy mniejsze od nich samce mają 8-9 cm[7]. Jeszcze inne podaje 6,5-9 cm u samców oraz 7,5-10 cm u samic. Dymorfizm płciowy odnotowano również w przypadku masy ciała. W fazie wodnej samce ważą 2-3 g, a samice 2,1-3,8 g[3]. Czyni to L. montadoni niewielką traszką[7], mniejszą od traszki górskiej[6]; zaś rozmiarami, pokrojem ciała oraz – w mniejszym stopniu – ubarwieniem przypominającą traszkę zwyczajną bądź helwecką[8]. Pomimo niewielkich rozmiarów wygląda ona masywnie[7]. Połowa długości ciała przypada na ogon[2].
Traszka karpacka cechuje się zmiennym ubarwieniem grzbietu. Zależy ono od wielu czynników: temperatury otoczenia, lądowej lub wodnej fazy życia, od podłoża. Przyjmuje kolor gliniastooliwkowobrązowy (który dominuje)[3], jasnobrązowy, płowy[6], oliwkowy, zielonkawy, brązowawy[7], czerwonopomarańczowy, ciemny oliwkowobrązowy, do czarnego[2]. Zdarza się, że jest plamisty[6], może być marmurkowaty bądź pokryty plamami barwy czarnej[7] lub brązowej[8]. Może pokrywać go skomplikowany deseń (który Babik podaje jako jedyną opcję)[3]. Na grzbiecie widnieje też szeroka żółta pręga, przebiegająca podłużnie[8], pośrodkowo[2], o brzegach nieregularnie powyginanych, otoczonych nieciągłymi liniami czarnej barwy[8]. Pokrywająca grzbiet zwierzęcia skóra jest nieznacznie ziarnista[6]: drobne ziarnistości występują podczas fazy lądowej, z wyjątkiem fazy wodnej, kiedy odznacza się gładkością[2]. Głowę pokrywa marmurkowanie ciemnych plamek[3]. Z kolei brzuszna strona ciała traszki karpackiej cechuje się barwą jednolicie pomarańczową[6] (jaskrawą[8]), żółtopomarańczową[3] lub żółtą[7]. Stronę brzuszną od grzbietowej oddziela linia ciemnych plamek[3]. Opisywano osobniki albinotyczne. Jest to u płazów cecha dziedziczona recesywnie, związana z brakiem czarnego barwnika w skórze[9].
W skórze traszki karpackiej występują gruczoły produkujące jad. Cechuje się on charakterystycznym zapachem. Ma też właściwości silnie drażniące błony śluzowe. Jaskrawe ubarwienie brzusznej strony ciała traszki odgrywa rolę ostrzegawczą, informując potencjalnego drapieżnika o toksyczności traszki[3].
Głowę L. montadoni określa się jako szeroką, płaską[6]. Z uwagi na wyraźnie widoczne z przodu i z boków krawędzie niektórym obserwatorom zdaje się kanciasta[3]. Na jej powierzchni grzbietowej rozciągają się trzy bruzdy, przebiegające podłużnie[6], zbiegające się za nozdrzami[2], mające swoje przedłużenie w postaci krawędzi grzbietu[6]. Duże oczy obejmują okrągłego kształtu źrenice okolone złotymi tęczówkami[3]. Fałd podgardlany sprawia z kolei wrażenie niewidocznego[6]. Występują dwa rzędy zębów lemieszowych, zbiegających się w kierunku przednim[2].
Ciało tej traszki opisuje się jako krępe. Ma ona płaski grzbiet o wyraźnie zaznaczonych krawędziach bocznych[6] tworzonych przez fałdy gruczołowe[3], pomiędzy którymi przebiega krawędź środkowa, nieznacznie wypukła[6] niska listwa skóry. Kształt grzbietu zdaje się niektórym badaczom przypominać tarczę herbową[3].
Ogon L. montadoni cechuje spłaszczenie boczne. Zaopatrzony jest w błonę płetwową o umiarkowanej szerokości oraz cienką nitkę[7]. Występuje ona tylko w czasie godów u samców[8] (w fazie lądowej pozostaje po niej milimetrowej długości czarny szpic), natomiast wspomniana płetwa ogonowa występuje u obu płci, choć u samca w czasie sezonu rozrodczego jest większa[2].
Przednie kończyny zaopatrzone są w 4 palce. Tylne łapy kończą się 5 palcami. Ani na pierwszych, ani na drugich nie występuje błona pławna[3].
Jak już wspomniano, występuje dymorfizm płciowy. Przejawia się on szczególnie w fazie wodnej, na którą przypada okres godowy[3]. Samica, większa od samca[7], bardziej owalna w przekroju w porównaniu z bardziej kwadratowym samcem[2], cechuje się masywniejszą budową i jaśniejszym ubarwieniem od płci przeciwnej[6], ciemniejszej i bardziej jaskrawej[3]. Samiec rozwija, wedle Młynarskiego, niewielką witkę na ogonie w okresie godów[6], koloru ciemnego i długości 5-8 mm[3]. Struktura ta cechuje się swoistą strukturą histologiczną. Po zakończeniu sezonu rozrodczego twór ten zanika[8]. Wedle Babika specjalista bez trudu zawsze potrafi jednak odszukać jej ślad[3]. Podobna struktura pojawia się u traszki helweckiej[8]. Nowsza pozycja bibliograficzna mówi o szacie godowej z niską płetwą grzbietową (grzebień[2]) i wyraźnymi bocznymi fałdkami grzbietowymi[7]. Samica różni się od samca brakiem nici na ogonie, jaśniejszą barwą i gorszą widocznością fałdów grzbietowych[8]. Wyższy fałd płetwy ogonowej u samca odróżnia się czernią od samiczego. Na dolnej powierzchni ogona samca widnieje też biały pasek o podłużnym przebiegu z czarnymi punkcikami. Płcie różni też kolor opuchniętych warg kloakalnych. U samców są one czarne, u samic zaś żółte[2], a także mniej opuchnięte. Większe obrzmienie warg kloakalnych różni samca od samicy również przez pozostałą część roku, podobnie jak ciemniejsze stopy[3].
Do podobnych do tego gatunków należą traszka zwyczajna i traszka górska. Trudno jest rozróżnić zwłaszcza samice tych gatunków. Traszkę górską wyróżnia odcień błękitu na grzbiecie, a także mniej smukła głowa. Z kolei traszkę zwyczajną rozpoznać można po plamach na brzuchu, jednolicie zabarwionym u traszki karpackiej. Grzbiety tych gatunków również przybierają nieco inne kolory[3].
Kiedy zamieszkuje siedliska lądowe, traszka zachowuje aktywność nocą. Za dnia ukrywa się, wykorzystując do tego celu kamienie czy kłody drewna[7]. Jednak częściej od traszek innych gatunków zachowuje aktywność za dnia. Widywano L. montadoni pełzające po otwartym podłożu w świetle słonecznym i temperaturze ponad 20 °C[2]. Kiedy natomiast żyje w wodzie, wedle różnych źródeł czas jej aktywności przypada na dzień[7] lub też zachowuje ją przez całą dobę z nasileniem w dzień, za co może odpowiadać cieplejsza za dnia woda[3].
Zimowanie rozpoczyna się późnym październikiem. Przebudzenie następuje w różnym czasie, zależąc głównie od wysokości nad poziomem morza. W niższych rejonach traszka wraca do aktywności pod koniec marca lub w kwietniu, natomiast na obszarach leżących wyżej dzieje się to w maju lub na początku czerwca[2].
Rozmnażanie traszki karpackiej odbywa się w środowisku wodnym[6]. Sezon rozrodczy rozpoczyna się wczesną wiosną, niedługo po stopnieniu śniegów. Trwa od 6 do 8 tygodni[3]. Samce pierwsze ukazują się w zbiornikach wodnych, co ma miejsce po stopnieniu lodu[6] na wiosnę[7]. L. montadoni wykazuje znaczną oporność na zmiany temperatury[6], jednakże czas jej zimowania i rozpoczęcia sezonu godowego zależy od wysokości nad poziomem morza. Rozród może odbywać się najintensywniej w maju, a na wyższych terenach w czerwcu[2]. Na obszarach górskich o niższych wysokościach sezon godowy rozpoczyna się w pierwszej połowie kwietnia, kończąc się pod koniec maja bądź na początku czerwca. Natomiast w wyższych górach terminy te opóźniają się[3].
Zachowania godowe traszki karpackiej nie przedstawiają szczególnych różnic w porównaniu z rozrodem innych traszek[8]. Zaloty szczególnie przypominają opisywane u traszki zwyczajnej[2]. Występuje skomplikowany taniec godowy. Kończy się on złożeniem przez samca spermatoforu. Samica pobiera go. Nie zachowuje wierności – ma w zwyczaju jeszcze tej samej nocy podejmować kopulację z innymi samcami[3].
W kwietniu[6], maju[6][8] bądź czerwcu[8] samice składają jaja[6]. Na jedną samicę przypada ich 100-200[8], a nawet powyżej 250 podczas jednego roku. Składa je pojedynczo, rzadziej w krótkich, liczących po kilka jaj sznurach. Jeśli ma taką możliwość, zawija jaja w liście roślin wodnych. W razie ich braku przykleja je do dna bądź spoczywających tam obiektów. Jajo cechuje się wymiarami 2,2–2,8 mm na 3,4–3,6 mm. Składa się z przezroczystej osłonki o galaretowatej konsystencji oraz z komórki jajowej o średnicy 1,7-1,8 mm, kulistego kształtu i żółtobrązowawej barwy[3]. Embriogeneza trwa 10-15, być może niekiedy do 30 dni[2]. Szybkość, z jaką przebiega, zależy od temperatury wody[3].
Z jaja wylęga się larwa. Z wyglądu nie można jej odróżnić od larwy traszki zwyczajnej. Początkowo osiąga długość 6-8 mm[3]. Prowadzi ona wymianę gazową za pomocą krótkich, gałęziastych skrzeli[6]. W początkowym okresie swego życia nie podejmuje większej aktywności. Ma na boku głowy specjalny narząd, wypustkę, za pomocą której przyczepia się do liści roślin wodnych bądź podłoża. Tkwi tak aż do zużycia rezerw żółtka, w które zaopatrzyła ją matka. Dopiero po jego zużyciu zaczyna poruszać się aktywnie[3]. Odżywia się początkowo mikroskorupiakami i w mniejszym stopniu owadami. Później je więcej owadów i mięczaki[2]. Osiąga dzięki temu długość 26-35 mm. Kończyny przednie pojawiają się wcześniej, niż tylne[3]. Po 70-90 dniach[2] bądź 2,5-4 miesiącach ulega przeobrażeniu[3]. Nie musi ona ulec metamorfozie w tym samym roku – może przezimować w obrębie zbiornika wodnego[6] i przystąpić do przeobrażenia następną wiosną[3]. Dzieje się tak czasami w górach[2], między innymi w Karpatach w Polsce[3]. Zazwyczaj jednak młode traszki pojawiają się w drugiej połowie lipca[2]. Tempo tego procesu zależy od temperatury wody w zbiorniku i od dostępności pożywienia[3].
Ukończywszy metamorfozę, traszka karpacka opuszcza zbiornik wodny. Żyje od tej pory na lądzie. Nie ustalono dokładnie, w jakim wieku osiąga dojrzałość płciową. Podejrzewa się jednak, że zaczyna rozmnażać się po dwóch latach życia[3].
Traszka karpacka często krzyżuje się z traszką zwyczajną na obszarze ich sympatrycznego występowania[10]: w Rumunii, Czechach i na Ukrainie[2]. Powstają w ten sposób osobniki charakteryzujące się wyglądem pośrednim pomiędzy gatunkami[3].
Traszka karpacka zajmuje tereny w łańcuchach górskich Karpat i Sudetów. Wedle IUCN w obu przypadkach zamieszkuje wschodnie części tych krain geograficznych[1]. Z kolei Młynarski podawał w latach sześćdziesiątych XX wieku, że płaz zamieszkuje całe pasmo Karpat, a w Sudetach spotyka się go wyspowo na południowym wschodzie pasma[6]. Jeszcze inne źródło podaje, że chodzi o endemita całego łuku Karpat[7]. Podobnego określenia używa Juszczyk, który jednak wspomina również o obecności płaza na południowym wschodzie Sudetów i na Morawach[8]. Nowsze źródło mówi o obecności płaza na północy Moraw[2]. Babik prócz Karpat Zachodnich i Wschodnich wymienia tylko wschodnią część Sudetów, Jesioniki[3]. Północna granica zasięgu występowania L. montadoni przebiega w okolicy równoleżnika 50°[8]. Oznacza to obecność zwierzęcia w takich krajach jak Polska (południowe tereny województw podkarpackego, śląskiego i małopolskiego[3]), Czechy (północny wschód[2]), Słowacja (północ[2]), Ukraina (zachód kraju[2]), Rumunia[1] (oprócz wschodu południowych Karpat w okolicy rzeki Dymbowica[2]).
Przeprowadzono introdukcję gatunku w Niemczech, w Bawarii, w Lesie Bawarskim[1].
Ten gatunek zamieszkuje góry i pogórza[7]. Wedle IUCN bytuje na wysokościach pomiędzy 120 a 2000 m nad poziomem morza[1], według Juszczyka pomiędzy 400 a 800 m[8]. Wedle Młynarskiego szczególnie licznie spotyka się ją pomiędzy 500 a 1500 m; wyżej, w środowisku alpejskim, występuje rzadziej[6]. AmphibiaWeb podaje, że najliczniej bytuje na wysokości 500-750 m[2], a Babik, że pomiędzy 500 a 1200 m[3]. Inne źródła mówią o występowaniu do 1000 m, a rzadko do wspomnianych 2000 m[7]. W Polsce bytuje na wysokościach od 300 do 1462 m w Tatrach, najliczniej występując pomiędzy 500 a 800 m, na wschodzie Karpat polskich już od 350 m[3].
Płaz wiedzie ściśle lądowy tryb życia[6]. International Union for Conservation of Nature wśród siedlisk zajmowanych przez gatunek wymienia wilgotne i zacienione lasy iglaste, mieszane i liściaste. Wskazuje tutaj konkretne drzewa tworzące te lasy: buk, olsza, sosna, dąb. Podaje dalej skraje lasów i polany[1], Juszczyk dodaje stoki górskie, porosłe bujną roślinnością[8]. Wedle Babika płaz ten szczególnie lubi lasy bukowe czy mieszane, obfitujące w wilgoć i posiadające dobrze rozwinięte poszycie. Unika natomiast monokultury świerku[3]. Traszkę spotyka się także w strefie subalpejskiej[1]. Niektóre informacje wskazują, że płaz występuje blisko wody[7] (strumienie, źródła, stawy)[8]. Potrzebuje on wody stojącej, nawet niewielkiego zbiornika istniejącego tylko okresowo, by móc dokonać rozrodu[3]. Wybiera on często dobrze rozwinięte runo leśne i mchy[8]. Jej życie na lądzie nie zostało zbyt dobrze poznane. Prawdopodobnie przebiega jak u innych traszek, preferujących miejsca zacienione i odznaczające się dużą wilgotnością, spędzających dzień w ukryciu (w norach gryzoni, pod korzeniami drzew, korą, kłodami drewna, wśród mchu) i wychodzących wieczorem w celu zdobycia pożywienia. Płaz może wyjść za dnia w czasie opadów deszczu[3].
Jednakże w sezonie godowym musi on przenieść się do środowiska wodnego, by zapewnić ciągłość gatunku. Czas spędzany w wodach nie jest jednak długi. Według Młynarskiego rozród odbywa się w płytkich kałużach pośród lasów i w rowkach o małej głębokości. Odnotowano go nawet w koleinach po wozach[6]. IUCN z kolei podaje tutaj bardziej różnorodne zbiorniki wodne, zarówno stałe, jak i istniejące jedynie okresowo[1]. Niektóre z nich, o powierzchni mniejszej od 1 m² i głębokości 3-5 cm, wysychają już późną wiosną[2]. Prócz powyższych IUCN wymienia jeziora, stawy, źródła, bagna i zarośnięte strumienie polne[1], a także rozlewiska wokół strumieni leśnych i wywierzyska rzek[8], a nawet rowy czy koleiny. Cechą łączącą zbiorniki wodne wybierane przez traszkę karpacką jest bujna roślinność zielna porastająca ich brzegi bądź umiejscowienie w lesie[2]. Babik wymienia tu głównie zbiorniki wody stojącej, które mogą znajdować się w pełnym słońcu[3].
Płaz potrafi skolonizować nowe zbiorniki wodne, przebywając odległość 1 km[3].
Okres spoczynku zimowego rozpoczyna się jesienią, we wrześniu lub w październiku[3]. Młynarski uważa, że również zimowanie może odbywać się w mule na dnie zbiornika wodnego[6]. Juszczyk natomiast podaje, że traszka karpacka zimuje na lądzie. Spędza ten czas w kryjówkach ziemnych rozmaitego rodzaju[8]. Również Babik potwierdza, że przebywa ona wtedy na lądzie, w kryjówkach zapewniających znaczną wilgotność i dodatnią temperaturę[3]. Zimuje gromadnie[8]. W szczególnie nadających się do przetrwania zimy miejscach mogą gromadzić się setki traszek, a także płazy innych gatunków[3].
W Rumunii (powiat Neamt) odnotowano współwystępowanie traszki karpackiej z trzema innymi gatunkami traszek w niedużych, liczących 10-20 m² powierzchni stawikach o głębokości 20-40 cm, zarosłych trawą, zasobnych w materiał roślinny[4]. Płaz współistnieje tu z traszką zwyczajną, górską i grzebieniastą[2].
Płaz radzi sobie w środowiskach zmodyfikowanych działalnością ludzką[1], na terenach wiejskich[2], być może nawet w zanieczyszczonej wodzie[1].
Zwierzę wykazuje mięsożerność. W skład jego diety na lądzie wchodzą owady (chrząszcze, mrówkowate, motyle i muchówki w postaci czerwi, gąsienic i imago[2]), skąposzczety (dżdżownicowate[2]), stonogi, pająki[7], drewniakokształtne (Lithobiomorpha), Juliformia, mięczaki[2] (ślimaki), pareczniki, dwuparce[3]. W czasie rozrodu traszka karpacka cechuje się olbrzymim apetytem. Wykazuje w tym zakresie dużą aktywność. Jej łupem padają: plankton, larwy owadów[6] (komarów, koziułkowatych, chruścików, ochotek[3]) i niewielkie skorupiaki[7], jak małżoraczki, wioślarki, czy widłonogi[3]. Osobniki młode żywią się stonogowatymi (Oniscidae), roztoczami, zaleszczotkami, Oniscomorpha, drobnonogami i skoczogonkami, a wśród nich podskoczkowatymi (Sminthuridae), Entomobryidae i łuśniczkowatymi (Isotomidae). Osobniki dorosłe nie zjadają pewnych rodzajów zdobyczy typowej dla młodych: drobnonogów, stonogowatych, Oniscomorpha i łuśniczkowatych. Traszki polują bowiem selektywnie, a z wiekiem zwiększa się predylekcja do większej zdobyczy. Odnotowano natomiast kanibalizm w formie oofagii – to zjawisko występuje pospolicie[2].
Naturalnych wrogów traszki karpackiej poznano bardzo słabo[2]. Nie wiadomo, jaki wpływ wywierają oni na jej populację. Do zwierząt polujących na traszkę karpacką zaliczają się ssaki drapieżne, jak choćby lis, tchórz, kuna, łasica pospolita; owadożerne, jak rzęsorek rzeczek czy ryjówki; ptaki szponiaste, jak myszołów czy orlik krzykliwy, a nawet wróblowe z rodzinny krukowatych, jak gawron, wrona siwa. W wodzie atakują je także pijawki[3].
Larwom prowadzącym wodny tryb życia zagrażają pijawki, larwy chrząszczy i ważek[3]. Problem mogą stanowić też drapieżne ryby[1].
W Europie Środkowej traszka karpacka posiada najmniejsze zasoby ze wszystkich traszek[11]. Pomimo tego gatunek występuje pospolicie, a miejscami nawet obficie[1]. W ukraińskich Karpatach spotyka się miejsca, gdzie traszka karpacka wyprzedza liczebnością krewniaczki, o zagęszczeniu 20-80 osobników na 100 m brzegu bądź 18-20 na m²[2]. Jednakże jej całkowita liczebność maleje. Wśród przyczyn spadku liczby niektórych populacji podaje się utratę środowiska naturalnego z uwagi na pozyskanie drewna i rozwój infrastruktury, zatrucie ściekami komunalnymi oraz wprowadzenie przez człowieka drapieżnych ryb. Innym zagraża odłów w celach naukowych, edukacyjnych bądź hodowlanych jako zwierzęcia domowego[1]. Niekorzystny wpływ odgrywa także wzrost intensywności gospodarki, zwłaszcza na terenach górskich. Babik wymienia tu asfaltowanie dróg leśnych i polnych. Powoduje to zmniejszenie ilości miejsc rozrodu (z drugiej strony liczne takie miejsca zostały wytworzone ręką ludzką, więc całkowita rezygnacja z działalności na tych terenach również wpłynęłaby na traszkę karpacką niekorzystnie)[3]. Z kolei zarodki i larwy dojrzewające w wypełnionych wodą koleinach cechuje bardzo duża śmiertelność[2]. Na obszarach sympatrycznego występowania traszki zwyczajnej (której zasięg rośnie z uwagi na deforestację) oba gatunki krzyżują się[1] bardzo często[10].
Babiuk zwraca uwagę na trudności w oszacowaniu liczebności zwierzęcia. Jako powód podaje rozród zwierzęcia w małych, licznych zbiornikach wodnych. W takim niewielkim zbiorniku zmieścić się może nawet kilkadziesiąt osobników, nie ma natomiast możliwości odwiedzenia ich wszystkich i zinwentaryzowania. W Polsce żyje prawdopodobnie kilkadziesiąt tysięcy osobników[3].
W 2004 International Union for Conservation of Nature (Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody) przyznała jej status gatunku najmniejszej troski (LC – Least Concern). IUCN uzasadnia tę decyzję szerokim zasięgiem występowania zwierzęcia, prawdopodobnie znaczną populacją, która nie zmniejsza się gwałtownie, a także różnorodnością siedlisk. W przeszłości jedynym krajem, na obszarze którego traszka karpacka podlegała ochronie prawnej, była Polska (prawodawstwo krajowe gwarantowało i gwarantuje ochronę całkowitą tego gatunku[8][12]). Ten stan rzeczy zmieniło objęcie gatunku załącznikiem II konwencji berneńskiej[1]. Obejmują go również załączniki II i IV dyrektywy siedliskowej. Wymienia go Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce (LC), Polska czerwona księga zwierząt (LC), Lista dla Karpat (EN)[3], Czerwona księga Ukrainy, a wcześniej ZSRR[1], w przeciwieństwie co CITES[2].
Zasięg występowania gatunku obejmuje liczne tereny chronione[1]. Na terenie Polski są to Babiogórski Park Narodowy, Bieszczadzki Park Narodowy Gorczański Park Narodowy, Magurski Park Narodowy, Pieniński Park Narodowy, Tatrzański Park Narodowy. We wszystkich wymienionych parkach narodowych na terenie Polski płaz występuje licznie. Oprócz nich spotyka się go też na terenie niektórych parków krajobrazowych i rezerwatów przyrody. Poza tym siedliska i populacje gatunku znajdujące się w obrębie obszarów siedliskowych Natura 2000 stanowią ich przedmiot ochrony[3].
Sirenoidea Salamandroidea Traszka karpacka (Lissotriton montandoni) – gatunek płaza ogoniastego z rodziny salamandrowatych. Zamieszkuje Karpaty i wschodnią część Sudetów. Prowadzi lądowy tryb życia, rozmnażając się w wodzie, często w niewielkich, istniejących tylko okresowo zbiornikach wodnych.Składane są w nich jaja, z których wylęgają się kijanki. Podobnie jak dorosłe traszki, prowadzą one drapieżny tryb życia. W drugiej połowie lipca powstają dorosłe osobniki. Jest to gatunek o niewielkich zasobach w Europie Środkowej, na Ukrainie osiąga niekiedy znaczne zagęszczenie. Radzi sobie w siedliskach antropogenicznych. IUCN uznaje ją za gatunek najmniejszej troski.
O tritão-dos-cárpatos (Lissotriton montandoni) é uma espécie de anfíbio caudado pertencente à família Salamandridae.
Pode ser encontrada nos seguintes países: República Checa, Alemanha, Polónia, Roménia, Eslováquia e Ucrânia.
Os seus habitats naturais são: florestas temperadas, rios, rios intermitentes, marismas de água doce, marismas intermitentes de água doce, terras aráveis, pastagens, jardins rurais e lagoas.
Esta espécie está ameaçada por perda de habitat.
O tritão-dos-cárpatos (Lissotriton montandoni) é uma espécie de anfíbio caudado pertencente à família Salamandridae.
Pode ser encontrada nos seguintes países: República Checa, Alemanha, Polónia, Roménia, Eslováquia e Ucrânia.
Os seus habitats naturais são: florestas temperadas, rios, rios intermitentes, marismas de água doce, marismas intermitentes de água doce, terras aráveis, pastagens, jardins rurais e lagoas.
Esta espécie está ameaçada por perda de habitat.
Mlok karpatský (Lissotriton montandoni, stašie: Triturus montandoni) je druh mloka z čeľade salamandrovité. Patrí medzi Karpatsko-sudetský endemit. Žije v Karpatoch (Rumunsko, Ukrajina, Poľsko, Slovensko – Malá a Veľká Fatra) a mimo Karpát v severovýchodnom Česku.
Vyskytuje sa najmä vo vyšších polohách v ihličnatých a bukových biotopoch. Obýva malé vodné plochy ako mláky, jazierka, tajchy a mokrade. Je ohrozovaný stratou biotopu. Na Slovensku má stupeň ohrozenia – zraniteľný.[2]
Commons ponúka multimediálne súbory na tému Mlok karpatský
Wikidruhy ponúkajú informácie na tému Mlok karpatský
Mlok karpatský (Lissotriton montandoni, stašie: Triturus montandoni) je druh mloka z čeľade salamandrovité. Patrí medzi Karpatsko-sudetský endemit. Žije v Karpatoch (Rumunsko, Ukrajina, Poľsko, Slovensko – Malá a Veľká Fatra) a mimo Karpát v severovýchodnom Česku.
Vyskytuje sa najmä vo vyšších polohách v ihličnatých a bukových biotopoch. Obýva malé vodné plochy ako mláky, jazierka, tajchy a mokrade. Je ohrozovaný stratou biotopu. Na Slovensku má stupeň ohrozenia – zraniteľný.
Karpatsalamander (Lissotriton montandoni) är ett stjärtgroddjur i familjen salamandrar. Arten har även kallats Triturus montandoni.
Karpatsalamandern är en liten salamander med variabel färgteckning; ovansidan kan vara allt från rödorange till mörkbrun, nästan svart. Ryggen har en ljus mittstrimma, och ryggen och sidorna har mörkare fläckar i olika storlek. Buken är omönstrad och klargul. Hanens kloak är svart, medan honans är gul.[2]
Karpatsalamandern finns i östra Karpaterna och Tatrabergen i Rumänien, västra Ukraina, södra Polen, norra Slovakien och nordöstra Tjeckien.[2] Den har införts i Bayrischen Wald i Bayern.[1]
Arten förekommer på höjder från 200 till 2 000 m i fuktiga barr-, bland- och lövskogar, skogsbrun och på ängar.[1] För lek och larvutveckling duger alla slags stillastående eller långsamflytande vattensamlingar, permanenta eller temporära. Den har till och med ynglat i vattenfyllda hjulspår. Den föredrar dock vattensamlingar som skyddas av vegetation.[2] Den förekommer även i förorenat vatten.[1]
Karpatsalamandern sover vintersömn från slutet av oktober till slutet av mars eller april. På högre höjd kan vintersömnen vara ända till maj eller början av juni.[2]
Den lever av leddjur som insekter och spindeldjur, samt kräftdjur och mollusker. De unga, nyförvandlade individerna tar endast byte på land, som mjukskaliga leddjur (exempelvis hoppstjärtar, spindlar, klokrypare), medan äldre individer även tar större och mer blandat byte (till exempel fjärilar och deras larver, tvåvingar, skalbaggar, myror och mollusker).[2]
Lek och larvutveckling sker i vatten under maj till juni, beroende på höjden över havet. Efter en parningsdans avsätter hanen en spermatofor, som honan tar upp med sin kloak. Äggen kläcks efter 10 till 15 dagar, undantagsvis upp till 30, medan larverna förvandlas efter 70 till 90 dagar. Larverna lever främst på små kräftdjur, men kan även ta småinsekter.[2]
Karpatsalamandern är klassad som livskraftig ("LC"). Den är dock på nedåtgående bland annat på grund av strukturförändringar av biotoperna (vattenregleringar, skogsbruk) samt utsättning av rovfisk. Den är fridlyst i Polen, och rödlistad i Ukraina och Ryssland.[1]
Wikimedia Commons har media som rör Karpatsalamander.
Karpatsalamander (Lissotriton montandoni) är ett stjärtgroddjur i familjen salamandrar. Arten har även kallats Triturus montandoni.
Тритон карпатський — ендемік Карпат. Водиться у гірській та передгірній частинах цього регіону. Заселяє різноманітні водойми — калюжі і канави, заводі гірських потоків, криниці, болота, високогірні озера. Поширення пов'язане із широколистяними, ялиново-смерековими лісами, криволіссям, гірськими луками — полонинами, хоча часто трапляється і в субальпійському поясі (на полонинах).
В Україні відомий з ранньоплейстоценових покладів.
Поширення в Україні обмежене Карпатами: ці амфібії трапляються у Чернівецькій, Івано-Франківській, Львівській та Закарпатській областях. Західна межа в Українських Карпатах проходить трохи західніше м. Ужгорода, на півночі та північному заході — Старосамбірським, Яворівським районами Львівської області, на сході — Косівським районом Івано-Франківської області, на півдні Хустським, Тячівським, Рахівським (Закарпатська область), Верховинським (Івано-Франківська область) та Вижницьким (Чернівецька область) районами.
Вертикальне поширення пов'язано з висотами 400—500 до 900 м, і, хоча може траплятися нижче (150—250 м), усе ж віддає перевагу висотам 350—800 м. Порівняння зовнішньоморфологічних ознак карпатських тритонів не показало істотних відмін між тритонами з вибірок, узятих на різній висоті над рівнем моря за винятком довжини тіла. Так, представники цього виду, що живуть на більших висотах, характеризуються більшими розмірами тіла порівняно з мешканцями низькогір'їв: самці близько 39,2 мм, самиці — 43,7 мм на полонині Петрос (1900 м), і самці близько 36,2 мм, самиці — 41,3 мм в околицях с. Лумшори (150—250 м).
У Закарпатті чисельність цього виду тритонів досить висока, і коливається у сезон розмноження від 20 до 80 особин на 100 м берегової лінії. В Івано-Франківській та Львівській областях чисельність дорослих особин карпатського тритона у сезон розмноження досягає 18-20 ос./м² і 200 відкладених ікринок. За іншими даними, цей показник для L. montandoni у Львівській області сягає близько 143 ос./10 м² водойми. Приблизно такі самі результати (15-25 ос./м²) були одержані і в іншому дослідженні цього виду.
У Карпатському біосферному заповіднику карпатський тритон також відзначається як вид, що характеризується високою чисельністю. З переходом до наземного способу життя тритони розосереджуються по своїх біотопах, і їхня чисельність на маршрутних обліках знижується до 8-10 особин (на 100 м маршруту).
У Чернівецькій та Івано-Франківській областях чисельність карпатського тритона дещо нижче: вона коливається від 4,6 ос./м² площі водойм у районі масиву Скибівські Горгани у Карпатському національному парку, хоча на низькогір'ях Покутсько-Буковинських Карпат національного парку «Вижницький» вона значно вища й досягає 19,6 ос./м². Цікаво, що тут відмічається зниження чисельності цих тритонів в південно-західному напрямку, що найвірогідніше пов'язано зі зменшенням кількості придатних для нересту водойм у зв'язку із підвищенням лісистості території.
Співвідношення статей у Карпатах близьке до 1 : 1 (47% самців і 53% самиць). Приблизно такі ж самі дані (58% самиць) були одержані в іншому дослідженні 50 ділянок у Львівській, Івано-Франківській та Закарпатській областях.
Довжина тіла з хвостом у самців карпатського тритона близько 74 мм, самиць — 83 мм. Лемешеві зуби у передній частині у вигляді двох рівнобіжних ліній, які розходяться дистально. Тіло у поперечному розрізі квадратно-округле, поверхня шкіри на водному етапі життя гладка, на суші — дрібнозерниста.
Забарвлення доволі мінливе, але частіше у ньому наявні жовтувато-оливкові та коричнево-оранжеві тони (самиці дещо світліші), уздовж спини проходить світла смуга, на боках тіла темні плями та крапки, черевце жовте або однотонно-помаранчеве до червоного, без плям.
У шлюбний період у самців забарвлення верхньої частини хвоста темніше, на нижній частині ясно-блакитна смуга, задні лапи та клоакальні губи майже чорні (в самиць жовті). На відміну від багатьох інших видів тритонів спинний гребінь не розвивається, однак у самців хвіст закінчується добре помітним (5-8 мм) нитковидним відростком, довжина якого при переході до наземного способу життя різко зменшується (приблизно до 1 мм).
Диплоїдний набір представлений 24 двоплечими хромосомами, 2n = 24, NF = 48. Генетичне дослідження карпатського тритона показало доволі високий рівень їхньої гетерозиготності порівняно з іншими тритонами Карпат. Так, для L. montandoni зі Східних Карпат Hexp було 0,113-0,117, а в гребінчастого, звичайного та альпійського тритонів цей показник коливався від 0,00 до 0,109. Хоча L. montandoni за даними морфології та поведінки близький до L. helveticus, однак розрахунок генетичної дистанції вказав на більшу близькість до нього L. vulgaris. Про це також свідчив аналіз хромосом типу лампових щіток обох видів.
В Українських Карпатах зона контакту L. montandoni і L. vulgaris доволі вузька — серед проаналізованих 108 особин з Прикарпаття (зовнішня морфологія та аналіз кількості ядерної ДНК) лише одна самиця характеризувалася проміжними даними. Хоча інші дослідження на Закарпатті дозволили також виявити гібридні особини, однак діагностика таких тварин за даними морфології не завжди підтверджувалася результатами генетичного аналізу.
Разом з тим у деяких регіонах Західної Європи, де обидва види займають ті ж самі місця для розмноження, гібридні особини можуть складати до 60% чисельності популяції.
Початок весняної активності переважно залежить від висоти розташування місць пробування над рівнем моря та конкретних погодних умов, але у більш низовинних районах найчастіше припадає на березень-квітень, вище у горах — на травень чи навіть початок червня. Після пробудження від зимової сплячки тритони переміщуються до водойм, де проводять всю весну та початок літа. Залишаються активними приблизно по жовтень — листопад, після чого йдуть на зимівлю.
Тритони цього виду досить витривалі проти дії низьких температур, і їх знаходили на місцях нересту навесні з температурою води, близької до 0-4°С. У Прикарпатті мінімальна температура води, при якій відзначається активність тритонів, становила 2 °C, повітря — 7 °C.При дослідженні хімічних характеристик води встановлено, що її рН коливалась в межах 6,0-9,8, твердість (мекв./л) 0,3-5,7, лужність (мекв./л) 0,1-3,2.
У сезон розмноження карпатські тритони заселяють різні за площею водойми зі стоячою чи напівпроточною водою (як великі постійні, так і дрібні тимчасові), хоча при цьому частіше віддають перевагу останнім. Неодноразово відзначали випадки, коли для розмноження використовували водойми, утворювані у коліях автомобільних доріг.
Відкладенню ікри передують шлюбні ігри (специфіка поведінки при цьому, загалом, схожа із звичайним тритоном). Ікра (30-100, максимум до 250) розміщується самицею по декілька штук (2-5) на листі підводних рослин. Тривалість ембріонального розвитку пов'язана з температурою води і звичайно проходить за два тижні, хоча у холодні періоди може розтягуватись до одного місяця.
Розміри личинок збільшуються від 6-7 мм при вилупленні, до 26-35 мм перед метаморфозом. Колір тіла личинки спершу світло-жовтуватий, на спині видно чотири темні поздовжні смуги, потім починають переважати зеленкувато-брунатні тони з дрібними темними цяточками зверху. Личинкова стадія триває до 3 місяців, хоча інколи личинки не встигають пройти метаморфоз протягом теплого сезону і вимушені зимувати. Статевозрілості, найбільш вірогідно, набувають на третій рік життя.
У водний період (сезон розмноження) відзначалася денна активність, у наземний (по закінченні нересту) — присмерково-нічна. У червні — на початку серпня карпатські тритони полишають водойми. Сховищами в цей період служать купи листя, лежачі дерева, підстилка з моху, корчі.
Зимівля відбувається на суші в лісовій підстилці, в норах, порожнинах під каменями, у трухлявих пнях та під стовбурами повалених дерев, хоча окремі особини можуть зимувати у воді. Відомі знахідки зимувальних скупчень тритона карпатського до 250 особин.
Порівняння специфіки шлюбної поведінки карпатського та звичайного тритонів показало, що незважаючи на відмінності зовнішньоморфологічних ознак, у поведінці самців обох видів є чимало спільного, й відміни, в основному, стосуються лише відносної частоти та тривалості рухів хвоста. Разом з тим, коли в такі дослідження долучалася більша кількість видів тритонів (M. alpestris, L. helveticus, L. vulgaris, T. boscai), то виявлялося, що незважаючи на загальну схожість, карпатський тритон має більше однакових елементів поведінки не з звичайним, а з нитконосним (L. helveticus) тритоном. Така близькість у поведінці розглядається як збереження предкового стану поведінки в карпатського та нитконосного тритонів.
У лабораторних умовах було проведено дослідження ефективності ізолюючих механізмів на рівні дії хеморецепторів у L. montandoni та L. vulgaris (Румунія, усі з алопатричних популяцій), а також у L. helveticus (Швейцарія). Тварин вміщували у тунель або V-подібний лабіринт. Самцям L. montandoni пропонували вибирати самиць (L. montandoni, L. helveticus або L. vulgaris), а самцям L. helveticus — самиць L. helveticus або L. montandoni. Експеримент дозволив дійти висновку, що попри те, що хімічна комунікація значною мірою включена у статеву поведінку, вона не є достатньо ефективним засобом ідентифікації самцями потенційного партнера. Останнє, очевидно, також є однією з причин існування гібридів у природі (Cogalniceanu, 1992).
Під час водного періоду життя у живленні карпатських тритонів переважають личинки комах різних видів, особливо товкунів (Chironomidae, можуть перевищувати 80% трапляння). Інші види безхребетних представлені значно меншими кількостями (дафнії, личинки пливців, двокрильців, обиденок). У раціоні на суші усе більшої питомої ваги починають набирати дорослі форми різних видів, у першу чергу мурашок (до 30%), двокрильців, жуків, дощових червів, плівкокрильців тощо.
Вид занесено до Червоної книги України (категорія «вразливі види»), а також до Додатку II «Конвенції з охорони дикої флори і фауни та природного середовища існування в Європі» (категорія «види, що підлягають особливій охороні») та до Червоного списку хребетних Міжнародного союзу охорони природи (МСОП).
Вважається що чисельність карпатського та альпійського тритонів в окремих районах Карпат починаючи з 1948 року знизилася вдвічі. Встановлено пряму залежність чисельності тритона карпатського від технологічних особливостей експлуатації лісу. Так, трелювання деревини гусеничними тракторами призводило до знищення тварин і їх сховищ.
Формування посеред доріг тимчасових водойм, які привабливі для розмноження тритонів, призводить до загибелі дорослих особин, личинок та їхніх кладок під колесами автотранспорту. Альтернативою є застосування підвісних канатних лісотранспортерів.
Неодноразові випадки загибелі карпатських тритонів відзначалися під час різкого падіння весняних температур (у високогір'ї). На думку деяких вчених, вид перебуває в критичному стані.
Це незавершена стаття з герпетології.
Це незавершена стаття про організм, що занесений до Червоної книги.The Carpathian Newt (Lissotriton montandoni) là một loài kỳ giông thuộc họ Salamandridae. Loài này có ở Cộng hòa Séc, Ba Lan, România, Slovakia, và Ukraina. Môi trường sống tự nhiên của chúng là rừng ôn đới, sông ngòi, sông có nước theo mùa, đầm nước ngọt, đầm nước ngọt có nước theo mùa, đất canh tác, vùng đồng cỏ, vườn nông thôn, và ao. Chúng hiện đang bị đe dọa vì mất môi trường sống.
Bài viết Bộ Có đuôi này vẫn còn sơ khai. Bạn có thể giúp Wikipedia bằng cách mở rộng nội dung để bài được hoàn chỉnh hơn. The Carpathian Newt (Lissotriton montandoni) là một loài kỳ giông thuộc họ Salamandridae. Loài này có ở Cộng hòa Séc, Ba Lan, România, Slovakia, và Ukraina. Môi trường sống tự nhiên của chúng là rừng ôn đới, sông ngòi, sông có nước theo mùa, đầm nước ngọt, đầm nước ngọt có nước theo mùa, đất canh tác, vùng đồng cỏ, vườn nông thôn, và ao. Chúng hiện đang bị đe dọa vì mất môi trường sống.
Lissotriton montandoni Boulenger, 1860
Синонимы
Карпа́тский трито́н[2][3] (лат. Lissotriton montandoni) — вид тритонов из рода Lissotriton отряда хвостатых земноводных. От схожих видов можно отличить по отсутствию спинного гребня. Подвидов не выделяют.
Распространён в украинских Карпатах и прилежащих горах (Восточные Судеты). Редко встречается в Чехии, Германии, Польше, Румынии и Словакии.[4]
Длина тела включая хвост до 10 см, чаще около 8 см. Хвост составляет половину общей длины тела. В течение водной фазы кожа гладкая, во время пребывания на суше — мелкозернистая.[5] Спина и бока окрашены в тусклые оттенки коричневого и оливкового цвета, присутствует рисунок из чёрных пятен и светлых продольных полос, брюшко жёлтое или оранжевое без пятен. Спинной гребень не развивается даже в период размножения. Хвост самок заметно заострён, а хвост самцов заканчивается нитевидным выростом длиной около 1 см, который увеличивается в период размножения. У самцов карпатского тритона туловище в поперечном сечении имеет почти квадратную форму.[5]
Брачный период начинается в апреле. В зависимости от высоты местности над уровнем моря начало брачного периода может сдвигаться вплоть до июня. Самки откладывают до 200 икринок группами по несколько штук, заворачивая их в листья подводных растений. Выклев личинок происходит через две недели. Продолжительность метаморфоза составляет 2,5—3 месяца. Возможно неотеническое развитие.
Населяет преимущественно лесистые местности смешанного типа. В дневное время суток карпатский тритон проявляет сравнительно бо́льшую активность по сравнению с другими видами тритонов.[5] Питается дождевыми червями, пауками и мелкими насекомыми и ракообразными, личинками комаров. Для размножения выбирает лесные водоёмы, большие лужи, водные затоны по берегам горных рек. Зимует на суше в укромных местах (в норах, под камнями).
Карпатский тритон занесён в Красную книгу Украины и отнесён ко II категории (уязвимые виды).[6] Угрозу для существования вида представляет неконтролируемая вырубка лесов и отравление мест обитания ядохимикатами.
Карпа́тский трито́н (лат. Lissotriton montandoni) — вид тритонов из рода Lissotriton отряда хвостатых земноводных. От схожих видов можно отличить по отсутствию спинного гребня. Подвидов не выделяют.
