Acacia catechu, el catechu o cato, ye una especie de pequeñu árbol perteneciente a la familia de les fabacees.
Ye un pequeñu árbol d'hasta 6 metros d'altor con corteza rugosa, gruesa y sabor astrinxente. Les cañes tán dotaes d'escayos de color negru. Les fueyes son bipinnaes con 10-30 pares de foliolos lliniales. Les flores de color blancu amarellentáu y sesiles arrexuntense n'espigues axilares.
Ye un pequeñu árbol orixinal d'Indonesia, Malasia, Myanmar y mariña Malabar, tamién se naturalizó en Xamaica.
A. catechu contién derivaos de la dimetiltriptamina y glucósidos cianogénicos nes fueyes, les granes y la corteza, que la so ingestión puede suponer un riesgu pa la salú.[1]
Acacia catechu describióse por (Willd.) Wight & Arn. y espublizóse en Species Plantarum. Editio quarta 4(2): 1079. 1806.[2]
Acacia: nome xenéricu deriváu del griegu ακακία (akakia), que foi dau pol botánicu Griegu Pedanius Dioscorides (A.C. 40-90) pal árbol melecinal A. nilotica nel so llibru De Materia Medica.[3] El nome deriva de la pallabra griega, ακις (akis, escayos).[4]
catechu: epítetu deriváu de khair[5] n'Hindi, y kachu en Malayu, que foi llatinizáu en "catechu" na Taxonomía de Linneo.[6]
.
Esta páxina forma parte del wikiproyeutu Botánica, un esfuerciu collaborativu col fin d'ameyorar y organizar tolos conteníos rellacionaos con esti tema. Visita la páxina d'alderique del proyeutu pa collaborar y facer entrugues o suxerencies. Acacia catechu, el catechu o cato, ye una especie de pequeñu árbol perteneciente a la familia de les fabacees.
Acacia catechu (lat. Acacia catechu) - paxlakimilər fəsiləsinin akasiya cinsinə aid bitki növü.
Akasiya cinsinə aid növlər A. cornigera • A. covenyi • A. cowleana • A. craspedocarpa • A. crassicarpa • A. cultriformis • A. cuspidifolia • A. cuthbertsonii • A. cyclops • A. cyperophylla • A. daemon • A. deanei • A. decora • A. decurrens • A. delibrata • A. densispina • A. denticulosa • A. didyma • A. dolichostachya • A. drepanolobium • A. drummondii • A. elata • A. enterocarpa • A. erioloba • A. estrophiolata • A. etilis • A. euthycarpa • A. extensa • A. falcata • A. farinosa • A. ferruginea • A. filiciana • A. fimbriata • A. flagellaris • A. floribunda • A. furcatispina • A. gaumeri • A. genistifolia • A. georginae • A. glaucoptera • A. grasbyi • A. greggii • A. gunnii • A. harpophylla • A. hemiteles • A. heterophylla • A. holosericea • A. horrida • A. howittii • A. imbricata • A. flexifolia • A. implexa • A. inaequilatera • A. jacquemontii • A. jurema • A. karroo • A. kempeana • A. kingiana • A. koa • A. koaia • A. laeta • A. lanigera • A. leprosa • A. leprosa • A. ligulata • A. lineata • A. lingulata • A. longifolia • A. maidenii • A. maitlandii • A. mangium • A. manubensis • A. mathuataensis • A. mearnsii • A. meiantha • A. melanoxylon • A. mellifera • A. mitchellii • A. moggii • A. moirii • A. montana • A. montis-usti • A. murrayana • A. myrtifolia • A. neriifolia • A. nigricans • A. nilotica • A. obtusifolia • A. ochracea • A. oerfota • A. origena • A. oxycedrus • A. papyrocarpa • A. paradoxa • A. parramattensis • A. pendula • A. penninervis • A. pennivenia • A. permixta • A. pervillei • A. phlebophylla • A. plicata • A. plumosa • A. podalyriifolia • A. polyacantha • A. prasinata • A. pravissima • A. prominens • A. pruinocarpa • A. pseudonigrescens • A. pulchella • A. purpurea • A. pycnantha • A. pyrifolia • A. quadrimarginea • A. restiacea • A. retinodes • A. rigens • A. rigidula 
İkiləpəlilər ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. Acacia catechu (lat. Acacia catechu) - paxlakimilər fəsiləsinin akasiya cinsinə aid bitki növü.
Ar gwez-kachou (Acacia catechu) zo gwez eus kerentiad ar Fabaceae a orin eus Azia hag a gaver eus ar Pakistan betek Indonezia. Gallout a reont kreskiñ betek 15 metr uhelder. En India ez eus bet anavezet tri seurtad: Acacia catechu, Acacia catechuoides hag Acacia sundra. Kavet e vez ar gwez-kachou e meteier etre 0 ha 1 500 m, gant ur wrez keitat etre 32° ha 39 °C, ha glaveier keitat etre 500 ha 2000 mm.
Kalz a givij hag a flavonoidoù a gaver e koad ar gwez-se.
Dizeil e vez A. catechu e-pad ur pennadig e-pad ar c'houlz-amzer tomm. E norzh India e kollont o deil war-dro miz C'hwevrer. Delioù nevez a vount adalek diwezh miz Ebrel pe e miz Mae. Diwan a ra ar bleuñv er memes koulz hag an deil nevez. E bleuñv e chom ar gwez betek miz Gouere pe miz Eost.
Kreskiñ a ra buan ar c'hlor. Degouezh a reont en o ment e miz Gwengolo pe e miz Here.Treiñ a ra o liv eus glas da glas-arruz ha goude se da c'hell. Azviñ a reont adalek diwezh miz Du betek deroù miz Genver. Kouezhañ a ra ar c'hlor nepell goude bezañ azvet. Kregiñ a ra e miz Genver hag e kendalc'h er mizioù goude. Lod eus ar c'hlor a chom er gwez betek miz Here goude, d'ar c'houlz-se avat eo aet an had da fall abalamour d'an amprevaned. Kaset e vez an had gant an avel hag e tiwanont pa zistro ar monson.
Gounezet e vez ar gwez-kachou evit o c'hoad ruz-teñval. Produet e vez war-dro 6000-9000 tonenn bep bloaz, en India dreist-holl (gant ur produadur bihanoc'h e Pakistan, Bangladesh, Myanmar hag e Thailand. Ar Pakistan eo an enporzhier pennañ[1].
Diwar ar c'hoad e vez fardet ul livadur gell arruz, a vez implijet evit kivijañ ar c'hroc'henoù. Implijet e veze ivez gwezhall evit kachouañ gouelioù ar bigi, da lâret eo o intrañ gant an danvez-se evit o gwareziñ a-enep an amzer hag al louedadur.
Ar c'hivij tennet eus ar gwez-kachou zo implijet en India abaoe deroù an istor. Ur skrivagner europat a venegas A. catechu evit ar wezh kentañ e 1514. Ober a rae ‘cacho’ anezhañ ha disklêriañ a rae e veze ezporzhiet eus Cambay da Valaka[2]. Implijet eo en Europa adalek ar XVIIvet kantved. Adalek deroù an XIXvet kantved e veze implijet kalz e Bro-C'hall hag en doa un dalvoudegezh ekonomikel bras a-walc'h. Ar c'hentañ kementadoù kivij a zegouezhas en Europa a oa bet adezporzhiet eus Bro-Japan hag a veze anvet ‘terra japonica’ rak krediñ a raed e oa ur seurt douar pe ur maenad.
Implijet e vez evit pareañ an tanavenn, ar paz, ar bronkezfo hag ar c'hudennoù ezmoriñ. En India e vez chaoket an delioù evit terriñ an naon.
E-men kavout gwez-kachou er bed. Kavout a reer anvioù all er skridoù skiantel.
Ar gwez-kachou (Acacia catechu) zo gwez eus kerentiad ar Fabaceae a orin eus Azia hag a gaver eus ar Pakistan betek Indonezia. Gallout a reont kreskiñ betek 15 metr uhelder. En India ez eus bet anavezet tri seurtad: Acacia catechu, Acacia catechuoides hag Acacia sundra. Kavet e vez ar gwez-kachou e meteier etre 0 ha 1 500 m, gant ur wrez keitat etre 32° ha 39 °C, ha glaveier keitat etre 500 ha 2000 mm.
Die Gerber-Akazie (Senegalia catechu (L. f.) P.J.H.Hurter & Mabb., Syn.: Acacia catechu (L. f.) Willd., Acacia wallichiana DC., Mimosa catechu L. f.), manchmal auch Katechu-Akazie oder nur Katechu genannt, ist eine in Süd- und Südostasien beheimatete Art der Gattung der Akazien (Acacia).
Die Gerber-Akazie ist ein laubabwerfender Baum, der Wuchshöhen zwischen 6 und 10 Meter erreicht. Die Borke ist brüchig und reißt in flächige Streifen auf. Die Zweige besitzen eine flaumig behaarte Rinde und tragen häufig ein paar hakenförmige Dornen unterhalb der Nebenblätter.
Beispielsweise im nördlichen Indien fallen die Laubblätter etwa im Februar ab. Während der heißen Jahreszeit ist der Baum ohne Laubblätter. Gegen Ende April oder im Mai werden neue Laubblätter gebildet. Die Laubblätter sind in Blattstiel und Blattspreite gegliedert. An der Basis des Blattstiels befinden sich Drüsen. In der doppelt paarig gefiederte Blattspreite sitzen an der zottig behaarten Blattspindel (Rhachis) 10 bis 30 Paare an Fiedern erster Ordnung mit jeweils 20 bis 50 Fiederblättchen. Die bewimperten Fiederblättchen sind bei einer Länge von 2 bis 6 Millimeter und einer Breite von 1 bis 1,5 Millimeter linealisch.
In den Blattachseln stehen jeweils eine bis vier 2,5 bis 10 Zentimeter lange ährige Blütenstände. Die zwittrigen Blüten sind gelb bis weiß mit doppelter Blütenhülle. Der Kelch ist glockenförmig und 1,2 bis 1,5 Zentimeter groß. Die Kelchzähne sind deltoid und behaart. Die spärlich flaumig behaarten Kronblätter sind bei einer Länge von etwa 2,5 Zentimeter lanzettförmig oder verkehrt-lanzettlich. Die Staubblätter sind zahlreich. Der Fruchtknoten misst etwa 1 Millimeter und ist drüsig.
Die Fruchtstiele sind 3 bis 7 Millimeter langen. Die braun glänzenden Hülsenfrüchte sind bei einer Länge von 12 bis 15 Zentimeter sowie einer Breite von 1 bis 1,8 Zentimeter riemenförmig und relativ flach. Die Früchte reißen nach der Fruchtreife auf und enthalten drei und zehn Samen. In China reifen die Früchte zwischen September und dem darauf folgenden Januar.
Die Chromosomenzahl beträgt 2n = 26.
Natürliche Vorkommen finden sich in der Provinz Yunnan in der Volksrepublik China, in Bangladesch, Bhutan, Indien, Myanmar, Nepal, Pakistan, Sri Lanka und Thailand. Da sich die Art in Kultur befindet existieren jedoch auch neophytische Vorkommen zum Beispiel auf Java.
Die Samen enthalten einen wasserlöslichen Schleim mit hohem Proteingehalt, der vom Menschen verzehrt werden kann. Die Blätter gelten als gutes Futtermittel und werden vor allem an Ziegen verfüttert. Das Holz ist ein gutes Brennholz, dass auch geköhlert wird. Auch als Bauholz ist das Holz gut geeignet.
Ein aus dem Hartholz gewonnenes tanninhaltiges Harz, das Catechu oder Cutch genannt wird findet in der Gerberei und beim Färben Verwendung. Aus der Rinde kann Gummi arabicum gewonnen werden.
Kristallines Catechu, Cutch das dann Khersal genannt wird, wird zur medizinischen Behandlung von Halsleiden verwendet.
Der Wirkstoff der Gerber-Akazie soll ein starkes Adstringens sein, das bei chronischem Durchfall, Ruhr und Kolitis sowie bei Leukorrhoe helfen sowie könne es als Mundwasser bei Stomatitis (Entzündung der Mundschleimhaut), Gingivitis (Entzündung des Zahnfleisches), Pharyngitis (Entzündung des Rachens) und Laryngitis (Entzündung des Kehlkopfs) verwendet werden. Dazu soll das Kernholz getrocknet werden.[1]
Die Gerber-Akazie (Senegalia catechu (L. f.) P.J.H.Hurter & Mabb., Syn.: Acacia catechu (L. f.) Willd., Acacia wallichiana DC., Mimosa catechu L. f.), manchmal auch Katechu-Akazie oder nur Katechu genannt, ist eine in Süd- und Südostasien beheimatete Art der Gattung der Akazien (Acacia).
वैज्ञानिक नाम एकासिया क्याटेचु (Acacia catechu Willd.)बाट चिनिने खयर बहूउपयोगि वनस्पति हो। यसबाट निकालिने रसायनलाई नेपालीमा कत्था भनिन्छ। यो मसला र औषधि दुवै रूपमा प्रयोग हुन्छ।
खयरको बोट नेपालको मधेश , तराई र पहाडी दुनहरूको नदीका किनारामा पाइन्छ। यसलाई नतिउष्ण जलवायुका स्थान उपयुक्त हुन्छ| खयर एक मझौला कदको रुख हो। साधारण विरुवाको गोलाइ ०.६ देखि ०.९ मीटर र अग्लाई २.४८ देखि ३.२ मि. सम्म हुन्छ। तर अनुकुल वातावरणमा यसको फेदको गोलाइ १.५ मीटर र ६ मीटरसम्म अग्ला हुन्छन्। हरेक आँख्लाबाट एकवटा संयुक्त पात निस्केको हुन्छ। अण्डावृत आकार भएका स–साना १ मिलिमिटर चौडाई र ३ मिलिमिटर लम्बाई भएका कुड्के पातहरू २० देखि ५० जोडीसम्म पल्हाएका हुन्छन्। कुड्के पातहरू र काण्डलाई मसिना झुसले ढाकेको हुन्छ। फूलको रङ्ग पहेंलो र एउटै डाँठमा धेरै फुलेका हुन्छन्। यो विरुवाको बोक्रा गाढा खैरो रंगको र भित्री काठको रङ्ग रातो हुन्छ।
२०–३० वर्ष पुरानो अन्दाजी ०.६ मी. गोलाइ भएको रुख काट्न लायकको हुन्छ। खयरको गुण यसको वर्ष र मोटाईमा भर पर्दछ। सबैभन्दा पहिले रुख ढालिन्छ र ०.६ देखि ०.९ मी. लम्बाई पारी टुक्रा टुक्रा गरी काटिन्छ। बोक्रा झिकेर फालिन्छ। काठको भित्री भागको रङ्ग रातो हुन्छ। यसलाई अन्दाजी २.५ स्क्वायर सेन्टीमिटर साईजमा सानो सानो टुक्रा गरी काटिन्छ। यी टुक्राहरू माटोको भाँडामा १२ घण्टासम्म् पानीसँग उमालिन्छ। बाक्लो झोल भएपछि काठको बाकसमा खन्याई चिसो पारिन्छ। यसरी खयर वा कथ्था तयार गरिन्छ। काठको तौलमा औसत ३–१० % सम्म खयर उत्पादन हुन सक्दछ।
आयुर्वेदिक पद्धति अनुसार खयर अनेक रोगहरूमा उपयोग गरिन्छ। पाचन शक्ति बढाउन र अतिसारलाई निकै फाईदा गर्दछ। घाउ , खटिरा , बाथ तथा मर्केको जोर्नीहरूमा लेप लगाउन पनि यसलाई प्रयोग गरिन्छ।
खयरको फुल
खयरको पात
खयरको फुल /पात
खयर
वैज्ञानिक नाम एकासिया क्याटेचु (Acacia catechu Willd.)बाट चिनिने खयर बहूउपयोगि वनस्पति हो। यसबाट निकालिने रसायनलाई नेपालीमा कत्था भनिन्छ। यो मसला र औषधि दुवै रूपमा प्रयोग हुन्छ।
खयरको बोट नेपालको मधेश , तराई र पहाडी दुनहरूको नदीका किनारामा पाइन्छ। यसलाई नतिउष्ण जलवायुका स्थान उपयुक्त हुन्छ| खयर एक मझौला कदको रुख हो। साधारण विरुवाको गोलाइ ०.६ देखि ०.९ मीटर र अग्लाई २.४८ देखि ३.२ मि. सम्म हुन्छ। तर अनुकुल वातावरणमा यसको फेदको गोलाइ १.५ मीटर र ६ मीटरसम्म अग्ला हुन्छन्। हरेक आँख्लाबाट एकवटा संयुक्त पात निस्केको हुन्छ। अण्डावृत आकार भएका स–साना १ मिलिमिटर चौडाई र ३ मिलिमिटर लम्बाई भएका कुड्के पातहरू २० देखि ५० जोडीसम्म पल्हाएका हुन्छन्। कुड्के पातहरू र काण्डलाई मसिना झुसले ढाकेको हुन्छ। फूलको रङ्ग पहेंलो र एउटै डाँठमा धेरै फुलेका हुन्छन्। यो विरुवाको बोक्रा गाढा खैरो रंगको र भित्री काठको रङ्ग रातो हुन्छ।
२०–३० वर्ष पुरानो अन्दाजी ०.६ मी. गोलाइ भएको रुख काट्न लायकको हुन्छ। खयरको गुण यसको वर्ष र मोटाईमा भर पर्दछ। सबैभन्दा पहिले रुख ढालिन्छ र ०.६ देखि ०.९ मी. लम्बाई पारी टुक्रा टुक्रा गरी काटिन्छ। बोक्रा झिकेर फालिन्छ। काठको भित्री भागको रङ्ग रातो हुन्छ। यसलाई अन्दाजी २.५ स्क्वायर सेन्टीमिटर साईजमा सानो सानो टुक्रा गरी काटिन्छ। यी टुक्राहरू माटोको भाँडामा १२ घण्टासम्म् पानीसँग उमालिन्छ। बाक्लो झोल भएपछि काठको बाकसमा खन्याई चिसो पारिन्छ। यसरी खयर वा कथ्था तयार गरिन्छ। काठको तौलमा औसत ३–१० % सम्म खयर उत्पादन हुन सक्दछ।
खैर (शास्त्रीय नाव: Acacia catechu, अकॅशिया कॅटिचू ; इंग्लिश: Black Catechu (ब्लॅक कॅटिचू), Mimosa catechu (मिमोसा कॅटिचू); संस्कृत खदिर) हा १५ मी. उंचीपर्यंत वाढणारा पानझडी, काटेरी वृक्ष आहे. चीन, आग्नेय आशिया, भारतीय उपखंड व हिंदी महासागराच्या परिघावरील भूभाग या प्रदेशांत हा निसर्गतः आढळतो. याच्यापासून काथ हा विड्याचा घटकपदार्थ बनवला जातो.
खैराचा आढळ प्रामुख्याने आशिया खंडातील भारत, चीन, पाकिस्तान, ब्रह्मदेश इत्यादी ठिकाणी असतो. या झाडाच्या कोवळ्या फांद्या िपगट रंगाच्या असतात. जून खोडाची साल करडी खरखरीत असते. पाने संयुक्त असून पिसासारखी दोन भागांत विभागलेली असतात. खैराची फुले पिवळ्या रंगाची असतात. त्यांना देठ नसतो. पानाच्या बगलेत किंवा कणसाच्या स्वरूपात पातळ, सपाट टोकाला निमुळत्या होत गेलेल्या शेंगा वृक्षावर येतात. या शेंगांमध्ये ३ ते ८ बिया असतात. खैराचे लाकूड कठीण आणि टिकाऊ असते. त्याला वाळवी लागत नाही. त्यामुळे त्याचा उपयोग लाकडी खांब, हत्यारे अवजारे, बासरी, होड्या इत्यादी वस्तू बनवण्यासाठी होतो.
खैराच्या झाडाच्या अतिजून, लालसर मध्यकाष्ठापासून पाण्यात उकळवून काढलेल्या पदार्थास कात (किंवा काथ) म्हणतात.
खैराच्या बिया प्रथिनांचे उत्तम स्रोत आहेत. आयुर्वेदीय औषधांमध्ये मुखविकार, डायरिया यावर औषध म्हणून कात वापरतात. तसेच तोंडाला चव आणण्यासाठी पचनक्रिया सुधारण्यासाठी व दाताचे आरोग्य सुधारण्यासाठी, तसेच त्वचेचे आरोग्य सुधारण्यासाठी काताचा वापर करतात. कात कफ कमी करून गळा साफ करतो. अतिसार, आमांश पोटात दुखणे इत्यादींसाठी काताची पूड अणि मध घेतात. अधिक वेळा लघवी होत असल्यास कातपूड वापरतात. काताचा उपयोग जखम लवकर भरून येण्यासाठी होतो. तसेच उपदंशच्या व्रणावरही कात उपयुक्त आहे. कात पाचक, रक्तशोधक आणि कफनाशक असून खदिरवटी, खदिरादी तेल या आयुर्वेदिक औषधांमध्ये वापरतात. खैराचे लाल खैर, सोनखैर असे इतर प्रकार आहेत.
हिंदू मान्यतेनुसार खैर मृग नक्षत्राचा आराध्यवृक्ष मानला जातो.
एक प्रकार का बबूल। कथकीकर। सोनकीकर। यह चीन, भारत, पाकिस्तान, नेपाल, श्री लंका, भूटान, म्यांमार में पाया जाता है।
विशेष—इसका पेड़ बहुत बड़ा होता है और प्राय; समस्त भारत में से पाया जाता है लेकिन उत्तर प्रदेश के खैर शहर मे ये अधिक मात्रा मे पाया जाता है। इसके हीर की लकड़ी भूरे रंग की होती हैं, घुनती नहीं और घर तथा खेती के औजार बनाने के काम में आती है। बबूल की तरह इसमें भी एक प्रकार का गोंद निकलता है और बड़े काम का होता है।
इस वृक्ष की लकड़ी के टुकड़ों को उबालकर निकाला और जमाया हुआ रस जो पान में चूने के साथ लगाकर खाया जाता है, खैर या कत्था कहलाता है।
commonly known as: black catechu, black cutch, cashoo, catechu, cutch tree, wadalee gum • Assamese: খৈৰ kher • Bengali: খয়ের khayer • Gujarati: ખેર kher • Hindi: दन्त धावन dant-dhavan, गायत्रिन् gayatrin, खैर khair, खयर khayar, मदन madan, पथिद्रुम pathi-drum, पयोर payor, प्रियसख priya-sakh • Kannada: ಕಾಚು kaachu, ಕದಿರ kadira, ಕಾದು kadu, ಕಗ್ಗಲಿ kaggali • Konkani: खैर khair • Malayalam: കരിണ്ടാലി karintaali • Marathi: खैर khair, खयर khayar, यज्ञवृक्ष yajnavrksa • Nepalese: खयर् khayar • Pali: खदिरो khadiro • Prakrit: खइरं or खाइरं khaiiram • Sanskrit: गायत्रिन् gayatrin, खदिरः or खादिरः khadira, पथिद्रुम pathi-drum, पयोर payor, प्रियसख priya-sakh • Tamil: செங்கருங்காலி cenkarungali, காசுக்கட்டி kacu-k-katti, கறை karai • Telugu: ఖదిరము khadiramu. కవిరిచండ్ర kaviricandra, నల్లచండ్ర nallacandra • Urdu: کهير khair
एक प्रकार का बबूल। कथकीकर। सोनकीकर। यह चीन, भारत, पाकिस्तान, नेपाल, श्री लंका, भूटान, म्यांमार में पाया जाता है।
विशेष—इसका पेड़ बहुत बड़ा होता है और प्राय; समस्त भारत में से पाया जाता है लेकिन उत्तर प्रदेश के खैर शहर मे ये अधिक मात्रा मे पाया जाता है। इसके हीर की लकड़ी भूरे रंग की होती हैं, घुनती नहीं और घर तथा खेती के औजार बनाने के काम में आती है। बबूल की तरह इसमें भी एक प्रकार का गोंद निकलता है और बड़े काम का होता है।
इस वृक्ष की लकड़ी के टुकड़ों को उबालकर निकाला और जमाया हुआ रस जो पान में चूने के साथ लगाकर खाया जाता है, खैर या कत्था कहलाता है।
खैर (शास्त्रीय नाव: Acacia catechu, अकॅशिया कॅटिचू ; इंग्लिश: Black Catechu (ब्लॅक कॅटिचू), Mimosa catechu (मिमोसा कॅटिचू); संस्कृत खदिर) हा १५ मी. उंचीपर्यंत वाढणारा पानझडी, काटेरी वृक्ष आहे. चीन, आग्नेय आशिया, भारतीय उपखंड व हिंदी महासागराच्या परिघावरील भूभाग या प्रदेशांत हा निसर्गतः आढळतो. याच्यापासून काथ हा विड्याचा घटकपदार्थ बनवला जातो.
खैराचा आढळ प्रामुख्याने आशिया खंडातील भारत, चीन, पाकिस्तान, ब्रह्मदेश इत्यादी ठिकाणी असतो. या झाडाच्या कोवळ्या फांद्या िपगट रंगाच्या असतात. जून खोडाची साल करडी खरखरीत असते. पाने संयुक्त असून पिसासारखी दोन भागांत विभागलेली असतात. खैराची फुले पिवळ्या रंगाची असतात. त्यांना देठ नसतो. पानाच्या बगलेत किंवा कणसाच्या स्वरूपात पातळ, सपाट टोकाला निमुळत्या होत गेलेल्या शेंगा वृक्षावर येतात. या शेंगांमध्ये ३ ते ८ बिया असतात. खैराचे लाकूड कठीण आणि टिकाऊ असते. त्याला वाळवी लागत नाही. त्यामुळे त्याचा उपयोग लाकडी खांब, हत्यारे अवजारे, बासरी, होड्या इत्यादी वस्तू बनवण्यासाठी होतो.
ਕੱਥਾ ਜਾਂ ਖੈਰ ਜਿਸ ਨੂੰ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ 'ਚ ਖਦਿਰ, ਹਿੰਦੀ 'ਚ ਕੱਥਾ ਜਾਂ ਖੈਰ, ਗੁਜਰਾਤੀ 'ਚ ਖੈਰ, ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ 'ਚ ਕਚ ਟ੍ਰੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਦਰੱਖਤ ਭਾਰਤ, ਚੀਨ, ਹਿੰਦ ਮਹਾਸਾਗਰ ਦੇ ਦੀਪਾ ਦੇ ਜੰਗਲਾਂ 'ਚ ਆਮ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਪਤਲੀਆਂ ਕੰਡੇ ਦਾਰ ਟਾਹਣੀਆਂ 11-12 ਦੇ ਜੋੜਿਆਂ 'ਚ 30 ਤੋਂ 40 ਪੱਤਿਆਂ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਫੁੱਲਾਂ ਦਾ ਰੰਗ ਚਿੱਟਾ ਜਾਂ ਪੀਲੇ ਰੰਗ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਫਲੀ 2 ਤੋਂ 3 ਇੰਚ ਲੰਬੀ ਅੱਧਾ ਇੰਚ ਚੌੜੀ ਚਮਕੀਲੀ ਅਤੇ ਪੰਜ ਤੋਂ ਅੱਠ ਬੀਜਾਂ ਵਾਲੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।[2]
ਇਸ ਦਾ ਤਣਾਂ ਇੱਕ ਫੁੱਟ ਮੋਟਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਕੱਟ ਕੇ ਛੋਟੇ ਛੋਟੇ ਟੁਕੜਿਆਂ 'ਚ ਭੱਠੀਆਂ 'ਚ ਪਕਾ ਕੇ ਗਾੜ੍ਹਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ 'ਕੱਥਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਪਾਨ 'ਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਆਯੁਰਵੇਦ ਦੇ ਮੱਤ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ ਠੰਡਾ, ਮੂਂਹ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀਆਂ, ਮੋਟਾਪਾ, ਖੰਘ, ਖੂਨ ਦੀ ਪਿੱਤ, ਰਕਤਮੇਹ, ਅਤਿਸਾਰ ਆਦਿ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਲਈ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੈ।
ਪੌਦਾ
ਫੁੱਲ
ਫਲੀ
ਫਲੀ
ਕੱਥਾ
ਕੱਥਾ
ਕੱਥਾ ਜਾਂ ਖੈਰ ਜਿਸ ਨੂੰ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ 'ਚ ਖਦਿਰ, ਹਿੰਦੀ 'ਚ ਕੱਥਾ ਜਾਂ ਖੈਰ, ਗੁਜਰਾਤੀ 'ਚ ਖੈਰ, ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ 'ਚ ਕਚ ਟ੍ਰੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਦਰੱਖਤ ਭਾਰਤ, ਚੀਨ, ਹਿੰਦ ਮਹਾਸਾਗਰ ਦੇ ਦੀਪਾ ਦੇ ਜੰਗਲਾਂ 'ਚ ਆਮ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਪਤਲੀਆਂ ਕੰਡੇ ਦਾਰ ਟਾਹਣੀਆਂ 11-12 ਦੇ ਜੋੜਿਆਂ 'ਚ 30 ਤੋਂ 40 ਪੱਤਿਆਂ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਫੁੱਲਾਂ ਦਾ ਰੰਗ ਚਿੱਟਾ ਜਾਂ ਪੀਲੇ ਰੰਗ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਫਲੀ 2 ਤੋਂ 3 ਇੰਚ ਲੰਬੀ ਅੱਧਾ ਇੰਚ ਚੌੜੀ ਚਮਕੀਲੀ ਅਤੇ ਪੰਜ ਤੋਂ ਅੱਠ ਬੀਜਾਂ ਵਾਲੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
செங்கருங்காலி அல்லது மாரோடம் என்னும் பூவைக் குறிஞ்சிப்பாட்டு சிறு-மாரோடம் எனக் குறிப்பிடுகிறது. இந்தக் குறிப்பால் இந்தப் பூ சிறியது என உணரமுடிகிறது.[3]
மாரோடம் நறுமணம் மிக்க மலர். இதனோடு அதிரல், பாதிரி ஆகிய மலர்களைச் சேர்த்துக் கட்டி மகளிர் தலையில் அணிந்துகொள்வர்.[4]
செங்கருங்காலி அல்லது மாரோடம் என்னும் பூவைக் குறிஞ்சிப்பாட்டு சிறு-மாரோடம் எனக் குறிப்பிடுகிறது. இந்தக் குறிப்பால் இந்தப் பூ சிறியது என உணரமுடிகிறது.
மாரோடம் நறுமணம் மிக்க மலர். இதனோடு அதிரல், பாதிரி ஆகிய மலர்களைச் சேர்த்துக் கட்டி மகளிர் தலையில் அணிந்துகொள்வர்.
ಖದಿರ ಕಗ್ಗಲಿ ಔಷಧೀಯ ಸಸ್ಯ. ಇದಕ್ಕೆ ಖದಿರ ಮತ್ತು ಕಚ್ಮರ ಎಂಬ ವಾಣಿಜ್ಯ ನಾಮವೂ ಇದೆ. ತಮಿಳಿನಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಕರಂಗಲಿ ಎಂದು ಸಹ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಮೂರು ವಿಧಗಳ ಖದಿರಗಳಿವೆ ಅವುಗಳೆಂದರೆ: ಕ್ಯಾಟೆಚು, ವರ್. ಕ್ಯಾಟೆಕುವಾಯಿಡ್ಸ್ ಮತ್ತು ವರ್. ಜೆನೆರಿಕ್ ಹೆಸರು, 'ಅಕೇಶಿಯ', ಗ್ರೀಕ್ ಪದ 'ಅಕಿಸ್' ನಿಂದ ಬಂದಿದೆ. 'ಅಕಿಸ್'ಎಂದರೆ ಪಾಯಿಂಟ್ ಅಥವಾ ಬಾರ್ಬ್.
ಲೆಗ್ಯುಮಿನೋಸೀ ಕುಟುಂಬದ ಮಿಮೋಸೀ ಉಪಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಅಕೇಸಿಯ ಕ್ಯಾಟಿಚೂ ಎಂಬ ಪ್ರಭೇದದ ಮರ.ಇದಕ್ಕೆ ಕಚ್ಮರ ಎಂಬ ವಾಣಿಜ್ಯನಾಮವೂ ಉಂಟು. ತಮಿಳಿನಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಕರಂಗಲಿ ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಖದಿರ ಎಂಬ ಹೆಸರೂ ಇದೆ[೩].
ಇವು ಸುಮಾರು 5೦ ಅಡಿಗಳಷ್ಟು ಎತ್ತರಕ್ಕೆ ಬೆಳೆಯುವ ಮರ.ಇವು ಅತಿಯಾಗಿ ತೇವವುಳ್ಳ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ನಾನಾ ತರಹೆಯ ನೆಲಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಧಾರಣವಾಗಿ ತೋಪುಗಳಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತದೆ. ಬಿಸಿಲಿದ್ದಷ್ಟೂ ಈ ಗಿಡ ಚೆನ್ನಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತದೆ. ಮರ ಮಧ್ಯ ಪ್ರಮಾಣದ್ದು. ಕೊಂಬೆಗಳಲ್ಲಿ ಬಗ್ಗಿದ ಮೊನಚಾದ ಮುಳ್ಳುಗಳಿವೆ. ತೊಗಟೆ ಬೂದುಗಪ್ಪು, ಮಂದ. ಬಿಸಿಲುಕಾಲದಲ್ಲಿ ಕೆಲಕಾಲ ಎಲೆ ಉದುರಿ. ಮೇ ತಿಂಗಳ ಸುಮಾರಿಗೆ ಹೊಸ ಚಿಗುರು ಬಂದು ಅದರೊಂದಿಗೇ ಬಿಳಿಯ ಹೂಗೊಂಚಲು ಮೂಡುತ್ತವೆ. ಕಾಯಿಗಳು ಡಿಸೆಂಬರಿನಲ್ಲಿ ಮಾಗುತ್ತವೆ. ಕಡಿದಾಗ ಸಾಧಾರಣವಾಗಿ ಮತ್ತೆ ಚಿಗುರುವುದು. ಬೇರುಸಸಿಗಳು ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ. ಬುಡದ ತೊಗಟೆಯನ್ನು ಮುಳ್ಳುಹಂದಿಗಳು ಕಡಿದು ಅನೇಕ ಗಿಡಗಳನ್ನು ಹಾಳು ಮಾಡುತ್ತವೆ. ಸ್ವಾಭಾವಿಕ ಪುನರುತ್ಪತ್ತಿ ಮೆಕ್ಕಲು ಮಣ್ಣಿನ ನದಿಪಾತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷ. ಬೀಜಗಳನ್ನು ಬಿತ್ತಿಯೂ ಮರಗಳನ್ನು ಬೆಳೆಸಬಹುದು.
ಅಕೇಶಿಯ ಕ್ಯಾಟೆಚುವು 15 ಮೀ ಎತ್ತರದವರೆಗಿನ ಸಣ್ಣ ಅಥವಾ ಮಧ್ಯಮ ಗಾತ್ರದ, ಮುಳ್ಳಿನ ಮರವಾಗಿದೆ. ತೊಗಟೆ ಬೂದು ಬಣ್ಣ ಅಥವಾ ಬೂದು-ಕಂದು ಬಣ್ಣದಲ್ಲಿದ್ದು, ಉದ್ದವಾದ ಪಟ್ಟಿಗಳಲ್ಲಿ ಸಿಪ್ಪೆಸುಲಿಯುವ ಅಥವಾ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಒಳಬಾಗುತ್ತದೆ. ಪುಷ್ಪಮಂಜರಿಯು ಎಳೆಯದಾಗಿದ್ದರೂ ರೋಮರಹಿತವಾಗಿರುತ್ತದೆ. 9-30 ಜೋಡಿಗಳಾದ ಪಿನ್ನೆ ಮತ್ತು ಗ್ರಂಥಿಗಳಿರುವ ಬೈಪಿನ್ನೇಟ್ ಸಂಯುಕ್ತವನ್ನು ಎಲೆಗಳುರಾಚಿಸ್; ಎಲೆಗಳು 16-5೦ ಜೋಡಿಗಳಿದ್ದು, ಉದ್ದವಾದ ರೇಖಾತ್ಮಕ, 2-6 ಮಿಮೀ ಉದ್ದ, ರೋಮರಹಿತವಾಗಿರುತ್ತವೆ. ಹಳದಿ ಬಣ್ಣದಲ್ಲಿರುತ್ತದೆ.
ಬಿಸಿ ಋತುವಿನಲ್ಲಿ ಒಂದು ಬಾರಿಗೆ ಎಲೆಗಳಿಲ್ಲ. ಉತ್ತರ ಭಾರತದಲ್ಲಿ,
ಕೆಂಪು-ಹಸಿರು, ಮತ್ತು ನಂತರ ಕಂದು; ಅವರು ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಹಣ್ಣಾಗಲು ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತವೆ.
ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಔಷಧಗಳಲ್ಲಿ ಇದರ ತೊಗಟೆ ಮತ್ತು ಒಳಗಿನ ಮರ ಉಪಯೋಗವಾಗುತ್ತದೆ.[೪]ಆಯುರ್ವೇದದಲ್ಲೂ ಇದರ ಉಪಯೋಗವಿದೆ.[೫]
_leaves_%26_flowers_at_Hyderabad,_AP_W_IMG_7262.jpg)
ಖದಿರ ಕಗ್ಗಲಿ ಔಷಧೀಯ ಸಸ್ಯ. ಇದಕ್ಕೆ ಖದಿರ ಮತ್ತು ಕಚ್ಮರ ಎಂಬ ವಾಣಿಜ್ಯ ನಾಮವೂ ಇದೆ. ತಮಿಳಿನಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಕರಂಗಲಿ ಎಂದು ಸಹ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಮೂರು ವಿಧಗಳ ಖದಿರಗಳಿವೆ ಅವುಗಳೆಂದರೆ: ಕ್ಯಾಟೆಚು, ವರ್. ಕ್ಯಾಟೆಕುವಾಯಿಡ್ಸ್ ಮತ್ತು ವರ್. ಜೆನೆರಿಕ್ ಹೆಸರು, 'ಅಕೇಶಿಯ', ಗ್ರೀಕ್ ಪದ 'ಅಕಿಸ್' ನಿಂದ ಬಂದಿದೆ. 'ಅಕಿಸ್'ಎಂದರೆ ಪಾಯಿಂಟ್ ಅಥವಾ ಬಾರ್ಬ್.
ရှားပင် (အင်္ဂလိပ်: Acacia catechu) သည် သစ်ရွက်ကြွေတတ်ပြီး ဆူးခက်များရှိသောအပင်ဖြစ်ပြီး ၄၆ ပေ(၁၅ မီတာ) ထိ အမြင့်ရှိတတ်သည်။ အင်္ဂလိပ်ဘာသာတွင် Catechu ၊ Cachou နှင့် Black Cutch ဟုလည်း အသိများကြသည်။ ရှားကို အာရှ၊ တရုတ်၊ အိန္ဒိယ နှင့် အိန္ဒိယသမုဒ္ဒရာဒေသတို့တွင် တွေ့ရတတ်သည်။ ရှားပင်ကို ရုက္ခဗေဒ အလိုအားဖြင့် အကေးရှား ကတ်တီချူဟု ခေါ်သည်။
ရှားပင်သစ် ပွားလာစေရန် အစေ့ကို ပျိုး၍ စိုက်ယူကြသည်။ ပျိုးထားသည့်ရှားပင်ငယ်များ အကြီးမြန်စေရန် အလင်းရောင်အထူးလိုသည်။ ရှားပင်သစ်များ သဘာဝအလျောက် မျိုးဆက် ပေါက်ပွားသောအရပ်များမှာ ဖုံးဆိုးရပ်များ၊ မြစ်ကမ်းဘေးများနှင့် မိုးပါးသောအရပ်၌ အပင်များ ခပ်ကျဲကျဲပေါက်သည့် တောများ ဖြစ်သည်။ ရှားကိုင်းရှားခက်တို့တွင် ဆူးများရှိသည်။ ရှားသားသည် အရောင်နီ၍ အလွန်မာသည်။ ပြုပြင်ရခက်သည်ဟု ဆိုသော်လည်း ခိုင်ခံ့သဖြင့် အိမ်တိုင်များနှင့် ထွန်ယက်သည့်ကိရိယာများ ပြုလုပ်ရာတွင် အသုံးပြုကြသည်။ အထူးသဖြင့် ထွန်သွားများကို ရှားသားဖြင့် ပြုလုပ်ကြသည်။ လှည်း၊ လှည်းဘီး၊ ဆန်ထောင်းရန် ကျည်ပွေ့၊ ဆီကြိတ်ဆုံ၊ ဓားလှံ၊ စူးဆောက် စသည်တို့၏ လက်ကိုင်ရိုးနှင့် ရေတွင်း ပေါင်တို့ကိုလည်း ရှားသားဖြင့် ပြုလုပ်လေ့ ရှိကြလေသည်။[၁]
ရှားပင်၏ အစေ့သည် ပရိုတိန်းဓာတ်အတွက် ကောင်းမွန်သော အရင်းအမြစ်တစ်ခုဖြစ်သည်။[၂] ရှားပင်မှရရှိသော ရှားစေးကို ကွမ်းသီး၊ ထုံးတို့နှင့် ရောစပ်၍ ကွမ်းစားရာတွင် ထည့်စားလေ့ ရှိကြသည်။
ရှားပင်၏ အကိုင်းအခက်တို့ကို ဆိတ်တို့ကို ကျွေးလေ့ရှိကြပြီး တစ်ခါတစ်ရံတွင် နွားများကို လည်း ကျွေးမွေးလေ့ရှိကြသည်။[၃]
ရှားပင်မှရသော အရာများဖြင့် လည်ချောင်းနာခြင်းနှင့် ဝမ်းရောဂါတို့ကို ကုသလေ့ရှိကြသည်။[၃]ယဉ်းနေသော အနာနှင့် ရင်ပတ်နာအတွက် ရှားစေးကို အသုံးပြုနိုင်သည်။
ရှားပင်ကို အမြဲလိုလိုပင် ထင်းအတွက် စိုက်ပျိုးလေ့ရှိကြပြီး ရှားသားမှာ ပရိဘောဂများနှင့် တန်ဆာပလာများအတွက် အသုံးပြုကြသည်။ ရှားသား၏ သိပ်သည်းဆမှာ ၁ ကျုဗစ်စင်တီမီတာတွင် ၀.၈၈ ဂရမ်နှုန်းဖြစ်သည်။
ရှားသားအခြောက်ကို ဆေးဆိုးရန်နှင့် သားရေအခြောက်ခံရန်၊ ငါးဖမ်းပိုက်များကိုကြာရှည်ခံရန်၊ ဆေးကုသရန်နှင့် ရေနံတူးဖော်ရာတွင် ပျစ်ခဲမှု ကို ထိန်းသိမ်းရန်အတွက် အသုံးပြုကြသည်။ ရှားသားမီးသည် မီးရှိန် အလွန်ကောင်းသဖြင့် မီးပြင်းတိုက်ရန် လိုသည့်အခါတွင် ရှားသားကို အသုံးပြုလေ့ ရှိကြသည်။ ရှားသားမီးသွေးသည် ပထမတန်း မီးသွေးတွင် ပါဝင်လေသည်။ တံငါပိုက်ကွန်များ ဆေးဆိုးရန် ဆိုးဆေးအဖြစ် ရှားစေးကို အသုံးချကြသည်။
ရှားပင်ကို ပေါက်မြောက်ရှင်သန်ရန်အတွက် ရှားစေ့ကို စိုက်ပျိုးနိုင်သည်။ အစေ့များကို ရေနွေးတွင်ပထမဆုံး စိမ်ရလေ့ရှိသည်။ ၆ လမျှ ပျိုးပြီးသည့်နောက်တွင် ပျိုးပင်ကို မြေကြီးပေါ်တွင် ချ၍ စိုက်ပျိုးနိုင်သည်။
မြန်မာနိုင်ငံ မိုးနည်းပိုင်းရှိ မြေပြင် သစ်တောများတွင် ရှားပင်ကို တွေ့ရှိနိုင်သည်။ နွေအခါတွင် အရွက်ကြွေသော အရွက်အလတ်စား မျိုးသစ်ပင် ဖြစ်သည်။ မိတ္ထီလာခရိုင်ကဲ့သို့ မိုးအလွန်ပါးသော ဒေသများတွင် ရှားပင်များသည် သေးလှီ၍ အပင်ငယ်မျှသာ ဖြစ်သည်။ သို့သော်မိုးရေချိန် လက်မတစ်ရာ ခန့် ရွာသည့် ယောနယ်အတွင်းရှိ ဆောနှင့် ဂန့်ဂေါမြို့နယ်တို့တွင် ရှားပင်များသည် ကြီးထွားသန်စွမ်းစွာ ပေါက်လျက်ရှိကြလေသည်။ မိုးအတော်အတန်များ၍ ရေမတင်သော သဲဆန်သည့်မြေတွင် ရှားပင်များ ပေါက်ရောက်နိုင်သည်။ ထိုကြောင့် မြစ်ကမ်းတစ်လျှောက်ရှိ သစ်တောများတွင် ရှားပင်တို့ကို တွေ့နိုင်လေသည်။ သာဓကအဖြစ် ဖော်ပြရလျှင် စစ်တောင်းမြစ်ကမ်းတစ်လျှောက်ရှိ သစ်တောများတွင် ရှားပင်များ ပေါက်ရောက်လျက်ရှိကြသည်ကို တွေ့နိုင်ပေသည်။
ရှားပင် (အင်္ဂလိပ်: Acacia catechu) သည် သစ်ရွက်ကြွေတတ်ပြီး ဆူးခက်များရှိသောအပင်ဖြစ်ပြီး ၄၆ ပေ(၁၅ မီတာ) ထိ အမြင့်ရှိတတ်သည်။ အင်္ဂလိပ်ဘာသာတွင် Catechu ၊ Cachou နှင့် Black Cutch ဟုလည်း အသိများကြသည်။ ရှားကို အာရှ၊ တရုတ်၊ အိန္ဒိယ နှင့် အိန္ဒိယသမုဒ္ဒရာဒေသတို့တွင် တွေ့ရတတ်သည်။ ရှားပင်ကို ရုက္ခဗေဒ အလိုအားဖြင့် အကေးရှား ကတ်တီချူဟု ခေါ်သည်။
ရှားပင်သစ် ပွားလာစေရန် အစေ့ကို ပျိုး၍ စိုက်ယူကြသည်။ ပျိုးထားသည့်ရှားပင်ငယ်များ အကြီးမြန်စေရန် အလင်းရောင်အထူးလိုသည်။ ရှားပင်သစ်များ သဘာဝအလျောက် မျိုးဆက် ပေါက်ပွားသောအရပ်များမှာ ဖုံးဆိုးရပ်များ၊ မြစ်ကမ်းဘေးများနှင့် မိုးပါးသောအရပ်၌ အပင်များ ခပ်ကျဲကျဲပေါက်သည့် တောများ ဖြစ်သည်။ ရှားကိုင်းရှားခက်တို့တွင် ဆူးများရှိသည်။ ရှားသားသည် အရောင်နီ၍ အလွန်မာသည်။ ပြုပြင်ရခက်သည်ဟု ဆိုသော်လည်း ခိုင်ခံ့သဖြင့် အိမ်တိုင်များနှင့် ထွန်ယက်သည့်ကိရိယာများ ပြုလုပ်ရာတွင် အသုံးပြုကြသည်။ အထူးသဖြင့် ထွန်သွားများကို ရှားသားဖြင့် ပြုလုပ်ကြသည်။ လှည်း၊ လှည်းဘီး၊ ဆန်ထောင်းရန် ကျည်ပွေ့၊ ဆီကြိတ်ဆုံ၊ ဓားလှံ၊ စူးဆောက် စသည်တို့၏ လက်ကိုင်ရိုးနှင့် ရေတွင်း ပေါင်တို့ကိုလည်း ရှားသားဖြင့် ပြုလုပ်လေ့ ရှိကြလေသည်။
खयर वैज्ञानिक नाम एकासिया क्याटेचुसँ जानल जाइत अछि । ई एक बहुउपयोगी वनस्पति छी । एहिसँ निकालल जाइवला रसायनके मैथिलीमे कत्था कहल जाइत अछि । ई मसाला आ औषधि दुनुकें रूपमे प्रयोग होइत अछि ।
खयरक गाछ नेपालक मधेश, तराई आ पहाडी दुनसभक नदीक किनारामे पावल जाइत अछि । एकरा उष्ण जलवायुक स्थान उपयुक्त होइत अछि | खयर एक मध्यम कदक गाछ छी । साधारण गाछक गोलाई ०.६ सँ ०.९ मिटर आ उचाई २.४८ सँ ३.२ मिटरधरि होइत अछि ।
खयरक फुल
खयरक पात
खयरक फुल /पात
खयर
Senegalia catechu is a deciduous, thorny tree which grows up to 15 m (50 ft) in height.[4] The plant is called khair [5] in Hindi, and kachu in Malay, hence the name was Latinized to "catechu" in Linnaean taxonomy, as the type-species from which the extracts cutch and catechu are derived.[6] Common names for it include kher,[7] catechu, cachou, cutchtree, black cutch, and black catechu.
Senegalia catechu is native to South Asia and Southeast Asia, including the Indian subcontinent, Myanmar, Thailand and China (Yunnan).[1]
Through derivatives of the flavanols in its extracts, the species has lent its name to the important catechins, catechols and catecholamines of chemistry and biology.
The tree's seeds are a good source of protein.[8] Kattha (catechu), an extract of its heartwood, is used as an ingredient to give red color and typical flavor to paan. Paan is an Indian and Southeast Asian tradition of chewing betel leaf (Piper betle) with areca nut and slaked lime paste.
Branches of the tree are quite often cut for goat fodder and are sometimes fed to cattle.[3][8][9]
The heartwood, bark, and wood extract (called catechu) are used in traditional medicine.[4][10] The concentrated aqueous extract, known as khayer gum or cutch, is astringent.[11]
The tree is often planted for use as firewood and charcoal and its wood is highly valued for furniture and tools.[4] The wood has a density of about 0.88 g/cm3.[12]
Its heartwood extract is used in dyeing and leather tanning, as a preservative for fishing nets, and as a viscosity regulator for oil drilling.[4] Its flowers are a good source of nectar and pollen for bees.
The tree can be propagated by planting its seeds, which are soaked in hot water first. After about six months in a nursery, the seedlings can be planted in the field.[4]
_leaves_%26_flowers_at_Hyderabad,_AP_W_IMG_7262.jpg)
Plantlings
Acacia catechu plantlings
Catechu Senegalia catechu is a deciduous, thorny tree which grows up to 15 m (50 ft) in height. The plant is called khair in Hindi, and kachu in Malay, hence the name was Latinized to "catechu" in Linnaean taxonomy, as the type-species from which the extracts cutch and catechu are derived. Common names for it include kher, catechu, cachou, cutchtree, black cutch, and black catechu.
Senegalia catechu is native to South Asia and Southeast Asia, including the Indian subcontinent, Myanmar, Thailand and China (Yunnan).
Pollens of Senegalia catechu Through derivatives of the flavanols in its extracts, the species has lent its name to the important catechins, catechols and catecholamines of chemistry and biology.
Kateĉuo aŭ kateĥuo (alinome kaŝuo aŭ gambiro) estas ekstraktaĵo uzata por farbado, tanado. Ĝi estas ekstraktebla el pluraj plantoj, sed la plej grava fonto estas la kateĉuakacio (Acacia catechu) kaj Acacia suma, ambaŭ indiĝenaj en Hindio. Oni konas la akacio-ekstraktaĵojn kiel nigra kateĥuo. Oni povas fari similajn materialojn el la folioj de indonezia Uncaria gambir kaj Untaria acida; oni nomas tiujn en la drogerio blanka kateĥuo, en la komerco kiel gambiro aŭ japantero. Ilia gusto estas dolĉeta; oni uzas ilin en la kuracado kiel sangumad-haltigan medikamenton. Ili entenas ĉefe kateĥu-tanacidon kaj kateĥinon aŭ kateĥu-acidon.
Oni nomas ankaŭ kateĥuo tiun ekstraktaĵon, kiun oni elgajnas el areka-nukso (alinome betelnukso), el frukta grajno de sudorienta palmo Areca catechu. Oni uzas ties alkaloidon, la t.n. arekolinon por senvermigo de bestoj.
Acacia catechu, el catecú,[1] catechu, cato o cate de la India[1] es una especie de pequeño árbol de la familia de las fabáceas.
Es un pequeño árbol de hasta 6 metros de altura con corteza rugosa, gruesa y sabor astringente. Las ramas están dotadas de espinas de color negro. Las hojas son bipinnadas con 10-30 pares de foliolos lineales. Las flores de color blanco amarillento y sesiles se agrupan en espigas axilares.
Es un pequeño árbol original de Indonesia, Malasia, Birmania y costa Malabar, también se ha naturalizado en Jamaica.
A. catechu contiene derivados de la dimetiltriptamina y glucósidos cianogénicos en las hojas, las semillas y la corteza, cuya ingestión puede suponer un riesgo para la salud.[2]
Acacia catechu fue descrita por (Willd.) Wight & Arn. y publicado en Species Plantarum. Editio quarta 4(2): 1079. 1806.[3]
Ver: Acacia: Etimología
catechu: epíteto derivado de khair[4] en Hindi, y kachu en Malayo, que fue latinizado en "catechu" en la Taxonomía de Linneo.[5]
Datos: Q935632
Multimedia:
Especies: Senegalia catechu
Acacia catechu, el catecú, catechu, cato o cate de la India es una especie de pequeño árbol de la familia de las fabáceas.
Katehhu-akaatsia ehk beetliakaatsia (Acacia catechu) on liblikõieliste sugukonda akaatsia perekonda kuuluv puu või põõsas.
Katehhu-akaatsia on levinud kogu Indias põhjas Himaalajani, idas Birmani, läänes Afganistanini. Teda kasvab ka Hiinas ja India ookeani saartel. Inimene on viinud ta ka Austraaliasse, kus on hakanud kohalikke liike välja tõrjuma.
Katehhu-akaatsia on keskmiselt kuni 6 m, harva kuni 15 m kõrge puu või põõsas. Koor on hall (Acacia catechu var. sundral pruun). Lehed on sulgjad 10–20 cm pikkused liitlehed. Astlad asuvad paarikaupa lehtede alustel, mõnikord puuduvad. Õied on valged või kahvatukollased, väikesed, tihedates piklikes kuni 70 cm pikkades kobarates. Vili on lapik kaun, milles on mitu lapikut ümarat tumepruuni seemet.
Puu eelistab avatud valgusküllaseid avamaastikke. Mulla suhtes pole ta üldiselt nõudlik, kuid paremini kasvab liivastel muldadel.
Taime on kõige parem paljundada seemnetest, mida enne külvamist soojas vees loputatakse. Pärast pool aastat kestnud idandamist istutatakse taimed põllule.
Katehhuseemned on proteiinirikkad ja neid tarvitatakse toiduks. Oksi ja lehti söövad kodukitsed.
Nafta puurimisel kasutatakse lülipuidust saadavat ainet viskoossuse reguleerimiseks.
Lülipuidust saadakse parkainet katehhut, mida toodetakse nii, et kõigepealt puit peenestatakse, siis seda keedetakse, vesi aurustatakse ja jääk kuivatatakse. Katehhut müüakse väikeste vaskpunaste, peaaegu mustade tükkidena. Katehhu on kibeda maitsega, lahustub täielikult vees ja etüülpiirituses.
Katehhut segatakse beetlisse ning kasutatakse naha parkimis-, värv- ja raviainena (igemete verejooksu peatamiseks). Katehhuga värvitakse juukseid. Mõned india rahvad usuvad tal olevat rasestumisvastast toimet.
Puitu kasvatatakse põletuspuiduks, samuti mööbli ja tööriistade valmistamiseks. Puidu tihedus on 880 kg/m³.
Taime ekstraktis olevast flavanoolist toodetud ained on saanud nime katehhu järgi: katehhiinid, epikatehhiinid, katehhoolid ja katehhoolamiinid.
Katehhu-akaatsia ehk beetliakaatsia (Acacia catechu) on liblikõieliste sugukonda akaatsia perekonda kuuluv puu või põõsas.
Senegalia catechu
L'Acacia à cachou (Senegalia catechu), encore appelé cachoutier, est une espèce d'arbres appartenant à la famille des Fabacées. Elle est originaire d'Asie.
Il est riche en tannins et en flavonoïdes. La catéchine et le catéchol (auxquels sont apparentées les catécholamines) ont été découverts dans des extraits de cette espèce.
« Selon Kerr, le Cachou de l'acacia est préparé avec le cœur du bois de l'arbre, que l'on réduit en copeaux et que l'on fait bouillir dans des vases en terre, jusqu'à réduction de moitié de l'eau employée. Le décocté est ensuite mis dans un vase plat, et on l'évapore jusqu'à réduction à un tiers. On laisse reposer la matière pendant un jour, puis on l'expose au soleil, en agitant de loin en loin. Quand la masse est devenue assez consistante, on la coule sur une natte ou sur un drap couvert de cendres de bouse de Vache, et on la divise en morceaux quadrangulaires, dont on achève la dessiccation au soleil. On choisit, autant que possible, le bois brun pâle, qui fournit un extrait plus léger et blanchâtre ; le bois trop coloré donne un extrait noir et de moindre qualité. »
On l'utilise pour traiter des maux divers comme la diarrhée, la toux, la bronchite et les troubles digestifs[réf. nécessaire]. En Inde, on mâche ses feuilles pour se couper l'appétit.
Senegalia catechu
L'Acacia à cachou (Senegalia catechu), encore appelé cachoutier, est une espèce d'arbres appartenant à la famille des Fabacées. Elle est originaire d'Asie.
Acacia catechu (L. f.) Willd è un albero deciduo e spinoso della famiglia delle Fabacee o Leguminosae che cresce fino a 15 m di altezza.[1][2][3]
La pianta è chiamata khair in hindi, e kachu in malese, da cui il nome è stato latinizzato a "catechu" nella tassonomia di Linneo, come la specie-tipo da cui derivano gli estratti cutch e catechu. I nomi comuni includono kher, catechu, cachou, cutchtree, black cutch e black catechu.
Si trova in Asia, Cina, India e nell'area dell'Oceano Indiano.[1]
Acacia catechu (L. f.) Willd è un albero deciduo e spinoso della famiglia delle Fabacee o Leguminosae che cresce fino a 15 m di altezza.
La pianta è chiamata khair in hindi, e kachu in malese, da cui il nome è stato latinizzato a "catechu" nella tassonomia di Linneo, come la specie-tipo da cui derivano gli estratti cutch e catechu. I nomi comuni includono kher, catechu, cachou, cutchtree, black cutch e black catechu.
Acacia catechu é uma espécie de leguminosa do gênero Acacia, pertencente à família Fabaceae.[2]
A madeira tem valor para a construção de móveis e ferramentas. As sementes são uma boa fonte de proteínas.
Acacia catechu é uma espécie de leguminosa do gênero Acacia, pertencente à família Fabaceae.
A madeira tem valor para a construção de móveis e ferramentas. As sementes são uma boa fonte de proteínas.
Senegalia catechu là một loài thực vật có hoa trong họ Đậu. Loài này được (L. f.) P.J.H. Hurter & Mabb. mô tả khoa học đầu tiên năm 2008.[1]
Senegalia catechu là một loài thực vật có hoa trong họ Đậu. Loài này được (L. f.) P.J.H. Hurter & Mabb. mô tả khoa học đầu tiên năm 2008.
_flowers_at_Hyderabad,_AP_W_IMG_7261.jpg)
_leaves_%26_fruits_at_Hyderabad,_AP_W_IMG_7263.jpg)
_leaves_%26_flowers_at_Hyderabad,_AP_W_IMG_7262.jpg)
_trunk_at_Hyderabad,_AP_W_IMG_7264.jpg)
_flowers_at_Hyderabad,_AP_W_IMG_7261.jpg)
_flowers_at_Hyderabad,_AP_W_IMG_7261.jpg)
_flowers_at_Hyderabad,_AP_W_IMG_7261.jpg)
_leaves_%26_fruits_at_Hyderabad,_AP_W_IMG_7263.jpg)
_leaves_%26_flowers_at_Hyderabad,_AP_W_IMG_7262.jpg)
_trunk_at_Hyderabad,_AP_W_IMG_7264.jpg)
_flowers_at_Hyderabad,_AP_W_IMG_7261.jpg)
_trunk_at_Hyderabad,_AP_W_IMG_7264.jpg)
_leaves_%26_fruits_at_Hyderabad,_AP_W_IMG_7263.jpg)
