Multimedia w Wikimedia Commons Kolcogłowy, cierniogłowy (Acanthocephala) – typ pasożytniczych, robakokształtnych zwierząt bezkręgowych. Cechą charakterystyczną kolcogłowów, od której wywodzi się ich nazwa, jest obecność z przodu ciała ryjka opatrzonego wieńcem haczyków i kolców. Stadia larwalne są pasożytami bezkręgowców, a dorosłe – kręgowców.
Ciało kolcogłowów jest wąskie, długości 1,5–5 mm, wyjątkowo 650 mm u samicy kolcogłowa olbrzymiego (Macracanthorhynchus hirudinaceus)[1], pokryte kutikulą, czyli ektodermalną powłoką ochronną. Występują trzy regiony ciała: ryjek, szyja i tułów. Ryjek może być chowany przy pomocy skurczu mięśni umieszczających go w skórnomięśniowej pochewce. Oprócz haczyków – posiadających ukorzenienie w warstwie mięśniowej – występują również kolce, związane wyłącznie z warstwą ektodermalną.
Kolcogłowom brakuje układu pokarmowego, a układ wydalniczy występuje wyłącznie u przedstawicieli gromady Archiacanthocephala – jest to nieco zmodyfikowany układ protonefrydialny. Układ nerwowy ma postać nieparzystego zwoju mózgowego oraz dwóch pni bocznych. Przedstawiciele tego typu są rozdzielnopłciowi; samce posiadają oprócz standardowego zestawu gruczołów, nasieniowodów itp. również gruczoł cementowy, służący do zaczopowania żeńskiego otworu płciowego po kopulacji.
Inną cechą wyróżniającą kolcogłowy z szeregu podobnych im drobnych bezkręgowców jest obecność przynajmniej jednego żywiciela pośredniego w cyklu rozwojowym; jest nim zwykle jakiś skorupiak lub owad.
Pierwsze stadium larwalne kolcogłowa nosi nazwę akantor, która po wykluciu uzyskuje w ciele żywiciela pośredniego wygląd bardziej podobny do osobnika dorosłego i nosi nazwę akantella (drugie stadium larwalne).
Kolcogłowy dzieli się na cztery gromady[2]:
Kolcogłowy są najbliżej spokrewnione z wrotkami (Rotifera), wraz z którymi tworzą razem monofiletyczną grupę (zwaną na przykład "Syndermata"). Wynika z tego, że kolcogłowy są właściwie podgrupą wrotków.
Dawniej były zaliczane do obleńców.
Na podstawie:
Halanych et al. Evidence from 18S ribosomal DNA that the lophophorates are protostome animals. „Science”. 267 (5204), s. 1641–1643, 1995. DOI: 10.1126/science.7886451 (ang.).
Edgecombe et al. Higher-level metazoan relationships: recent progress and remaining questions. „Organisms Diversity and Evolution”. 11, s. 151–172, 2011. DOI: 10.1007/s13127-011-0044-4 (ang.).
Kolcogłowy, cierniogłowy (Acanthocephala) – typ pasożytniczych, robakokształtnych zwierząt bezkręgowych. Cechą charakterystyczną kolcogłowów, od której wywodzi się ich nazwa, jest obecność z przodu ciała ryjka opatrzonego wieńcem haczyków i kolców. Stadia larwalne są pasożytami bezkręgowców, a dorosłe – kręgowców.
Ciało kolcogłowów jest wąskie, długości 1,5–5 mm, wyjątkowo 650 mm u samicy kolcogłowa olbrzymiego (Macracanthorhynchus hirudinaceus), pokryte kutikulą, czyli ektodermalną powłoką ochronną. Występują trzy regiony ciała: ryjek, szyja i tułów. Ryjek może być chowany przy pomocy skurczu mięśni umieszczających go w skórnomięśniowej pochewce. Oprócz haczyków – posiadających ukorzenienie w warstwie mięśniowej – występują również kolce, związane wyłącznie z warstwą ektodermalną.
Kolcogłowom brakuje układu pokarmowego, a układ wydalniczy występuje wyłącznie u przedstawicieli gromady Archiacanthocephala – jest to nieco zmodyfikowany układ protonefrydialny. Układ nerwowy ma postać nieparzystego zwoju mózgowego oraz dwóch pni bocznych. Przedstawiciele tego typu są rozdzielnopłciowi; samce posiadają oprócz standardowego zestawu gruczołów, nasieniowodów itp. również gruczoł cementowy, służący do zaczopowania żeńskiego otworu płciowego po kopulacji.
Inną cechą wyróżniającą kolcogłowy z szeregu podobnych im drobnych bezkręgowców jest obecność przynajmniej jednego żywiciela pośredniego w cyklu rozwojowym; jest nim zwykle jakiś skorupiak lub owad.
Pierwsze stadium larwalne kolcogłowa nosi nazwę akantor, która po wykluciu uzyskuje w ciele żywiciela pośredniego wygląd bardziej podobny do osobnika dorosłego i nosi nazwę akantella (drugie stadium larwalne).
