Šindelovník severský (Climacodon septentrionalis (Fr.) P. Karst. 1881) je vzácná ježatá houba vytvářející deskovité plodnice na kmenech listnáčů, především buků.
Plodnice přirůstají bokem k substrátu, jsou kloboukaté, vějířovité, zřídka polorozlité, obvykle uspořádané střechovitě nad sebou.[1] Jednotlivé klobouky dosahují 50–150 milimetrů v průměru, zbarveny jsou bělavě až světle žlutě, ve stáří světle okrově nahnědle.[2] Povrch mají v mládí drsně plstnatý, ve stáří lysý.[1]
Hymenofor je vyvinutý na spodní straně v podobě dolů směřujících hustě uspořádaných šídlovitých ostnů, které dosahují 1–12, někdy až 16 milimetrů délky.[2][1]
Dužnina má bělavé až nažloutlé zbarvení.[2]
Výtrusy dosahují 4-4,5 × 2-3 μm.
Šindelovník severský je parazit, který roste vzácně až velmi vzácně na živých kmenech buků, ale také javorů, dubů, jilmů, bříz a lip. Vyskytuje se od pahorkatiny do horského stupně.[1] Fruktifikuje od srpna do listopadu, plodnice jsou jednoleté.[2]
V rámci České republiky byly publikovány nálezy mimo jiné z oblasti následujících chráněných území:
Z hub rostoucích na dřevu, které mají ostnitý nebo jemu podobný hymenofor, je možná záměna s následujícími druhy:
Obrázky, zvuky či videa k tématu Šindelovník severský ve Wikimedia Commons
Šindelovník severský (Climacodon septentrionalis (Fr.) P. Karst. 1881) je vzácná ježatá houba vytvářející deskovité plodnice na kmenech listnáčů, především buků.
Climacodon septentrionalis, commonly known as the northern tooth fungus or the white rot fungus, is a species of shelf fungus in the phylum Basidiomycota.[2] It is white in color and can be found in large clusters on the trunks of trees.[3] This species is a plant pathogen native to North America.[2]
C. septentrionalis was originally described by Elias Magnus Fries in 1821 under the genus Hydnum.[4][5] It was later transferred to Climacodon in 1881 by Petter Karsten.[6]
Individual caps are semicircular or kidney-shaped and can reach up to 30 cm across and 2.5-5.0 cm at the base.[2][3] They typically occur in large groups that can reach 80 cm in height.[2][3] Young caps range from mostly white to a yellow-cream color, and slowly become a yellow-brown as they age.[2][3] Although, the caps tend to persist for multiple weeks, allowing algae to grow, giving them a slightly green appearance.[3] The surface of the cap can be rough or even hairy, and can have concentric rings radiating out from the base.[3] The underside of the cap has many white spines (see left) that reach 1 cm in length and also yellow with age.[2] C. septentrionalis is edible but not palatable due to its tough flesh and bitter taste.[2][3] They can be found in the summer months and are a common cause of heart rot in hardwood trees in their native range.[2][3]
This species is native to northeastern North America, ranging from southern Canada to Kentucky, and as far west as the Great Plains.[2][3][7] C. septentrionalis is found on the trunks of living and recently deceased trees, especially beech (Fagus) and maple (Acer) species.[2][3]
C. septentrionalis was the first observed species fungus not in the genus Agaricus to secrete a toxin that it uses to immobilize and kill fungiphagous nematodes.[8][9] The mycelium of this species grows secretory cells the protrude outwards and develop branches that produce the substance in small droplets.[8] When a nematode comes in contact with a droplet, they become encased in it, and their motion is completely inhibited.[8] Death after contact occurs within several hours, but the rate at which a nematode was decomposed varied greatly, ranging from a few weeks to several days.[8]
C. septentrionalis has been found to produce a few different compounds that have potential to be used for a variety of products.[10] Esters are natural or synthetic, fragrant compounds that can be found in perfumes and flavorings, or used in paints, solvents, insecticides, and more.[11] The mycelium of this species produces esters that could be used in perfumes.[10][11] The compound furaneol is a commonly used in the cooking industry as a flavoring, with different forms having tastes ranging from a strawberry or pineapple to a caramel or honey flavor.[12] The furaneol found in C. septentrionalis is extracted from its fruiting bodies, and has a strawberry-like flavor and taste.[10]
Climacodon septentrionalis, commonly known as the northern tooth fungus or the white rot fungus, is a species of shelf fungus in the phylum Basidiomycota. It is white in color and can be found in large clusters on the trunks of trees. This species is a plant pathogen native to North America.
Zębniczek północny Climacodon septentrionalis (Fr.) P. Karst. – gatunek grzybów należący do rodziny korownicowatych (Phanerochaetaceae)[1].
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Phaneropchaete, Phanerochaetaceae, Polyporales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1821 r. Elias Fries nadając mu nazwę Hydnum septentrionale. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1881 r. P.Karsten, przenosząc go do rodzaju Climacodon[1].
Nazwę polską nadał Stanisław Domański w 1981 r[3].
Jednoroczny, masywny i duży, osiągający szerokość do 50 cm. Składa się z wielu dachówkowato, jeden nad drugim ułożonych kapeluszy. Są pozrastane nasadą i bokiem silnie przyrośnięte do podłoża. Pojedynczy kapelusz osiąga szerokość do 30 cm, jest półokrągły lub owalny i ma ostry, równy lub falowany brzeg. Powierzchnia górna gruzełkowata, u młodych owocników biaława, u starszych kremowa i żółknąca. Hymenofor kolczasty złożony z szydełkowatych kolców o długości 2-12 mm, w stanie świeżym tej samej barwy co kapelusz[4]. Po wyschnięciu stają się brązowawe[5]. Miąższ białawy, o grubości 1-3 cm, w stanie świeżym soczysty i elastyczny, mięsisto-włóknisty, po wysuszeniu drewnowaty i twardy[4]. W stanie świeżym ma przyjemny zapach, ale podczas suszenia nieprzyjemnie pachnie zjełczałym tłuszczem. Smak przyjemny[5].
Kontekst o grubości do 15 mm, silnie włóknisty i twardy, czasami z ciemniejszymi obszarami higrofijnymi. Przechodzi w tramę bez strefy przejściowej. System strzępkowy monomityczny. Strzępki rozrzedzone, o grubości 2-10 μm, cienkościenne, hialinowe, rozgałęzione. W kontekście i tramie ułożone są równolegle. Są zmienne co do ilości sprzążek; w kontekście mają na septach po jednej lub po kilka sprzążek, w tramie po jednej. Cystydy grube, smukłe i zwężające się lub butelkowate, często o zakrzywionych wierzchołkach. Podstawki wąskie, bez bazalnej sprzążki, 4-sterygmowe. Zarodniki elipsoidalne, gładkie, hialinowe, o rozmiarach 4,5-5 × 1,8-2,5 μm[5].
Znane jest jego występowanie w Ameryce Północnej, Europie i Japonii[6]. W piśmiennictwie naukowym na terenie Polski podano wiele jego stanowisk, jednak jest rzadki[3]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status R – gatunek potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych[7]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Niemczech i Danii[3].
Pasożyt. Występuje w lasach liściastych i mieszanych na drzewach liściastych. W Polsce zanotowano jej występowanie na jaworze, kasztanowcu, brzozie brodawkowatej, grabie i buku. Wywołuje białą zgniliznę drewna[3].
Morfologicznie jest to charakterystyczny gatunek, łatwy do odróżnienia. Na pierwszy rzut oka może być pomylony ze starymi i wypłowiałymi już okazami żółciaka siarkowego (Laetiporus sulphureus), łatwo jednak odróżnić go po kolczastym hymenoforze (żółciak siarkowy ma hymenofor rurkowaty)[4]. Mikroskopowo zębniczek północny wykazuje zaskakująco duże podobieństwo do gąbkowca północnego (Climacocystis borealis), co zauważył już S. Domański. Obydwa te gatunki hodowane na sztucznych podłożach wytwarzają chlamydospory i mają podobną strukturę strzępek i budowę cystyd. Morfologicznie gąbkowiec północny odróżnia się jednak rurkowatym hymenoforem, ponadto jego kapelusze wyrastają oddzielnie, nie tworząc tak zwartej struktury, jak zębniczek północny[5].
Zębniczek północny Climacodon septentrionalis (Fr.) P. Karst. – gatunek grzybów należący do rodziny korownicowatych (Phanerochaetaceae).
_Donk_204703.jpg)
