Usnea hirta, selten auch als Grubige Bartflechte bezeichnet, ist eine auf Baumrinde wachsende Strauchflechtenart.
Der strauchig-buschige Thallus der Grubigen Bartflechte ist nur an einer Stelle mit der Unterlage verwachsen, grau- bis gelbgrünlich und erreicht bis etwa 5 cm Länge und Breite. Die Äste sind bis etwa 0,6 mm dick (selten mehr), teilweise kantig oder etwas grubig und besitzen innen einen zähen, weißen Zentralstrang. Kennzeichnend sind eine helle Basis und zahlreiche dornartig abstehende, lange und dünne Isidien. Fruchtkörper (Apothecien) sind sehr selten.
Die Grubige Bartflechte wächst auf Baumrinde, hauptsächlich an Nadelbäumen oder Laubbäumen mit saurer Borke. Sie ist die trockenheitstoleranteste Art ihrer Gattung und zugleich eine der häufigsten Usnea-Arten in Mitteleuropa. Dennoch ist auch sie wie fast alle Strauchflechten besonders empfindlich gegenüber Luftschadstoffen und daher aus vielen Gebieten Deutschlands fast verschwunden oder nur in Kümmerwuchs anzutreffen. Als Folge der Rauchgasentschwefelung kann sie allerdings zunehmend auch in industrialisierte Ballungsräume wieder einwandern.
Die Bryologisch-lichenologische Arbeitsgemeinschaft für Mitteleuropa benannte die Grubige Bartflechte als Flechte des Jahres 2005.
Usnea hirta, selten auch als Grubige Bartflechte bezeichnet, ist eine auf Baumrinde wachsende Strauchflechtenart.
Usnea hirta is a species of beard lichen in the family Parmeliaceae. It was one of 80 lichen species first formally described by Carl Linnaeus in his 1753 work Species Plantarum. Friedrich Heinrich Wiggers transferred it to the genus Usnea in 1780.[2] The lichen is sensitive to air pollution, and is often used as a biomonitor of sulphur dioxide.[3] Usnea hirta has an extensive worldwide distribution, and it is morphologically variable, which has led to numerous intraspecific taxa (i.e. subspecies, varieties, and forms) being proposed in its taxonomic history.[4]
Usnea hirta is a species of beard lichen in the family Parmeliaceae. It was one of 80 lichen species first formally described by Carl Linnaeus in his 1753 work Species Plantarum. Friedrich Heinrich Wiggers transferred it to the genus Usnea in 1780. The lichen is sensitive to air pollution, and is often used as a biomonitor of sulphur dioxide. Usnea hirta has an extensive worldwide distribution, and it is morphologically variable, which has led to numerous intraspecific taxa (i.e. subspecies, varieties, and forms) being proposed in its taxonomic history.
Tupsunaava (Usnea hirta) on keskikokoinen pensasmainen jäkälä. Se roikkuu tai harittaa pensasmaisesti yhdestä kiinnittymiskohdasta alkaen 2-8 cm pitkänä pensaana. Sitä kasvaa havupuiden rungoilla, joskus myös lehtipuilla ja kivipinnoilla.[2]
Tupsunaava (Usnea hirta) on keskikokoinen pensasmainen jäkälä. Se roikkuu tai harittaa pensasmaisesti yhdestä kiinnittymiskohdasta alkaen 2-8 cm pitkänä pensaana. Sitä kasvaa havupuiden rungoilla, joskus myös lehtipuilla ja kivipinnoilla.
Brodaczka kępkowa (Usnea hirta (L.) Weber ex F.H. Wigg.) – gatunek grzybów należący do rodziny tarczownicowatych (Parmeliaceae)[1]. Ze względu na współżycie z glonami zaliczany jest do porostów[2].
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Usnea, Parmeliaceae, Lecanorales, Lecanoromycetidae, Lecanoromycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1753 r. Karol Linneusz nadając mu nazwę Lichen hirtus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadali mu w 1780 r. Weber i Wiggers przenosząc go do rodzaju Bryoria[1].
Niektóre synonimy naukowe[3]:
Nazwa polska według Krytycznej listy porostów i grzybów naporostowych Polski[2].
Plecha drobna, w postaci zwisających lub odstających od podłoża i rozgałęziających się kępek. Długość i szerokość zazwyczaj do 5 cm, rzadko więcej (do 13 cm)[4]. Zawiera glony protokokkoidalne. Przyczepia się do podłoża cienką, zwężoną i niezaczernioną nasadą (ważna cecha przy określaniu gatunków brodaczek). Plecha ma barwę od jasnozielonej do słomkowóżółtej, jest matowa i silnie, rozpierzchle rozgałęziona. Główne jej gałązki mają grubość 0,5-1(2) mm, są miejscami obłe, mają powierzchnię pomarszczoną lub dołeczkowaną i bez brodawek. Bocznych gałązek jest wiele, są cienkie, proste lub zagięte łukowato, a końce maja tępe lub zaostrzone. W podszczytowej części gałązek występują liczne brodawkowane soralia. Zawierają izydiowe, gwiazdkowato ułożone urwistki[5].
Reakcje barwne: rdzeń plechy: K, C, KC-P i K + żółty wolno ciemniejący do pomarańczowego, C-, KC-P + żółty[4].
Apotecja pojawiają się bardzo rzadko. Mają średnicę 3-7 mm i liczne boczne gałązeczki o różnej długości. Tarczki apotecjów mają cielisty kolor i są lekko przyprószone. W jednym worku powstaje po 8 jednokomórkowych, bezbarwnych zarodników (askospor) o rozmiarach 8 × 5μm[5].
Gatunek kosmopolityczny, poza Antarktydą występuje na wszystkich kontynentach[6]. Na niżu Polski dawniej był pospolity, obecnie jest rzadki. W górach jest rzadki i występuje głównie w niższych położeniach[5]. W Polsce był gatunkiem ściśle chronionym[7], od 17 października 2014 podlega ochronie częściowej[8]. Jest gatunkiem rzadkim. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status VU – gatunek narażony na wyginięcie[9].
Rośnie na korze drzew, głównie szpilkowych. Na korze drzew liściastych i na drewnie występuje dużo rzadziej[5].
Plecha brodaczek ma własności lecznicze. Zawiera kwas usninowy i inne substancje o silnym działaniu antybakteryjnym i antywirusowym. Otrzymywane z niej preparaty mają działanie wykrztuśne, przeciwzapalne, przeciwgorączkowe, przeciwpasożytnicze, przeciwdrobnoustrojowe, pobudzające trawienie, rozkurczowe, przeciwnowotworowe[10] .
Brodaczka kępkowa (Usnea hirta (L.) Weber ex F.H. Wigg.) – gatunek grzybów należący do rodziny tarczownicowatych (Parmeliaceae). Ze względu na współżycie z glonami zaliczany jest do porostów.
Usnea hirta
(L.) Weber ех F.H.Wigg., 1780
Усне́я жёстковолосатая (лат. Usnea hirta) — лишайник семейства Пармелиевые, вид рода Уснея.
Кустистый эпифитный лишайник. Слоевище 1,5—8 см длины. Цвет слоевище оливково-, бледно- или тёмно-зелёный, иногда зеленовато-жёлтый, матовый. Сердцевина белая, рыхлая. Апотеции развиваются очень редко, 5—7 мм в диаметре, с плоским, телесного цвета диском, покрытым лёгким беловатым налётом, окружённым толстоватыми, 2—3 мм длины фибриллами.
На стволах и ветвях берёзы, сосны, лиственницы и деревьев других пород, а также на гниющей древесине главным образом в таёжных и горных лесах.
Встречается в Африке, включая Мадагаскар, Европе, Северной, Центральной и Южной Америках.
Присутствуют вторичные метаболиты: усниновая, иногда норстиктовая кислоты и комплекс муроловой кислоты.
Вид занесён в Красные книги Московской области и Республики Мордовия как сокращающийся в численности.
Усне́я жёстковолосатая (лат. Usnea hirta) — лишайник семейства Пармелиевые, вид рода Уснея.
