Pinus elliottii Engelm.

Sosna Elliotta^[2] (Pinus elliottii Engelm.) – gatunek drzewa iglastego z rodziny sosnowatych (Pinaceae). Występuje na południowym wschodzie USA, ale została introdukowana w subtropikalnych i ciepłych rejonach całego świata. Sosna Elliotta nosi nazwę na cześć Stephena Elliotta (1771–1830), botanika i bankiera z Karoliny Południowej.

Rozmieszczenie geograficzne

Naturalnie sosna Elliotta występuje w USA w stanach: Alabama, Floryda, Georgia, Luizjana, Missisipi, Karolina Południowa. Przy tym 45% drzewostanów znajduje się w Georgii^[3].

Gatunek został wprowadzony do wielu ekosystemów w cieplejszych rejonach świata, w niektórych z nich okazał się inwazyjny. Uprawiany w południowej Afryce jako źródło drewna zajął siedliska na obrzeżach lasów i łąki w Mpumalanga. Rozprzestrzenił się także w Zimbabwe, na niższych wysokościach na obszarach o wyższym poziomie opadów.

Morfologia

Pokrój

Korona drzewa stożkowata, z czasem zaokrąglona lub płaska.

Pień

Osiąga 30 m wysokości i 0,8 m średnicy. Kora dorosłych drzew pomarańczowo-brązowa i spękana na podłużne, nieregularne, łuszczące się płaty.

Liście

Igły zebrane po 2–3 na krótkopędzie. Osiągają 15–20 cm długości i 1,2–1,5 mm średnicy.

Szyszki

Szyszki męskie cylindryczne, purpurowo-brązowe, o długości 30–40(50) mm^[4][3]. Wyrastają jesienią u podstawy tegorocznych pędów, w ciasnych spiralach, w grupach po 12 lub więcej, w środkowej lub dolnej części korony^[3]. Szyszki żeńskie wyrastają głównie w górnej części korony, pojedynczo lub w grupach. W momencie zapylenia są koloru czerwonego do purpurowego, i długości 2,5 cm. Szyszki nasienne prawie symetryczne, przed otwarciem podłużnie jajowate, po otwarciu jajowato-cylindryczne, długości (7) 9–18 (20) cm^[4].

• Kora

• Igły i męskie kwiatostany

• Szyszka nasienna

Biologia i ekologia

Sosna Elliotta jest jednopienna i wiatropylna. Rozpoczyna kwitnienie relatywnie wcześnie jak na iglaste, bo między 10 a 15 rokiem życia, przy czym zdarza się, że kwitną drzewa zaledwie trzyletnie^[3]. Kwiatostany męskie pojawiają się w czerwcu. Igły pozostają na drzewie przez ok. 2 lata. Szyszki nasienne dojrzewają w ciągu 2 lat i wkrótce potem uwalniają nasiona^[4].

Systematyka i zmienność

Synonimy: Pinus heterophylla (Elliott) Sudworth, Pinus taeda L. var. heterophylla Elliott.

Pozycja gatunku w obrębie rodzaju Pinus^[5]:

• podrodzaj Pinus
  • sekcja Trifoliae
    • podsekcja Australes
      • gatunek P. elliottii

P. elliottii var. densa, Werner-Boyce Salt Springs State Park, Pasco County, Florida

Wyróżnia się dwie odmiany^[6]:

• Pinus elliottii var. elliottii – występuje w stanach: Luizjana, Missisipi, Alabama, Floryda, Georgia i Karolina Południowa, na wysokościach 0–150 m n.p.m.^[7]
• Pinus elliottii var. densa (syn. P. elliottii subsp. densa (Little & Dorman) Murray 1982, P. densa (Little & Dorman) Silba var. austro-keyensis Silba 1990, P. heterophylla (Elliott) Sudworth non Koch 1849, P. densa (Little & Dorman) de Laubenfels & Silba.) – występuje na południu Florydy, na wysokościach 0–10 m n.p.m.^[8]

Zagrożenia

Międzynarodowa organizacja IUCN umieściła ten gatunek w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych, ale przyznała mu kategorię zagrożenia LC (least concern), uznając go za gatunek najmniejszej troski, o niskim ryzyku wymarcia^[9]. Klasyfikację tę utrzymano w kolejnym wydaniu księgi w 2013 roku^[10]. Odmianę P. elliottii var. densa uznano za bliską zagrożeniu i przyznano jej kategorię NT (near threatened)^[11]. Zagrożeniem dla tej odmiany jest silna hybrydyzacja z odmianą typową, uprawianą w zasięgu występowania var. densa.

Przypisy

Bibliografia

1. R. Kral. Pinus. „Flora of North America North of Mexico”. Vol. 2, 1993. Flora of North America Editorial Committee (red.). Oxford University Press (ang.). [dostęp 2009-11-14].