Phaeophyscia orbicularis (Neck.) Moberg

Phaeophyscia orbicularis ist eine in Mitteleuropa sehr häufige Blattflechtenart, die Baumrinde und Gestein besiedelt.

Beschreibung

Die Farbe des rosettigen oder unregelmäßig geformten Thallus ist variabel, hell- bis dunkelgrau oder graubraun, in feuchtem Zustand deutlich grünlich. An der Oberfläche sind häufig Sorale vorhanden, die an den Lappenenden fast kopfig werden können. Ihre Färbung variiert von grauweißlich bis schwärzlich, selten auch gelblich. Gelegentlich werden auch Apothecien mit schmalem Rand und dunkler Scheibe gebildet.

Verbreitung

Phaeophyscia orbicularis ist eine der häufigsten Laubflechten Mitteleuropas und gegenüber Luftschadstoffen und Eutrophierung sehr unempfindlich. Auf Rinde von Laubbäumen (regelmäßig etwa auf Pappeln) und auf kalkhaltigem Gestein, auch Beton, ist sie in fast ganz Europa verbreitet.

Literatur

• Volkmar Wirth: Flechtenflora. E. Ulmer, Stuttgart 1980, S. 414/415, ISBN 3-8001-2452-1
• Volkmar Wirth: Die Flechten Baden-Württembergs. E. Ulmer, Stuttgart 1987, S. 361, ISBN 3-8001-3305-9.

Weblinks

– Album mit Bildern, Videos und Audiodateien

• Eintrag Index Fungorum
• Bilder und Kurzbeschreibung (A. Silverside)
• Bilder und Kurzbeschreibung von Ulrich Kirschbaum (Memento vom 6. Januar 2013 im Webarchiv archive.today)
• Bilder (sharnoffphotos.com)

Typowa plecha orzastu kolistego na korze drzewa

Orzast kolisty, obrost kolisty (Phaeophyscia orbicularis (Neck.) Moberg – gatunek grzybów z rodziny obrostowatych (Physciaceae)^[1]. Ze względu na współżycie z glonami zaliczany jest do porostów^[2].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Phaeophyscia, Physciaceae, Teloschistales, Lecanoromycetidae, Lecanoromycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy gatunek ten opisany został w 1771 r. przez N. M. J Neckera jako Lichen orbicularis (porost kulisty). Do rodzaju Phaeoyscia przeniósł go w 1997 r. J. Roland Moberg i nazwa nadana przez tegoż autora jest według Index Fungorum prawidłowa.

Synonimów nazwy naukowej jest około 50^[3].

Nazwa polska według Krytycznej listy porostów i grzybów naporostowych Polski^[2].

Charakterystyka

Plecha listkowata, tworząca rozetki o średnicy 1-2(4) cm, lub nieregularna, przylegająca do podłoża. Składa się z wielu odcinków o szerokości 0,2-2 mm, które są pierzasto lub nieregularnie wcinane, płaskie, lub nieco wypukłe. Odcinki stykają się brzegami, zachodzą na siebie, lub są oddalone od siebie. Powierzchnia górna ma barwę jasnoszarą do ciemnoszarej, szarozielonawą, brunatnoszarą lub oliwkowozieloną do czarnobrunatnej, czasami jest całkowicie czarna. Powierzchnia dolna jest czarnobrunatna lub czarna i występują na niej liczne, dość jasne lub ciemne chwytniki. Plecha zawiera glony protokokkoidalne. Reakcje barwne: wszystkie negatywne^[4][5].

Na górnej powierzchni zawsze występują liczne soralia. Są okrągłe lub płatowate i mają barwę białozielonawą, żółtawą, szarą, czarnozieloną lub czarnobrunatną, czasami (rzadko) zdarzają się również o barwie pomarańczowej. Dość często występują także apotecja lekanorowe. Mają średnicę do 2 mm, brunatne lub czarne i nie przyprószone tarczki, oraz gładkie brzeżki. W jednym worku powstaje po 8 dwukomórkowych, brunatnych, grubościennych askospor o rozmiarach 15-28 × 6-13 μm^[4].

Metabolity wtórne: nie wykryto^[5].

Występowanie i siedlisko

Występuje na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy i Australii^[6]. W Polsce jest pospolity w całym kraju. Rośnie zarówno na podłożu skalnym (głównie wapienie, beton i zaprawa murarska), jak i na korze drzew (głównie liściastych, rzadziej iglastych), czasami również na drewnie^[4].

Przypisy

• Lichen orbicularis Neck., 1771 basionym
• Physcia cycloselis (Ach.) Vain
• Physcia obscura (Ehrh. ex Humb.) Fürnr.
• Physcia orbicularis (Neck.) Poetsch
• Physcia virella (Ach.) Flagey

• 1 Описание
• 2 Ареал
• 3 Химический состав
• 4 Разновидности
• 5 Примечания
• 6 Литература