Rheum rhaponticum L.

Rabarbar ogrodowy, rabarbar zwyczajny, rzewień ogrodowy, rzewień zwyczajny (Rheum rhaponticum L.) – gatunek byliny należący do rodziny rdestowatych. Pochodzi z obszarów Azji Środkowej, Bułgarii i prawdopodobnie południowej Syberii^[2]. W Polsce jest uprawiany, podobnie jak rabarbar kędzierzawy, z którym tworzy zresztą mieszańca R. × hybridum^[3].

Morfologia

Pokrój

Bylina o wysokości do 1,5 m. Jej część podziemną stanowi grube, skrócone kłącze, zwane karpą. Z dolnej części karpy wyrastają częściowo zdrewniałe korzenie spichrzowe, w których gromadzone są zapasy pokarmowe. Młode rośliny wykształcają najpierw korzeń palowy, który z czasem tworzy korzeń spichrzowy. Z niego wyrastają włókniste korzenie, które odrastają co roku na nowo. Z pąków znajdujących się na szczycie karpy wyrastają liście i pędy. Rabarbar zapada w stan spoczynku fizjologicznego, który trwa do grudnia.

Łodyga

W pierwszych 2 latach jest silnie skrócona i rozgałęziona. Tworzy wraz z pączkami i korzeniami spichrzowymi karpę. Pęd kwiatostanowy, dochodzący do wysokości 2 m po wydaniu nasion zamiera.

Liście

Mają długie i grube ogonki oraz duże blaszki liściowe. Barwa ogonków liściowych może być czerwona, różowa lub zielona. Ogonek liściowy od spodu bruzdowany, co odróżnia ten gatunek o posiadającego gładkie ogonki rabarbaru kędzierzawego. Inna cechą wyróżniającą ten gatunek jest słabo kędzierzawy brzeg blaszki liściowej^[3].

Zmienność

Tworzy mieszańce z rabarbarem kędzierzawym (Rheum hybridum J.A.M. Murray)^[3].

Zastosowanie

• Roślina uprawna. Jest często uprawiany jako warzywo uprawiane dla jadalnych ogonków liściowych^[4].
• Kulinaria. Służy jako dodatek do soków (np. z malinami), tudzież placków drożdżowych, rzadziej do drożdżówek. Popularny jest też kompot z rabarbaru. Może być również wykorzystywany do produkcji wina owocowego, lub spożywany na surowo z cukrem. Charakteryzuje się kwaskowatym smakiem.
• Wpływ na zdrowie. Zawiera dużo żelaza, kwas jabłkowy i znaczącą ilość kwasu szczawiowego (szczególnie liście) w postaci szczawianu potasu i trudno rozpuszczalnego szczawianu wapnia^[5], który może odkładać się jako kamienie nerkowe. Znane są przypadki poważnych zatruć, do śmierci włącznie, po spożyciu ogonków liściowych lub liści rabarbaru, prawdopodobnie z powodu zawartości szczawianów^[5].

Wartości odżywcze

Ilość aminokwasów w 100 g^[6] Nazwa Ilość w mg Izoleucyna 51 Leucyna 84 Lizyna 41 Metionina 24 Cystyna 41 Fenyloalanina 43 Tyrozyna 30 Treonina 60 Tryptofan 24 Walina 52 Arginina 34 Histydyna 17 Alanina 97 Kwas asparaginowy 118 Kwas glutaminowy 191 Glicyna 54 Prolina 71 Seryna 67 Wartość energetyczna 62 kJ (15 kcal) Białka 0,5 g szczegółowe informacje RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 1,1% 1,1% 1,1% 1,1% M 0,9% 0,9% 0,9% 0,9% Węglowodany 4,6 g szczegółowe informacje Przyswajalne 1,4 g RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 1,1% 1,1% 1,1% 1,1% M 1,1% 1,1% 1,1% 1,1% Jednocukry Glukoza 0,4 g Fruktoza 0,4 g Dwucukry Sacharoza 0,3 g Laktoza 0,0 g Skrobia 0,2 g Błonnik 3,2 g AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 13% 13% 15% 15% M 8,4% 8,4% 11% 11% Tłuszcze 0,1 g szczegółowe informacje Kwasy tł. nasycone 0,02 g Kwasy tł. nienasycone Jednonienasycone 0,00 g Wielonienasycone 0,05 g omega-3 0,01 g α-Linolenowy (ALA) 0,01 g AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,9% 0,9% 0,9% 0,9% M 0,6% 0,6% 0,6% 0,6% omega-6 0,04 g Linolowy (LA) 0,04 g AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,3% 0,3% 0,4% 0,4% M 0,2% 0,2% 0,3% 0,3% Woda 94,1 g szczegółowe informacje AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 3,5% 3,5% 3,5% 3,5% M 2,5% 2,5% 2,5% 2,5% Witaminy Witamina C 9,0 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 12% 12% 12% 12% M 10% 10% 10% 10% Tiamina (B1) 0,023 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 2,1% 2,1% 2,1% 2,1% M 1,9% 1,9% 1,9% 1,9% Ryboflawina (B2) 0,029 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 2,6% 2,6% 2,6% 2,6% M 2,2% 2,2% 2,2% 2,2% Niacyna (B3) 0,11 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,8% 0,8% 0,8% 0,8% M 0,7% 0,7% 0,7% 0,7% Witamina B6 0,03 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 2,3% 2,3% 2,0% 2,0% M 2,3% 2,3% 1,8% 1,8% Foliany 0,007 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 1,8% 1,8% 1,8% 1,8% M 1,8% 1,8% 1,8% 1,8% Kobalamina (B12) 0 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% M 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% Witamina A 0,01 mg RAE RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 1,4% 1,4% 1,4% 1,4% M 1,1% 1,1% 1,1% 1,1% Witamina D 0 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% M 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% Witamina E 0,18 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 1,2% 1,2% 1,2% 1,2% M 1,2% 1,2% 1,2% 1,2% Makroelementy Fosfor 24 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 3,4% 3,4% 3,4% 3,4% M 3,4% 3,4% 3,4% 3,4% Wapń 52 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 5,2% 5,2% 4,3% 4,3% M 5,2% 5,2% 5,2% 4,3% Magnez 13 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 4,2% 4,1% 4,1% 4,1% M 3,3% 3,1% 3,1% 3,1% Potas 136 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 2,9% 2,9% 2,9% 2,9% M 2,9% 2,9% 2,9% 2,9% Sód 2 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,1% 0,1% 0,2% 0,2% M 0,1% 0,1% 0,2% 0,2% Mikroelementy Jod 0,0023 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 1,5% 1,5% 1,5% 1,5% M 1,5% 1,5% 1,5% 1,5% Żelazo 0,6 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 3,3% 3,3% 7,5% 7,5% M 7,5% 7,5% 7,5% 7,5% Miedź 0,05 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 5,6% 5,6% 5,6% 5,6% M 5,6% 5,6% 5,6% 5,6% Cynk 0,13 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 1,6% 1,6% 1,6% 1,6% M 1,2% 1,2% 1,2% 1,2% Mangan 0,16 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 8,9% 8,9% 8,9% 8,9% M 7,0% 7,0% 7,0% 7,0% Dane liczbowe na podstawie: ^[6]
Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health^[7]

Uprawa

Rozmnażany jest głównie w marcu przez podział karpy. Uprawiany z nasion nie zachowuje cech rośliny, z której pochodzą nasiona. Odcinki mające przynajmniej 1 pąk sadzi się wiosną(w marcu) lub jesienią (przełom września i października), tak, by pąki znajdowały się przynajmniej 5 cm pod ziemią przy czym wykopane dołki powinny mieć średnicę 20-30 cm i podobną głębokość. Ogonki liściowe można zrywać dopiero w drugim roku po posadzeniu. Kwiatostany należy usuwać zaraz po ich pojawieniu się, gdyż wytwarzanie bezużytecznych dla nas nasion osłabia roślinę. Dobrze udaje się na dość wilgotnych, głębokich i średnio zwięzłych glebach. Wymaga silnego nawożenia kompostem lub obornikiem a wiosną nawozami mineralnymi a w okresie zbiorów stosuje się nawożenie pogłówne azotem^[8]. Nie powinno się go uprawiać na glebach mokrych i kwaśnych. Jest wytrzymały na mróz, dość dobrze znosi suszę, ale przy silnych upałach dobrze jest go podlewać^[9]. Zbieranie przeprowadza się od początku maja do lipca, najwcześniej w drugim roku po zasadzeniu. Zbieranie polega na wyłamywaniu ogonków (które osiągnęły min. 20 cm długości) nisko nad ziemią. Nie powinno się zbierać więcej niż 1/3 liści z każdej rośliny.

Przypisy