Alcea rosea L.

Kwiat

Malwy przy ścianie domu

Rozłupnie

Morfologia

Malwa różowa^[3] (Alcea rosea L.), nazywana także malwą ogrodową^[4], prawoślazem wysokim, p. różowym, p. ogrodowym^[5], malwą czarną, topolówką wyniosłą^[6], zygmarkiem – gatunek rośliny z rodziny ślazowatych (Malvaceae). Pochodzi prawdopodobnie z Półwyspu Bałkańskiego^[7]. Obecnie nigdzie nie występuje na stanowiskach naturalnych, jest tylko uprawiany^[2]. Czasem dziczeje (efemerofit).

Morfologia

Pokrój

Wysoka do 2,25 m roślina o pojedynczej, prostej, dość grubej łodydze. Cała roślina jest szorstko owłosiona.

Liście

Dolne na łodydze siedmioklapowe, górne pięcioklapowe.

Kwiaty

Osadzone na krótkich szypułkach po 1-3 w kątach, pojedyncze, półpełne lub pełne, o barwach od białej poprzez różową, czerwoną do prawie czarnej, zebrane w kłosowate kwiatostany do 1 m. Średnica kwiatów do 10 cm. Kielich otoczony kieliszkiem. Pręciki liczne, zrośnięte w rurkę otaczającą pojedynczy słupek.

Owoc: Rozłupnia rozpadająca się na rozłupki. MTN ok. 8,5 g.

Korzeń

Bardzo mocny, palowy.

Biologia i ekologia

Bylina, ale w warunkach klimatycznych Polski roślina ta jest uprawiana głównie jako roślina dwuletnia. Hemikryptofit. Kwitnie od lipca do października, jej przedprątne kwiaty zapylane są przez błonkówki^[8]. Liczba chromosomów 2n = 42^[4].

Zastosowanie

Roślina lecznicza^[6][5]

Surowiec zielarski

Kwiat prawoślazu różowego – Flos Malvae arboreae. W celach farmaceutycznych uprawiana jest jedynie odmiana o ciemnych kwiatach. Surowiec zawiera 8-12% śluzu oraz antocyjany takie jak glikozydy i diglikozydy delfinidyny, malwidyny i petunidyny. Ponadto w kwiatach występują ślady olejku eterycznego, garbniki, sole mineralne, żywice i nieznany bliżej hormon roślinny o działaniu estrogennym.

Działanie

Dzięki związkom śluzowym wodny wyciąg z kwiatów malwy czarnej powleka błony śluzowe jamy ustnej i gardła, zmniejsza nadmierną ich wrażliwość i osłabia odruch kaszlowy. Rozrzedza zalegającą w gardle gęstą wydzielinę i ułatwia odkrztuszanie. Na błony śluzowe przewodu pokarmowego wywiera działanie osłaniające, ale nieco słabsze niż w górnych drogach oddechowych. Wyciągi wykazują ponadto słabe własności estrogenne i pobudzają krwawienia miesięczne u kobiet, ale nie działają poronnie.

Dawkowanie

Odwar z kwiatów malwy czarnej przygotowuje się, zalewając 1 łyżkę kwiatów 350 ml gorącej wody i parząc przez 20-30 min. Następnie macerat gotuje się 3 minuty pod przykryciem, odstawia na 10 min. do ostudzenia i cedzi. Pije się go 3 razy dziennie po ⅛ szklanki między posiłkami oraz używa do płukania jamy ustnej i gardła.

Zbiór i suszenie

Do celów leczniczych używa się wyłącznie odmian o bardzo ciemnych, niemal czarnych kwiatach. Mogą być wykorzystywane także odmiany o pełnych kwiatach. Nie wolno zbierać kwiatów z roślin porażonych przez rdzę. Surowiec jest zbierany w 2 postaciach: z kielichami (Flos Malvae arboreae cum calycibus, syn. Flos Malvae hortensis) oraz bez kielichów (Flos Malvae arboreae sine calycibus). Świeżo rozwinięte kwiaty zbiera się w lipcu lub sierpniu przy słonecznej pogodzie i suszy w zacienionym i przewiewnym miejscu^[7].

Sztuka kulinarna

Barwniki pozyskiwane z ciemnych odmian wykorzystuje się do barwienia w przemyśle spożywczym i do poprawiania koloru win^[5]. Stosowana jest także jako dodatek smakowy do herbatek ziołowych. Malwa ma smak bardzo delikatny i łagodny.

Roślina ozdobna

Jest pospolicie uprawiana, szczególnie w przydomowych ogródkach.

Odmiany ogrodowe

Wykorzystuje się zarówno formy pojedyncze jak i pełnokwiatowe, które dzieli się na cztery grupy w zależności od siły wzrostu i budowy kwiatów:

• 'Fimbrita flore pleno' – kwiaty półpełne lub pełne, dość rzadko osadzone na łodydze, charakteryzujące się fryzowanymi działkami korony.
• 'Pełne wielkie' – charakteryzuje je bardzo silny wzrost (do 3 m wysokości) oraz kwiaty o zewnętrznych działkach dłuższych niż wewnętrzne, co tworzy rodzaj kryzy otaczającej płatki wewnętrzne.
• 'Szkockie' – o płatkach jednakowej długości i wzroście do 2,2 m.
• 'Chaters' – podobne do poprzednich, ale siła wzrostu słabsza (do 1,8 m), tworzą bardzo gęste i zwarte kwiatostany.

Uprawa

Jest w pełni mrozoodporna (strefy mrozoodporności 4-10)^[9]. Wymaga ciepłych, słonecznych, ale osłoniętych stanowisk i dość zasobnych gleb o pH 6-7. Uprawiana jest z nasion, które wysiewa się w czerwcu-lipcu do rozsadnika. Siewki mające 2-3 liście pikuje się i wysadza na zagony. Na stałe miejsce sadzi się rośliny jesienią w rozstawie 30-30 x 50-80 cm. W pierwszym roku tworzy tylko przyziemną rozetę 5-7 klapowych liści. Zakwita w drugim roku. Najlepiej prezentują się przy ścianie domu, przy ogrodzeniach, lub wysadzone grupkami w trawniku^[10].

Przypisy