The Buddha-hand Citron (佛手 fo shou), with separated segments ± surrounded by pericarp, is best treated as a cultivar, correctly Citrus medica ‘Fingered.’
Citrus melecina, comúnmente llamáu cidro o citrón, ye un parrotal de la familia de les rutácees cultiváu pola so fruta, llamada cidra,[2] llimón poncil, llimón francés o toronja, qu'escasamente se consume fresca, pero que la so piel usar en preparaciones de repostería y como aromatizante pol so fuerte conteníu n'aceites esenciales. Foi probablemente'l primera cítricu conocíu n'Europa, documentáu dende la dómina del Imperiu romanu. La Naturalis Historia de Pliniu'l Vieyu describir (xii.7), y menta los sos usos melecinales.
Ye un árbol pequeñu o parrotal perennifolio, de 2,5 a 5 m d'altor, col fuste retorcigañáu y cañaje trupu y ríxidu, con escayos nes axiles foliares. Les fueyes, de pecíolus curtios, son simples, alternes, elíptiques a llanceolaes, d'hasta 18 cm de llargu, de superficie coriácea y color verde escuru pol fexe, con un distintivu arume de llimón. Produz flores hermafrodites, fragantes, de bon tamañu, blanques o purpúreas, formando recímanos pequeños. Tienen de 4 a 5 pétalos, con 30 a 60 estames.
El frutu ye un hesperidio oblongo o globosu, raramente piriforme, d'hasta 30 cm de diámetru, variando enforma ente exemplares y entá nel mesmu exemplar, col estilu bien marcáu. Ta recubiertu d'un pulgu gruesu, carnosa, pegada al endocarpu, de color mariellu o verdosu, con glándules oleoses pequeñes y frecuentemente rugosa. Tien 10 a 15 carpelos, firmes, pocu jugosos, duces o ácidos según la variedá. De normal les granes son pequeñes, monoembriónicas, llises, blanques per dientro y abondoses.
Desconozse'l so orixe, pero Esisten documentos de granes doméstiques dende'l IV mileniu e.C.; probablemente l'exércitu d'Alexandru Magno introducir na cuenca del Mar Mediterraneu, y rápido estendióse'l so cultivu. Na antigua Roma emplegóse como melecinal, y a partir del sieglu II como alimentu; ye mentáu tantu por Dioscórides como por Plinio. Tien de cultivase en Xudea en dómina bíblica, yá que'l so frutu llamáu etrog n'hebréu— ye una de les especies rituales utilizaes na fiesta de Sucot. N'Italia sumió cola cayida del Imperiu romanu, calteniéndose namái en Sicilia, Cerdeña y la rexón napolitana.
Llegó a América al traviés d'España; los conquistadores introducir en Florida, Puertu Ricu y finalmente California; anque se desenvolvieron plantíos comerciales, eventualmente la dificultá de la so crecedera llevó al so abandonu. En Centroamérica, Brasil y Colombia naturalizóse, y esisten plantíos de dalguna estensión, sobremanera pa esportación.
Escasamente cultívase de grana; reproducir con facilidá por fraes tomaos de cañes de 2 a 4 años y plantaes ensin defoliar. Con más velocidá reproducir por inxertu sobre base de naranxal duce (Citrus × sinensis), naranxal amargosa (Citrus × aurantium) o pomelu (Citrus × paradisi), pero les frutes asina llograes son de menor tamañu y l'ensiertu crez dacuando con más rapidez de la que'l pie puede soportar. Rique abondo sol, suelu bien ventiláu, y tolera mal los estremos de temperatura y mugor; a diferencia d'otros cítricos, nun traviesa una fase iverniza de reposu. Pol pesu de los frutos tien de tenese curiáu de podar les cañes llargues, o asitia-yos soportes por qu'aguanten mientres tou la crecedera d'estos. Ye frecuente tamién la práutica de cortar los escayos pa evitar dañu a la fruta nos plantíos comerciales.
Ta en flor la mayor parte del añu, produciendo fruta costantemente, anque la mayor parte produzse en primavera. Tarda unos trés meses n'algamar la forma madura, cola piel mariello intensu y un fondu arume. Pa usu culinariu de normal recoyer entá verde, con ente 12 y 15 cm de diámetru. La producción normal ta en redol a los 30 kg añales, anque en circunstancies favorables puede algamar el triple d'esto.
La variedá «Cidra de Córcega» foi bien cultivada en Córcega a finales del sieglu XIX en bancales en terraza, protexíos del vientu. La producción, la mayor a escala mundial nesta dómina, destinábase sobremanera a industries alimenticies d'Italia y Europa del Norte, anque localemente fabricábase un llicor típicu bien arumáu y apreciáu, la «cédratine». Güei día, el cultivu práuticamente sumió de Córcega y solamente realízase, a gran escala, en Marruecos, Italia, China y Suramérica.
El frutu d'un cultivar de C. melecina, llamáu n'hebréu etrog, emplégase como una de los cuatro especias (ארבעה מינים, arba'a minim) que se ximielguen na fiesta de Sucot, na seronda septentrional, nuna ufrienda prescrita.
Exteriormente esti frutu asemeyar a un llimón pero a diferencia d'ésti tien bien pocu zusmiu. Dende l'antigüedá utilizar con fines terapéuticos (contra problemes pulmonares, intestinales y otros). L'aceite esencial de cidra considérase un antibióticu.[3]
El zusmiu de cidra con vinu creíase que yera un antídotu efectivu contra los venenos polo xeneral.
Anguaño valórase enforma l'arume del cidro. El so frutu (incluyida la piel) ye oxetu de comerciu internacional y utilízase enforma como ingrediente na industria agroalimentaria.[4]
Citrus melecina describióse por Carlos Linneo y espublizóse en Species Plantarum 2: 782, nel añu 1753.[5]
.
Esta páxina forma parte del wikiproyeutu Botánica, un esfuerciu collaborativu col fin d'ameyorar y organizar tolos conteníos rellacionaos con esti tema. Visita la páxina d'alderique del proyeutu pa collaborar y facer entrugues o suxerencies. Citrus melecina, comúnmente llamáu cidro o citrón, ye un parrotal de la familia de les rutácees cultiváu pola so fruta, llamada cidra, llimón poncil, llimón francés o toronja, qu'escasamente se consume fresca, pero que la so piel usar en preparaciones de repostería y como aromatizante pol so fuerte conteníu n'aceites esenciales. Foi probablemente'l primera cítricu conocíu n'Europa, documentáu dende la dómina del Imperiu romanu. La Naturalis Historia de Pliniu'l Vieyu describir (xii.7), y menta los sos usos melecinales.
Ar sedratez (Citrus medica) zo gwez kar d'ar sitroñs.
El poncem, poncir o naronja (Citrus medica) és un fruit cítric, que pot arribar a fer 25 cm de longitud i pesar 4 kg, provinent de l'arbre anomenat poncemer o naronger, que a l'hemisferi Nord es cull de setembre a novembre. El nom específic de Medica sembla que deriva de la regió antiga anomenada Mèdia, a Pèrsia.
Exteriorment, aquest fruit s'assembla a una llimona; però, a diferència d'aquesta, té molt poc suc. Des de l'antiguitat, s'utilitzava amb finalitats terapèutiques (contra problemes pulmonars, intestinals i d'altres). L'oli essencial de poncem se'l considera un antibiòtic.[1] El suc de poncem amb vi, es creia que era un antídot efectiu contra els verins en general.
Actualment, es valora molt la fragància del poncem. El seu fruit (inclosa la pell) és objecte de comerç internacional i s'utilitza molt com a ingredient en la indústria agroalimentària.[2]
El poncem s'utilitza en rituals religiosos dels jueus durant la Festa dels Tabernacles i se'l considera un símbol del poble jueu.
Se'l considera originari del sud-oest d'Àsia, on se'l troba silvestre i conreat. L'expansió per l'àrea de clima mediterrani està documentada a bastament; actualment, és un conreu típic de Còrsega i de Grècia;[3] Chapot, Henri;[4] Tolkowsky S.[5])[6]
El poncem, poncir o naronja (Citrus medica) és un fruit cítric, que pot arribar a fer 25 cm de longitud i pesar 4 kg, provinent de l'arbre anomenat poncemer o naronger, que a l'hemisferi Nord es cull de setembre a novembre. El nom específic de Medica sembla que deriva de la regió antiga anomenada Mèdia, a Pèrsia.
Cedrát (Citrus medica) je druh citrusů z čeledi routovitých (Rutaceae). Názvem „cedrát“ označujeme rostlinu a současně i její plod. Pochází z oblasti Blízkého Východu, odkud se rozšířil do subtropů i tropů Starého i Nového světa severní polokoule. Plody se používají v potravinářství, kosmetice i k rituálním účelům. Patří do stejného rodu jako citron a jeho název se také odvozuje od latinského slova citrus.
Cedráty rostliny jsou stálezelené trnité keře, častěji však stromy dorůstající do výše až 4 m. Jsou to rostliny jednodomé a vytvářejí oboupohlavé květy, bývají většinou samosprašné. Květy velké asi 4 cm se vytvářejí obvykle na jednoletém dřevě. Vyrůstají ve skupinách, silně voní a opyluje je hmyz. Sladké odrůdy mají výhony zelené a květy bílé, kyselé mají výhony i poupata zbarvená do fialova. Kvetení se opakuje i třikrát ročně, takže na kvetoucím stromě lze vidět malé i zralé plody.
Listy jsou veliké, někdy až 20 cm dlouhé, kožovité, hladké, tmavozelené barvy na vrchní straně a světlezelené na spodní, tupě pilovité, listové řapíky jsou asi 1 cm dlouhé, bez křidélek. Mají olejnaté žlázy, který při rozemnutí listu vydávají silnou citrónovou vůní. Cedráty koření velice hluboko, jeho hlavní kořen sahá až do hloubky cca 2 m. Jsou to rostliny citlivé na chlad, teploty těsně pod bodem mazu je poškozují. Cedráty se dobře kříží s jinými druhy, vzniká mnoho kultivarů.
Cedráty plody dorůstají do velikosti až 20 cm, bývají oválné, hladké neb vrásčité a někdy i bizarního tvaru, zvláště u hybridů. Zralé bývají barvy žluté, u některých kultivarů oranžové. Plod tvoří:
Významným znakem cedrátu (stejně jako mnoha dalších citrusů) je polyembryonie semen, kdy z jednoho semene může vyklíčit několik rostlinek. Jedno embryo vzniká splynutím samčí a samičí pohlavní buňky, ostatní embrya jsou nucelárního původu, což znamená, že vznikají nepohlavní cestou ze zvláštního pletiva a mají tudíž stejný genetický základ, jako mateřská rostlina.
Existuje mnoho kultivarů, které se dají např. rozdělit takto:[1]
Nejnovější vědeckou klasifikaci rodu Citrus vypracoval prof. Iozaburó Tanaka.[2][3][4]
V potravinářství se z plodů cedrátu používá hlavně mezokarp (albedo), který se máčí 40–60 dnů ve slané vodě a pak se přidává řepný cukr a glukóza – vyrábí se z něj kandované ovoce. To se přidává do různých cukrovinek, sladkého pečiva, čokolád, zmrzlinových dortů, atd. Z cedrátu se vyrábějí likéry, punče, sirupy, zmrzliny, ovocné nápoje i chlazený nápoj frappe.
Destilací kůry a listů se získávají éterické oleje, které se používají při výrobě krému na pleť, zubních past, ústních a kolínských vod, šamponů pro zvýšení lesku vlasů, deodorantů, kadidla (z cedrátového dřeva) a další. Drhnutí zubů kůrou cedrátu čistí žluté zuby, zatímco šťáva je perfektní hygienou nehtů.
K léčebným účelům se užívají semena, dužnina, kůra, listy a květy této rostliny. Vyrábějí se šťávy, odvary, nálevy, zábaly a jiné léčebné preparáty s použitím na: překyselený žaludek, bronchitidu, choroby dýchacích cest, vysoký obsah cholesterolu, stres, hypertenzi, úzkost, napětí, křeče, bolesti hlavy, nespavost, nádory v zažívacím traktu. Také léčí játra, zácpu, diabetes, krvácení z nosu a dásní a též má tonizující protihorečkový, protidávící a antiskorbutický účinek.
Cedrát má veliký význam při oslavě židovského svátku Sukot (Sukkoth) slaveného na oslavu putování při útěku z egyptského otroctví. Před tímto svátkem kupují Židé cedrát odrůdy Etrog (Etrogh), ten musí být nepomačkaný, správného kónického tvaru, pěkný na pohled a s perfektním vrcholem, tedy „košer“, nejlépe, má-li pitom (pitom je neodpadnutá část květu – pestík nesoucí bliznu která zůstala srostlá s kůrou plodu), pak se cedrát ukládá do speciální vystlané krabičky.[1]
Stromy cedráty se množí buďto odřezky z 2–3letých větví, nebo moderněji roubováním na podnože Citrus aurantium. Plodící větve se vedou po oporách, aby se zabránilo zlomení váhou ovoce. V době sucha se zavlažují, ale ne postřikem, nebezpečí houbových chorob. Jsou náročné na živiny a dobrou půdu. Sklízí se postupně, jak se obnovuje kvetení. Asi dvacetiletá rostlina dá za rok cca 60–80 zralých plodů. Plod může mít až 2 kilogramy, ale průměrná váha je 700 gramů. Mezi největší producenty patří Řecko, kde se koncem minulého století ročně sklízelo asi 2 000 tun a Portoriko s 3 500 tunami tohoto ovoce.
Obrázky, zvuky či videa k tématu cedrát ve Wikimedia Commons
Cedrát (Citrus medica) je druh citrusů z čeledi routovitých (Rutaceae). Názvem „cedrát“ označujeme rostlinu a současně i její plod. Pochází z oblasti Blízkého Východu, odkud se rozšířil do subtropů i tropů Starého i Nového světa severní polokoule. Plody se používají v potravinářství, kosmetice i k rituálním účelům. Patří do stejného rodu jako citron a jeho název se také odvozuje od latinského slova citrus.
Cedrat (Citrus medica) er en citrusfrugt, fra hvilken der udvindes sukat.
Cedrat (Citrus medica) er en citrusfrugt, fra hvilken der udvindes sukat.
Die Zitronatzitrone oder Cedrat (Citrus medica) ist eine Pflanzenart aus der Gattung der Zitruspflanzen in der Familie der Rautengewächse (Rutaceae). Weitere Bezeichnungen sind Zedrate, medischer Apfel, Apfel aus Medien, Judenapfel, Cedrizitrone, Zedernapfel, Zedernfrucht / Cedernfrucht und Zedrat-Zitrone. Zitronatzitronen gelten als die ersten auf dem europäischen Kontinent angebauten Zitrusfrüchte.[1]
Ursprünglich aus Südostasien stammend wird sie heute vorwiegend in Kalabrien, Sizilien, Marokko, Kreta, Korsika sowie Puerto Rico angebaut. Sie wird zum größten Teil zu Zitronat verarbeitet.
Das medica im wissenschaftlichen Namen bezieht sich auf das historische Land Medien. Im Italienischen wird die Frucht als cedro (in Bezug auf den zedernfruchtähnlichen Geruch der Zitronatzitrone abgeleitet von griechisch kedrómêlon, „Zedernapfel“) bezeichnet und hat somit denselben Namen wie die Zeder. Die Zitronatzitrone war die erste Zitrusfrucht, die nach Europa eingeführt wurde. Die Zitronatzitrone und indirekt auch die Zeder wurden somit zum Namensgeber der Zitrusfrüchte.[2] Sowohl der deutsche Name Zedrate als auch das deutsche Wort Zitrone leiten sich von der italienischen Bezeichnung cedro ab, gut erkennbar auch bei Zedernbrot, einem Gebäck mit Zitronat. Zitrone bezeichnete in der deutschen Sprache ursprünglich die Zedrate, wurde jedoch später im Deutschen und Französischen auf die Limone (Citrus × limon) übertragen, einer Kreuzung aus der Zitronatzitrone und der Bitterorange.[2] Ein lateinisches Synonym von Citrus medica L. war pomum citrinum.[3][4] In anderen Sprachen wie dem Englischen heißt die Zitronatzitrone noch immer citron, während die Zitrone mit dem aus dem arabischen ليمون / laimūn entlehnten Wort lemon bezeichnet wird.
Der Strauch oder kleine Baum bildet eine unregelmäßig geformte Krone. Die Pflanze ist relativ kurzlebig und bildet nur leichtes Holz. Junge Zweige sind kantig und rötlich gefärbt, sie sind in den Blattachseln mit kurzen, dicken Dornen besetzt.
Die Blätter sind oval, mit stumpfer Spitze und abgerundetem oder keilförmigem Blattgrund. Der Blattrand ist gezahnt. Der Blattstiel ist kurz, nicht oder nur wenig verbreitert. Die Blattspreite ist vom Blattstiel nur undeutlich abgesetzt.
Die duftenden Blüten stehen in wenigblütigen Blütenständen in den Blattachseln. Die Blütenknospen sind rötlich, die Blütenblätter sind oberseits weiß, unterseits rötlich. Etwa 30 bis 40 (60) Staubblätter sind vorhanden. Der Fruchtknoten ist zylindrisch und geht allmählich in den Griffel über. Manchmal bleibt der Griffel auch an der reifen Frucht erhalten. Ein Teil der Blüten ist funktional männlich mit verkümmertem Fruchtknoten.
Die Früchte mit unregelmäßiger, höckeriger, sehr dicker Schale können bis zu 25 cm lang und 4 kg schwer werden. Sie sind oval geformt, oft mit einer Ausstülpung an der Spitze, wie man sie von der Zitrone kennt. Die äußere Schale ist bei der Reife gelb und duftet, darunter befindet sich das dicke weiße Mesokarp. Das Innere der Frucht ist in zehn bis 13 Segmente aufgeteilt, das hellgrüne Fruchtfleisch kann süß oder sauer sein, nimmt aber nur einen geringen Teil der Frucht ein. Die Samen sind glatt, an einem Ende zugespitzt, im Innern weiß. Sie enthalten jeweils nur einen Embryo.
Die Chromosomenzahl beträgt 2n = 18.[5]
Zitronatzitronen waren die ersten Zitrusfrüchte, die auf dem europäischen Kontinent angebaut wurden. Eingeführt wurden sie durch jüdische Migranten, die sich nach der Eroberung Jerusalems im Jahre 70 nach Christus in Spanien, Griechenland und Italien und hier insbesondere in Kalabrien ansiedelten. Erst mit den arabischen Eroberungen im 9. Jahrhundert brachten arabische Siedler auch Bitterorangen und Zitronen in die eroberten europäischen Regionen.[6]
Ursprünglich stammt die Zitronatzitrone, neben der Pampelmuse und der Mandarine eine der drei ursprünglichen Arten der Zitrusfrüchte,[1] aus Assam am Fuße des Himalaya. Assam bot diesen Pflanzen mit seinem milden Klima und seinen großen Mengen an Niederschlag ideale Wachstumsbedingungen. Um außerhalb dieser Region in heißeren und trockeneren Gebieten wachsen zu können, benötigt die Pflanze Pflege durch den Menschen. Dass die Pflanze zunächst in einem immer größeren Gebiet in China und Indien angebaut wurde, nennt die Gartenhistorikerin Helena Attlee verblüffend: Die Früchte sind mit ihrer dicken Schale und dem wenigen sauren Saft kaum genießbar, das Holz eignet sich weder als Brennholz noch als Baumaterial, die Pflanze ist empfindlich und wirft kaum Schatten.[6] Sie hat jedoch – in den Worten von Attlee – die fast übernatürliche Eigenschaft, gleichzeitig überreichlich Blüten und goldene Früchte von beeindruckender Größe zu tragen. Alles an ihr duftet: Die dunkelgrünen Blätter, die Blüten, die Früchte und selbst das Holz. Diese bemerkenswerten Charakteristiken führten dazu, dass ihr eine große symbolische Bedeutung zugebilligt wurde.[6]
Die Zitronatzitrone wird in den Veden, einer Sammlung heiliger, vor dem 8. Jahrhundert v. Chr. in Sanskrit geschriebener Texte erwähnt. Sie wird dort mit dem indischen Kubera assoziiert, dem vedischen Gott des Reichtums, der Kaufleute, der Händler und der Schätze der Erde.[6] Aufgrund dieser Zuschreibung und vermutlich wegen der Größe der Frucht und ihrer goldenen Farbe wurde die Zitronatzitrone zum Symbol des Wohlstands. Die Zitronatzitrone taucht erneut in einem verblassten Deckengemälde in einer der Höhlen von Ajanta auf. Die Höhlen entstanden während der Vakataka-Dynastie im 5. Jahrhundert und in einer der Höhlen wechseln sich Szenen aus dem Leben Buddhas mit Darstellungen von Blumen und Früchten ab.[7]
Als im 4. Jahrhundert v. Chr. Alexander der Große das Achämenidenreich eroberte, war die Zitronatzitrone dort bereits weit verbreitet. In seinem Gefolge erfassten griechische Gelehrte die Besonderheiten der eroberten Regionen, darunter auch die angebauten Pflanzen. Die Zitronatzitrone beschrieben sie als „medischen Apfel“. Die gesammelten Aufzeichnungen gelangten nach Alexanders Tod 323 v. Chr. nicht nach Griechenland, sondern verblieben in den Archiven von Babylon.[7] Der altgriechische Naturforscher Theophrast nutzte sie als eine der Quellen für seine Naturgeschichte der Gewächse, die um das Jahr 310 v. Chr. entstand. Im Buch IV, Kapitel IV erwähnte er die Zitronatzitrone, die er als persische Frucht bezeichnete, und empfahl sie zur Abwehr von Motten.[8] Durch Theophrast, der Zitronatzitronen wahrscheinlich niemals selbst gesehen hatte und immer betonte, dass sein Wissen aus zweiter oder dritter Hand stammte, ist überliefert, dass im damaligen Anbaugebiet die Zitronatzitrone als nicht essbar eingeordnet wurde. Ihr Saft galt jedoch als Gegenmittel bei Vergiftungen, da er gemischt mit Wein Erbrechen auslöse.[9]
Die römischen Schriftsteller, die sich wie beispielsweise Plinius der Ältere zur Pflanzenwelt äußerten, beschränkten sich über vier Jahrhunderte darauf, Theophrasts Hinweise wiederzugeben und kannten die Pflanze offenbar nicht aus eigener Anschauung. Der erste römische Schriftsteller, der mit dieser Tradition brach, war Palladius: In seinem gegen Ende des 4. oder zu Beginn des 5. Jahrhunderts geschriebenen Werk Opus agriculturae widmete er ein Kapitel den Zitronatzitronen. Er gab dort detaillierte Hinweise zu ihrer Pflege, die er auf seinen eigenen Zitrusplantagen auf Sardinien und in der Nähe Neapels anbaute.[10] In der Sammlung römischer Rezepte De re coquinaria, die einem Apicius zugeschrieben wird und in ihrer überlieferten Fassung aus dem 3. oder 4. Jahrhundert n. Chr. stammt, wird unter anderem ein Saucenrezept beschrieben, bei dem Zitronenschale mit Minze und Fenchel in einer Brühe verwendet wird.[10] Es gibt jedoch bereits zuvor Hinweise darauf, dass Zitronatzitronen im römischen Reich zunehmende Verbreitung fanden: Auf einer Reihe von bronzenen Drachmen aus der Regierungszeit des römischen Kaisers Antoninus Pius (138 bis 161 n. Chr.) werden die Taten des antiken Sagenhelden Herakles dargestellt; dabei symbolisieren zitronenförmige Früchte die goldenen Äpfel der Hesperiden.[10] Da die Zitrone noch unbekannt war, muss es sich dabei um Zitronatzitronen handeln.
Goldfarbene Zitruspflanzen hatten diese Bedeutung auch noch in den Renaissancegarten wohlhabender italienischer Familien. Als herausragende Sammlung von Zitruspflanzen galt die der Familie Medici, die auf das Jahr 1537 zurückgeht: Niccolò Tribolo begann zu diesem Zeitpunkt damit, die Gartenanlagen der Villa Medici von Castello anzulegen und nutzte dabei Zitruspflanzen, um eine Verbindung zwischen der Medici-Familie und den heroischen Tugenden des Herakles zu unterstreichen.[11]
Die heute gewohnte Unterscheidung zwischen Zitronatzitronen, Orangen und Zitronen hat ihren Beginn in der Barockzeit. Der Jesuit und Botaniker Giovanni Baptista Ferrari gab 1646 mit Hesperides, sive, De Malorum aureorum cultura et usu (Hesperides, oder, die Kultivierung und Nutzung der goldenen Äpfel) eine Bestandsaufnahme der zur damaligen Zeit angebauten Zitruspflanzen heraus.[12] Statt auf antiken Texten aufzubauen, hatte Ferrari unterstützt von seinem Freund Cassiano dal Pozzo einen Fragebogen an Anbauer von Zitrusfrüchten in ganz Italien gesendet und darin um Auskunft über den Namen der Pflanze, der Herkunft des Namens, das Aussehen des Baums, der Blätter, der Blüte und der Frucht sowie deren Verwendung ersucht. In seiner Auswertung teilte Ferrari Zitruspflanzen dann in drei klar unterschiedene Kategorien ein: Zitronatzitronen, Zitronen und Orangen.[13]
Die jüdischen Migranten, die nach der Eroberung Jerusalems im Jahre 70 n. Chr. an der südlichen Europaküste siedelten, führten dort die Zitronatzitrone ein, weil diese eine rituelle Bedeutung während des Laubhüttenfestes hat. Die Zitronatzitrone gehört, als sogenannter Etrog, zu dem im 3. Buch Mose 23,40 vorgeschriebenen Feststrauß, der aus Palmzweig (Lulav), Myrtenzweig (Hadassim), Bachweide (Arawot) und Paradiesapfel (Etrog) gebildet wird. Wörtlich wird letzterer als „Frucht des Baumes Hadar“ bezeichnet, gemäß dem babylonischen Talmud, Traktat Sukka 34 als Etrog bezeichnet und traditionell mit dem Apfel des Paradieses identifiziert, von dem Adam genommen hat. Seit dem babylonischen Exil (597–539 v. Chr.) kannten Juden die Zitronatzitrone.[14] Als Symbol der religiösen und nationalen Einheit der Juden taucht sie auf zahlreichen Fresken, Mosaiken, Grabmälern und rituellen Gegenständen ab dem 1. Jahrhundert v. Chr. auf.[15]
Die als Etrog verwendeten Früchte dürfen nicht von einem gepfropften Baum stammen und müssen ohne jeglichen Fehl sein: Sie dürfen keinerlei Spuren von Insektenfraß haben und müssen von einheitlicher Farbe sein.[16]
Die unterschiedlichen Gruppierungen innerhalb des Judentums nutzen verschiedene Varietäten der Zitronatzitrone als Etrog, die Gartenhistorikerin Attlee spricht von mindestens 12 deutlich unterscheidbaren Varietäten.[1] Die Festlegung erfolgt durch den jeweiligen Posek. Die Lubawitscher Juden, eine chassidische Gruppierung innerhalb des Orthodoxen Judentums, verwenden auf Weisung ihres Rebbes Menachem Mendel Schneerson als Etrog beispielsweise die Citrus Media 'Diamante'.[1] Diese Varietät wächst ausschließlich entlang eines 40 Kilometer langen Küstenstreifens entlang der nordkalabrischen Küste zwischen Tortora und Belvedere Marittimo.[1] Die Bäume werden zweimal im Jahr abgeerntet. Die Erntezeit, die in etwa im Monat August stattfindet, wird fast ausschließlich für das Laubhüttenfest (Sukkot) verwendet. Es finden sich in dieser Zeit zahlreiche Vertreter dieser Glaubensrichtung im Norden Kalabriens ein, die überwachen, dass die Früchte von Plantagen stammen, die den Anforderungen entsprechen und passende Früchte für die Lubawitscher Gemeinden aufkaufen, die sich heute in aller Welt befinden. Nur ein sehr kleiner Teil der Ernte entspricht den hohen Anforderungen an den Etrog. Makellose Früchte, die den Anforderungen entsprechen, werden für Preise zwischen €25 und €250 gehandelt.[17]
Im Buddhismus hat die Zitronatzitrone ebenfalls eine rituelle Bedeutung: In buddhistischen Tempeln wird sie als Opfergabe verwendet. Traditionell gilt Citrus medica var. sarcodactylis, auf Deutsch auch Buddhas Hand genannt, als die Sorte, die Buddha bevorzugt hat. Charakteristisch ist für diese Varietät, dass die einzelnen Fruchtsegmente einzeln von der Schale umgeben sind. Dies führt zu einer Frucht, die entfernt einer Hand ähnelt. Die Früchte sind aufgrund ihrer Form dekorativ, haben einen angenehmen Duft, enthalten jedoch kein safthaltiges Fruchtfleisch. Geschätzt sind besonders die Exemplare, die an eine geschlossene Hand erinnern, da sie an die Handhaltung während eines Gebetes erinnern. In China symbolisiert Buddhas Hand Glück, Zufriedenheit und ein langes Leben. Sie ist auch ein traditionelles Neujahrsgeschenk.[18]
Das spärliche Fruchtfleisch wird frisch selten verwertet, weil es sehr bitter schmeckt. Die gelblich-grüne bis goldgelbe Schale hingegen wird zu Zitronat, Konfitüre und Likör verarbeitet. Das ätherische Öl findet auch in der Parfümherstellung Verwendung.
Aus dem Cedro wird der Grundstoff für ein in Italien verbreitetes Erfrischungsgetränk namens Cedrata gewonnen.[19]
In Süditalien, insbesondere in Sizilien, stellen die Einheimischen aus dem Cedro eine erfrischende, würzige Speise her. Für dieses Cedri-Carpaccio (Insalata di Cedri) wird die ganze, gründlich gewaschene Frucht in dünne Scheiben geschnitten und in Salz, Zucker, Pfeffer und Olivenöl eingelegt und beispielsweise mit Rucola und gegrillten Gambas als Vorspeise serviert.
Innerhalb der Art sind vor allem die folgenden Sorten von Bedeutung:
Folgende früher betrachtete Varietäten werden aktuell anderen Arten zugeordnet:
Die Zitronatzitrone oder Cedrat (Citrus medica) ist eine Pflanzenart aus der Gattung der Zitruspflanzen in der Familie der Rautengewächse (Rutaceae). Weitere Bezeichnungen sind Zedrate, medischer Apfel, Apfel aus Medien, Judenapfel, Cedrizitrone, Zedernapfel, Zedernfrucht / Cedernfrucht und Zedrat-Zitrone. Zitronatzitronen gelten als die ersten auf dem europäischen Kontinent angebauten Zitrusfrüchte.
Ursprünglich aus Südostasien stammend wird sie heute vorwiegend in Kalabrien, Sizilien, Marokko, Kreta, Korsika sowie Puerto Rico angebaut. Sie wird zum größten Teil zu Zitronat verarbeitet.
She billey 'sy ghenus Kidrys eh billey kidrane (Citrus medica).
She crouw ny billey beg sheer-ghlass t'ayn. T'eh gaase wheesh as 8-15" (2.4-4.5m) er yrjid. Ta duillagyn oochrooagh dys sleeanagh echey, as oirr vyn-eeacklagh oc. Ta blaaghyn jiargey-gorrym ny baney oc.
Cha nel monney soo ayns ny messyn (anchasley rish limonyn ny oranjeyn), as ta speeineig çhiu oc.
In Cidracuahuitl[1][2], īxochihcual in cidraxocotl ca.
In Cidracuahuitl, īxochihcual in cidraxocotl ca.
Citronatowa citrona (Citrus medica) jo bom ze swójźby rutowych rostlinow (Rutaceae).
Citronatowa citrona (Citrus medica) jo bom ze swójźby rutowych rostlinow (Rutaceae).
Lu Citrus medica (chiamatu pirettu 'n Sicilia) è na chianta curtivata ntê riggiuna miditirrànî. Lu sò fruttu assumigghia a lu limiuni ma cchiù granni, di iddu si usa lu sucu pi priparari vìpputi dissitanti e la scorcia pi fàri canniti (frutti o pezzi di frutti travagghiati a cannitura) o pi n'ogghiu di ciàuru veru bonu.
Lu pirettu, tagghiatu a pizzuddi cu anticchia di zùccaru, èni na spicialitati siciliana tipica ca ni fa nu dessert assai piaciutu.
Lu pirettu, sempri tagghiatu a pizzuddi si po manciari videmma cu anticchia d' ogghiu, di sali e di pipi nivuru.
Da Etrog (hebräisch אתרוג, jiddisch Essrig) is a göb-greane Zitrusfrucht. Ea schaut wiar a iwagroße Zitrone aus.
De Schoin und s Fruchtfleisch schmeckn bitta. Des Hoiz vau da Pflaunzn enthoit a stoaks Duftöi.
Da Etrog spüd im jidischn Sukkotfest a wichtige Roin. Ea gheat zum Feststrauß und wiad mitm Opfe ausm Paradies identifiziat. Deshoib haast da Etrog aa "Paradiesopfe" oda "Adamsopfe".
Da Etrog (hebräisch אתרוג, jiddisch Essrig) is a göb-greane Zitrusfrucht. Ea schaut wiar a iwagroße Zitrone aus.
De Schoin und s Fruchtfleisch schmeckn bitta. Des Hoiz vau da Pflaunzn enthoit a stoaks Duftöi.
A limea (o alimea) (Citrus medica) hè una spezia appartinenti à u genaru Citrus, in a famiglia di i rutacei. Hè cunsidarata una di i trè spezii di agrumi da i quali deriveghjani tutti i membri di u genaru oghji cunnisciuti, incù u pummelu è à u mandarina.
A pianta hè un arbustu chì pò righjunghja i 4 metri di altezza. I rametti ghjovani sò russicci o viuletti, incù foglii longhi finu à 20 cm. I fiori crescini in gruppi da trè à dodici è sò moltu prufumati; i bocciuli sò russicci, ma u fiori apartu hè biancu. U fruttu hè grandi 20-30 cm, giaddu, uvali o guasi rutondu, calchì volta incù una lighjeri prutuberanza à u picciolu è un pocu appuntitu da a parti opposta. A buchjula hè moltu ruvida è eccizziunalamenti spessa. Custituisci finu à u 70% di u fruttu. Và senza dì si parò ch'è quantunqua stu fruttu si cunsuma frescu assà di radu; a carattaristica particulari di a limea hè infatti quidda di pruducia frutti cumplittamenti dolci o cumplittamenti aciarbi.
Com'è l'altri agrumi, a limea hà i so urighjini in l'Asia suduriintali, più pricisamenti à l'incirca in l'aria oghji amministrata da u Bhutan, ma hè ghjunta in Auropa in tempi rimoti.
In Italia a cunniscenza di a limea hè moltu antica. Fù classificata dighjà da Pliniu u vechju in a Naturalis Historia cù u nomu di "mela assira". À quiddi tempi ùn s'imprudava ancora u fruttu com'è alimentu; u so usu à tali scopu si saristi diffusu solu dui seculi più tardi. Era inveci adupratu com'è rispighjenti par l'insetti nucivi com'è i zinzali, in manera analoga à a citrunedda. Oghji a limea hè principalamenti cultivata è travagliata in Calabria, in a fascia custiera di l'altu Tirrenu cusintinu chì và da Belvideri Marittimu à Tortora, dinuminata Riviera di l'Alimei incù à u centru Santa Maria di a limea.
Attualmenti stu fruttu hè cultivatu soprattuttu in l'aria meditarrania, in Mediu Urienti, India è Indunesia, ma ancu in Australia, Brasili è in i SUA. In molti lucalità indiani cresci puri spuntaniamenti.
A limea fù impiigata in l'industria alimintari par u cunsumu com'è fruttu da tola[1], par a priparazioni di bebbiti analcolichi è frutta candita, ma a maiò parti ni fù cunsumata in l'industria farmaceutica par a pruduzzioni di oliu essinziali. L'essenza ricavata da a limea hè parò faciulamenti ditiriurevuli.
Una minzioni particulari devi essa fatta par a limea ghjudaica o etrog (Citrus medica var. ethrog) chì fù usata da i cridenti abrei in a Fistività di i Tabernaculi. Hè una varietà cultivata in Grecia, Etiupia è soprattuttu in Palestina, ma ancu in Calabria in a Riviera di l'alimei. À diffarenza di tutti l'altri agrumi, pussedi un'albedu (a parti bianca di a buciula) cumestibili è sopratuttu molta succosa. I steroli cuntinuti in l'albedu sò un ottimu rimediu contru u colesterolu. U fruttu intreiu fù impiigatu par a pruduzzioni di bebbiti analcolichi.
A limea conta un grandi numaru di variità; a variità più diffusa in Italia hè quidda cultivata in Calabria, dinuminata limea liscia di Diamanti (di grossu tagliu è prufumata, distinata in grandi parti à a canditura); in Sicilia hè tipica quidda chjamata "vozza vozza", à bassa acidità, bona par u cunsumu crudu, mentri in Campania si ni cultiva una moltu acita, da l'albedu amarettu, è una dolci è grossa.
Ci hè da minziunà dinò a limea di Corsica, a più nota à polpa dolci.
In arti, finu à u XVII seculu u Citrus medica hè statu spessu cunfusu cù a limea di u Libanu, par a quali hè faciuli veda dipintu una limea (agrumu) par indicà inveci u coniferu. Trà l'asempii cunnisciuti, unu hè Marcu Palmezzano, pittori di u XVI seculu, ind'è u quali a limea, dipintu com'è agrumu, hà sempri valori di simbulu riligiosu d'urighjini biblica: in u dipintu di l'Immaculata (1510), eccu, in altu à dritta, appariscia una bedda "limea" piena di frutti chì hè ghjustu appuntu una limea di u Libanu.
In a cità di Forlì, a festa didicata à u Santo Servita Pellegrino Laziosi u 1 maghju, hè carattarizata da a vendita di limei. Ancu à Bibbona (Livornu) in u ghjornu di Pasquetta si teni a festa di a limea, in ricordu di l'antica usanza lucali di serva si di stu fruttu com'è daziu.
Accadi chì a limea fussi mintuvata in a litteratura è a cultura corsa. Par asempiu, in a Nanna di u Bambinu di Paulu Matteiu di la Fuata:
'Ss'articulu pruveni in parti o in tutalità da l'articulu currispundenti di a wikipedia taliana.
A limea (o alimea) (Citrus medica) hè una spezia appartinenti à u genaru Citrus, in a famiglia di i rutacei. Hè cunsidarata una di i trè spezii di agrumi da i quali deriveghjani tutti i membri di u genaru oghji cunnisciuti, incù u pummelu è à u mandarina.
Mfurungu (Citrus medica) ni mti wa jamii ya mchungwa unaozaa mafurungu.
Mafurungu
Makala hii kuhusu mmea fulani bado ni mbegu. Mndimu mtamu (Citrus × limetta) ni mti wa jamii ya mchungwa unaozaa ndimu tamu.
Makala hii kuhusu mmea fulani bado ni mbegu. H Κιτρέα η λιμεττία (Citrus limetta) είναι ένα είδος εσπεριδοειδούς (citrus), κοινώς γνωστό ως γλυκό μοσχολέμονο, γλυκολέμονο και γλυκιά λιμεττία (sweet limetta). Εναλλακτικά, θεωρείται ότι είναι μια ποικιλία του λεμονιού (Citrus limon), η C. limon 'Limetta'.[1] Είναι εγγενές στη Νότια και τη Νοτιοανατολική Ασία, καλλιεργείται όμως έντονα και στη λεκάνη της Μεσογείου.[2]
Είναι διαφορετικός καρπός από το γλυκό μοσχολέμονο της Παλαιστίνης[3] και από τα γνώριμα ξινά μοσχολέμονα, όπως το Key Lime και το Περσικό μοσχολέμονο. Στη Γαλλία ορισμένες φορές φορές ονομάζεται περγαμόντο (bergamot), δεν πρέπει όμως να συγχέεται με το εσπεριδοειδές δέντρο περγαμοντιά (Citrus bergamia) ή το περγαμόντο.[4]
Το C. limetta είναι μικρό δέντρο, με ύψος έως 8 μ. Έχει ακανόνιστα κλαδιά και σχετικά ομαλό, καφέ-γκρι φλοιό. Έχει πολλά αγκάθια, μήκους από 1,5 έως 7,5 εκ. Οι μίσχοι,[Σημ. 1][5] είναι στενοί, αλλά σαφώς φτερωτοί και έχουν μήκος 8-29 χιλ. Τα φύλλα είναι ένωση, με οξυτενή (acuminate) φυλλάδια μήκους 5-17 εκ. και πλάτους 2,8 έως 8 εκ. Τα άνθη είναι λευκά, 2-3 εκ. Οι καρποί είναι ωοειδείς και πράσινοι και με την ωρίμανσή τους γίνονται κίτρινοι, με πρασινωπό πολτό. Ο μυελός του φυτού (pith) είναι λευκός και σε πάχος περίπου 5 χιλ. Παρά την ονομασία του, ο καρπός του γλυκού μοσχολέμονου μοιάζει εμφανισιακά πολύ με πρασινωπό πορτοκάλι.
Το C. limetta φυτρώνει σε τροπικά και υποτροπικά κλίματα. Ξεκινά να αποδίδει καρπούς σε 5-7 έτη, με μέγιστη παραγωγή στα 10 με 20 χρόνια. Πολλαπλασιάζεται με σπόρους.
Όπως υποδηλώνει η ονομασία «γλυκό μοσχολέμονο», η γεύση του είναι γλυκιά και ήπια, αλλά διατηρεί την ουσία του μοσχολέμονου. Η γεύση του μοσχολέμονου αλλάζει γρήγορα όταν έλθει σε επαφή με τον αέρα και θα γίνει πικρή εντός ολίγων λεπτών, αλλά αν γίνει χυμός και καταποθεί γρήγορα, η γεύση είναι γλυκιά. Η γεύση του είναι λίγο πιο επίπεδη από ό,τι στα περισσότερα εσπεριδοειδή, λόγω της έλλειψης οξύτητας. Μπορεί να συγκριθεί με το limeade[Σημ. 2] και την φράπα.
Αφορά τον ωμό καρπό από το γλυκό λεμόνι. Διατροφική αξίαΤο γλυκό λάιμ σερβίρεται σχεδόν αποκλειστικά ως χυμός και είναι ο πιο κοινός διαθέσιμος χυμός εσπεριδοειδούς στην Ινδία, το Πακιστάν και το Μπανγκλαντές. Ο χυμός πωλείται συνήθως από κινητούς πάγκους στο δρόμο, όπου φρεσκοστίβονται και μερικές φορές σερβίρονται με αλμυρό τσάατ μασάλα (chat masala) ή (kala namak), εκτός κι' αν ειπωθεί στον πωλητή να μην το προσθέσει.
Όπως και στα περισσότερα εσπεριδοειδή, ο καρπός είναι πλούσιος σε βιταμίνη C, παρέχοντας 50 mg ανά μερίδα των 100 g.[6] Στο Ιράν, χρησιμοποιείται για τη θεραπεία της γρίπης και του κοινού κρυολογήματος.
Το δέντρο χρησιμοποιείται για καλλωπιστικούς σκοπούς καθώς και ως απόθεμα μοσχευμάτων.[2]
Όπως τα περισσότερα εσπεριδοειδή, τα γλυκά λάιμ δεν ωριμάζουν εκτός του δέντρου και πρέπει να συλλέγονται όταν είναι πλήρως ώριμα. Αυτό φαίνεται από τη μεγέθους μπάλας του τένις και τη λαμπερή πρασινοκίτρινη γυαλάδα του. Γρατζουνίστε απαλά την επιφάνεια ενός γλυκού μοσχολέμονου: Εάν εμφανιστούν τα έλαιά του στα νύχια, τότε, είναι ώριμα. Οι χυμώδεις καρποί γίνονται βαρείς με το μέγεθός τους.
Τα άγουροι καρποί είναι ελαφρείς για το μέγεθός τους, σκληροί με στυφή σάρκα και θα πρέπει να συλλεχθούν όταν έχουν ωριμάσει πλήρως. Οι υπερώριμοι καρποί είναι θαμποί και συρρικνωμένοι, με ξηρό, σπογγώδες δέρμα. Αποφύγετε καρπούς με καφέ-κίτρινο αποχρωματισμό.[7]
Τα γλυκά λάιμ κρατάνε φρέσκα έως και δύο εβδομάδες σε θερμοκρασία δωματίου και τέσσερις έως οκτώ εβδομάδες εάν τοποθετηθούν στο ψυγείο. Ο κατεψυγμένος χυμός θα κρατήσει έως και έξι μήνες. Είναι δυνατόν να παγώσουν φέτες του καρπού, αν και η περιεκτικότητα της λιμονίνης μπορεί να προκαλέσει στο πολτό να έχει πικρή γεύση με την πάροδο του χρόνου. Αυτό μπορεί να αποφευχθεί με την βύθιση των φετών σε γλυκό σιρόπι, εντός ενός αεροστεγούς γυάλινου βάζου.
H Κιτρέα η λιμεττία (Citrus limetta) είναι ένα είδος εσπεριδοειδούς (citrus), κοινώς γνωστό ως γλυκό μοσχολέμονο, γλυκολέμονο και γλυκιά λιμεττία (sweet limetta). Εναλλακτικά, θεωρείται ότι είναι μια ποικιλία του λεμονιού (Citrus limon), η C. limon 'Limetta'. Είναι εγγενές στη Νότια και τη Νοτιοανατολική Ασία, καλλιεργείται όμως έντονα και στη λεκάνη της Μεσογείου.
Είναι διαφορετικός καρπός από το γλυκό μοσχολέμονο της Παλαιστίνης και από τα γνώριμα ξινά μοσχολέμονα, όπως το Key Lime και το Περσικό μοσχολέμονο. Στη Γαλλία ορισμένες φορές φορές ονομάζεται περγαμόντο (bergamot), δεν πρέπει όμως να συγχέεται με το εσπεριδοειδές δέντρο περγαμοντιά (Citrus bergamia) ή το περγαμόντο.
Η κιτριά είναι κοινή ονομασία του είδους Citrus medica (Κιτρέα η μηδική) του γένους Citrus που ανήκει στα εσπεριδοειδή (πιο συγκεκριμένα στην οικογένεια των Ρουτιδών (Rutaceae)). Ο καρπός της είναι το κίτρο. Στην Ευρώπη το έφερε ο Μέγας Αλέξανδρος με τον στρατό του γυρνώντας από την Περσία περίπου το 324 π.Χ. Στην αρχαιότητα το κίτρο χρησιμοποιείτο για φαρμακευτικούς σκοπούς ενώ ήταν σύμβολο της γονιμότητας και της αφθονίας. Στην Ελλάδα το κίτρο λέγεται και μηδικό μήλο.[1] Είναι μικρό αειθαλές δέντρο με ύψος που φθάνει τα 3,5 μέτρα. Τα κλαδιά του είναι ακανόνιστα, απλωτά και αγκαθωτά. Τα φύλλα είναι μεγάλα, ωχροπράσινα και συνήθως επιμήκη. Ο καρπός (κίτρο) είναι εξογκωμένος στην κορυφή και έχει μήκος από 12 έως 15 εκατοστά. Η επιφάνεια του καρπού είναι ρυτιδωμένη. Το εσωτερικό τμήμα του φλοιού είναι παχύ, άσπρο και κολλώδες, το εξωτερικό είναι λεπτό, κιτρινοπράσινο και αρωματικό. Τα άνθη των όξινων ποικιλιών όπως η «Diamante» είναι πορφυρά στην εξωτερική τους πλευρά ενώ αυτά των γλυκών ποικιλιών όπως της Κορσικής έχουν ένα λευκό προς το κρεμ χρώμα. Με ποικιλίες κιτριάς και νεραντζιάς παράγεται το υβρίδιο της λεμονιάς. Τέλος το κίτρο, μαζί με ένα κομμάτι του μίσχου του, χρησιμοποιείται στην εβραϊκή θρησκεία ως μέρος τελετουργικού.
Υπάρχουν οκτώ ποικιλίες κίτρου βάσει γεωγραφικής προέλευσης:
Η σάρκα του κίτρου χρησιμοποιείται στη μαγειρική για μαρινάρισμα κρεάτων, στη ζαχαροπλαστική για παρασκευή γλυκών, ζαχαρόπηκτων και καραμελών και στην αρτοποιία.[2] Από το φλοιό του κίτρου κατασκευάζεται το ομώνυμο γλυκό κουταλιού και ποτό με το όνομα Cedratine στην Κορσική. Από τα φύλλα του κίτρου παρασκευάζονται στη Νάξο και τρία είδη λικέρ ενώ στη Γαλλία χρησιμοποιούνται ευρύτατα στην αρωματοποιία. Ο καρπός του κίτρου χρησιμοποιείται στη βιομηχανία για παρασκευή του κιτρελαίου και του κιτρικού οξέος. Στην Ελλάδα διοργανώνεται κάθε χρόνο η "Γιορτή Κίτρου" στο χωριό Γαράζο του Μυλοποτάμου. Το Γαράζο είναι η πρώτη κιτροπαραγωγός περιοχή στην Ελλάδα[3] ενώ στο Πάνορμο Μυλοποτάμου ιδρύθηκε το 1931 η "Ένωση Κιτροπαραγωγών Κρήτης", με μικρή μονάδα συλλογής, συσκευασίας και επεξεργασίας, η οποία μεταφέρθηκε κατά τη δεκαετία του 1990 στην περιοχή "Λατζιμάς" προκειμένου να λειτουργήσει εκεί το αυτοματοποιημένο εργοστάσιο επεξεργασίας του προϊόντος.
(Λέγεται ότι στην Κορέα το κίτρο χρησιμοποιείται για να φτιαχτεί ένα είδος τσαγιού με το όνομα «Yujacha» στη πραγματικότητα όμως το συγκεκριμένο τσάι βασίζεται σε ένα φρούτο που λέγεται yuzu.Η σύγχυση οφείλεται στο γεγονός ότι κατά τη μετάφραση στα Αγγλικά ή Ελληνικά λέγεται κίτρο (citrus) παρόλο που τα 2 φρούτα είναι ξεχωριστοί τύποι εσπεριδοειδών.)
Η κιτριά είναι κοινή ονομασία του είδους Citrus medica (Κιτρέα η μηδική) του γένους Citrus που ανήκει στα εσπεριδοειδή (πιο συγκεκριμένα στην οικογένεια των Ρουτιδών (Rutaceae)). Ο καρπός της είναι το κίτρο. Στην Ευρώπη το έφερε ο Μέγας Αλέξανδρος με τον στρατό του γυρνώντας από την Περσία περίπου το 324 π.Χ. Στην αρχαιότητα το κίτρο χρησιμοποιείτο για φαρμακευτικούς σκοπούς ενώ ήταν σύμβολο της γονιμότητας και της αφθονίας. Στην Ελλάδα το κίτρο λέγεται και μηδικό μήλο. Είναι μικρό αειθαλές δέντρο με ύψος που φθάνει τα 3,5 μέτρα. Τα κλαδιά του είναι ακανόνιστα, απλωτά και αγκαθωτά. Τα φύλλα είναι μεγάλα, ωχροπράσινα και συνήθως επιμήκη. Ο καρπός (κίτρο) είναι εξογκωμένος στην κορυφή και έχει μήκος από 12 έως 15 εκατοστά. Η επιφάνεια του καρπού είναι ρυτιδωμένη. Το εσωτερικό τμήμα του φλοιού είναι παχύ, άσπρο και κολλώδες, το εξωτερικό είναι λεπτό, κιτρινοπράσινο και αρωματικό. Τα άνθη των όξινων ποικιλιών όπως η «Diamante» είναι πορφυρά στην εξωτερική τους πλευρά ενώ αυτά των γλυκών ποικιλιών όπως της Κορσικής έχουν ένα λευκό προς το κρεμ χρώμα. Με ποικιλίες κιτριάς και νεραντζιάς παράγεται το υβρίδιο της λεμονιάς. Τέλος το κίτρο, μαζί με ένα κομμάτι του μίσχου του, χρησιμοποιείται στην εβραϊκή θρησκεία ως μέρος τελετουργικού.
मौसंबी (Citrus limetta) एक फल है। यह नींबू जाति का ही फल है परन्तु नींबू से अनेक गुना लाभदायक है। मौसमी का फल नांरगी के बराबर आकार का होता है। मुम्बई और गुजरात में इसे मुसम्मी या मौसमी कहते हैं। उत्तर प्रदेश मे इसे 'मीठा नींबू' कहते हैं। मौसमी का रस साबुन, शराब तथा अन्य पेयों में डाला जाता है। इसके छिलके से निकाला हुआ तेल जल्दी उड़ जाता है। इसलिए इसके तेल को जैतून के तेल के साथ मिलाकर उपयोग किया जाता है।
मौसमी का उपयोग पोषक आहार के रूप में होता है। मौसमी की तीन किस्में-नेवल, जुमैका और माल्टा हैं। मौसमी की कलम लगाने से आजकल इसकी अनेक उपजातियां हैं। नेवल किस्म अमेरिका में उत्तम मानी जाती है। माल्टा का छिलका व रस लाल रंग का होता है। मौसमी के फल एक-आधा महीना तक बिना बिगड़े ज्यों-के-त्यों बने रहते हैं।
मौसंबी का जूस सेहत के लिए अच्छा है
मौसंबी (Citrus limetta) एक फल है। यह नींबू जाति का ही फल है परन्तु नींबू से अनेक गुना लाभदायक है। मौसमी का फल नांरगी के बराबर आकार का होता है। मुम्बई और गुजरात में इसे मुसम्मी या मौसमी कहते हैं। उत्तर प्रदेश मे इसे 'मीठा नींबू' कहते हैं। मौसमी का रस साबुन, शराब तथा अन्य पेयों में डाला जाता है। इसके छिलके से निकाला हुआ तेल जल्दी उड़ जाता है। इसलिए इसके तेल को जैतून के तेल के साथ मिलाकर उपयोग किया जाता है।
मौसमी का उपयोग पोषक आहार के रूप में होता है। मौसमी की तीन किस्में-नेवल, जुमैका और माल्टा हैं। मौसमी की कलम लगाने से आजकल इसकी अनेक उपजातियां हैं। नेवल किस्म अमेरिका में उत्तम मानी जाती है। माल्टा का छिलका व रस लाल रंग का होता है। मौसमी के फल एक-आधा महीना तक बिना बिगड़े ज्यों-के-त्यों बने रहते हैं।
मौसंबी का जूस सेहत के लिए अच्छा है
બીજોરા એ લીંબુની જાતનું એક જાડી છાલ ધરાવતું મોટું ખાટું સુગંધિત ફળ છે. વનસ્પતિશાસ્ત્રમાં તેને સાઈટ્રસ મેડિકા વર્ગમાં વર્ગીકૃત કરે છે. ખાટા ફળોની ચાર મૂળ પ્રજાતિઓમાંનું (અન્ય ત્રણ પ્રજાતિઓ પોમેલો, મેન્ડરિન અને પાપેડા છે.) પૈકીની આ એક છે જેમના પ્રાકૃતિક અને અપ્રાકૃતિક સંકરણથી પછીથી તમામ પ્રકારના ખાટા ફળો વિકસ્યા.[૧]
આ ફળનું અંગ્રેજી નામ "સીટ્રોન" અથવા "સીટ્રન" (citron) છે એ લૅટિન શબ્દ સીટ્રસ પરથી ઊતરી આવ્યું છે. ફ્રેંચ, લિથૂઆનિઅન, હંગેરિઅન, ફીનીશ, લાટવિયન, પશ્ચિમ સ્લાવિક ભાષાઓ અને જર્મન મૂળની સર્વ ભાષાઓ સાઈટ્રન શબ્દનો ઉપયોગ લીંબુ માટે કરે છે. અલબત્ત ૧૬મી સદી સુધી અંગ્રેજી ભાષામાં પણ આ શબ્દ લીંબુ કે મોસંબીની જાતના ફળો માટે આ શબ્દ વપરાતો હતો.[૨]
પર્શિયન ભાષાઓમાં તેને તુરંજ કહે છે (કડવા સંતરા -'નારંજ' થી વિપરીત). આ બંને નામો અરેબિક પરથી ઉતરી આવ્યા છે. ઈ.સ ૭૧૧માં સ્પેન અને પોર્ટુગલ પર મુસ્લિમ સત્તા આવતા તે ભાષાઓમાં આ શબ્દ ઉતરી આવ્યા અને તે શબ્દોનો અપભ્રશ થઈ, સંતરા માટે ઓરેંજ એ શબ્દ બન્યો. સિરિયામાં તેને કબ્બડ;[૩] જાપાનમાં તેને બુશુકાન (આંગળીઓના આકરની પ્રજાતિ) કહે છે.[૪]
લીંબુ અથવા નારંગીની માફક બીજોરાને છોલી રસ વાપરવામાં આવતો નથી કારણકે બીજોરાનો ગર સૂકો હોય છે તેમાં બહુ રસ હોતો નથી. બીજોરાનો રસ નહીં પણ તેની જાડી છાલનો ખાવામાં ઉપયોગ થાય છે. બીજોરાની છાલ અને ગર કાઢી અને સાકરમાં પકવીને કૅન્ડી પણ બનાવવામાં આવે છે.
અત્યારે બીજોરાનો ઉપયોગ તેની બાહ્ય છાલમાં રહેલ સુગંધ (zest) મેળવવા થાય છે. પણ આંતરરાષ્ટ્રીય બજારમાં સૌથી મહત્વનો ભાગ છાલ અને પેશીઓ વચ્ચેનો સફેદ ભાગ કે અંતર છાલ (pith or albedo) છે. તેનો ઉપયોગ સાકરની ચાસણી ઉમેરી સક્કેડ નામની કેન્ડી બનાવવા માટે થાય છે.[૫]
ઈરાનમાં બીજોરાની છાલના સફેદ ભાગનો ઉપયોગ જામ બનાવવા માટે થાય છે. પાકિસ્તાનમાં તેનો ઉપયોગ જામ તેમજ અથાણાં બનાવવા માટે થાય છે. ભારતમાં ગુજરાતના કચ્છ વિસ્તારમાં બીજોરાના ફળને છાલ સહિત ચીરી કરી તેને આથી, ગોળ અને મસાલા ભેળવી, અથાણું બનાવવામાં આવે છે. દક્ષિણ ભારતીય રસોઇમાં તેનો ઉપયોગ અથાણાં બનાવવામાં થાય છે.[૬] યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સમાં હોલીડે ફ્રુટ કેક બનાવવામાં બીજોરા મહત્વનું ઘટક છે જ્યારે કોરિયામાં યુજાચા નામની એક હર્બલ ચા બનાવવા માટે બીજોરા વપરાય છે. આ ચા ખાંસી અને નશાની અસર દૂર કરવા અને અપચામાં રાહત માટે પીવાય છે.
બીજોરાના રસમાં વિટામિન સી વિપુલ પ્રમાણમાં હોય છે અને તે કૃમિનાશક, ભૂખ લગાડનાર, શક્તિવર્ધક છે. તે ખાંસી, સંધિવા, ઊલટી, વાત, ત્વચાના રોગ અને નબળી દૃષ્ટિના ઇલાજમાં વપરાય છે.[૭]
બાંગ્લાદેશમાં આ ફળની ડઝનેક પ્રજાતિઓ થાય છે જેને લેવુ કહે છે. અહીં તેનો ઉપયોગ ખાટાં ફળ તરીકે થાય છે.
પ્રાચીન કાળથી મધ્યયુગ સુધી બીજોરાનો ઉપયોગ ઔષધી તરીકે થતો હતો. તેનો ઉપયોગ દરિયાઈ માંદગી, ફેફસાંની બિમારીઓ, આંતરડાના દુખાવા, સ્કર્વી (પેઢાનો રોગ) અને અન્ય તકલીફોના ઈલાજ માટે થતો. તેની છાલમાંથી નીકાળતું તેલ પ્રતિજૈવક માનવામાં આવે છે. થીઓફ્રેસ્ટાસની નોંધ અનુસાર વાઈન સાથે અપાયેલો બીજોરાનો રસ, અસરકારક વિષ નિવારક મનાતો હતો. આયુર્વેદમાં હજી પણ ઉબકા, ઊલટી અને વધુ પડતી તરસના ઈલાજમાં બીજોરાનો રસ વપરાય છે.[૮]
તેની જાડી અંતઃછાલમાં મળતા ઓગળી જનાર તંતુ (પેક્ટીન) માટે આંતરરાષ્ટ્રીય બજારમાં તેની ઘણી માંગ છે.[૯]
યહુદી ભાષામાં બીજોરાને ઈટ્રોગ કહેવાય છે. યહૂદી ધર્મમાં ટૅબેરનક્લેસના મિજબાનીમાં તેનો ઉપયોગ થાય છે. ઘણી પ્રાચીન યહૂદી વસ્તુઓ પર બીજોરાનું ચિત્ર દેખાય છે, આથી તેને યહૂદી ધર્મનું સાંકેતિક ચિહ્ન પણ મનાય છે [૧૦] ધાર્મિક કાર્યો માટે વપરાતા બીજોરાઓને ડાળીઓની કલમ કરી ઉગાડી શકાતી નથી.
ચીનમાં ઉગતાં બીજોરાની એક જાતમાં આ ફળ આંગળી જેવા આકારે વધે છે. આ ફળને બૌદ્ધ મંદિરોમાં ધરવામાં આવે છે.
ઘણી સદીઓ સુધી બીજોરાના ફળની છાલમાંના સુગંધી તેલનો ઉપયોગ અત્તર તરીકે થતો આવ્યો છે. આ તેલ પ્રતિજૈવક તરીકે પણ વપરાય છે. લીમોનીની તેનું મુખ્ય ઘટક હોય છે.[૧૧]
બીજોરા મોટેભાગે લંબગોળાકાર હોય છે અને તેની ડાળી તરફ પાતળા થતા જાય છે. જોકે તેમના આકારમાં ઘણી વિવિધતા જોવા મળે છે. આ ફળમાં છાલના ગરનું પ્રમાણ વધુ હોય છે જેને કારણે વૃક્ષ પર ફળના સ્થાન, ડાળીનો ખૂણો અને અન્ય ઘણાં કારણો અનુસાર ફળ આકાર ધારણ કરે છે. આ ફળની છાલ ચામડા જેવી, કરચલી વાળી અને ચીટકેલી હોય છે. તેની અંત:છાલ જાડી, સફેદ અને સખત હોય છે જ્યારે બાહ્ય છાલ એકસરખી જાડાઈ ધરાવતી અને સુગંધી હોય છે. તેનો ગર મોટે ભાગે અમ્લીય હોય છે ક્યારેક મીઠો પણ હોય છે. બીજોરાની ગર વગરને પ્રજાતોઓ પણ જોવા મળે છે.
બીજોરાની મોટા ભાગની જાતોમાં એકગર્ભીય (મોનોએમ્બ્રિયોનીક) બીજ હોય છે. તે સફેદ હોય છે જેની અંદર શ્યામ પડ હોય છે. ખાટી જાતોમાં લાલ-જાંબલી ટપકાં અને મીઠી જાતોમાં રંગવિહીન ટપકાં અંદર પડ પર હોય છે. બીજોરાની કેટલીક જાતો સાવ અલગ હોય છે અને અને તેમની પોતાની અલગ વિકસવાની પદ્ધતિ હોય છે જેમકે કેટલીક જાતોમાં ફળ પાક્યા પછી ખરી પડતા નથી. આ જાતોના ફળ યહૂદી લોકો ધાર્મિક ઉપયોગમાં લેતા હોય છે.
ગુજરાતમાં તેને બીજોરા કહેવામાં આવે છે.[૧૨] અહીં તેનું અથાણું અને કેન્ડી બનાવવામાં આવે છે.
In a German market, for culinary use
In fruit market of Italy
Naxos citrons and leaf
Citron or hybrid in Sicily
A wild citron in India
Citron flowers
Unknown citron type in pot
A Corsican citron
Bijora - Citron fruit for sale at Bhujpur, Kutch, Gujarat, India
બીજોરા એ લીંબુની જાતનું એક જાડી છાલ ધરાવતું મોટું ખાટું સુગંધિત ફળ છે. વનસ્પતિશાસ્ત્રમાં તેને સાઈટ્રસ મેડિકા વર્ગમાં વર્ગીકૃત કરે છે. ખાટા ફળોની ચાર મૂળ પ્રજાતિઓમાંનું (અન્ય ત્રણ પ્રજાતિઓ પોમેલો, મેન્ડરિન અને પાપેડા છે.) પૈકીની આ એક છે જેમના પ્રાકૃતિક અને અપ્રાકૃતિક સંકરણથી પછીથી તમામ પ્રકારના ખાટા ફળો વિકસ્યા.
મોસંબી એ ખટ-મીઠું રસાળ ફળ છે. સાઈટ્રસ લાઈમેટ્ટા એ આનું શાસ્ત્રીય નામ છે. ભારતમાં આ ફળ મોસંબી, મૌસંબી કે મુસંબી, સાતકુડી (તમિળ: சாத்துக்குடி), બથાયા કાયલુ(તેલુગુ) તરીકે જાણીતું છે. [૧] તમિળ ભાષામાં આનું નમ સાતકુડીનામના ગામ પરથી ઉતરી આવ્યું છે તમિલ નાડુમાં આ ગામમાં મોસંબીનું સૌ પ્રથમ વાવેતર કરવામાં આવ્યું હતું.
આ સિવાય આ ફળ સ્વેટ લાઈમેટ્ટા, મેડિટેરિયન સ્વીટ લેમન, સ્વીટ લેમન અને સ્વીટ લાઈમ તરીકે પણ જાણીતું છે. ઈરાનમાં આને લીમુ શિરીન કહે છે.
આ ફળોનું વૃક્ષ ૮ મીટર જેટલું ઊંચુ વધે છે. આ વૃક્ષની શાખઓ અનિયમિત હોય છે, જેની છાલ સરખામણીએ લીસી અને કથ્થૈ-રાખોડી રંગની હોય છે. આ શાખાઓ પણ ઘણાં કાંટા હોય છે તે ૧.૫થી ૭.૫ સેમી જેટલા લાંબા હોઈ શકે છે. The petioles of the sweet lemon are narrowly but distinctly winged, and are 8 to 29 mm long. It has leaflets rather than leaves, which are obovate and 5.5 to 17 cm long, 2.8 to 8 cm wide. The apex of the leaflet is acuminate, and the base of the leaflet is rounded. આની કળીઓ અને ફૂલો સફેદ રંગના હોય છે જે બે થી ત્રણ સેમી જેટલાં હોય છે. આની પાંખડીઓ ટૂંકા સમયમાં ખરી પડે છે અને પછી ફળ વધે છે. આ ફળની છાલની બાહ્ય ત્વચા પીળા રંગની હોય છે અને તેની નીચેનો ભાગ ૫ મિમી જાડો અને સફેદ હોય છે. આનો ગર પીસીઓ સ્વરૂપે હોય છે કે જે પીળી કે લીલાશ પડતી હોય છે. તેઓ અમ્લીય કે ખાટી ન હોતાં મીઠી હોય છે. [૨]
આ ફળ દક્ષિણ એશોઇયા કે અગ્નિ એશિયાનું વતની છે અને ભૂમધ્ય ક્ષેત્રમાં આનો પાક લેવામાં આવે છે. [૩] માણસ દ્વારા આ ફળને વિશ્વના અન્ય ભાગોમાં પણ લઈ જવાયું છે. આની રોપણી બીજ દ્વારા કરવામાં આવે છે.
આ ફળ સીધું ખાઈ શકાય છે અને ઘણાં આવશ્યક તૈલે પદાર્થ ધરાવે છે. આ વૃક્ષને સજાવટ માટે અને ગ્રાફ્ટીંગ સ્ટોક (મૂળ ધરાવતો ભાગ કે મૂળાધાર ) માટે વાપરવામાં આવે છે.[૩] ઈરાનમાં આનો ઉપયોગ્ફ ફ્લુ અને શરદીના ઈલાજ માટે થાય છે. આના ફળો વધુ પ્રમાણમાં એસ્કોર્બીક એસિડ (એટલે કે વિટામિન C) ધરાવે છે. આનો રસ બધી વ્યક્તિઓ પી શકે છે અને ખાસ કરીને માંદા માણસોને અપાય છે.
મોસંબી એ ખટ-મીઠું રસાળ ફળ છે. સાઈટ્રસ લાઈમેટ્ટા એ આનું શાસ્ત્રીય નામ છે. ભારતમાં આ ફળ મોસંબી, મૌસંબી કે મુસંબી, સાતકુડી (તમિળ: சாத்துக்குடி), બથાયા કાયલુ(તેલુગુ) તરીકે જાણીતું છે. તમિળ ભાષામાં આનું નમ સાતકુડીનામના ગામ પરથી ઉતરી આવ્યું છે તમિલ નાડુમાં આ ગામમાં મોસંબીનું સૌ પ્રથમ વાવેતર કરવામાં આવ્યું હતું.
આ સિવાય આ ફળ સ્વેટ લાઈમેટ્ટા, મેડિટેરિયન સ્વીટ લેમન, સ્વીટ લેમન અને સ્વીટ લાઈમ તરીકે પણ જાણીતું છે. ઈરાનમાં આને લીમુ શિરીન કહે છે.
சாத்துக்குடி (சிட்ரஸ் லிமாட்டா; Citrus limetta) சிட்ரஸ் பழங்களில் ஒன்றாகும். அவை பெரும்பாலும் இனிப்புச் சுண்ணாம்பு, இனிப்பு எலுமிச்சை அல்லது இனிப்பு லிம்பெட்டா என்று அழைக்கப்படுகின்றன.
தென் மற்றும் தென்கிழக்கு ஆசியாவில், சாத்துக்குடி தோன்றியிருக்கலாம் என கருதப்படுகிறது. மேலும் மத்திய தரைக்கடல் பகுதியின் பிராந்தியங்களில் வளர்க்கப்பட்டது. இது மெக்ஸிகோ நாட்டின் எலும்பிச்சையும், இனிப்பு சிட்ரானின் கலவையாகும்.
இன்றைய சூழலில், எகிப்திலும், சிரியாவிலும், பாலஸ்தீனத்திலும், தென்கிழக்கு ஆசியாவிலும் சாத்துக்குடி அதிகமாக வளர்கிறது.
சாத்துக்குடி மரங்கள், 26 அடி (8 மீ) உயரம் வரை வளரும் சிறிய மரங்கள். அவை பழுப்பு-சாம்பல் நிறம் கொண்ட பட்டைகளையும், சீர் அல்லாத கிளைகளையும், சுமார் 1.5 – 7.5 செ.மீ அளவில் பல முட்களையும் கொண்டவை. இந்த மரத்தில், 0.79-1.18 அங்குல அகலம் கொண்ட வெள்ளை நிற பூக்கள் பூக்கும். பின்னர், இவை பூப்படைந்து மஞ்சள் சாயல் கொண்ட பச்சை பழங்களாகும். இவைதான் சாத்துகுடி என்பர். அவை பெரும்பாலும் வெப்ப மண்டல மற்றும் மிதவெப்ப மண்டல காலநிலை நிலைகளை விரும்புகின்றன. இந்த மரங்கள் 5 – 7 வயதிலே பழங்களை தருகின்றன, ஆனால் 10- 20 வயதான பின்பே, நிறைய பழங்கள் கிட்டும். அவர்கள் பொதுவாக தங்கள் விதைகள் மூலம் மகரந்தமாகின்றன. [1]
மற்ற சிட்ரஸ் வகை பழங்களைப் போல, சாத்துக்குடியிலும் வைட்டமின் சி அதிகமாக உள்ளது. சுமார் 100 கிராம் சாத்துக்குடியில், குறைந்தபட்சம் 50 மில்லி கிராம் 'வைட்டமின் சி' உள்ளது. இதை தவிர பொட்டாசியமும், பாசுபரசும் உள்ளன.
சாத்துக்குடி, பல இடங்களில் பல பெயர்களில் அழைப்பர். அவை
சாத்துக்குடி (சிட்ரஸ் லிமாட்டா; Citrus limetta) சிட்ரஸ் பழங்களில் ஒன்றாகும். அவை பெரும்பாலும் இனிப்புச் சுண்ணாம்பு, இனிப்பு எலுமிச்சை அல்லது இனிப்பு லிம்பெட்டா என்று அழைக்கப்படுகின்றன.
தமிழகத்தில் நாரத்தை, நாரத்தம்பழம், நார்த்தங்காய் என்ற நிலைகளில் பயன்பாட்டில் உள்ளது. இது ஆரஞ்சு இனம். இது ஊறுகாய் செய்யவும் சித்த மருத்துவம் மற்றும் உணவிலும் பயன்படுகிறது. எலுமிச்சை அன்று. அதை விடப் பெரியதாக தோல் தடிப்புடனும் உள்ளே வெண்சுளைகளுடன் புளிப்பாக இருக்கும்.
தமிழகத்தில் நாரத்தை, நாரத்தம்பழம், நார்த்தங்காய் என்ற நிலைகளில் பயன்பாட்டில் உள்ளது. இது ஆரஞ்சு இனம். இது ஊறுகாய் செய்யவும் சித்த மருத்துவம் மற்றும் உணவிலும் பயன்படுகிறது. எலுமிச்சை அன்று. அதை விடப் பெரியதாக தோல் தடிப்புடனும் உள்ளே வெண்சுளைகளுடன் புளிப்பாக இருக்கும்.
ಈ ಹಣ್ಣಿನಲ್ಲಿ ವಿಟಮಿನ್ ಸಿ ಹೊಂದಿದೆ. ಅಲೋಪತಿ ಮಾತ್ರೆ ನುಂಗಿ ನಾಲಿಗೆ ರುಚಿಯನ್ನು ಗ್ರಹಿಸದಾದರೆ ಇದನ್ನು ನಾಲಿಗೆಯಲ್ಲಿ ನೆಕ್ಕುವುದರಿಂದ ಗುಣಪಡಿಸಬಹುದಾಗಿದೆ. ಅಜೀರ್ಣ ಸಮಸ್ಯೆಗೆ ಇದು ಒಂದು ರೀತಿಯ ಪರಿಹಾರ. ಔಷದಿ ತಯಾರಿಕೆ ಮತ್ತು ಸುಂಗಧ ದ್ರವ್ಯ ತಯಾರಿಕೆಯಲ್ಲೂ ಸಹ ಬಳಸುತ್ತಾರೆ . ಆಹಾರದ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿ ಇವುಗಳನ್ನು ಪ್ರಮುಖವಾಗಿ ಉಪ್ಪಿನಕಾಯಿ ತಯಾರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಇದರ ರಸವನ್ನು ಚಿತ್ರಾನ್ನ , ರಸಂ, ಸಾರು, ಗೊಜ್ಜು, ಚಟ್ನಿ, ಜ್ಯೂಸ್ ,ಪಾನಕ ತಯಾರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಸಿಟ್ರಸ್ ಜಾತಿಯ ರುಟಾಶಿಯಾ ಕುಟುಂಬವರ್ಗಕ್ಕೆ ಸೇರಿರುವ ಇದನ್ನು ಇಂಗ್ಲೀಷನಲ್ಲಿ ಸಿಟ್ರಿನ್ ಎಂದೂ ,ಹಿಂದಿಯಲ್ಲಿ ಬಡಾನಿಂಬು ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ . ಹೇರಳೆಕಾಯಿ ಗಿಡಗಳನ್ನು ಬೆಳೆಸಲು ಹೆಚ್ಚೇನೂ ಮುತುವರ್ಜಿಯ ಅಗತ್ಯವಿಲ್ಲ . ಕಳಿತ ಹೇರಳೆಕಾಯಿಯಲ್ಲಿನ ಬೀಜವನ್ನು ತೆಗೆದು ಮಣ್ಣು ತುಂಬಿದ ಪ್ಲಾಸ್ಟಿಕ್ಕ ಕವರನಲ್ಲಿ ಹಾಕಿ , ಮಣ್ಣಿನಲ್ಲಿ ತೇವಾಂಶವಿರುವಂತೆ ನೋಡಿಕೊಂಡರೆ ಕೆಲವೇ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ನಿಂಬೆ ಎಲೆಯನ್ನು ಹೋಲುವ ಗಿಡ ಹುಟ್ಟುತ್ತದೆ .ಪ್ಲಾಸ್ಟಿಕ್ ನಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದ ಗಿಡಗಳನ್ನು ಅಡಿಕೆ, ತೆಂಗು, ಬಾಳೆ ಮತ್ತು ಕಾಫಿ ತೋಟದ ತೇವಾಂಶವನ್ನೇ ಹೀರಿಕೊಂಡು ಬೆಳೆಯುತ್ತವೆ.
ಆಡು ,ಕುರಿ ,ದನಗಳು ಈ ಗಿಡಗಳನ್ನು ತಿನ್ನುವುದಿಲ್ಲ . ಗೊಬ್ಬರ ಹಾಕಿ, ಗುಣಿ ಕಟ್ಟುವ ಅವಶ್ಯಕತೆಯೂ ಇಲ್ಲ . ನಿಂಬೆಯ ರೀತಿಯೇ ಮುಳ್ಳುಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ ಮರವಾಗುತ್ತವೆ . ಆದರೆ ಇವುಗಳ ಎಲೆ ಮತ್ತು ಮರ ಗಿಂತ ದೊಡ್ದದು . ಭೂಮಿಯ ಸತ್ವದ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಮೂರು ವರ್ಷಕ್ಕೆಲ್ಲಾ ಫಸಲಿಗೆ ಬರುತ್ತವೆ .
ಸಣ್ಣ ಮರವಾದರೆ ೨೦೦ ರಿಂದ ೨೫೦ ಕಾಯಿಗಳು ; ದೊಡ್ದ ಮರವಾದರೆ ೩೦೦ ರಿಂದ ೪೦೦ ಕಾಯಿಗೆ ಬೇಡಿಕೆ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ೧ ರಿಂದ ೨ ರೂಪಾಯಿ ಸಿಗುತ್ತದೆ . ಮದುವೆ ಸೀಸನ್ ನಲ್ಲಿ ಕೊಂಚ ತುಟ್ಟಿಯಾಗುತ್ತದೆ.ಹೆರಳೇಕಾಯಿ ಮರದಲ್ಲಿ ಕಾಯಿಗಳು ವರ್ಷದ ಒಂದೆರೆಡು ತಿಂಗಳು ಫಸಲು ತೆಳುವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಕಾಯಿಗಳು ಮೊದಲು ಎಲೆಹಸಿರಿನ ಬಣ್ಣದಲ್ಲಿರುತ್ತದೆ . ಕೆಲವು ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಹಳದಿ ಮತ್ತು ಕಿತ್ತಳೆ ಬಣ್ಣಕ್ಕೆ ಬಂದಾಗ ರಸಭರಿತವಾಗಿದ್ದು ಮಾರಾಟಕ್ಕೆ ಯೋಗ್ಯ.
ಸಿಟ್ರಸ್ ಜಾತಿಯ ಕಿತ್ತಳೆ ಮತ್ತು ಮೋಸಂಬಿ ಹಣ್ಣುಗಳಂತೆ ಹೇರಳೆಕಾಯಿಯ ಸಿಪ್ಪೆ ಸುಲಿಯಲು ಆಗುವುದಿಲ್ಲ . ತೋಳೆ ಬಿಡಿಸಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಈ ಕಾಯಿಗಳನ್ನು ಸಮುದ್ರ ಸಂಬಂಧಿ ಕಾಯಿಲೆಗಳು, ಶ್ವಾಸಕೋಶ ಮತ್ತು ಕರುಳು ಸಂಬಂಧಿ ಕಾಯಿಲೆಗಳ ನಿವಾರಣೆಗೆ ಬಳಸುತ್ತಾತಾರೆ. ಹಳದಿ ಬಣ್ಣದ ಹಣ್ಣಿನ ಸಿಪ್ಪೆಯಿಂದ ತೆಗೆದ ಎಣ್ಣೆಯನ್ನು ಆಂಟಿಬಯೋಟೆಕ್ ಆಗಿ ಉಪಯೋಗಿಸತ್ತಾರೆ. ವೈನ್ ಜೊತೆ ಈ ಹಣ್ಣಿನ ಜ್ಯೂಸ್ ಬೆರೆಸಿದರೆ ವಿಷಕ್ಕೆ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಆಂಟಿಡೋಟ್ ಎನ್ನಬಹುದು.ಹೇರಳೆಕಾಯಿ ಯಿಂದ ತಯಾರಿಸುವ ಖಾದ್ಯಗಳು ದೇಹವನ್ನು ತಂಪಾಗಿಸುತ್ತವೆ.
ಹೇರಳೆಕಾಯಿಗಳನ್ನು ಇರಾನ್ ಮತ್ತು ಪಾಕಿಸ್ತಾನದಲ್ಲಿ ಜಾಮ್ ಮತ್ತು ಉಪ್ಪಿನಕಾಯಿ ತಯಾರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಬಳಸುತ್ತಾರೆ, ಕೊರಿಯಾದಲ್ಲಿ ಟೀ ತಯಾರಿಸಲು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ . ತೈವಾನ್, ಜಪಾನಗಳಲ್ಲೂ ಬೇಡಿಕೆಯಿದೆ. ನಿಂಬೆಗೆ ಪರ್ಯಾಯವಾಗಿ ಇದನ್ನು ಬಳಸಬಹುದು.
ಅಮೇರಿಕಾ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಪ್ರಕಾರ ಮತ್ತು ಪರ್ಡ್ಯೂ ತೋಟಗಾರಿಕೆ ಲೇಖನದ ಪ್ರಕಾರ ಹೇಳುವುದಾದರೆ ಈ ಹಣ್ಣಿನಲ್ಲಿ ಇರುವ ಪೌಷ್ಟಿಕಾಂಶಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ :೦.೦೪ಗ್ರಾಂ ಫ್ಯಾಟ್, .. .೦೮೧ಗ್ರಾಂಪ್ರೋಟೀನ್,೧.೧ಗ್ರಾಂ ಫೈಬರ್, ೩೬.೫ಮಿಲಿ ಗ್ರಾಂ ಕ್ಯಾಲ್ಸಿಯಂ, ೧೬ನಮಿಲಿ ಗ್ರಾಂ ಪಾಸ್ಪರಸ್ , .೫೫ಮಿಲಿ ಗ್ರಾಂ ಐರನ್ ,.೦೦೦೯ಮಿಲಿಗ್ರಾಮಂ ಕೆರೋಟಿನ್ ,.೦೫೨ಮಿಲಿ ಗ್ರಾಂ ಥಿಯಾಮೈನ್ / ಬಿ 1,.೦೨೯ಮಿಲಿ ಗ್ರಾಂ ಲಿಂಕಿಂಗ್,.೧೨೫ಮಿಲಿ ಗ್ರಾಂ ನಿಯಾಸಿನ್, ೩೬೮ ಮಿಲಿ ಗ್ರಾಂ ಆಸ್ಕೋರ್ಬಿಕ್ ಅಸಿಡ್.ಇದು ಹೊಟ್ಟೆ, ಜೀರ್ಣಾಂಗ ವ್ಯವಸ್ಥೆ, ಗಂಟಲು ಮತ್ತು ಹೃದಯದ , ಕಫ ಮತ್ತು ವಾತ ರೋಗಗಳು ಚಿಕಿತ್ಸೆ ಸಹಾಗೆ ಸಹಾಯಕರಿ.
ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಸಿಟ್ರನ್ ಲಭ್ಯತೆಗಳು:ಸಿಟ್ರಿನ್ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಉತ್ತರ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸುತ್ತದೆ . ಇದು ಎರಡು ಬಗೆಯ ಹಣ್ಣುಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಬಹುದು .'ಬಜೋರಿ' ಎಂದು ಒಂದು ತರಹದ ಹಣ್ಣು ,ಇದು ಒಂದು ತರಹದ ನೇರಳೆ ಹೂವು ಬಿಡುತ್ತದೆ,ಮತ್ತು ಈ ಹಣ್ಣು ಹುಳಿ ಇರುತ್ತದೆ. ಇದು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಭಾರತದ ಉತ್ತರ-ಪಶ್ಚಿಮ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಕಾಣಬಹುದು. ಇನ್ನೊಂದು ತರಹದ ಹಣ್ಣು ಅಂಬ್ರುಫ್ಲ್ ಈ ಹಣ್ಣಿನಲ್ಲಿ ಅಸಿಡ್ ಪ್ರಮಾಣತೆ ಕಮ್ಮಿ ಇದ್ದು ,ಇದು ಅಮೃತದಷ್ಟು ಸಿಹಿಯಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಇದು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಮೇಘಾಲಯದ ಖಾಶಿ ಬೆಟ್ಟದ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಬಹಳಷ್ಟು ಬೆಳೆಯುವರು.ಈ ಹಣ್ಣು ೭-೯ ಸೆಲ್ಸಿಯಸ್(೪೫-೫೯ಫ್) ತಾಪಮಾನದ ನಡುವೆ ಫ್ರಿಜ್ ನಲ್ಲಿ ಇಟ್ಟರೆ ಈ ಹಣ್ಣು ಒಂದರಿಂದ ಎರಡು ವಾರಗಳತನಕ ಬಡು ಅವಧಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.ಈ ಹಣ್ಣನ್ನು ಪ್ಲಾಸ್ಟಿಕ್ ಚೀಲದಲ್ಲಿ ಇಟ್ಟರೆ ಈ ಹಣ್ಣಿನ ಬಡು ಅವಧಿ ಹೆಚ್ಚಾಗುತ್ತದೆ.
ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಜರ್ನಲ್ ಆಫ್ ರೇಡಿಯಾಲಜಿಯ ಪ್ರಕಾರ ಹೆಸ್ಪೆರಿಡಿನ್ ಎಂಬದು ಮೂಳೆಯನ್ನು ಶಕ್ತಿ ಗೊಳಿಸಲು ಇದು ಬಹಳ ಪ್ರಮುಕ ಪಾತ್ರ ಹೊಂದಿದೆ. ಇದು ನಮ್ಮ ಮೂಳೆಗೆ ಸುರಕ್ಷತೆಯನ್ನು ನಿಡುತ್ತದೆ. 'ಇಂಡಿಯನ್ ಪ್ಲಾನ್ದ್ ಅನ್ದ್ ಡ್ರಗ್ಸ್' ಪ್ರಕಾರ ಇದು ದೇಹದಲ್ಲಿ ಇರುವ ವಿಷವನ್ನು ತೆಗೆಯಲು ಸಹಯ ಮಾಡುತದೆ , ಇದು ಒಂದು ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಹೊಟ್ಟೆ ನೋವಿಗೆ ಔಷಧಿಯಾಗಿಯು ಉಪಯೋಗಿಸುತ್ತರೆ.ಈ ಹಣ್ಣಿನ ಸಿಪ್ಪೆಯನ್ನು ತೆಗೆದು ವಣಗಿಸಿ ಇದನ್ನು ಅಲಂಕಾರಿಕ ವಸ್ತುವಾಗಿ ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಲಿನಿನ್ ಬಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ಸ್ವಛ ಮಾಡಲುಕೊಡ ಬಳಸುವರು.ಇದರ ಗಿಡ ಗಟ್ಟಿಯಿದ್ದು ಇದನ್ನು ನೋಡಿ ಕೊಳ್ಳುವುದು ಮುಖ್ಯ. ಇದರ ಬೀಜ ಬಿಳಿ ಇದ್ದು ,ಇದು ಮೊನೊ-ಬ್ರೋಣದ ಜಾತಿಗೆ ಸೆರಿದ್ದು. ಇದರ ದಿಂಬೆಗಳು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಊರುಗೋಲು ತಯಾರಿಕೆಗೆ ಉಪಯೋಗಿಸುತ್ತಾರೆ ಎಕೆಂದರೆ ಇದರ ದಿಂಬೆ ಗಟ್ಟಿ ಮತ್ತು ಬೆಳ್ಳಗೆ ಇರುತದೆ.ಚರ್ಮದ ರೋಗಕ್ಕು ಸಹ ಸಿಟ್ರಿನ್ ಹಣ್ಣುನ್ನು ಔಷಧಿಯಗಿ ಬಳಸುವರು . ಇದರ ಗಿಡದ ೨-೫ ಮಿಟರ್ ಎತ್ತಿರ ಇರುತ್ತದೆ.ಬಹಳ ಬಿಸಿಲಿನ ತಾಪಮಾನದಲ್ಲಿ ಈ ಗಿಡ ಬೆಳೆಯುವುದಿಲ್ಲ. ವಿವಿಧ ಬಗೆಯ ಸಿಟ್ರಿನ್ ಹಣ್ಣುಗಳು: ಅವು ಸಿಹಿ, ಹುಳಿ ಮತ್ತು ಖಹಿ . ಸಿಹಿ ಹಣ್ಣನ್ನು ಪೆರ್ಪಮೆಟ್ ಮಾಡಲು ಬಳಸುವರು.ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರದದಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಬಿ.ಪಿ ಇರುವವರು ಕಡಿಮೆಯಗಲು ಇದನ್ನು ಔಷಧಿಯಗಿ ಬಳಸುವರು. ಈ ಹಣ್ಣು ಪೊಟ್ಯಾಸಿಯಮ್ ಇರುವುದರಿಂದ ಇದು ಹೃದಯಕ್ಕೆ ಒಳೆಯದು. ಇದರ ಸಿಪ್ಪೆತಯನ್ನು ಮುಖದಲ್ಲಿ ಇರುವ ಮೊಡವೆ ಮತ್ತು ಕಪ್ಪು ಕಲೆಯನ್ನು ಹೋಗಿಸಲು ಉಪಯೊಗಿಸುತ್ತರೆ. ಇದು ಕೂದಲು ಚೆನ್ನಗಿ ಬೆಳೆಯುವುದಲ್ಲಿಯೂ ಸಹಯಡುತದೆ. ಇದುರ ರಸವನ್ನು ಬಿಸಿ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಜೇನಿನತ್ತುಪ್ಪದ ಜೋತೆಗೆ ಬೆರೆಸಿ ಕೊಡಿದರೆ ದೇಹದ ಭಾರವು ಕಡಿಮೆ ಯಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಹಣ್ಣಿನ ಗಿಡ ಬಹಳ ಕಡೆ ಜನ ಬೆಳೆಯುವುದಿಲ್ಲ . ಇದು ಎಲ್ಲ ತರಹದ ಮಣ್ಣಿನ ಗುಣದಲ್ಲು ಬೆಳೆಯುತ್ತದೆ. ಆದರಿಂದ ಇದನ್ನು ಬೆಳೆಸುವುದರಿಂದ ಎಲ್ಲದಕ್ಕು ಬಹಳ ಸಹಯಕಾರಿ ಆಗುತ್ತದೆ.
https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_citrus_fruits http://www.healthyeating.org
ಈ ಹಣ್ಣಿನಲ್ಲಿ ವಿಟಮಿನ್ ಸಿ ಹೊಂದಿದೆ. ಅಲೋಪತಿ ಮಾತ್ರೆ ನುಂಗಿ ನಾಲಿಗೆ ರುಚಿಯನ್ನು ಗ್ರಹಿಸದಾದರೆ ಇದನ್ನು ನಾಲಿಗೆಯಲ್ಲಿ ನೆಕ್ಕುವುದರಿಂದ ಗುಣಪಡಿಸಬಹುದಾಗಿದೆ. ಅಜೀರ್ಣ ಸಮಸ್ಯೆಗೆ ಇದು ಒಂದು ರೀತಿಯ ಪರಿಹಾರ. ಔಷದಿ ತಯಾರಿಕೆ ಮತ್ತು ಸುಂಗಧ ದ್ರವ್ಯ ತಯಾರಿಕೆಯಲ್ಲೂ ಸಹ ಬಳಸುತ್ತಾರೆ . ಆಹಾರದ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿ ಇವುಗಳನ್ನು ಪ್ರಮುಖವಾಗಿ ಉಪ್ಪಿನಕಾಯಿ ತಯಾರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಇದರ ರಸವನ್ನು ಚಿತ್ರಾನ್ನ , ರಸಂ, ಸಾರು, ಗೊಜ್ಜು, ಚಟ್ನಿ, ಜ್ಯೂಸ್ ,ಪಾನಕ ತಯಾರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಸಿಟ್ರಸ್ ಜಾತಿಯ ರುಟಾಶಿಯಾ ಕುಟುಂಬವರ್ಗಕ್ಕೆ ಸೇರಿರುವ ಇದನ್ನು ಇಂಗ್ಲೀಷನಲ್ಲಿ ಸಿಟ್ರಿನ್ ಎಂದೂ ,ಹಿಂದಿಯಲ್ಲಿ ಬಡಾನಿಂಬು ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ . ಹೇರಳೆಕಾಯಿ ಗಿಡಗಳನ್ನು ಬೆಳೆಸಲು ಹೆಚ್ಚೇನೂ ಮುತುವರ್ಜಿಯ ಅಗತ್ಯವಿಲ್ಲ . ಕಳಿತ ಹೇರಳೆಕಾಯಿಯಲ್ಲಿನ ಬೀಜವನ್ನು ತೆಗೆದು ಮಣ್ಣು ತುಂಬಿದ ಪ್ಲಾಸ್ಟಿಕ್ಕ ಕವರನಲ್ಲಿ ಹಾಕಿ , ಮಣ್ಣಿನಲ್ಲಿ ತೇವಾಂಶವಿರುವಂತೆ ನೋಡಿಕೊಂಡರೆ ಕೆಲವೇ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ನಿಂಬೆ ಎಲೆಯನ್ನು ಹೋಲುವ ಗಿಡ ಹುಟ್ಟುತ್ತದೆ .ಪ್ಲಾಸ್ಟಿಕ್ ನಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದ ಗಿಡಗಳನ್ನು ಅಡಿಕೆ, ತೆಂಗು, ಬಾಳೆ ಮತ್ತು ಕಾಫಿ ತೋಟದ ತೇವಾಂಶವನ್ನೇ ಹೀರಿಕೊಂಡು ಬೆಳೆಯುತ್ತವೆ.
The citron (Citrus medica), historically cedrate,[4] is a large fragrant citrus fruit with a thick rind. It is said to resemble a 'huge, rough lemon'.[5] It is one of the original citrus fruits from which all other citrus types developed through natural hybrid speciation or artificial hybridization.[6] Though citron cultivars take on a wide variety of physical forms, they are all closely related genetically. It is used in Asian cuisine, traditional medicines, perfume, and religious rituals and offerings. Hybrids of citrons with other citrus are commercially more prominent, notably lemons and many limes.
The fruit's English name "citron" derives ultimately from Latin, citrus, which is also the origin of the genus name.
A source of confusion is that citron in French and English are false friends, as the French word refers to the lemon, while the English word is translated cédrat. Indeed, into the 16th century, the English name citron included the lemon and perhaps the lime as well.[7] Other languages that use variants of citron to refer to the lemon include Armenian, Czech, Dutch, Finnish, German, Latvian, Lithuanian, Hungarian, Esperanto, Polish and the Scandinavian languages.
In Italian it is known as cedro, the same name used also to indicate the coniferous tree cedar. Similarly, in Latin, citrus, or thyine wood referred to the wood of a North African cypress, Tetraclinis articulata. In Indo-Iranian languages, it is called turunj, as against naranj ('bitter orange'). Both names were borrowed into Arabic and introduced into Spain and Portugal after their occupation by Muslims in AD 711, whence the latter became the source of the name orange through rebracketing (and the former of 'toronja' and 'toranja', which today describe the grapefruit in Spanish and Portuguese respectively).[8]
Dutch merchants seasonally import Sukade for baked goods a thick light green commercially candied half peeling from Indonesia and other countries (sukade – Indonesian word for love, Citrus médica variety 'Macrocárpa') which can reach 2.5 kilograms mass. A bitter taste is removed by salt treatment before processing into confectionery.[9]
In Hebrew it is called 'Etrog' (אתרוג).
.png)
The citron is an old and original citrus species. In the 19th century it was widely grown in Northern Iran.[11]
There is molecular evidence that most cultivated citrus species arose by hybridization of a small number of ancestral types, the citron, pomelo, mandarin and to a lesser extent, papedas and kumquat. The citron is usually fertilized by self-pollination, which results in their displaying a high degree of genetic homozygosity. It is the male parent of any citrus hybrid rather than a female one.[12][13][14][15][16][17][18]
Archaeological evidence for citrus fruits has been limited, as neither seeds nor pollen are likely to be routinely recovered in archaeology.[19] The citron is thought to have been native to India,[18] in valleys at the foothills of the eastern Himalayas. It is thought that by the 4th century BC, when Theophrastus mentions the "Median apple",[20] the citron was mostly cultivated in the Caspian Sea on its way to the Mediterranean basin, where it was cultivated during the later centuries in different areas as described by Erich Isaac.[21] Many mention the role of Alexander the Great and his armies as they attacked Iran and what is today Pakistan, as being responsible for the spread of the citron westward, reaching the European countries such as Greece and Italy.[22][23][24][25][26][27][28][29]
Leviticus mentions the "fruit of the beautiful ('hadar') tree" as being required for ritual use during the Feast of Tabernacles (Lev. 23:40). According to Rabbinical tradition, the "fruit of the tree hadar" refers to the citron. Mishna Sukkah, c. 2nd century AD, deals with halakhic aspects of the citron.
The Egyptologist and archaeologist Victor Loret said he had identified it depicted on the walls of the botanical garden at the Karnak Temple, which dates back to the time of Thutmosis III, approximately 3,500 years ago.[30] Citron was also cultivated in Sumer as early as the 3rd millennium BC.
The citron has been cultivated since ancient times, predating the cultivation of other citrus species.[31]
The following description on citron was given by Theophrastus[32]
;_Wellcome_V0042687.jpg)
In the east and south there are special plants ... i.e. in Media and Persia there are many types of fruit, between them there is a fruit called Median or Persian Apple. The tree has a leaf similar to and almost identical with that of the andrachn (Arbutus andrachne L.), but has thorns like those of the apios (the wild pear, Pyrus amygdaliformis Vill.) or the firethorn (Cotoneaster pyracantha Spach.), except that they are white, smooth, sharp and strong. The fruit is not eaten, but is very fragrant, as is also the leaf of the tree; and the fruit is put among clothes, it keeps them from being moth-eaten. It is also useful when one has drunk deadly poison, for when it is administered in wine; it upsets the stomach and brings up the poison. It is also useful to improve the breath, for if one boils the inner part of the fruit in a dish or squeezes it into the mouth in some other medium, it makes the breath more pleasant.
The seed is removed from the fruit and sown in the spring in carefully tilled beds, and it is watered every fourth or fifth day. As soon the plant is strong it is transplanted, also in the spring, to a soft, well watered site, where the soil is not very fine, for it prefers such places.
And it bears its fruit at all seasons, for when some have gathered, the flower of the others is on the tree and is ripening others. Of the flowers I have said[33] those that have a sort of distaff [meaning the pistil] projecting from the middle are fertile, while those that do not have this are sterile. It is also sown, like date palms, in pots punctured with holes.
This tree, as has been remarked, grows in Media and Persia.
Citron was also described by Pliny the Elder, who called it nata Assyria malus. The following is from his book Natural History:
There is another tree also with the same name of "citrus", and bears a fruit that is held by some persons in particular dislike for its smell and remarkable bitterness; while, on the other hand, there are some who esteem it very highly. This tree is used as an ornament to houses; it requires, however, no further description.[34]
The citron tree, called the Assyrian, and by some the Median apple, is an antidote against poisons. The leaf is similar to that of the arbute, except that it has small prickles running across it. As to the fruit, it is never eaten, but it is remarkable for its extremely powerful smell, which is the case, also, with the leaves; indeed, the odour is so strong, that it will penetrate clothes, when they are once impregnated with it, and hence it is very useful in repelling the attacks of noxious insects.
The tree bears fruit at all seasons of the year; while some is falling off, other fruit is ripening, and other, again, just bursting into birth. Various nations have attempted to naturalize this tree among them, for the sake of its medical properties, by planting it in pots of clay, with holes drilled in them, for the purpose of introducing the air to the roots; and I would here remark, once for all, that it is as well to remember that the best plan is to pack all slips of trees that have to be carried to any distance, as close together as they can possibly be placed.
It has been found, however, that this tree will grow nowhere except in Media or Persia. It is this fruit, the pips of which, as we have already mentioned, the Parthian grandees employ in seasoning their ragouts, as being peculiarly conducive to the sweetening of the breath. We find no other tree very highly commended that is produced in Media.[35]
Citrons, either the pulp of them or the pips, are taken in wine as an antidote to poisons. A decoction of citrons, or the juice extracted from them, is used as a gargle to impart sweetness to the breath. The pips of this fruit are recommended for pregnant women to chew when affected with qualmishness. Citrons are good, also, for a weak stomach, but it is not easy to eat them except with vinegar.[36]
Ibn al-'Awwam's 12th-century agricultural encyclopedia, Book on Agriculture, contains an article on citron tree cultivation in Spain.[37]
The citron fruit is usually ovate or oblong, narrowing towards the stylar end. However, the citron's fruit shape is highly variable, due to the large quantity of albedo, which forms independently according to the fruits' position on the tree, twig orientation, and many other factors. The rind is leathery, furrowed, and adherent. The inner portion is thick, white and hard; the outer is uniformly thin and very fragrant. The pulp is usually acidic, but also can be sweet, and some varieties are entirely pulpless.
Most citron varieties contain a large number of monoembryonic seeds. The seeds are white with dark innercoats and red-purplish chalazal spots for the acidic varieties, and colorless for the sweet ones. Some citron varieties have persistent styles which do not fall off after fecundation. Those are usually preferred for ritual etrog use in Judaism.
Some citrons have medium-sized oil bubbles at the outer surface, medially distant to each other. Some varieties are ribbed and faintly warted on the outer surface. A fingered citron variety is commonly called Buddha's hand.
The color varies from green, when unripe, to a yellow-orange when overripe. The citron does not fall off the tree and can reach 8–10 pounds (4–5 kg) if not picked before fully mature.[38][12] However, they should be picked before the winter, as the branches might bend or break to the ground, and may cause numerous fungal diseases for the tree.
Despite the wide variety of forms taken on by the fruit, citrons are all closely related genetically, representing a single species.[18][39] Genetic analysis divides the known cultivars into three clusters: a Mediterranean cluster thought to have originated in India, and two clusters predominantly found in China, one representing the fingered citrons, and another consisting of non-fingered varieties.[39]
Citrus medica is a slow-growing shrub or small tree that reaches a height of about 8 to 15 ft (2 to 5 m). It has irregular straggling branches and stiff twigs and long spines at the leaf axils. The evergreen leaves are green and lemon-scented with slightly serrate edges, ovate-lanceolate or ovate elliptic 2.5 to 7.0 inches long. Petioles are usually wingless or with minor wings. The clustered flowers of the acidic varieties are purplish tinted from outside, but the sweet ones are white-yellowish.
Citron varieties
Acidic-pulp varieties Non-acidic varieties Pulpless varieties Citron hybrids The citron tree is very vigorous with almost no dormancy, blooming several times a year, and is therefore fragile and extremely sensitive to frost.[40]
The acidic varieties include the Florentine and Diamante citron from Italy, the Greek citron and the Balady citron from Israel.[41] The sweet varieties include the Corsican and Moroccan citrons. The pulpless varieties also include some fingered varieties and the Yemenite citron.
There are also a number of citron hybrids; for example, ponderosa lemon, the lumia and rhobs el Arsa are known citron hybrids. Some claim[42] that even the Florentine citron is not pure citron, but a citron hybrid.
While the lemon and orange are primarily peeled to consume their pulpy and juicy segments, the citron's pulp is dry, containing a small quantity of juice, if any. The main content of a citron fruit is its thick white rind, which adheres to the segments and cannot easily be separated from them. The citron gets halved and depulped, then its rind (the thicker the better) is cut into pieces. Those are cooked in sugar syrup and used as a spoon sweet known in Greek as "kitro glyko" (κίτρο γλυκό), or diced and candied with sugar and used as a confection in cakes. In Italy, a soft drink called "Cedrata" is made from the fruit.
In Samoa a refreshing drink called "vai tipolo" is made from squeezed juice. It is also added to a raw fish dish called "oka" and to a variation of palusami or luáu.
Citron is a regularly used item in Asian cuisine.
Today the citron is also used for the fragrance or zest of its flavedo, but the most important part is still the inner rind (known as pith or albedo), which is a fairly important article in international trade and is widely employed in the food industry as succade,[22] as it is known when it is candied in sugar.
The dozens of varieties of citron are collectively known as Lebu in Bangladesh, West Bengal, where it is the primary citrus fruit.
In Iran, the citron's thick white rind is used to make jam; in Pakistan the fruit is used to make jam but is also pickled; in South Indian cuisine, some varieties of citron (collectively referred to as "Narthangai" in Tamil and "Heralikayi" in Kannada) are widely used in pickles and preserves. In Karnataka, heralikayi (citron) is uses to make lemon rice. In Kutch, Gujarat, it is used to make pickle, wherein entire slices of fruits are salted, dried and mixed with jaggery and spices to make sweet spicy pickle.[43] In the United States, citron is an important ingredient in holiday fruitcakes.
A citron halved and depulped, cooked in sugar
Cedrata, a citron soft drink from Italy
Citron torte
From ancient through medieval times, the citron was used mainly for supposed medical purposes to combat seasickness, scurvy and other disorders. The essential oil of the flavedo (the outermost, pigmented layer of rind) was also regarded as an antibiotic.
The juice of the citron has a high content of vitamin C and dietary fiber (pectin) which can be extracted from the thick albedo of the citron.[44]
The citron (the word for which in Hebrew is etrog) is used by Jews for a religious ritual during the Jewish harvest holiday of Sukkot, the Feast of Tabernacles; therefore, it is considered to be a Jewish symbol, one found on various Hebrew antiques and archaeological findings.[45]
A variety of citron native to China has sections that separate into finger-like parts and is used as an offering in Buddhist temples.[46]
In Nepal, citron (Nepali: बिमिरो, romanized: bimiro) is worshipped during the Bhai Tika ceremony in Tihar festival.[47]
For many centuries, citron's fragrant essential oil (oil of cedrate) has been used in perfumery, the same oil that was used medicinally for its antibiotic properties. Its major constituent is limonene.[48]
In a German market, for culinary use
In fruit market of Italy
Naxos citrons and leaf
A wild citron in India
Citron flowers
Unknown citron type in pot
Citron growing in Uttarakhand,
The citron (Citrus medica), historically cedrate, is a large fragrant citrus fruit with a thick rind. It is said to resemble a 'huge, rough lemon'. It is one of the original citrus fruits from which all other citrus types developed through natural hybrid speciation or artificial hybridization. Though citron cultivars take on a wide variety of physical forms, they are all closely related genetically. It is used in Asian cuisine, traditional medicines, perfume, and religious rituals and offerings. Hybrids of citrons with other citrus are commercially more prominent, notably lemons and many limes.
La cedratujo estas specio de citruso, arbeto aŭ trunkarbusto kun grandaj, 7–8 cm diametraj, plejofte longformaj fruktoj (cedratoj), kies dika, maleben-supraĵa ŝelo estas uzata kandie aŭ konfitite por sukeraĵoj kaj kukoj; origina el Hindio, kultivata en la varmaj partoj de la mediteraneaj regionoj.[1] La cedratarbo estas specio proksima je citronarbo. Devena el Sudorienta Azio, pli precize el Barato, la cedrato estis la unua citruso ke dissendis al tutaj regionoj de Azia, kaj poste de Eŭropo ekde la 3-a jarcento a.K..
La vario etrogo de cedrato estas unu el kvar elementoj de lulav, la foliara bukedo uzata dum la juda festo Sukoto (kun daktilpalmojn, mirto kaj saliko). Ĝi eblas ankaŭ esti la frukto malpermesata de Ĝardeno Edeno : ĝin nomis "Pomo de Medujo" Aleksandro la Granda, tiu kiu enigis ĝin en Mezoriento.
Cedrato estas kultivata intensive en Korsiko kaj en Maroko. Cedratoj kreskas ankaŭ en Italio, ekz-e en ĉirkaŭaĵo de somerrestadejo Santa Maria del Cedro. Ĝi kreskas en terasaj fruktarbejoj, ĝin protektas kontraŭ ventaj heĝoj por eviti ke fruktojn malbonigas branĉdornoj. Fruktoj estas rikoltataj inter septembro kaj novembro.
Estas specio nomata "budha mano". Tio ne estas por manĝi, sed por rigardi.
La cedratujo estas specio de citruso, arbeto aŭ trunkarbusto kun grandaj, 7–8 cm diametraj, plejofte longformaj fruktoj (cedratoj), kies dika, maleben-supraĵa ŝelo estas uzata kandie aŭ konfitite por sukeraĵoj kaj kukoj; origina el Hindio, kultivata en la varmaj partoj de la mediteraneaj regionoj. La cedratarbo estas specio proksima je citronarbo. Devena el Sudorienta Azio, pli precize el Barato, la cedrato estis la unua citruso ke dissendis al tutaj regionoj de Azia, kaj poste de Eŭropo ekde la 3-a jarcento a.K..
La vario etrogo de cedrato estas unu el kvar elementoj de lulav, la foliara bukedo uzata dum la juda festo Sukoto (kun daktilpalmojn, mirto kaj saliko). Ĝi eblas ankaŭ esti la frukto malpermesata de Ĝardeno Edeno : ĝin nomis "Pomo de Medujo" Aleksandro la Granda, tiu kiu enigis ĝin en Mezoriento.
Cedrato estas kultivata intensive en Korsiko kaj en Maroko. Cedratoj kreskas ankaŭ en Italio, ekz-e en ĉirkaŭaĵo de somerrestadejo Santa Maria del Cedro. Ĝi kreskas en terasaj fruktarbejoj, ĝin protektas kontraŭ ventaj heĝoj por eviti ke fruktojn malbonigas branĉdornoj. Fruktoj estas rikoltataj inter septembro kaj novembro.
Etrogo (Citrus medica var. Etrog) estas vario de de cedrato kaj unu el kvar elementoj de lulav, la foliara bukedo uzata dum la juda festo Sukoto (kun daktilpalmojn, mirto kaj saliko). Ĝi eble ankaŭ estis la frukto malpermesata de la Ĝardeno Edeno. Aleksandro la Granda nomis ĝin "Pomo de Medujo" tiu kiu enigis ĝin en Mezoriento.
Limedujo (Citrus limetta) estas specio de citruso, arbo kun fruktoj similaj al citronoj sed pli globaj (limedoj), unuope havantaj grandan mametaĵon, ĉirkaŭitan de okulfrapa malaltaĵo; pulpo dolĉa aŭ acida.
Citrus medica, comúnmente llamado cidro o citrón, es un arbusto de la familia de las rutáceas cultivado por su fruta, llamada cidra,[2] limón poncil, limón francés o toronja (aunque este último término se presta a confusión con el pomelo), que rara vez se consume fresca, pero cuya piel se usa en preparaciones de repostería y como aromatizante por su fuerte contenido en aceites esenciales. Fue probablemente el primer cítrico conocido en Europa, documentado desde la época del Imperio romano y precisamente del étimo latino citrus proviene su propio nombre. La Naturalis Historia de Plinio el Viejo lo describe (xii.7), y menciona sus usos medicinales.
Es un árbol pequeño o arbusto perennifolio, de 2,5 a 5 m de altura, con el fuste retorcido y ramaje denso y rígido, con espinas en las axilas foliares. Las hojas, de pecíolos cortos, son simples, alternas, elípticas a lanceoladas, de hasta 18 cm de largo, de superficie coriácea y color verde oscuro por el haz, con una distintiva fragancia de limón. Produce flores hermafroditas, fragantes, de buen tamaño, blancas o purpúreas, formando racimos pequeños. Tienen de 4 a 5 pétalos, con 30 a 60 estambres.
El fruto es un hesperidio oblongo o globoso, raramente piriforme, de hasta 30 cm de diámetro, variando mucho entre ejemplares y aún en el mismo ejemplar, con el estilo bien marcado. Está recubierto de una cáscara gruesa, carnosa, pegada al endocarpo, de color amarillo o verdoso, con glándulas oleosas pequeñas y frecuentemente rugosa. Tiene 10 a 15 carpelos, firmes, poco jugosos, dulces o ácidos según la variedad. Normalmente las semillas son pequeñas, monoembriónicas, lisas, blancas por dentro y abundantes.
Su origen es motivo de controversia pues algunos creen que se originó en la India[3]aunque otros creen que se originó en China existen documentos de semillas domésticas desde el IV milenio a. C.. La variedad dulce, se empezó a cultivar en el 1300 a. C., y se introdujo desde allí en la medicina judía en el siglo VI a.C. a través de las rutas comerciales.[4] Fue el primer cítrico que se cultivó en Europa.
En la antigua Roma se empleó como medicinal, y a partir del siglo II como alimento; es mencionado tanto por Dioscórides como por Plinio. Debe haberse cultivado en Judea en época bíblica, puesto que su fruto —llamado etrog en hebreo— es una de las especies rituales utilizadas en la fiesta de Sucot. En Italia desapareció con la caída del Imperio romano, conservándose sólo en Sicilia, Cerdeña y la región napolitana.
Llegó a América a través de España; los conquistadores lo introdujeron en Florida, Puerto Rico y finalmente California; aunque se desarrollaron plantaciones comerciales, finalmente la dificultad de su crecimiento llevó a su abandono. En Centroamérica, Brasil y Colombia se ha naturalizado, y existen plantaciones de alguna extensión, sobre todo para exportación.
Rara vez se cultiva de semilla; se reproduce con facilidad por esquejes tomados de ramas de 2 a 4 años y plantadas sin defoliar. Con más velocidad se reproduce por injerto sobre base de naranjo dulce (Citrus × sinensis), naranjo amargo (Citrus × aurantium) o pomelo (Citrus × paradisi), pero las frutas así obtenidas son de menor tamaño y el injerto crece a veces con más rapidez de la que el pie puede soportar. Requiere bastante sol, suelo bien aireado, y tolera mal los extremos de temperatura y humedad; a diferencia de otros cítricos, no atraviesa una fase invernal de reposo. Por el peso de los frutos debe tenerse cuidado de podar las ramas largas, o colocarles soportes para que resistan durante todo el crecimiento de estos. Es frecuente también la práctica de cortar las espinas para evitar daño a la fruta en las plantaciones comerciales.
Está en flor la mayor parte del año, produciendo fruta constantemente, aunque la mayor parte se produce en primavera. Tarda unos tres meses en alcanzar la forma madura, con la piel amarillo intenso y un profundo aroma. Para uso culinario normalmente se la recoge aún verde, con entre 12 y 15 cm de diámetro. La producción normal está en torno a los 30 kg anuales, aunque en circunstancias favorables puede alcanzarse el triple de esto.
La variedad «Cidra de Córcega» fue muy cultivada en Córcega a finales del siglo XIX en bancales en terraza, protegidos del viento. La producción, la mayor a escala mundial en esta época, se destinaba sobre todo a industrias alimenticias de Italia y Europa del Norte, aunque localmente se fabricaba un licor típico muy perfumado y apreciado, la «cédratine». Hoy día, el cultivo prácticamente ha desaparecido de Córcega y solamente se realiza, a gran escala, en Marruecos, Italia, China y Sudamérica. En Italia se cultiva principalmente en la región de Calabria, en una área llamada Riviera dei Cedri y que incluye pueblos que se llaman Santa Maria del Cedro y Cetraro, precisamente por el cultivo de esta planta.
El fruto de un cultivar de C. medica, llamado en hebreo etrog (אתרוג), se emplea como una de las cuatro especias (ארבעה מינים, arba'a minim) que se agitan en la fiesta de Sucot, en el otoño septentrional, en una ofrenda prescrita.
Exteriormente este fruto se asemeja a un limón, pero a diferencia de este tiene muy poco jugo. Desde la antigüedad se utilizaba con fines terapéuticos (contra problemas pulmonares, intestinales y otros). El aceite esencial de cidra se considera un antibiótico.[5]
El jugo de cidra con vino se creía que era un antídoto efectivo contra los venenos en general.
Actualmente se valora mucho la fragancia del cidro. Su fruto (incluida la piel) es objeto de comercio internacional y se utiliza mucho como ingrediente en la industria agroalimentaria.[6]
Citrus medica fue descrita por Carlos Linneo y publicado en Species Plantarum 2: 782, en el año 1753.[7]
Acimboa, acimboga, acimbogo, acimboguero, alambor, azamboa, azamboero, cedro, cidra, cidrado de Valencia, cidra dulce, cidra (fruto), cidral, cidra limón, cidra real, cidras figuradas, cidrera, cidrero, cidro, cimboa, cimboa real, cimboga, cimboga real, cimbogo, cimboguero real, limones de figuras, limones poncíes, limón poncil, naranjo agrio, naranjo real, pomelo, poncil, toronja, toronja alimonada, toronjo, zamboa, zamboero.[8]
;_Wellcome_V0042687.jpg)
_-_An_Etrog.jpg)
_Mosambi_at_a_market_in_Seethammadhara.jpg)
_Mosambi_at_a_market_in_Seethammadhara.jpg)
.jpg)
_Mosambi_at_a_market_in_Seethammadhara.jpg)
.JPG)
.jpg)
.jpg)
;_Wellcome_V0042687.jpg)
Talon
Citrus medica, comúnmente llamado cidro o citrón, es un arbusto de la familia de las rutáceas cultivado por su fruta, llamada cidra, limón poncil, limón francés o toronja (aunque este último término se presta a confusión con el pomelo), que rara vez se consume fresca, pero cuya piel se usa en preparaciones de repostería y como aromatizante por su fuerte contenido en aceites esenciales. Fue probablemente el primer cítrico conocido en Europa, documentado desde la época del Imperio romano y precisamente del étimo latino citrus proviene su propio nombre. La Naturalis Historia de Plinio el Viejo lo describe (xii.7), y menciona sus usos medicinales.
Budakämmal on buda-näsasidrunipuu (Citrus medica var. sarcodactylis) vili.
Viljal on paks koor ja vähe (kui üldse) viljaliha, mis on kuiv ja mõnikord seemneteta. Budakämmal on väga aromaatne ning Hiinas ja Jaapanis kasutatakse vilju siseruumide ja riiete lõhnastamiseks.
Budakämmal on buda-näsasidrunipuu (Citrus medica var. sarcodactylis) vili.
Viljal on paks koor ja vähe (kui üldse) viljaliha, mis on kuiv ja mõnikord seemneteta. Budakämmal on väga aromaatne ning Hiinas ja Jaapanis kasutatakse vilju siseruumide ja riiete lõhnastamiseks.
Limondo (Citrus limetta) Lore zuri-arrosak eta usaintsuak dituen zuhaitza da, fruitutzat limak ematen dituena.[1]
Batzuen ustez, limoiondoaren kultibarra da (C. limon 'Limetta').[2] Hegoaldeko eta hego-ekialdeko Asian jatorria du baina Mediterraneo osoan hazten dute.[3]
Limondo (Citrus limetta) Lore zuri-arrosak eta usaintsuak dituen zuhaitza da, fruitutzat limak ematen dituena.
Batzuen ustez, limoiondoaren kultibarra da (C. limon 'Limetta'). Hegoaldeko eta hego-ekialdeko Asian jatorria du baina Mediterraneo osoan hazten dute.
Zidrondoa (Citrus medica) errutazeoen familiako zuhaitza, limoiondoaren antzekoa.[1] Haren fruitua zidra da. Fruituagatik kultibatzen da, gozogintzan, elikagaigintzan eta lurringintzan erabiltzen baita. Europan ezagutu zen lehen zitrikoa izan zen, jada Erromatar Inperioaren garaian deskribatu baitzen.
Zuhaitz edo zuhaixka txikia da, hostoiraunkorra, 2,5 m inguruko altuerakoa, enbor bihurrikoa eta adakera trinko eta zurrunekoa. Hostoek peziolo laburrak dituzte, eta bakunak dira, txandakatuak, eliptikoak eta lantza-formakoak, 18 cm-ko luzerainokoak; gainaldea berde iluna da, eta limoi-usain bereizgarria dute. Loreak hermafroditak dira, usaintsuak, handiak, zuriak edo purpura-kolorekoak, eta luku txikiak eratzen dituzte. Loreek 4 edo 5 petalo dituzte, eta 30-60 lorezil.
Fruitua hesperidio bat da, luzanga edo globo-formakoa, 30 cm-ko diametrorainokoa. Azal lodia du, mamitsua, endokarpoari atxikia, kolorez horia edo berdexka, eta askotan zimurra. 10-15 karpelo ditu, tenteak, zuku gutxikoak; gozoak edo azidoak dira, barietatearen arabera. Haziak ugariak eta txikiak izaten dira, leunak.
Zidrondoa (Citrus medica) errutazeoen familiako zuhaitza, limoiondoaren antzekoa. Haren fruitua zidra da. Fruituagatik kultibatzen da, gozogintzan, elikagaigintzan eta lurringintzan erabiltzen baita. Europan ezagutu zen lehen zitrikoa izan zen, jada Erromatar Inperioaren garaian deskribatu baitzen.
Sukaattisitruuna (Citrus medica) on ruutakasveihin (Rutaceae) kuuluva sitruspuu (Citrus). Se on peräisin Itä-Aasiasta, jossa se kasvaa sekä villinä että viljeltynä, mutta nykyään sitä viljellään eniten Välimeren maissa.[2]
Sukaattisitruunaa ei käytetä tuoreina hedelminä, mutta sen kuoresta saatavaa sukaattia käytetään varsinkin leivonnaisissa. Sen hedelmiä käytetään sokeroituina, kuivattuina ja kuutioituina muun muassa englantilaisen jouluhedelmäkakun mausteeksi.[3][4]
Sukaattisitruunan on arveltu olevan pomelon ja mandariinin ohella yksi kolmesta kantalajista, joiden risteytymistä muut sitruspuut ovat saaneet alkunsa. Sukaattisitruuna on myös Euroopassa kauimmin tunnettu sitrushedelmä. Se tuli Kreikassa tunnetuksi Aleksanteri Suuren sotaretkien jälkeen noin 300 eaa., ja jo Theofrastos kuvasi sen tarkoin. Vanhalla ajalla sitä käytettiin etupäässä lääkekasvina, mutta sitä arvostettiin myös sen hienon aromin vuoksi. Nimi Citrus, jota nykyään käytetään koko suvusta, tarkoitti alkujaan nimenomaan sukaattisitruunaa.[2]
Sukaattisitruunaa käytetään rituaalisesti juutalaisten sukkot-juhlassa. Tässä yhteydessä siitä käytetään nimeä etrog.[5]
Sukaattisitruuna (Citrus medica) on ruutakasveihin (Rutaceae) kuuluva sitruspuu (Citrus). Se on peräisin Itä-Aasiasta, jossa se kasvaa sekä villinä että viljeltynä, mutta nykyään sitä viljellään eniten Välimeren maissa.
Sukaattisitruunaa ei käytetä tuoreina hedelminä, mutta sen kuoresta saatavaa sukaattia käytetään varsinkin leivonnaisissa. Sen hedelmiä käytetään sokeroituina, kuivattuina ja kuutioituina muun muassa englantilaisen jouluhedelmäkakun mausteeksi.
Sukaattisitruunan on arveltu olevan pomelon ja mandariinin ohella yksi kolmesta kantalajista, joiden risteytymistä muut sitruspuut ovat saaneet alkunsa. Sukaattisitruuna on myös Euroopassa kauimmin tunnettu sitrushedelmä. Se tuli Kreikassa tunnetuksi Aleksanteri Suuren sotaretkien jälkeen noin 300 eaa., ja jo Theofrastos kuvasi sen tarkoin. Vanhalla ajalla sitä käytettiin etupäässä lääkekasvina, mutta sitä arvostettiin myös sen hienon aromin vuoksi. Nimi Citrus, jota nykyään käytetään koko suvusta, tarkoitti alkujaan nimenomaan sukaattisitruunaa.
Sukaattisitruunaa käytetään rituaalisesti juutalaisten sukkot-juhlassa. Tässä yhteydessä siitä käytetään nimeä etrog.
Citrus medica
Le cédratier, Citrus medica L., est une espèce d’arbres de la famille des Rutacées. Son fruit, le cédrat, est un agrume.
Le cédrat est un gros fruit ovale et bosselé parfois verruqueux qui peut mesurer jusqu'à 25 cm de long et peser 4 kg. Sa pulpe acide verte ou jaune est peu juteuse, le parfum de son zeste est très agréable.
Le zeste de cédrat est rarement utilisé frais. Il est surtout confit et utilisé en pâtisserie, en confiserie ou à des fins décoratives. Il est également transformé en confiture et en liqueurs. L'essence de cédrat est employée en parfumerie.
Le cédrat fut le premier agrume à être diffusé dans l'ensemble des régions de l'Asie, puis de l'Europe dès le IIIe siècle av. J.-C.
La main de Bouddha (Citrus medica var. sarcodactylis) est une variété asiatique de cédrats.
Le cédrat est un fruit à croissance lente. L'arbre pousse à partir de plants âgés de 2 à 4 ans, et donne ses fruits vers 3 ans [réf. nécessaire]. Ceux-ci sont oblongs, et peuvent atteindre 15 cm de long. La pelure est épaisse, rénitente, odoriférante et couverte de protubérances ; la pulpe est blanche et subacide.
Le nom de son fruit lui vient de l'italien cedrato, dérivé de cedro, issu du latin citrus[2].
Citrus medica a pour synonymes :
Le cédratier (Citrus medica) est une espèce voisine du citronnier, originaire d'Extrême-Orient[4].
Le cédratier est maintenant principalement cultivé au Maroc, en Algérie, en Tunisie, en Italie, en Chine, en Amérique du Sud. La récolte s'effectue entre septembre et novembre dans le bassin méditerranéen. En Corse (essentiellement dans le Cap Corse) et en Occitanie, seuls subsistent aujourd'hui quelques petits vergers pour une toute petite production.
La variété Cédrat de Corse (cédrat se dit alimea en corse) était intensivement cultivée en Corse à la fin du XIXe siècle dans des vergers en terrasses essentiellement dans le Cap Corse, protégé du vent par des haies pour éviter que les fruits soient abîmés par les épines des branches. Vers 1920, la production annuelle dépassait 8 000 tonnes, sur environ 1 000 ha. Au début des années 1950, la Corse fournissait encore le tiers du marché mondial de cédrat en saumure[5]. La production était essentiellement destinée à l'industrie du fruit confit d'Italie et d'Europe du Nord, quoique localement se produisait une liqueur, la cédratine. La cédratine est la liqueur corse par excellence : elle se compose d’alcool, de sucre, de cédrats et d’extraits naturels végétaux et titre 24° d’alcool. Ailleurs, en Méditerranée, on trouve d'autres liqueurs mettant à l'honneur l'agrume, comme l'Italicus, composé à base de cédrat et de bergamote.
L’Etrog (hébreu אתרוג) est l'une des variétés de cédrats, un citrus de la famille des oranges et des citrons (Citrus medica ‘Etrog’). Il constitue l'une des quatre espèces utilisées lors d'une cérémonie particulière de balancement durant la fête juive de Souccot, les trois autres étant le loulav (branche de dattier), le hadass (branche de myrte) et la aravah (branche de saule).
Le Lévitique 23:40 se réfère à l’etrog comme un pri etz hadar (פרי עץ הדר), litt. « le fruit du bel arbre » ou « d'un bel arbre », à moins que Hadar ne désigne une espèce particulière. L'hébreu moderne traduit ce terme par « cédrat », sur base de la définition rabbinique de l’etrog comme étant le fruit référé par la Torah. Le nom arabe du fruit, itranj اترنج cousine avec l'hébreu. L’itranj est lui aussi favorablement mentionné dans les hadith.
Lorsqu'on l'achète avant Soukkot, il est typiquement vert, et vire au jaune profond au cours de la semaine de la fête.
D'après la Halakha, l’etrog utilisé pour la mitzvah des quatre espèces doit être sans défaut, de forme et état parfait. Un etrog qui possède encore un pitom à son bout (le pitom est constitué du style et du stigmate de la fleur et tombe généralement au cours du processus de croissance) est considéré comme particulièrement précieux. Les détails exacts quant au meilleur etrog possible sont consignés dans les grands ouvrages de Halakha. Du fait de la rareté des etroguim parfaits, leur prix peut monter jusqu'à 1 000 €. De nombreuses histoires rapportent l'histoire d'humbles gens dans les shtetls d'Europe de l'Est dépensant des sommes princières pour avoir le privilège de posséder un etrog casher pour Soukkot. C'est aussi l'un des ressorts du film israélien Les Ushpizzin.
La forme du fruit, également appelée guidoul, est particulièrement importante, ainsi que la propreté de la partie supérieure du fruit. Différentes autorités de la loi juive se disputent quant à la définition exacte de la partie supérieure de l'etrog. On admet généralement qu'il s'agit du tiers supérieur du fruit.
La mitzvah première de l'usage d'un etrog est le balancement des Quatre espèces juste avant la cérémonie du Hallel. Après la fête, certains cuisent la pelure du fruit pour en faire de la confiture, des fruits confits ou des cakes aux fruits.
Les naturalistes modernes considèrent que l'etrog proviendrait du nord de l'Inde, et serait le premier agrume arrivé dans les pays du bassin méditerranéen via les Mèdes ou les Perses en 300 avant J.-C. ; d'où le nom de l'arbre, Citrus medica, et du fruit, Malum medica, ou Malum persica.
Il serait possible que les Juifs aient rapporté l'arbre avec eux en Eretz Israël, lors du retour de l'exil à Babylone. Cependant, cette théorie a été rejetée par d'autres spécialistes (Isaac, Science 129:179-85, 1959). Andrews (Agr. Hist. 35(1):35-46, 1961) a pour sa part associé le mot biblique hadar à l'Assyrien adaru (citron), une théorie impliquant l'usage de certains agrumes assimilés au citron par les hébreux de l'antiquité.
Selon BioLib (24 août 2020)[6] :
Selon Tropicos (24 août 2020)[1] (Attention liste brute contenant possiblement des synonymes) :
Citrus medica
Le cédratier, Citrus medica L., est une espèce d’arbres de la famille des Rutacées. Son fruit, le cédrat, est un agrume.
Is éard is ciotrón ann, ná an toradh cumhra Citrus medica a bhfuil feidhm leis sna córais Swingle agus Tanaka araon. Tá sé ina bhall suntasach san ghéineas Citrus, a bhaineann leis na Rutaceae, fo-theaghleach Aurantioideae. Tagann an t-ainmniú medica de réir dealraimh ón ainm ársa comhchosúil 'media' , a bhí faoi thionchar Theophrastus, a chreid gur tháinig an citron ó Mhedes , ó Pheirs nó ón Aisiria ó dhúchas.
Tá a lán ainmneacha cosúil go leor lena chéile i dteangacha éagsúla ar an toradh seo , m.sh. cederat, cedro, srl. Tá na cinn is mearbhlaí faighte áfach sa Pholainnis, Seicis, Slóvaicis, Fraincis, Ollainnis, Ghearmáinis, Ghiúdais agus teangacha Lochlannacha, ina bhfuil an cara bréagach "citron" ar fáil, a déanann tagairt do na torthaí ar a dtugtar na líomóidí i nGaeilge. Tugtar "cédrat" ar 'ciotrón' i bhFraincis.
Četrun (citrona, citrun, lat. Citrus medica), grm ili manje stablo iz porodice rutovki, pripada rodu agruma. Na Mediteranu se često uzgaja i kao ukrasno drvo[1]. Domovina su mu Himalaja, Assam, Bangladeš, Nepal i Mjanmar. U Hrvatskoj raste tek u Dubrovniku (po vrtovima) i obližnjim otocima.
Plod mu je nalik limunu, limunastožute boje, izdužen i jajolik, naborane kore. Cvate nekoliko puta godišnje, najčešće u proljeće i jesen, a dozrijeva u drugoj polovici prosinca i na početku siječnja.
Jako je osjetljiv na niske zimske temperature. Postoji nekoliko sorti.
Četrun (citrona, citrun, lat. Citrus medica), grm ili manje stablo iz porodice rutovki, pripada rodu agruma. Na Mediteranu se često uzgaja i kao ukrasno drvo. Domovina su mu Himalaja, Assam, Bangladeš, Nepal i Mjanmar. U Hrvatskoj raste tek u Dubrovniku (po vrtovima) i obližnjim otocima.
Plod mu je nalik limunu, limunastožute boje, izdužen i jajolik, naborane kore. Cvate nekoliko puta godišnje, najčešće u proljeće i jesen, a dozrijeva u drugoj polovici prosinca i na početku siječnja.
Jako je osjetljiv na niske zimske temperature. Postoji nekoliko sorti.
Citronatowa citrona (Citrus medica) je štom ze swójby rutowych rostlinow (Rutaceae). Wona płaći jako prěni na europskim kontinenće plahowany citrusowy płód.
Citronatowa citrona (Citrus medica) je štom ze swójby rutowych rostlinow (Rutaceae). Wona płaći jako prěni na europskim kontinenće plahowany citrusowy płód.
Jeruk sukade (bahasa Latin: Citrus medica adalah sebuah spesies buah jeruk yang umumnya memiliki kulit tebal dan bagian dalam yang kecil-kecil. Asalnya, pohon ini berasal dari Asia Tenggara. Saat ini banyak tumbuh di Sisilia, Maroko, Crete, Corsica, juga di Puerto Rico. Pohon ini dapat tumbuh hingga sekitar 3 meter. Sedangkan buahnya dapat mencapai diameter 25 cm dan berat hingga 4 kg. Bulir dari buah ini jarang dimanfaatkan. Kulitnya banyak digunakan. sebagai bahan tambahan untuk memasak. Kulit tersebut juga dapat dibuat menjadi selai. juga membuat minyak nabati, yang digunakan untuk bahan parfum.
Ada Banyak nama Loka di indonesia pada jeruk ini, misalnay di masyarakat bugis, sulawesi selatan dikenal dengan Sebutan Lemo Pattasi atau Lemo pattapi
Artikel bertopik makanan ini adalah sebuah rintisan. Anda dapat membantu Wikipedia dengan mengembangkannya. Jeruk sukade (bahasa Latin: Citrus medica adalah sebuah spesies buah jeruk yang umumnya memiliki kulit tebal dan bagian dalam yang kecil-kecil. Asalnya, pohon ini berasal dari Asia Tenggara. Saat ini banyak tumbuh di Sisilia, Maroko, Crete, Corsica, juga di Puerto Rico. Pohon ini dapat tumbuh hingga sekitar 3 meter. Sedangkan buahnya dapat mencapai diameter 25 cm dan berat hingga 4 kg. Bulir dari buah ini jarang dimanfaatkan. Kulitnya banyak digunakan. sebagai bahan tambahan untuk memasak. Kulit tersebut juga dapat dibuat menjadi selai. juga membuat minyak nabati, yang digunakan untuk bahan parfum.
Ada Banyak nama Loka di indonesia pada jeruk ini, misalnay di masyarakat bugis, sulawesi selatan dikenal dengan Sebutan Lemo Pattasi atau Lemo pattapi
Il cedro (Citrus medica) è un albero da frutto appartenente al genere Citrus (fam. delle Rutacee). È ritenuta una delle tre specie di agrumi da cui derivano tutti i membri del genere oggi conosciuti, assieme al pomelo ed al mandarino. Il nome cedro, derivato dalla volgarizzazione del termine latino citrus è, però, ambiguo in quanto coincide con la traduzione di cedrus, nome dato alla conifera (i famosi cedri del Libano che fornirono il legno per tante imbarcazioni nel mondo antico); ecco perché in alcuni testi per l'agrume viene usato anche il termine citro.
Il cedro è un arbusto di medie dimensioni che può raggiungere i 4-8 metri di altezza, è sempreverde e latifoglia. I rami giovani sono rossastri o violetti, con foglie lunghe fino a 20 cm e verde scuro. I fiori sono grandi e crescono in gruppi da tre a dodici e sono molto profumati; i boccioli sono rossastri, ma il fiore aperto è bianco. Il frutto è grande 20 – 30 cm, verde chiaro o giallino (nella sua fase matura), ovale o quasi rotondo, talvolta con una leggera protuberanza al peduncolo e un po' appuntito dalla parte opposta. La buccia è molto ruvida ed eccezionalmente spessa. Costituisce fino al 70% del frutto, per cui – tolti pure i semi e la pellicola tra gli spicchi – solo un 25-30% del cedro è normalmente utilizzabile, anche se c'è chi mangia il frutto compreso di buccia. Va detto, però, che questo frutto si consuma fresco assai di rado.
Una particolare varietà di cedro è la specie cosiddetta mano di Budda. In questa varietà gli spicchi, invece che uniti l'un l'altro, si sviluppano separati in modo da sembrare per l'appunto una mano.[1]
Secondo Plinio il Vecchio, il cedro è originario della Media, una vasta regione dell'Antica Persia (Asia Minore).
È giunto in Europa in tempi remoti, come indicato dall'origine dei termini in Greco antico (kedros o kitrion) e in Latino (citrus), usati per indicare il cedro, entrambi derivanti dalla stessa radice appartenente alle "lingue mediterranee" ovvero pre-indoeuropee.[2]
In Italia la conoscenza del cedro è molto antica. Fu classificato da Plinio nella Naturalis Historia col nome di "mela assira". A quei tempi ancora non si usava tale frutto come alimento; il suo utilizzo a tale scopo si sarebbe diffuso solo due secoli più tardi. Era invece usato come repellente per gli insetti nocivi come le zanzare, in maniera analoga alla citronella. Oggi il cedro è principalmente coltivato e lavorato in Calabria, nella fascia costiera dell'Alto Tirreno cosentino che va da Tortora a Sangineto, denominata Riviera dei Cedri, dove sono presenti paesi che presentano vaste coltivazioni di Cedro tra cui Santa Maria del Cedro, dove oggi si concentra maggiormente la produzione, Scalea, Belvedere Marittimo, Santa Domenica Talao, Orsomarso e Buonvicino.
Attualmente questo frutto è coltivato soprattutto nell'area mediterranea, in Medio Oriente, India e Indonesia, ma anche in Australia, Brasile e negli USA. In molte località indiane cresce pure spontaneamente.
Il cedro viene impiegato principalmente nell'industria alimentare, per la preparazione di pietanze dolci o salate, marmellate e canditi, liquori e bevande rinfrescanti e cocktail (come il "Green Star", cocktail al cedro ideato dal MHM G. Conte); non mancano, però, sperimentazioni nell'industria farmaceutica e cosmetica.
L'essenza ricavata dal cedro è però facilmente deteriorabile, per cui solitamente si usa corretta con l'essenza di cedrina. La cedrina (Citrus medica citrea gibocarpa) è una varietà usata esclusivamente per la produzione dell'essenza. Visto che il cedro è scarsamente utilizzabile come frutto fresco, si è cercato di sviluppare delle varietà adatte all'uso industriale. Dalla cedrina si estrae un olio essenziale con forte odore di cedro; consistente perlopiù di limonene, citrale e altri terpeni.
In medicina si utilizza per la preparazione di infusi. Gli steroli contenuti nell'albedo sono un ottimo rimedio contro il colesterolo.
Il cedro conta un gran numero di varietà; quella più diffusa in Italia è coltivata in Calabria, sulla Riviera dei Cedri, ed è denominata "Liscia diamante", comunemente detta di Santa Maria del Cedro. In Sicilia è tipica quella bitorzoluta ("vozza vozza", a bassa acidità, buona per il consumo crudo), mentre in Campania se ne coltiva una molto acida, dall'albedo amarognolo. Le varietà di cedro si dividono in due categorie: quelle a polpa dolce e quelle a polpa acida. Tra quelle straniere è da menzionare il cedro di Corsica a polpa dolce.
Una menzione particolare va fatta per il cedro giudaico o etrog (Citrus medica var. ethrog) che viene usata dai credenti ebrei per Succot o Festa delle capanne. È una varietà coltivata in Grecia, Etiopia e soprattutto in Israele, ma anche in Calabria nella Riviera dei Cedri, in cui ogni anno giungono i rabbini di numerose comunità ebraiche alla ricerca del cedro perfetto.
A differenza di tutti gli altri agrumi, possiede una percentuale maggiore di albedo (la parte bianca della buccia) rispetto alla polpa .
In arte, fino al XVII secolo il Citrus medica è stato spesso confuso col cedro del Libano, per cui è facile vedere dipinto un cedro (agrume) per indicare invece la conifera. Tra gli esempi noti, uno è Marco Palmezzano, pittore del XVI secolo, in cui il cedro, dipinto come agrume, ha sempre valore di simbolo religioso di origine biblica: nel dipinto dell'Immacolata (1510), ecco, in alto a destra, apparire un bel "cedro" pieno di frutti che sta al posto di un cedro del Libano.
A Santa Maria del Cedro, paese della provincia di Cosenza che prende il nome proprio dal cedro, si festeggiano ogni anno il Cedro Festival (agosto), la Festa della Raccolta del Cedro (ottobre) ed il Cedro Etno Festival (dicembre).
Nella città di Forlì, la festa dedicata al Santo Servita Pellegrino Laziosi, il 1º maggio, è caratterizzata dalla tradizionale fiera del cedro.
Anche a Bibbona (Livorno), nel giorno di Pasquetta, si tiene la festa del cedro, in ricordo dell'antica usanza locale di servirsi di questo frutto come dazio.
Il cedro (Citrus medica) è un albero da frutto appartenente al genere Citrus (fam. delle Rutacee). È ritenuta una delle tre specie di agrumi da cui derivano tutti i membri del genere oggi conosciuti, assieme al pomelo ed al mandarino. Il nome cedro, derivato dalla volgarizzazione del termine latino citrus è, però, ambiguo in quanto coincide con la traduzione di cedrus, nome dato alla conifera (i famosi cedri del Libano che fornirono il legno per tante imbarcazioni nel mondo antico); ecco perché in alcuni testi per l'agrume viene usato anche il termine citro.
Citrus medica (binomen a Carolo Linnaeo anno 1753 statutum),[1] Latinitate antiqua malus Mēdica (sed et aliis nominibus), est species plantarum florentium familiae Rutacearum, fructu suaveolente et corio crasso, una ex quattuor primis arboribus generis Citri (quorum aliae sunt species Citrus maxima et Citrus reticulata et subgenus Papeda), ex quibus omnes citri varietates per naturalem speciationem hybridam aut artificiosam hybridizationem evolutae sunt.[2]
A Vergilio scriptorum Latinorum primo laudata est:
Citrus medica quandam varietatem fructuum praebet. Quorum rarior et visu digna est Citrus medica var. sarcodactylis[4]. Nam cum apud citrum medicam pulpa omnium partium fructùs inter se contingentium uno putamine tecta sit, in sarcodactyli hae particulae tantum prope pediculum inter se coniunctae sunt, maior autem pars uniuscuiusque singula suo ipsius putamine obtecta est. Quo fit, ut hic fructus, habens similitudinem manifestam manùs digitis porrectis benedicentis vel docentis, saepe non sarcodactylis, sed sacrodactylis, immo etiam manus Buddhae (e. g. theodisce Buddha-Hand, italiane mano di Budda, anglice Buddha's hand) nominetur.
Apud antiquos, quibus haec arbor e Media et Persia oriunda cognita est, appellabatur propter hanc rem "malus Medica"' vel "Persica" aut "Assyria". Fructús eius "mala Medica, Persica, Assyria" sive "mala citrea" vel etiam uno verbo "citromala" appellabantur.
Antiqui acidum propter olorem in armariis inter vestimenta ponebant ad tineas arcendas.
Vide "Citrus medica" apud Vicispecies. Citrus medica (binomen a Carolo Linnaeo anno 1753 statutum), Latinitate antiqua malus Mēdica (sed et aliis nominibus), est species plantarum florentium familiae Rutacearum, fructu suaveolente et corio crasso, una ex quattuor primis arboribus generis Citri (quorum aliae sunt species Citrus maxima et Citrus reticulata et subgenus Papeda), ex quibus omnes citri varietates per naturalem speciationem hybridam aut artificiosam hybridizationem evolutae sunt.
A Vergilio scriptorum Latinorum primo laudata est:
Media fert tristes succos tardumque saporem Felicis mali, quo non praesentius ullum, Pocula si quando saevae infecere novercae Miscueruntque herbas et non innoxia verba, Auxilium venit ac membris agit atra venena. Ipsa ingens arbos faciemque simillima lauro Et, si non alium late iactaret odorem, Laurus erat: folia haud ullis labentia ventis; Flos ad prima tenax; animas et olentia Medi Ora fovent illo et sensibus medicantur anhelis.Citrus medica quandam varietatem fructuum praebet. Quorum rarior et visu digna est Citrus medica var. sarcodactylis. Nam cum apud citrum medicam pulpa omnium partium fructùs inter se contingentium uno putamine tecta sit, in sarcodactyli hae particulae tantum prope pediculum inter se coniunctae sunt, maior autem pars uniuscuiusque singula suo ipsius putamine obtecta est. Quo fit, ut hic fructus, habens similitudinem manifestam manùs digitis porrectis benedicentis vel docentis, saepe non sarcodactylis, sed sacrodactylis, immo etiam manus Buddhae (e. g. theodisce Buddha-Hand, italiane mano di Budda, anglice Buddha's hand) nominetur.
Limetta (Limetta Group), apud nonnullos Citrus × limetta seu C. limetta appellata, est grex varietatum arborum fructiferarum quae ad genus citrorum pertinent. Anno 1813 pro specie ab Risso descriptae sunt. E parentibus C. × aurantiifolia et fortasse C. maxima ortas esse censentur. In Asia meridiana fortasse oriundae, in Europa etiam et America septentrionali coluntur.
Haec stipula ad biologiam spectat. Amplifica, si potes! Limetta (Limetta Group), apud nonnullos Citrus × limetta seu C. limetta appellata, est grex varietatum arborum fructiferarum quae ad genus citrorum pertinent. Anno 1813 pro specie ab Risso descriptae sunt. E parentibus C. × aurantiifolia et fortasse C. maxima ortas esse censentur. In Asia meridiana fortasse oriundae, in Europa etiam et America septentrionali coluntur.
Vaistinis citrinmedis (lot. Citrus medica) – rūtinių (Rutaceae) šeimos daugiamečių augalų rūšis. Kilusi iš Vakarų Azijos, Indijos, Viduržemio jūros regiono, dar senovėje paplito po Europą. Dabar auginamas daugelyje šiltesnio klimato šalių.
Tai krūmas ar nedidelis medis, užaugantis iki 3 m aukščio. Lapai stambūs, ovalūs. Žiedai balti, dideli, žydi pavieniui ar susitelkę į žiedynus. Vaisius – citronas, didžiausias iš visų citrusinių vaisių. Jo ilgis 12-40 cm, skersmuo 8-28 cm. Pailgas, citrininės spalvos arba oranžiškas, labai stora (2,5-5 cm) odele.
Citrono minkštime yra iki 5 % citrinos rūgšties, iki 2,5 % cukrų, žievelėje yra iki 0,2 % eterinio aliejaus. Vaisiaus minkštimas labai rūgštus ir šviežias nevalgomas, tačiau naudojamas konditerijos pramonėje, uogienių gamyboje. Žievelė aromatinga, valgoma išmirkyta sūryme, iš jos išgautas eterinis aliejus naudojamas kulinarijoje.
Rytų Azijoje populiarus vaistinio citrinmedžio variatetas, vedantis šakotus vaisius, vadinamus „Budos rankomis“.
Augalas
Žiedai
Vaisius
„Budos ranka“
Cedrāts[1] (Citrus medica), arī saldais citrons vai cidrs, ir neliels mūžzaļš citrusaugu koks vai krūms, viena no rūtu dzimtas sugām. Tā dabiskais izplatības areāls ir Dienvidaustrumāzija, bet mūsdienās to audzē arī citur, galvenokārt Vidusjūras reģionā. To galvenokārt pārstrādā sukādēs, bet var izmantot arī citur, piemēram, parfimērijā un kosmētikā. Cedrātam ir nozīmīga loma jūdaismā, tas tiek izmantots Sukota svētkos, tāpēc tā auglis tiek saukts arī par ebreju ābolu.
Cedrāts (Citrus medica), arī saldais citrons vai cidrs, ir neliels mūžzaļš citrusaugu koks vai krūms, viena no rūtu dzimtas sugām. Tā dabiskais izplatības areāls ir Dienvidaustrumāzija, bet mūsdienās to audzē arī citur, galvenokārt Vidusjūras reģionā. To galvenokārt pārstrādā sukādēs, bet var izmantot arī citur, piemēram, parfimērijā un kosmētikā. Cedrātam ir nozīmīga loma jūdaismā, tas tiek izmantots Sukota svētkos, tāpēc tā auglis tiek saukts arī par ebreju ābolu.
Sitron adalah buah-buahan sitrus besar wangi dengan kulit tebal, botani diklasifikasikan sebagai Citrus medica oleh kedua-dua sistem nama botani Swingle dan Tanaka. Ia adalah salah satu daripada empat buah-buahan sitrus asal (yang lain ialah limau bali, mandarin dan papeda), yang kebanyakan jenis sitrus yang lain dibangunkan melalui semulajadi kacukan penspesiesan atau kacukan buatan.[1]
Nama "sitron " berasal dari perkataan Latin, citrus, yang juga merupakan asal-usul nama genus.
Satu sumber kekeliruan ialah limau atau serupa perkataan dalam bahasa Perancis, Lithuania, Hungary, Finland, Latvia, bahasa Barat Slavik, dan semua bahasa Jermanik selain bahasa Inggeris adalah rakan palsu, kerana mereka merujuk kepada lemon. Malah, ke dalam abad ke-16, nama sitron termasuk lemon dan mungkin limau juga.[2]
Manakala lemon atau oren sedang dikupas untuk mengambil isi buah dan jus ulas, pulpa sitron adalah kering mengandungi kuantiti kecil jus hambar, jika ada. Kandungan utama buah sitron adalah kulit putih yang tebal, yang berpegang teguh kepada ulasnya dan tidak boleh dipisahkan daripada mereka dengan mudah. Sitron dipotong separuh dan dibuang pulpanya, kemudian kulit yang dimasak dalam gula, dipotong dadu, dan digunakan sebagai-gula.
Di pasar Jerman, untuk kegunaan masakan
Di pasaran buah Itali
Sitron dan daun Naxos
Sitron liar di India
Bunga sitron
Jenis sitron tidak diketahui dalam pasu
Sitron adalah buah-buahan sitrus besar wangi dengan kulit tebal, botani diklasifikasikan sebagai Citrus medica oleh kedua-dua sistem nama botani Swingle dan Tanaka. Ia adalah salah satu daripada empat buah-buahan sitrus asal (yang lain ialah limau bali, mandarin dan papeda), yang kebanyakan jenis sitrus yang lain dibangunkan melalui semulajadi kacukan penspesiesan atau kacukan buatan.
Van de vruchten van de sukadeboom (Citrus medica) wordt sukade gemaakt. De sukadeboom komt oorspronkelijk uit Zuidoost-Azië. Sukadebomen groeien onder andere in Griekenland en in Italië (op Sicilië) en op Corsica. De meeste sukade komt echter uit Puerto Rico. De etherische olie wordt in parfums gebruikt.
De struik of kleine boom vormt een onregelmatige kroon en heeft een vrij korte levensduur. De kantige, jonge twijgen zijn rood gekleurd en met korte, dikke doornen bezet.
De ovale bladeren hebben een stompe top en een afgeronde of wigvormige bladvoet. De bladrand is getand. De bladsteel kort en niet of slechts iets verbreed.
De geurende bloemen zitten in de bladoksels. De bloemknoppen van de zure rassen zijn roodachtig, die van de zoete wit-geel. De bloemblaadjes van de zure rassen zijn aan de bovenkant wit en aan de onderkant roodachtig. In de bloem zitten 30-40 (60) meeldraden. Het vruchtbeginsel is cilindrisch en gaat geleidelijk over in de stamper. Vaak zit de stamper nog aan de rijpe vrucht.
De ovale vrucht heeft een onregelmatige, hokkerige, zeer dikke schil. De top heeft vaak een uitstulping, zoals ook bij de citroen. De vrucht kan 25 cm lang en 4 kg zwaar worden. De buitenste schil is rijp geel en geurend met daaronder een dik, wit mesocarp. Het binnenste van de vrucht heeft lichtgroen vruchtvlees bestaande uit 10-13 segmenten. Het vruchtvlees kan zowel zoet als zuur zijn, maar maakt slechts een klein deel van de vrucht uit. De gladde, van binnen witte zaden zijn aan een zijde puntig.
De volgende drie rassen zijn voor de teelt van belang:
De volgende variëteiten worden tegenwoordig[wanneer?] bij andere soorten ingedeeld:
Mediabestanden die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden op de pagina Citrus medica op Wikimedia Commons. Van de vruchten van de sukadeboom (Citrus medica) wordt sukade gemaakt. De sukadeboom komt oorspronkelijk uit Zuidoost-Azië. Sukadebomen groeien onder andere in Griekenland en in Italië (op Sicilië) en op Corsica. De meeste sukade komt echter uit Puerto Rico. De etherische olie wordt in parfums gebruikt.
Sukatsitron (Citrus medica) eller cedrat er ein plante i sitrusslekta. Frukta er ei avlang sitrusfrukt med tjukt, vortete skal og lite fruktkjøt. Ei frukt kan vega opptil 2 kg. Den kvite delen av skalet kan brukast til å laga sukat.
Sukatsitron var ei av dei fire opphavlege sitrusfruktene folk byrja dyrka og som seinare skapte ei rekkje nye typar gjennom hybridisering.[1] Dei andre tre var mandarin, pomelo og Citrus halimii.[2] Ein reknar med at alle sitrusfruktene som blir dyrka i dag opphavleg stammar frå Asia, truleg Søraust-Asia, og sidan spreidde seg.[2]
Ein dyrkar særleg sukatsitron i middelhavsland. Varieteten adamseple eller 'Ethrog', C. medica var. ethrog, blir hovudsakleg dyrka i Israel. Under namnet «etrog» har sukatsitron ei viktig stilling innan jødedommen som eit av dei fire slaga plantar ein bruker under høgtida sukkót. Ein austasiatisk varietet av planten, Citrus medica var. sarcodactylis, har frukt som deler seg opp i «fingrar», og blir mellom anna brukt som dekorasjon, i samband med japanske og kinesiske nyårsfeiringar og som offergåve i buddhisttempel.
Sukatsitron (Citrus medica) eller cedrat er ein plante i sitrusslekta. Frukta er ei avlang sitrusfrukt med tjukt, vortete skal og lite fruktkjøt. Ei frukt kan vega opptil 2 kg. Den kvite delen av skalet kan brukast til å laga sukat.
Sukatsitron var ei av dei fire opphavlege sitrusfruktene folk byrja dyrka og som seinare skapte ei rekkje nye typar gjennom hybridisering. Dei andre tre var mandarin, pomelo og Citrus halimii. Ein reknar med at alle sitrusfruktene som blir dyrka i dag opphavleg stammar frå Asia, truleg Søraust-Asia, og sidan spreidde seg.
Ein dyrkar særleg sukatsitron i middelhavsland. Varieteten adamseple eller 'Ethrog', C. medica var. ethrog, blir hovudsakleg dyrka i Israel. Under namnet «etrog» har sukatsitron ei viktig stilling innan jødedommen som eit av dei fire slaga plantar ein bruker under høgtida sukkót. Ein austasiatisk varietet av planten, Citrus medica var. sarcodactylis, har frukt som deler seg opp i «fingrar», og blir mellom anna brukt som dekorasjon, i samband med japanske og kinesiske nyårsfeiringar og som offergåve i buddhisttempel.
Cedrat (latin Citrus medica) er en sitrusfrukt og tilhører rutefamilien. Den er bedre kjent i Norge som sukatsitron eller søtsitron, og brukes særlig til framstilling av sukat.
Søtsitronen var den første av sitrusfruktene romerne benyttet. Plinius den eldres Naturalis Historia forteller om treet (HN xii.7) som enkelte kalte Assyreren, mens andre kalte den det Medianske Eple (det generiske gresk-romerske navnet for globøse frukter). I Plinius' tid ble frukten aldri spist (omtrent som idag), men dens intense parfyme ble benyttet som et middel for å holde mygg og slikt på avstand. Fra rundt 200 e.kr ble den brukt i matlaging. Ifølge Plinius ble det gjort flere mislykkede forsøk på å dyrke søtsitronen i potter, for medisinske formål.
Søtsitronen er kjent som etrog (hebraisk: אֶתְרֹג) blant religiøse jøder, som veiver den i luften på en rituell måte som en av «de fire arter» i høytiden sukkót hver høst.
Selv om den østasiatiske sitrusfrukten yuzu (yuja) av og til kalles søtsitron, er dette faktisk en separat art, Citrus junos. Den er ikke like god til sukat.
Cedrat (latin Citrus medica) er en sitrusfrukt og tilhører rutefamilien. Den er bedre kjent i Norge som sukatsitron eller søtsitron, og brukes særlig til framstilling av sukat.
Costo artìcol a l'é mach në sbòss. Da finì.
Da finì.
Ël sitron a l'é, ansema al Citrus grandis e al Citrus reticulata, un-a dle tre specie originaj, dont a derivo tùit j'ìbrid. Da finì.
Costo artìcol a l'é mach në sbòss. Da finì.
DistribussionDa finì.
NotissieËl sitron a l'é, ansema al Citrus grandis e al Citrus reticulata, un-a dle tre specie originaj, dont a derivo tùit j'ìbrid. Da finì.
Hasło w Wikisłowniku Cytron, cedrat (Citrus medica L.) – gatunek roślin wieloletnich z rodziny rutowatych (Rutaceae Juss.). Prawdopodobnie pochodzi z podnóża Himalajów (północno-wschodnie Indie, północna Mjanma). Rozprzestrzeniony już w starożytności do Chin i Europy (tu dotarł jako pierwszy z owoców cytrusowych ok. 300 r. p.n.e.)[3]. Jest prawdopodobnie jednym z trzech gatunków rodzicielskich (obok pomarańczy olbrzymiej i mandarynki) większości form uprawnych cytrusów[4].
Udomowiono go niezależnie w Chinach i Indiach. Pierwsze informacje o uprawie cedratu pochodzą z Persji. Datuje się je na rok 330 p.n.e.: podczas przejścia wojsk Aleksandra Macedońskiego przez Persję gaje cedratowe były tam już powszechne, przypuszcza się, że zaczęto je uprawiać w V wieku p.n.e. W Europie cytrony zaczęto uprawiać w I wieku naszej ery, sprowadził je Pliniusz Starszy[7]. Już w czasach antycznych znany był w rejonie Morza Śródziemnego i na Bliskim Wschodzie. Współcześnie uprawia się go w krajach klimatu śródziemnomorskiego (kraje śródziemnomorskie, Kalifornia), na Florydzie i Karaibach (Portoryko)[5].
Uprawia się wiele kultywarów. Niektóre z nich:
Cytron, cedrat (Citrus medica L.) – gatunek roślin wieloletnich z rodziny rutowatych (Rutaceae Juss.). Prawdopodobnie pochodzi z podnóża Himalajów (północno-wschodnie Indie, północna Mjanma). Rozprzestrzeniony już w starożytności do Chin i Europy (tu dotarł jako pierwszy z owoców cytrusowych ok. 300 r. p.n.e.). Jest prawdopodobnie jednym z trzech gatunków rodzicielskich (obok pomarańczy olbrzymiej i mandarynki) większości form uprawnych cytrusów.
Citrus medica é uma espécie de citrino (género Citrus da família Rutaceae) cujas variedades cultivadas, designadas por cidreira, produzem a fruta globosa, fortemente aromática e com casca espessa, que é amplamente comercializado sob o nome de cidra. Próxima de uma antiga espécie selvagem nativa do Sudeste Asiático ou da Índia,[2] a cidreira é um dos três taxa do género Citrus que por hibridação e selecção artificial deram origem a todas as modernas variedades e cultivares de citrinos.[3] Embora os cultivares de cidreira assumam uma ampla variedade morfológica, estão todos intimamente relacionadas geneticamente. É amplamente utilizado na culinária asiática e globalmente na preparação de doces e compotas e na produção de perfumes e essências aromáticas, sendo também importante na medicina tradicional e em rituais e oferendas religiosas no Sueste Asiático. Híbridos de cidra com outros cítricos são comercialmente importantes, com destaque para o limão e muitas variedades de lima. Grande e ácida, a cidra é muito rica em compostos bioactivos.[4] Os romanos e outros povos mediterrânicos usavam o fruto como desodorizante e para efeitos medicinais.[5]
A espécie Citrus medica, conhecida pelo nome comum de cidreira (o que leva à confusão com espécies muito distintas, nomeadamente com a erva-cidreira, uma gramínea, que apenas tem em comum o aroma), pertence à família das rutáceas, é originária do Sueste Asiático, onde tem distribuição natural na região que vai da Índia à Indochina.
Citrus medica é uma pequena árvore ou arbusto de 2,5 a 5 m de altura (mesofanerófito), de crescimento lento, perenifólio, com espinhos nas axilas foliares e com fuste retorcido e ramagem densa e rígida.
As folhas, de pecíolo curto, são simples, alternas, elípticas a oval-lanceoladas, com bordos ligeiramente serrilhados e comprimento até 18 cm, de superfície coreácea e coloração verde-escura na página superior, com uma distinta fragrância a limão quando esmagadas. O pecíolo geralmente não apresenta asas ou tem asas reduzidas.
Produz flores hermafroditas, fragrantes, relativamente grandes, formando rácemos pequenos. As flores das variedades ácidas são arroxeadas por fora e brancas por dentro, mas as de variedades doces são inteiramente branco-amareladas. Apresentam de 4 a 5 pétalas e 30 a 60 estames.
O fruto é um hesperídio oblongo, ovado ou globoso, raramente piriforme, de até 30 cm de diâmetro, estreitando em direcção ao extremo estilar, com o estilete bem marcado e por vezes permanecendo no fruto maduro (constituindo o pitom do etrog). No entanto, o formato do fruto da cidra é bastante variável, diferindo grandemente entre espécimes e mesmo num mesmo espécime, devido à grande quantidade de albedo, que se forma em função da posição dos frutos na árvore, orientação do ramo e muitos outros factores.
O fruto é recoberto por uma casca grossa, frequentemente rugosa, carnuda e aderente ao endocarpo, de coloração amarela ou verdosa, com glândulas oleosas pequenas. A parte interna é espessa, branca e dura; o exterior é uniformemente fino e muito perfumado. A polpa geralmente é ácida, mas também pode ser doce, existindo algumas variedades que são totalmente desprovidas de polpa. Apresenta 10 a 15 carpelos, firmes, pouco sumarentos, doces ou ácidos segundo a variedade.
A maioria das variedades de cidra contém um grande número de sementes pequenas, monoembriónicas, lisas, brancas com camadas internas escuras e manchas de calaza avermelhadas nas variedades ácidas e incolores nas doces. Algumas variedades de cidra possuem estiletes persistentes que não caem após a fecundação. Esses são geralmente preferidos para uso ritual como etrog no judaísmo.
Algumas cidras apresentam grandes oleoplastos que formam bolhas de óleo de grande tamanho na superfície externa da casa, medialmente distantes umas das outras. Algumas variedades são estriadas e ligeiramente verrugosas na superfície externa. Uma variedade de cidra apresenta o fruto em forma de dedos, sendo conhecida por cidra-mão-de-buda.
A coloração do fruto varia de verde, quando imaturo, a amarelo-alaranjado quando demasiado maduro. A cidra não cai da árvore e pode chegar a pesar 4–5 kg se não for colhida antes de estar totalmente madura.[6][7] No entanto, os frutos devem ser colhidos antes do inverno, pois os podem podem dobrar ou quebrar para o chão e os frutos podres podem causar doenças fúngicas para a árvore.
A espécie é muito vigorosa, não apresentando períodos de dormência significativos, florescendo várias vezes por ano, sendo por isso frágil e extremamente sensível às geadas.[8]
Apesar da grande variedade de formas assumidas pelo fruto, as variedades e cultivares de cidra estão todas intimamente relacionadas geneticamente, representando uma única espécie.[9][10]
A análise genética divide os cultivares conhecidos em três grupos (clusters): um grupo mediterrânico que se acredita ter-se originado na Índia, e dois grupos predominantemente encontrados na China, um representando as cidras com dedos e outro consistindo por variedades sem dedos.[10]
As variedades com frutos ácidos incluem a cidra-florentina e a cidra-diamante de Itália, a cidra-grega e a cidra-balady da Israel.[11] As variedades doces incluem a cidra-da-córsega (ou cidra-corsa) e a cidra-marroquina. Entre as variedades sem polpa estão também algumas variedades de cidra-com-dedos e a cidra-iemenita.
Existem também vários híbridos de cidra, como por exemplo, a variedade limão-ponderosa, o lumia e a rhobs-el-Arsa, cuja natureza híbrida é bem conhecida. Suspeita-se que a cidra-florentina não seja uma cidra pura, mas um híbrido de cidra.
O nome cidra deriva do termo latino citrus, palavra que também deu origem ao nome genérico Citrus atribuído ao género em que a espécie se integra. O termo português cidra parece ter evoluído a partir da designação italiana (cedro). Na língua persa, o fruto é designado por turunj, distinguindo-o de naranj ('laranja-azeda'). Ambos os nomes foram importados para a língua árabe e através dela introduzidos nas línguas ibéricas após a invasão muçulmana da Península Ibérica, onde deram origem ao vocábulo laranja (bem como 'toranja') e seus equivalentes castelhanos.[12]
Introduzida em cultivo na Índia, tem sido cultivada nas regiões tropicais e subtropicais da Ásia desde a antiguidade. Os gregos conheceram esta espécie por ocasião das invasões de Alexandre, o Grande, tendo-a encontrado na Pérsia, então parte do Império Medo (e por isso designada por Média) e por isso a passaram a chamar como "pomo da Média", como consta na Historia Plantarum de Teofrasto,[13] introduzindo-a no Médio Oriente e depois na região em torno do Mediterrâneo. Foi devido ao nome grego, derivado da Média, que Lineu designou esta espécie como Citrus medica.[13] A cidra terá sido o primeiro citrino a ser introduzido na bacia do Mediterrâneo.[13]
A análise da filogenia molecular das variedades em cultura prova que a cidra é uma espécie de citrino original e muito antiga. Esses dados mostram que a maioria das espécies e variedades de citrinos presentemente cultivadas surgiram por hibridação de um pequeno número de tipos ancestrais, incluindo a cidra, o pomelo, a mandarina e, em menor escala, as papedas e o quincã. Como a Citrus medica é geralmente fecundada por autopolinização, daí resulta que estas plantas apresentem um grande grau de uniformidade genética traduzido por elevada homozigose, contituindo-se geralmente como o ancestral masculino dos híbridos cítricos cultivados, muito raramente sendo o feminino.[7][9][14][15][16][17][18]
A moderna filogenética aponta o subcontinente indiano como a região de origem da espécie,[9] onde seria nativa nos vales do sopé da região leste dos Himalaias. Pensa-se que por volta do século IV a.C., quando Teofrasto menciona a "maçã persa ou meda",[19] a cidra era cultivada principalmente no Golfo Pérsico estando já em expansão a caminho da bacia do Mediterrâneo, onde foi cultivado durante os séculos posteriores em diferentes áreas, conforme descrito por Erich Isaac.[20] São frequentes as referências ao papel de Alexandre, o Grande, e dos seus exércitos, aquando do ataque ao Império Aqueménida (Pérsia) e à região que na actualidade é o Paquistão, como sendo responsáveis por acelerar a expansão da cultura da cidra em direcção ao ocidente, fazendo com que chegasse ao sueste da Europa e atingisse regiões como a Grécia e a Itália.[21][22][23][24][25][26][27][28]
O Levítico menciona o fruto da formosa árvore ('hadar') como sendo exigido para uso ritual durante a Festa dos Tabernáculos (Lev. 23:40). De acordo com a tradição rabínica, o fruto da árvore hadar refere-se à cidra.
O egiptologista e arqueólogo Victor Loret alegou ter identificado a cidra retratado nas paredes do jardim botânico do Templo de Karnak, que data da época de Tutemés III, datado de há aproximadamente 3 500 anos atrás.[29] A referência bíblica e esta possível identificação apontam para que a cidra esteja em cultura no Médio Oriente desde tempos remotos, antecedendo a cultura de outras espécies de citrinos.[30]
A seguinte descrição da cidra é dada por Teofrasto, na sua Historia plantarum, e foi repetida por diversos escritores clássicos:[31]
No leste e no sul existem plantas especiais ... ou seja, na Média e na Pérsia, há muitos tipos de frutas, entre elas há uma fruta chamada «maçã meda» ou «maçã persa». A árvore tem uma folha semelhante e quase idêntica à do medronheiro-oriental,[32] mas tem espinhos como os da pera selvagem[33] ou da piracanta,[34] excepto que são brancos, lisos, afiados e fortes. O fruto não se come, mas é muito perfumado, como também a folha da árvore; e o fruto é posto entre tecidos evitando que estes sejam comidos pelas traças. Também é útil quando alguém ingeriu um veneno mortal, pois quando é administrado com vinho perturba o estômago e expulsa o veneno. Também é útil para melhorar a respiração, para o que se ferve a parte interna da fruta num prato ou espremê-la na boca por algum outro meio, torna a respiração fica mais fácil. A semente é retirada do fruto e semeada na primavera em canteiros cuidadosamente arados, e é regada a cada quatro ou cinco dias. Assim que a planta fica forte, é transplantada, também na primavera, para um local de solo macio e bem regado, onde o solo não é muito bom, pois prefere esses locais. E produz os seus frutos em todas as estações, pois quando alguns frutos surgem, a flor de outros está na árvore e outros amadurecem. Das flores eu disse[35] que aquelas que têm uma espécie de roca[36] projectando-se do meio são férteis, enquanto aqueles que não têm isso são estéreis. Também é semeado, como a tamareira, em vasos furados. Foi notado que esta árvore cresce na Média e na Pérsia.
A cidra foi também descrita por Plínio, o Velho, que a designou por «nata Assyria malus» (maçã-da-assíria), dizendo da espécie na sua obra História Natural:
Há outra árvore também com o mesmo nome de «citrus», e produz um fruto que algumas pessoas em particular não gostam por seu cheiro e amargor notável; enquanto, por outro lado, há alguns que o estimam muito. Esta árvore é usada como ornamento para casas; não requer, contudo, nenhuma descrição adicional.[37] A cidra, chamada de «maçã-assíria» e, por alguns, de «maçã-meda», é um antídoto contra os venenos. A folha é semelhante à do medronheiro, excepto que tem pequenos espinhos ao longo ao longo do seu dorso. Quanto ao fruto, nunca se come, mas chama a atenção pelo seu cheiro extremamente forte, que as folhas também apresentam; na verdade, o odor é tão forte que penetra nas roupas, e uma vez que estas estejam impregnadas por ele é muito útil para repelir os ataques de insectos nocivos.
A árvore dá frutos em todas as estações do ano; enquanto alguns estão caindo, outros frutos estão amadurecendo e outros, novamente, apenas surgindo para o nascimento nas flores. Várias nações tentaram naturalizar esta árvore nos seus territórios por causa de suas propriedades medicinais, plantando-a em vasos de barro, com buracos feitos neles, com o objectivo de introduzir o ar às raízes; e eu observaria aqui, de uma vez por todas, que é bom lembrar que o melhor plano é embalar todos os plantios de árvore que precisem ser transportados a qualquer distância o mais juntos que possam ser colocados.
Foi descoberto, entretanto, que esta árvore não crescerá em nenhum lugar excepto na Média ou na Pérsia. É esse fruto, cujas sementes, como já mencionamos, os grandes da Pártia empregam para temperar os seus ragus, como sendo peculiarmente propício ao adoçamento do hálito. Não encontramos nenhuma outra árvore altamente recomendada que seja produzida na Média.[38]
A cidra, seja a polpa ou as sementes, é ingerida com vinho como antídoto para os venenos. Uma decocção de cidra, ou o suco extraído dela, é usada como gargarejo para conferir doçura ao hálito. As sementes deste fruto são recomendadas para mulheres grávidas mastigarem quando afectadas pelo enjoo. A cidra também é boa para um estômago fraco, mas não é fácil comê-las, excepto com vinagre.[39]
A cidra tem ampla utilização na culinárias de diversas regiões, sendo contudo mais presente no Sudoeste Asiático. Os seus usos variam desde a confecção de bolos e doces até à produção de bebidas, incluindo o uso como tempero para compor o odor dos alimentos.
Enquanto o limão e a laranja são descascados para consumir os segmentos da sua polpa amarelada (o flavedo do fruto), a parte mais suculenta e adocicada, a polpa da cidra fica seca, contendo apenas uma pequena quantidade de suco insípido, se o houver. Na cidra, o principal conteúdo do fruto é a espessa casca branca (o albedo), que adere aos segmentos e deles não se separa facilmente.
A cidra é um ingrediente regularmente usado na culinária asiática. A variedade de cidra usada no Japão, conhecida por yuzu, é espremida, e o suco é usado regularmente em molhos, temperos e marinadas. O suco é amplamente disponível engarrafado como suco de limão. A casca de yuzu ralada ou picada também é adicionada às marinadas e sobremesas, e o yuzu oco pode ser visto como recipiente decorativo em restaurantes sofisticados. Na Coreia, um chá popular, conhecido por yuja-cha (chá de yuja), é feito misturando polpa e casca de cidra cortada em juliana com açúcar e mel. Este chá é consumido quente ou gelado e costuma ser tomado para dores de garganta e resfriados no inverno.
Na actualidade, a cidra é maioritariamente usada pela sua fragrância, sob a forma de extractos ou de raspas, mas a parte mais importante ainda é a sua casca interna (conhecida como miolo ou albedo), um produto importante no comércio internacional e amplamente utilizado na indústria alimentar, especialmente na produção de succade,[21] designação pelo qual é conhecido quando confitado em açúcar.
No Irão, a casca branca e espessa da cidra é usada para fazer geleia. No Paquistão a fruta é usada para fazer geleia, mas também é usada em conserva. Na cozinha do sul da Índia, algumas variedades de cidra (colectivamente referidas como narthangai em tamil e heralikayi na língua kannada) são amplamente utilizadas em picles e conservas. Em Karnataka, a cidra é usado para fazer um prato designado por arroz de limão.[40] Em Kutch, Gujarat, é usado para fazer picles, em que fatias inteiras de fruto são salgadas, secas e misturadas com açúcar mascavado do tipo jagra (jaggery) e especiarias para produzir picles doces e picantes. Dezenas de variedades de cidra são conhecidas colectivamente como lebu na cozinha bengali, onde a cidra é a fruta cítrica principal.
Na cozinha mediterrânica, especialmente na Grécia e sul da Itália, a cidra é dividida ao meio e despolpada, sendo então a casca (quanto mais espessa, melhor) cortada em pedaços, cozida lentamente em xarope de açúcar (operação que se designa por confitar) e usada como doce de colher, em grego conhecido como kitro glyko (κίτρο γλυκό), ou então picado e caramelizado com açúcar e usado em confeitaria para bolos e outros doces. Na Itália, um refrigerante conhecido por «cedrata» é feito a partir de extractos deste fruto.
Nas ilhas Samoa é preparada uma bebida refrescante designada por vai tipolo obtida espremendo o fruto. Também é adicionado a um prato de peixe cru denominado oka e a uma variação de palusami ou luáu.
Nos Estados Unidos, a cidra é um ingrediente importante nos bolos de frutas (fruitcakes) tradicionalmente usados pelo Natal.
Gomo de cidra, descascada e sem polpa, confitada em calda de açúcar.
Cedrata, uma bebida refrescante italiana feita com cidra.
Torta de cidra.
Desde a antiguidade até aos tempos medievais, a cidra foi usada principalmente para fins médicos: para combater o enjoo, problemas respiratórios, doenças intestinais, escorbuto e outras afecções. O óleo essencial extraído do flavedo (a camada mais externa e pigmentada da casca) também era considerado um antibiótico. O suco de cidra com vinho foi considerado um antídoto eficaz para venenos, conforme relatado por Teofrasto. No sistema de medicina ayurvédica, o suco ainda é usado no tratamento de doenças como náuseas, vómitos e sede excessiva.
O suco da cidra tem alto teor de vitamina C e é usado no sistema de medicina indiana como anti-helmíntico, aperitivo, tónico, e no tratamento da tosse, reumatismo, vómito, flatulência, hemorróidas, doenças de pele e visão fraca.[41]
Há um mercado crescente para a cidra pela fibra solúvel (rica em pectina) encontrada no seu espesso albedo.[42]
No judaísmo a cidra é usada para rituais religiosos (o fruto é designado em hebraico por etrog) durante as celebrações judaicas das colheitas do Sukkot, a Festa dos Tabernáculos. Por isso é considerado um símbolo judaico, encontrado em várias representações da antiguidade hebraica e em achados arqueológicos.[43] As cidras usadas para fins rituais não podem provir de plantas cultivadas por enxertia de ramos.
No budismo é utilizada uma variedade de cidra nativa da China que apresenta secções que separam separam o corpo do fruto em partes semelhantes a dedos como oferenda em templos budistas, razão pela qual esta variedade é conhecida por cidra-mão-de-buda.
Desde há muitos séculos que o óleo essencial fragrante da cidra é usado em perfumaria, sendo este o mesmo óleo que usado na medicina tradicional pelas suas propriedades antibióticas. O principal constituinte é o limoneno, responsável pelo odor intenso a limão que o produto apresenta.[44]
Citrus medica é uma espécie de citrino (género Citrus da família Rutaceae) cujas variedades cultivadas, designadas por cidreira, produzem a fruta globosa, fortemente aromática e com casca espessa, que é amplamente comercializado sob o nome de cidra. Próxima de uma antiga espécie selvagem nativa do Sudeste Asiático ou da Índia, a cidreira é um dos três taxa do género Citrus que por hibridação e selecção artificial deram origem a todas as modernas variedades e cultivares de citrinos. Embora os cultivares de cidreira assumam uma ampla variedade morfológica, estão todos intimamente relacionadas geneticamente. É amplamente utilizado na culinária asiática e globalmente na preparação de doces e compotas e na produção de perfumes e essências aromáticas, sendo também importante na medicina tradicional e em rituais e oferendas religiosas no Sueste Asiático. Híbridos de cidra com outros cítricos são comercialmente importantes, com destaque para o limão e muitas variedades de lima. Grande e ácida, a cidra é muito rica em compostos bioactivos. Os romanos e outros povos mediterrânicos usavam o fruto como desodorizante e para efeitos medicinais.
Citrónovník citronátový[1] (iné názvy: citrónovník medský[1] [resp. staršie: citrónovník médsky[2]], citronátovník[1], citrónovník lekársky[3], citrónovník liečivý[4], cedrát[3][5], zastarano: citroník/citrónovník[6]; lat. Citrus medica) je druh z rodu citrónovník. Jeho plod sa nazýva cedrát (alebo zriedkavo: citronát); sladené albedo plodu sa nazýva citronát alebo menej často cedrát.[1][7][3][8][4][5]
Pozor na zámenu s angličtinou, kde sa tento druh označuje názvom „citron“. V slovenčine (podobne v mnohých iných jazykoch) je citrón naopak názov plodov druhu citrónovník pravý (Citrus limon).
Dorastá do výšky až 4 m. Má hrubú kôru a malými oddeleniami. Vo všeobecnosti sa konzumuje zaváraný alebo v pečive ako ovocný koláč. Pri pečení sa často používa nie dužina, ale kandizovaná šupa. Cedrát bol prvým citrusovým plodom známym Rimanom. Plíniova prírodoveda spomína strom (HN xii.7), ktorý niektorí nazývali asýrske, iní médske „jablko“, (všeobecné grécko-rímske meno pre guľaté plody). V Plíniovej dobe sa toto ovocie nikdy nejedlo (začalo sa používať pri varení na začiatku 2. storočia), ale jeho intenzívna vôňa sa využívala na napustenie šiat, aby odpudzovali otravný hmyz. Podľa Plínia boli pokusy pestovať citrónovník pre jeho medicínske vlastnosti v kvetináčoch neúspešné.[chýba zdroj]
Tak ako mnohé kultúrne rastliny, aj citrónovník citronátový sa zvykne deliť buď na variety (skratka var.) alebo na kultivary (pričom kultivary prípadne patria do jednotlivých variet alebo niektorým z nich v plnom rozsahu zodpovedajú).
Pokiaľ ide o variety, uvádzajú sa rôzne delenia, príklad súčasného je napríklad toto [9]:
Citrus medica - citrónovník citronátový:
Občas (a často najmä v minulosti) sa do druhu Citrus medica zaraďujú aj ďalšie taxóny, ktoré sa inak obyčajne zaraďujú ako samostatné druhy, a to najmä[12]:
Pokiaľ ide o kultivary, je ich pomerne veľké množstvo (pričom variete ethrog zodpovedá len jeden kultivar - Ethrog). Kultivary sa delia na kyslé (napr. kultivary China, Poncire, Diamant a Ethrog) a sladké (napríklad kultivary Corsican a Dulcia). [13][14]
Commons ponúka multimediálne súbory na tému Citrónovník citronátový
Wikidruhy ponúkajú informácie na tému Citrónovník citronátový
Citrónovník citronátový (iné názvy: citrónovník medský [resp. staršie: citrónovník médsky], citronátovník, citrónovník lekársky, citrónovník liečivý, cedrát, zastarano: citroník/citrónovník; lat. Citrus medica) je druh z rodu citrónovník. Jeho plod sa nazýva cedrát (alebo zriedkavo: citronát); sladené albedo plodu sa nazýva citronát alebo menej často cedrát.
Pozor na zámenu s angličtinou, kde sa tento druh označuje názvom „citron“. V slovenčine (podobne v mnohých iných jazykoch) je citrón naopak názov plodov druhu citrónovník pravý (Citrus limon).
Citrónovník limetový (iné názvy: limetka, limeta; lat. Citrus aurantifolia) je druh citrónovníka. Plod limetky sa nazýva limetka, limeta alebo limet (slovo mužského rodu). Ako limeta/limet(ka) sa často označujú aj plody príbuzného druhu Citrus latifolia.
V poslednom čase často dochádza k zámene druhu citrónovník limetový s druhom Citrus limetta (ktorého plody sa po slovensky tiež nazývajú limeta, ale nie limetka) majúcim sladké a žlté plody, zatiaľ čo citrónovník limetový (limetka) má spravidla plody kyslé a zelené. Okrem toho sa pod vplyvom angličtiny (angl. "lime") ako limeta či limetka chybne označujú aj niektoré iné podobné citrónovníky (z Austrálie a podobne).
Limetka je citrusovitý plod. Výzorom je podobná citrónu, ale líši sa zelenou farbou, veľkosťou (je menšia), mierou kyslosti (menej kyslá) a farbou vnútornej dužiny. Limetky sú obyčajne zelené, ale existujú aj žltozelené varianty. Rastie na stromoch v tropických oblastiach (pôvodom z juhovýchodnej Ázie), ale je možné ju dopestovať aj v skleníkoch. Zbiera sa ešte nezrelá. Limetky obsahujú rovnako ako citróny vitamíny B, C a minerálne látky.
Existujú dva druhy limetky:
Limetka sa často používa v koktejloch (ako napr. Cuba Libre alebo Mojito) a v šalátoch. Ich šťavou sa dá marinovať mäso. V arabských krajinách sa limetky nakladajú ako uhorky. Nastrúhaná kôra sa používa na sorbety a koláče.
Commons ponúka multimediálne súbory na tému Citrónovník limetový
Tento článok týkajúci sa botaniky je zatiaľ „výhonok“. Pomôž Wikipédii tým, že ho doplníš a rozšíriš. Citrónovník limetový (iné názvy: limetka, limeta; lat. Citrus aurantifolia) je druh citrónovníka. Plod limetky sa nazýva limetka, limeta alebo limet (slovo mužského rodu). Ako limeta/limet(ka) sa často označujú aj plody príbuzného druhu Citrus latifolia.
V poslednom čase často dochádza k zámene druhu citrónovník limetový s druhom Citrus limetta (ktorého plody sa po slovensky tiež nazývajú limeta, ale nie limetka) majúcim sladké a žlté plody, zatiaľ čo citrónovník limetový (limetka) má spravidla plody kyslé a zelené. Okrem toho sa pod vplyvom angličtiny (angl. "lime") ako limeta či limetka chybne označujú aj niektoré iné podobné citrónovníky (z Austrálie a podobne).
Limetka je citrusovitý plod. Výzorom je podobná citrónu, ale líši sa zelenou farbou, veľkosťou (je menšia), mierou kyslosti (menej kyslá) a farbou vnútornej dužiny. Limetky sú obyčajne zelené, ale existujú aj žltozelené varianty. Rastie na stromoch v tropických oblastiach (pôvodom z juhovýchodnej Ázie), ale je možné ju dopestovať aj v skleníkoch. Zbiera sa ešte nezrelá. Limetky obsahujú rovnako ako citróny vitamíny B, C a minerálne látky.
Existujú dva druhy limetky:
Limetky mexické - druh, ktorý je menší a zelený Limetky perzské - druh, ktorý je o niečo väčší a má zelenožlté sfarbenie.Limetka sa často používa v koktejloch (ako napr. Cuba Libre alebo Mojito) a v šalátoch. Ich šťavou sa dá marinovať mäso. V arabských krajinách sa limetky nakladajú ako uhorky. Nastrúhaná kôra sa používa na sorbety a koláče.
Etrog alebo esrog [1] (hebr. אתרוג) je (v judaizme významný) plod citrusovej rastliny zaraďovanej buď ako odroda (kultivar alebo varieta) druhu citrónovník citronátový (t.j. ako Citrus medica 'Ethrog' alebo ako Citrus medica var. ethrog) alebo ako samostatný druh Citrus limonimedica. [2][3]
Etrog sa používa sa pri rituáli mávania počas židovského sviatku Sukot. Ide o jeden zo štyroch druhov (arba'a minim), používaných počas tohto sviatku. V biblii je označený ako pri ec hadar, čo býva interpretované ako „krásne ovocie“ alebo tiež „ovocie pretrvávajúce (ha-dar) na strome z roka na rok“.[4]
Do diaspóry sa dováža z oblasti Stredomoria, najmä potom z Izraela. Talmud predpisuje, že etrog musí byť čerstvý, celý a bez kazu. Jeho výberu a preprave sa venuje veľká pozornosť, z dôvodu, aby bola dodržaná micva (predpis) sviatku. Veľmi záleží na tvare, farbe a iných jeho vlastnostiach. Dáva sa pozor na piestik (pitam), ktorý nesmie byť poškodený. Ak sa plod v prírodnom stave vyskytuje bez piestika, nepovažuje sa za chybný a je kóšer (spôsobilý na splnenie micvy).
Commons ponúka multimediálne súbory na tému Etrog
Etrog alebo esrog (hebr. אתרוג) je (v judaizme významný) plod citrusovej rastliny zaraďovanej buď ako odroda (kultivar alebo varieta) druhu citrónovník citronátový (t.j. ako Citrus medica 'Ethrog' alebo ako Citrus medica var. ethrog) alebo ako samostatný druh Citrus limonimedica.
Citronatna citrona (znanstveno ime Citrus medica), je plod oz. sadež agruma, majhnega drevesa oz. grma iz rodu Citrus (družina Rutaceae) in sicer ena od izvirnih treh vrst skupaj z mandarino in pomelom. Drevo je poimenovano tudi kot citronovec, včasih celo cedra (kakor Italijani), kar pa lahko zavede do neprijetne zmede, saj je cedra praviloma le drevo iz družine borovk (npr. libanonska cedra).
Citrona je do 4 metre visok grm. Mlade veje so rdečkaste do vijoličaste, z velikimi listi, ki lahko dosežejo tudi 20 cm. Cvetovi rastejo v skupinah po tri do dvanajst in so zelo dišeči. V popku so rdečkasti, a odprt cvet je popolnoma bel. Plodovi so svetlo rumeni, ovalni do skoraj okrogli, vzbočeni pri peclju in ošiljeni na nasprotnem koncu, od 20 do 30 cm dolgi. Olupek je na zunanji strani močno hrapav in izredno debel, saj predstavlja do 70 % sadeža. Če odštejemo še semena in mreno med krhlji, dobimo čiste užitne mase le 25-30 % sadeža. Meso, ki je največkrat suho, ima kisel, včasih pa celo sladek okus in zelo rahlo aromo. Lupinino olje je precej aromatično in prijetno.
Domovina citrone je Azija, verjetno današnji Butan, od koder pa je zelo zgodaj prišla v Evropo. Stari Rimljani so jo poznali kot asirsko ali medijsko jabolko, kar nam točno pove, po kateri poti je prispela v Sredozemlje. Sprva citrone niso uporabljali v prehrani, temveč le kot pripomoček proti mrčesu, predvsem komarjem, zaradi močnega vonja, ki odganja žuželke. Šele v zgodnjem drugem stoletju so začeli v ta namen uporabljati le olupke, medtem ko je sad prešel v kuhinjo kot začimba. Nekje v tretjem stoletju so začeli rastlino gojiti na Siciliji za pridobivanje soka in kandiranega sadja. Danes se rastlina goji od Sredozemlja do Indije in Indonezije, pa tudi v Avstraliji, Braziliji in ZDA. Samoniklo raste predvsem v raznih krajih Indije.
Citrona se uporablja v živilski industriji za pripravo brezalkoholnih pijač, njeno lupino pa tudi kandirajo. Veliko več je predeluje zdravilska industrija za pridobivanje esence iz olupka, a ta esenca se rada zmotni in pušča smolnate usedline. Zato jo po navadi zmešajo z esenco cedrine, ki je sicer manj žlahtna, a cenejša in bolj obstojna.
Ker se citrona ne uporablja kot sveže sadje, se razne varietete pridobivajo bodisi s križanjem kot s selekcijo samo glede na posamezno lastnost, ki je trenutno zaželena na trgu. Tako je bila zelo zgodaj privzgojena cedrina (Citrus medica citrea gibocarpa), ki se uporablja izključno za pridobivanje esence. To je rumena tekočina z močnim vonjem po citroni, ki je sestavjena predvsem iz limonena, citrala in drugih terpenov. Odlično nadomešča esenco prave citrone v vsakem pogledu. Nekateri agronomi menijo, da je celo nesmiselno gojiti originalno citrono, saj jo bo menda ta varieteta popolnoma izpodrinila.
Posebno mesto zavzema etrog ali judovska citrona (Citrus medica var. ethrog), ki ga uporabljajo judovski verniki za Praznik Tabernakljev. Prideluje se v Grčiji, Abisiniji, predvsem pa v Izraelu. Za razliko od vseh ostalih citrusov je albedo (spužvasti del olupka) užiten in sočen. Iz celotnega sadeža se z dodatkom sladkorja pridobiva sirup za brezalkoholne pijače.
Zanimiva je anomalija v razvoju plodov citrone, znana pod imenom »Budova roka«. Pojavlja se sicer tudi v drugih citrusih, predvsem limonah, a pri citronah je skoraj normalna. Gre za nekakšno predčasno razdelitev na krhlje, kar pomeni, da se plod ne razvije okoli skupine krhljev, temveč okoli vsakega krhlja posebej. Plod torej ne postane okrogel, pač pa zadobi obliko pomaranče, ko jo postrežemo gostu: krhlji so razdeljeni samo do polovice, spodaj se še držijo skupaj. Orientalci so v tej obliki videli roko samega Bude in po tem ima anomalija ime. Omembe je vredna zato, ker so jo strokovnjaki skušali pri citroni pospeševati, saj je pri tem sadežu samo olupek uporaben in Budova roka sestoji praktično iz samega olupka. A doslej se anomalija ni dala udomačiti: še vedno se pojavlja več ali manj samo spontano.
Citronatna citrona (znanstveno ime Citrus medica), je plod oz. sadež agruma, majhnega drevesa oz. grma iz rodu Citrus (družina Rutaceae) in sicer ena od izvirnih treh vrst skupaj z mandarino in pomelom. Drevo je poimenovano tudi kot citronovec, včasih celo cedra (kakor Italijani), kar pa lahko zavede do neprijetne zmede, saj je cedra praviloma le drevo iz družine borovk (npr. libanonska cedra).
Suckatcitron (Citrus medica) L., på svenska även känd som cedrat, äkta citron eller sötcitron, hör hemma i södra och sydöstra Asien och är en av de ursprungliga citrusfrukterna som fanns innan människan började odla och förädla dem.[1] Den skiljer sig från andra vanligare citrusfrukter som apelsin och citron då dess fruktkött är torrt och frukten mest består av det vita trådiga materialet som vi känner igen från andra citrusfrukter.
Fruktens tjocka skal är mycket väldoftande och har under lång tid använts i läkemedel mot exempelvis sjösjuka samt lung- och tarmproblem. Skalet används också sedan länge i matlagning, idag främst kanderad i bakverk. Under antiken användes det väldoftande skalet också för att parfymera tyg och kläder. Frukten växer i delar av medelhavsregionen och Indien, samt numera också i Central- och Sydamerika. Frukten är på hebreiska känd som etrog och används vid firandet av sukkot. I Östasien är en variant av suckatcitronen där klyftorna inte växer ihop känd under namnet Buddhas hand.
Fruktköttet äts sällan[1].
Suckatcitron (Citrus medica) L., på svenska även känd som cedrat, äkta citron eller sötcitron, hör hemma i södra och sydöstra Asien och är en av de ursprungliga citrusfrukterna som fanns innan människan började odla och förädla dem. Den skiljer sig från andra vanligare citrusfrukter som apelsin och citron då dess fruktkött är torrt och frukten mest består av det vita trådiga materialet som vi känner igen från andra citrusfrukter.
Ağaç kavunu (Citrus medica), sedef otugiller (Rutaceae) familyasından meyvesi yenen bir bitki türü. Kalın ve sert kabuğu ile bilinir. Genelde bir süre saklandıktan sonra ya da hamur işlerinin içine katılarak tüketilir. Bazı kültürlerde meyve çayı yapımında kullanılır. Ağaç kavunlarının en çok yetiştiği yerler Akdeniz çevresi, Hindistan'ın bazı bölgeleri ve Güney ile Orta Amerika'dır.
Ağaç kavunu yavaş büyüyen bir ağaçtır. 3 yaşına geldiğinde meyve vermeye başlar. Meyvesinin boyu eninden büyük genelde 12–15 cm arasındadır. Kabuğu kalın, sert ve kokuludur. Dış kabuğu üzerinde pürüz ve çıkıntılar bulunur.
Narenciye ile ilgili bu madde bir taslaktır. Madde içeriğini geliştirerek Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz. 
Meyveler ile ilgili bu madde bir taslaktır. Madde içeriğini geliştirerek Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz. Це кущ або дерево 3 м заввишки. Має найбільші з усіх цитрусових плоди з шишкуватою горбистою поверхнею (народна назва «шішкан»). Їх довжина становить 12—40 см, діаметр — 8-28 см. Форма плодів довгаста, нагадує грону бананів, поверхня ребриста, шкірка товста (2,5-5 см), жовта наче лимон, іноді помаранчевого кольору з кислою або кисло—солодкою, трохи гіркуватою малосочною м'якоттю. Плоди містять багато насіння, на кінчику є невеликий сосочок.
Зазвичай плоди важать близько 500гр, але іноді бувають і більш 1 кг. Сік кислуватий, дуже ароматний. Шкірочка середньої товщини, гладенька, злегка горбиста, дуже товста і ароматна.
Кислота цитрона очищає колір обличчя і зводить веснянки. Мазь з цього фрукта допомагає від лишаїв. Якщо тримати в роті кірку цитрона, то це додасть приємний запах диханню.
Цитроновою кислотою закапують в очі, це позбавляє від «очної жовтяниці».
Цитронові кістки, настояні у вигляді розчину чи мазі з вином, ввареним вином або гарячою водою, позбавляють від отрути, а мазь добре допомагає від отрути скорпіона. Витиснений з кірки сік і доданий в напій допомагає від укусів отруйних змій, а саму кірку використовують у вигляді лікарської пов'язки.
У Китаї його часто зберігають у домі як талісман. Ввважають, що він приносить удачу, щастя і довгі роки життя. Цитрон має чудовий аромат, тому використовується для виготовлення парфумів.
У свіжому вигляді шкірка цитрону йде в їжу як ароматна приправа до різних страв, особливо до круп'яних. З неї також варять варення, мармелад, цукати, готують маринади.
З листя, квіток і кірки плодів отримують цінну ефірну олію, що використовується в лікувальних цілях. Звідси ботанічне ім'я цієї рослини «цитрус медика», тобто цілюща, лікувальна.
Зацукровану цедру сушать на сонці або консервують для подальшого використання в кондитерських виробах — фруктових кексах, булочках, цукерках, драже і льодяниках. Інший метод збереження цедри — вакуумна сушка з подальшим відновленням при додаванні води. Правда в цьому випадку аромат цитрона дещо слабшає, і в сироп для варіння цукатів додають листя лимонів і апельсинів.
Цукати з цитронів є найпопулярнішими у Великій Британії, їх використовують у різдвяній випічці. У Франції дистилятом з цитронів, «цитроновою водою», ароматизують лікери та вермути. В Іспанії сироп з цедри використовують для аромату медичних препаратів. В Індії цитрони солять і квасять, в Індонезії з ними готують рис. Якщо культурний сорт достатньо соковитий, сік використовують для приготування напоїв та десертів. У Гватемалі сік цитронів використовується як приправа для газованих безалкогольних напоїв. У Малайзії сік цитрона — замість соку імпортних дорогих лимонів.
Thanh yên hay chanh yên (danh pháp hai phần: Citrus limonimedica hay Citrus medica ssp. bajoura hoặc Citrus medica L. var. ethrog Engl., Citrus medica L. cv. Ethrog)[2] là cây ăn quả thuộc chi Cam chanh. Thanh yên là loài bản địa của Ấn Độ, Mianma và vùng Địa Trung Hải. Tại Việt Nam, cây này được trồng từ Lạng Sơn đến Lâm Đồng. Tên tiếng Anh của loài này là Citron.
Cây thanh yên là cây gỗ nhỏ, cao từ 2,5 m đến 5 m. Hoa thơm, màu trắng pha tím đỏ. Quả ra vào tháng 6, khá to, kích thước (12 - 20) x (8 - 12)cm, màu vàng chanh khi chín, vỏ sần sùi, dày, mùi dịu và thơm; cùi trắng, dịu, nạc, tạo thành phần chính của quả; thịt quả ít, màu trắng và hơi chua.
Cây chịu lạnh kém (trên 7 độ C), nhân giống bằng hom.
Phương tiện liên quan tới Citrus medica tại Wikimedia Commons
Bài viết họ Cửu lý hương này vẫn còn sơ khai. Bạn có thể giúp Wikipedia bằng cách mở rộng nội dung để bài được hoàn chỉnh hơn. Thanh yên hay chanh yên (danh pháp hai phần: Citrus limonimedica hay Citrus medica ssp. bajoura hoặc Citrus medica L. var. ethrog Engl., Citrus medica L. cv. Ethrog) là cây ăn quả thuộc chi Cam chanh. Thanh yên là loài bản địa của Ấn Độ, Mianma và vùng Địa Trung Hải. Tại Việt Nam, cây này được trồng từ Lạng Sơn đến Lâm Đồng. Tên tiếng Anh của loài này là Citron.
В рамках вида выделяют ряд разновидностей:[2]
Основные вредители — различные виды щитовок, красный цитрусовый клещ (Panonychlis citri), мучнистый червец. На выделениях щитовок поселяется сажистый гриб.[источник не указан 3352 дня]
При избытке или недостатке влаги листья поражаются различными видами пятнистости и начинают опадать.
Кислая или кисло-сладкая, слегка горьковатая малосочная мякоть плодов в свежем виде не употребляется в пищу, её используют преимущественно в кондитерском производстве для варений, начинок. На Сицилии употребляют также в свежем виде (вместе с кожурой), приправляя солью. Из кожуры плодов, которая обладает сильным ароматом, получается ценное эфирное масло, применяющееся для ароматизации напитков, кондитерских и кулинарных изделий, а также для приготовления варенья и цукатов.
Плодовая мякоть содержит до 5 % лимонной кислоты, до 2,5 % сахаров (сахарозы — 0,7 %), кожура плодов — эфирное масло (до 0,2 %). В состав масла входят лимонен, дипентен, цитраль.
Цитрон (ивр. אתרוג [этро́г]) является одним из четырёх растений, используемых в иудаизме для обряда «нетила́т лула́в», традиционного ритуала праздника Суккота (праздника Кущей)[3].
В рамках вида выделяют ряд разновидностей:
Citrus medica var. ethrog Citrus medica var. medica Citrus medica var. sarcodactylis — «Пальцы Будды», экзотическая разновидность цитрона, выращиваемая в Китае и Японии. Его ароматный плод разделён на несколько долей, подобных пальцу, с малым количеством мякоти, с недоразвитыми семенами (или без семян).枸櫞（学名：Citrus medica ，注音：ㄐㄩˇ ㄩㄢˊ，漢語拼音：jǔ yuán），又称香櫞、香水檸檬，是芸香科柑橘屬的植物；和檸檬的外觀上相似。枸櫞是猶太人慶祝住棚節必備的植物之一。
枸櫞和酸橙雜交的後代就是現今各種的檸檬。
常綠灌木或小喬木；有短而坚硬的刺；长圆形或倒卵状长圆形的叶子，边缘有锯齿，没有叶翼；一年多次开花，花大带紫色，花柱常宿存；卵形或长圆形果实，先端有乳状突起，皮粗厚而有芳香，成熟时为柠檬黄色，不容易剥离；初冬果实成熟；瓤囊细小，约10瓣，黄白色果肉，汁液不多，味道苦。
.jpg)
.jpg)
;_Wellcome_V0042687.jpg)
|access-date=中的日期值 (帮助)
枸櫞（学名：Citrus medica ，注音：ㄐㄩˇ ㄩㄢˊ，漢語拼音：jǔ yuán），又称香櫞、香水檸檬，是芸香科柑橘屬的植物；和檸檬的外觀上相似。枸櫞是猶太人慶祝住棚節必備的植物之一。
枸櫞和酸橙雜交的後代就是現今各種的檸檬。
この項目では、果物について説明しています。 
シトロン（学名：Citrus medica）はミカン科ミカン属の常緑低木樹。漢名は枸櫞（くえん）。レモンと類縁関係にある。
原産はインド東部、ガンジス川上流の高地。しかし紀元前にはすでにローマや中国に伝来していた。またアメリカ大陸にはコロンブスによる到達以降に伝わった。日本では「本草図譜」（1828年）に記載されているので、江戸時代以前に伝わっていたと思われる。
枝にはとげが多い。葉は淡黄緑色、細長い楕円形で縁に細かいぎざぎざ（鋸歯）がある。新芽や花は淡紫色を帯びている品種が多く、花弁は細長い。
熟した果実の表面は黄色く、形状は品種により様々だが、一般に紡錘形で重さは150 - 200g。また頂部に乳頭が発達している。果皮はやわらかいが分厚く、果肉が少なく、果汁も少ない。また果肉がかなりすっぱい品種とそうでない品種がある。
ユダヤ教では一部の品種の果実をエトログ（ヘブライ語：אֶתְרוֹג）と呼び、「仮庵の祭り」で新年初めての降雨を祈願する儀式に用いる四種の植物の1つとする。
21世紀現在のフランス語でシトロン（Citron）と言った場合は本種ではなくレモンを指す。現在のフランス語でシトロンを示す場合はセドラ（Cédrat）と呼ぶ。
ブッシュカン（仏手柑）はシトロンの変種 (C. medica var. sarcodactylus) である。
果汁は飲料に使われたり、クエン酸の原料にされたりする。果皮は香料の原料とする他、砂糖漬けに加工され、シュトレン、パネットーネ、スフォリアテッレ、カンノーロなどの洋菓子に用いられる。
ディアマンテシトロン
バラディーシトロン
モロッコシトロン
ナクソスシトロンと葉
シトロンの木、カラブリア州
仮庵の祭りの儀式で用いられるイエメンシトロン、嘆きの壁にて
仮庵の祭り用の植物を売る露店で売られるシトロン
果皮の砂糖漬け
この項目は、植物に関連した書きかけの項目です。この項目を加筆・訂正などしてくださる協力者を求めています（プロジェクト:植物／Portal:植物）。
시트론(citron, 학명: Citrus medica 키트루스 메디카[*])은 운향과의 과일 나무(상록 관목 또는 소교목)이다.[3] 원산지는 히말라야 및 그 주변, 북인도에서 남중국에 이르는 지역이다.[2][4]
시트론 류는 꽃이 피기 전 봉오리가 닫힌 상태에서 자기 꽃의 꽃가루가 자기 암술에 수분되는 자가수정인 폐화수정을 통해 번식하기 때문에, 동형접합성이 높고 이형접합성이 낮아 여러 교잡종의 부계 조상이 된다.[5] 불수감과 에트로그 류 등 서로 형태가 크게 다른 많은 시트론 재배종·품종이 교잡종이 아니라 유전적으로 순수한 시트론인 것으로 밝혀졌으나, 피렌체시트론 등 일부는 교잡종으로 추정된다.[6][7][8][9][10][11]
시트론은 크게 세 부류로 나눌 수 있다.[12] 첫 번째는 중국 원산의 씨와 섬유가 있는 시트론이며, 두 번째는 불수감으로도 불리는 씨가 없는 손가락 모양 시트론으로서 역시 중국 원산이다.[12] 세 번째는 에트로그 등의 이름으로도 알려져 있는 지중해 지역의 시트론인데, 원산지인 인도에서 건너간 것으로 추정된다.[12]
열매 단면
열매 단면
여러 가지 에트로그
.jpg)
_(2078765770).jpg)
