ဘုမ္မရာဇာပင် (Rauvolfia သို့ Rauwolfia) သည် အပေါ့ဆီနေစီအီး မျိုးရင်းနှင့် ရောဗောဖီးယား မျိုးစုတွင် ပါဝင်သည်။ ယင်း၏ ရုက္ခဗေဒအမည်မှာ ရောဗောဖီးယား ဆာပင်တီးနားဖြစ်သည်။ ဘုမ္မရာဇာပင်သည် အမြင့် ၃ ပေကျော် ၄ ပေခန့်ရှိ၍၊ တည့်တည့်မတ်မတ် တက်သောချုံပင်မျိုး ဖြစ်သည်။ ပင်စည် လုံးများတွင် ဖြူတူတူ အခေါက်များရှိ၍ ယင်းတို့ကို ခွဲလိုက် သည့်အခါ၊ သို့မဟုတ် ယင်းတို့အက်ကွဲလာသည့်အခါ အစေး များ ထွက်လာတတ်သည်။
အရွက်များသည် စိမ်း၍ လှံးစွပ်ပုံသဏ္ဌာန် ရှိပြီးလျှင်၊ ရွက်ညှာတို့ဘက်သို့သွယ်၍ ဆင်းသွားသည်။ အရွက် ၃ ရွက် မှ ၅ ရွက်အထိ အခက်ထိပ်တွင် ဝိုင်း၍ပေါက်သည်။ အပွင့် များမှာ အချို့ဖြူ၍ အချို့ပန်းရောင် ဖြစ်ပြီးလျှင် အချို့မှာ အနီဖြစ်သည်။ အပွင့်များသည် အခိုင်လိုက်ပွင့်သည်။
အသီးများသည် ပထမ စိမ်းနေရာမှ မှည့်သောအခါခရမ်းရောင် ဖြစ်လာသည်။ အသီးအတွင်း၌ မာသော အစေ့ရှိသည်။ ဘုမ္မရာဇာပင်၏ အမြစ်သည် ဆေးဖက်ဝင်သည့် အလျောက်၊ ယခုအခါ သွေးတိုးအားပြင်းခြင်းရောဂါ ကုသရန် အတွက် များစွာ အသုံးပြုကြသည်။ သွေးတိုးအားကို လျော့စေ သည်။
(က) မြေပြုပြင်ခြင်း ။ ။ မြေကို နက်နက် ထွန်ယက် ပေးရန် လိုသည်။ စိုက်မည့် အတန်းလိုက် အကွာအဝေး မှာ ၁ ပေ မှ ၂ ပေ အထိ ထား သင့်သည်။ စိုက်မည့် အတန်းလိုက် ထယ်ကြောင်း ပေးထားရန် သင့် သည်။
(ခ) စိုက်ပျိုးခြင်း။ ။ အစေ့ကို စိုက်ပျိုး ခြင်းဖြင့် အပင် ဖြစ်ထွန်း နိုင်သော်လည်း မိုးဦးကျ အချိန်၌ အမြစ် အဆစ် ကလေးများကို ဖြတ်တောက် ၍ ပျိုးထောင်ပြီး လျှင် အပင်ပေါက် ကလေးများ ကို ပြောင်းရွှေ့ စိုက်ပျိုးခြင်း က ပို၍ လျင်မြန်စွာ ဖြစ်ထွန်းသည်။ အပင်တက် များကို တူးဖဲ့၍ မြေချ စိုက်ပျိုး ခြင်းက သာလွန် ကောင်းမွန်ပေသည်။ တစ်ပင် နှင့် တစ်ပင် ၂ ပေမှ ၃ ပေ အထိ ခွာ၍ စိုက်ပျိုး သင့်သည်။
(ဂ) ပြုစုဂရုစိုက်ခြင်း ။ ။ ပေါင်းများ ရှင်းပေးခြင်း ၊ နွေရာသီ ၌ ရေသွင်း လောင်း ပေးခြင်းနှင့် အပင်ရင်းများ၌ လိုအပ်သည့် မြေဆွေး များ ထည့်ပေးခြင်း။
(ဃ) စုဆောင်း ရယူခြင်း ။ ။ အမြစ်အား ပင်သက် ၁ နှစ်ခွဲသား မှ စတင် အသုံးပြု နိုင်သော်လည်း ၃-၄ နှစ်သား ရှိသော အခါ ၌သာ ဆေးဖက်ဝင် အာနိသင် အရှိဆုံး အချိန် ဖြစ်၍ အမြစ်များကို တူဖော်ရ ယူသင့်သည်။ တူးယူရန် အကောင်းဆုံး သော လများ ဖြစ်သည့် တန်ဆောင် မုန်း မှ တပေါင်း လ များ တွင် တူးယူသင့်သည်။ တူးဖော်ပြီး သော အမြစ်များ အား ရေစင် အောင်ဆေး၍ လက်လေးသစ် ခန့်ဖြတ်ကာ အခြောက်လှန်း ရသည်။ သွေ့ခြောက်ပါက လိုအပ်သလို သုံးစွဲနိုင်သည်။
မြန်မာ့ ဆေးကျမ်း များ အလိုအရ ဘုမ္မရာဇာ မြစ်သည် ဖန်၏ ၊ စပ်၏ ၊ ခါးသော အရသာ ရှိ၏ ၊ ထက်မြက်၍ ပူသော ဂုဏ်သတ္တိ ရှိပြီး ဝမ်းမီးကို တောက်စေ၏ ၊ လေကို သက်စေ၏ ၊ နှုတ်ကို မြိန်စေ၏ ၊ အကြောလှုပ် ခြင်း ၊ အကြော ညောင်းကျနာ ခေါ် ရိဖြူနီ ကျဆင်းမှု တို့နှင့် သုက်ဆီး လွန် သော ဒူလာ သရောနာ ကို နိုင်၏ ။ သွေးတိုး ရောဂါ သွေး နိမ့် ရောဂါ တို့ကို ပျောက်စေ၏ ။ ပန်းသေ ပန်းညှိုး သုက်ခန်း ရောဂါ တို့ကို နိုင်၏ ။
ပူအိုက် စွတ်စို၍ မိုးရေ ချိန် လက်မ ၈၀ မှ ၁၂၀ ကျော်ခန့် ရှိသော ဒေသများ တွင် ပေါက်ရောက်သည်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင် ပျဉ်မနား ၊ တောင်ငူ ၊ မွန်ပြည်နယ် ကျိုက်ထို ၊ ဘီးလင်း ၊ ကော့ကရိတ်၊ သကသာ၊ နမ်းခမ်း၊ ပျဉ်းမနား၊ တောင်ငူ၊ ဇီးကုန်း၊ ဥက္ကံ၊ တိုက်ကြီး၊ သထုံ၊ ကျိုက်မရော မြို့နယ်များတွင် ပေါက်ရောက်သည်။ တောင်ပိုင်းရှမ်းပြည်နယ်များ၌လည်း ပေါက်ရောက်လေသည်။[၂]ဘာဝ အလျှောက် သဲနုန်းမြေစေး များတွင် အလေ့ကျ ပေါက်ရောက် သော်လည်း စိုက်ပျိုးပင် တစ်ရပ် အနေဖြင့် လည်း စိုက်ပျိုး ထုတ်လုပ် နိုင်သည်။
ဘုမ္မရာဇာပင် (Rauvolfia သို့ Rauwolfia) သည် အပေါ့ဆီနေစီအီး မျိုးရင်းနှင့် ရောဗောဖီးယား မျိုးစုတွင် ပါဝင်သည်။ ယင်း၏ ရုက္ခဗေဒအမည်မှာ ရောဗောဖီးယား ဆာပင်တီးနားဖြစ်သည်။ ဘုမ္မရာဇာပင်သည် အမြင့် ၃ ပေကျော် ၄ ပေခန့်ရှိ၍၊ တည့်တည့်မတ်မတ် တက်သောချုံပင်မျိုး ဖြစ်သည်။ ပင်စည် လုံးများတွင် ဖြူတူတူ အခေါက်များရှိ၍ ယင်းတို့ကို ခွဲလိုက် သည့်အခါ၊ သို့မဟုတ် ယင်းတို့အက်ကွဲလာသည့်အခါ အစေး များ ထွက်လာတတ်သည်။
