Multimedia w Wikimedia Commons Ślimak kartuzek (Monacha cartusiana) – subśródziemnomorski gatunek ślimaka z rodziny Hygromiidae. Gatunek typowy rodzaju Monacha. Został introdukowany do Ameryki Północnej. W Polsce występuje na kilku stanowiskach, na które najprawdopodobniej został zawleczony przez człowieka.
Gatunek opisany przez O. F. Müllera w 1774 roku jako Helix cartusiana[2]. Jest gatunkiem typowym rodzaju Monacha, należącym do rodziny Hygromiidae, w literaturze polskojęzycznej funkcjonuje pod nazwą: ślimak kartuzek[3].
Muszla prawoskrętna, kulista, z niską, stożkową skrętką zbudowaną z 5,5–6,5 skrętów[3][4]. Dołek osiowy nakłuty (otwarty, bardzo wąski i głęboki). Otwór muszli o kształcie zbliżonym do owalnego, otoczony wargą, która ma barwę brunatną lub czerwonawą[3], a w wewnętrznej części otworu: białawą lub żółtawą[5]. Muszla ma barwę kremowo-białą, czasami ze słabo zaznaczonym paskiem na brzegu muszli, powierzchnia muszli jest gładka[3] lub bardzo delikatnie prążkowana[5]. Szerokość muszli: 9–18 mm; wysokość: 6–10 mm[3][4].
Gatunek występuje w krajach śródziemnomorskich, Azji Mniejszej, na Bałkanach, Krymie; na zachodzie sięga do Niemiec, na północy do Wielkiej Brytanii, Belgii i Holandii[3]. W Alpach występuje na terenach położonych do wysokości 700 m n.p.m., w Hiszpanii – do 1000 m n.p.m.[4]. Ma też liczne stanowiska na Węgrzech, Słowacji, Czechach[5]. Introdukowany do Ameryki Północnej[6]. Gatunek ekspansywny, jego ekspansja nasiliła się w ostatniej dekadzie XX. stulecia[5].
W Polsce jego występowanie stwierdzono w na izolowanych stanowiskach we Wrocławiu, Poznaniu[3], Kielcach[7] i nad jeziorem Żarnowieckim[5].
Zasiedla tereny otwarte, suche i nasłonecznione: ugory, łąki, przydroża, lotniska, zarośla kserotermiczne, siedliska ruderalne (brzegi dróg, opuszczone żwirowiska, kamieniołomy), ogrody, parki i winnice[3][7][5][4]. Przebywa wśród roślinności, wspina się na łodygi i pnie krzewów, ale także bywa na ziemi, wśród opadłych liści. Stanowiska poza głównym zasięgiem znajduje się zwykle na terenach przekształconych przez człowieka[5]. Występuje skupiskowo, w Polsce osiąga zagęszczenia ok. 10 osobników /m². Większą aktywność przejawia po opadach deszczu[7]. Często występuje w towarzystwie ślimaka przydrożnego[5].
Gatunek jajorodny. Osobniki składają jaja w pakietach, liczących do 100-150 jaj o średnicy ok. 1,2-1,3 mm. Okres życia osobnika to do 2 lat. Rozród ma miejsce w końcu lata, młode wylęgają się po ok. 12-15 dniach, a dojrzałość płciową osiągają po roku[4].
Gatunek nie jest zagrożony, ponieważ jest szeroko rozprzestrzeniony i jego zasięg wskutek zawlekania ulega rozszerzeniu. Na Czerwonej Liście IUCN ma status gatunku najmniejszej troski (LC)[8]. W Wielkiej Brytanii, do której został introdukowany w czasach prehistorycznych, jego populacje ustępowały z powodu zmian w sposobie użytkowania gruntów, podlegał ochronie w latach 1981-88, jego populacje powinny być uznane za zagrożone[4].
Ślimak kartuzek (Monacha cartusiana) – subśródziemnomorski gatunek ślimaka z rodziny Hygromiidae. Gatunek typowy rodzaju Monacha. Został introdukowany do Ameryki Północnej. W Polsce występuje na kilku stanowiskach, na które najprawdopodobniej został zawleczony przez człowieka.
