Viorne Lantane

Pęd z kwiatostanami

Liść

Kalina hordowina (Viburnum lantana) – gatunek krzewu należący do rodziny piżmaczkowatych (Adoxaceae), czasem zaliczany do monotypowej rodziny kalinowatych (Viburnaceae). Rodzimy obszar jej występowania to Europa, niektóre rejony Azji i Afryka Północna, ale rozprzestrzenia się też gdzieniegdzie poza tymi rejonami^[2]. W Polsce jest rzadka, prawdopodobnie jest antropofitem.

Morfologia

Pokrój

Wzniesiony krzew o wysokości do 3 (wyjątkowo 5) m, z luźną koroną.

Pędy

Młode pędy i pączki okryte szarym i gęstym kutnerem o gwiazdkowatych oczkach (można je dostrzec przez lupę). Pączki liściowe nagie (tzn. bez łusek), duże, wąskie i długie. Również nagie pączki kwiatowe znajdują się na końcach gałązek, są kuliste i podparte pączkami liściowymi.

Liście

Jajowatoeliptyczne, tępo zaostrzone, u nasady zwykle nieco sercowato wcięte, o długości 5-15 cm i szerokości 3-9 cm, o krótkich (1-2 cm) ogonkach, bez przylistków. Są dosyć grube i mają ząbkowane brzegi. Spodem szarobrunatne, z wierzchu ciemnozielone i całe pokryte takim samym, jak pędy, gwiazdkowatym kutnerem.

Kwiaty

Wszystkie kwiaty obupłciowe i takie same, zebrane w podbaldachy na szczytach pędów. Korona 5-płatkowa, króciutka, dzwonkowatego kształtu, o średnicy 6-8 mm. Słupek o bardzo krótkiej szyjce z 3 prawie siedzącymi znamionami, 5 pręcików o pylnikach pękających do wnętrza kwiatu.

Owoc

Pestkowiec zawierający 1 nasiono. Owoce mają cierpki i gorzki smak i są trujące. Młode owoce są zielone, potem stopniowo ciemnieją przechodząc od żółtego, poprzez różne odcienie czerwonobrązowego koloru. Dojrzałe owoce mają elipsoidalny kształt, długość 7-10 mm i są czarne. Często spotyka się w jednej kiści zarówno czarne, jak i czerwone, jeszcze nie w pełni dojrzałe owoce.

Biologia i ekologia

• Kwiaty kwitną od maja do lipca i zapylane są przez muchówki.
• Siedlisko: wilgotne lasy, zarośla, skaliste zbocza. W stanie dzikim rośnie tylko w zachodniej części Tatr. Rosnące na innych terenach Polski okazy to neofity – zdziczałe formy roślin uprawianych, którym udało się trwale zaaklimatyzować. Roślina wapieniolubna, fanerofit.
• W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla All. Berberidion, Ass. Pruno-Ligustretum^[3].
• Roślina trująca: kora i owoce zawierają trującą wiburninę. Spożycie kilkunastu owoców powoduje u człowieka wymioty, zawroty głowy, przy większych ilościach zaburzenia mowy i koordynacji ruchów. Ptaki nie jedzą owoców kaliny^[4].
• Liczba chromosomów 2n= 18^[5]

Zastosowanie

• Uprawiana jako roślina ozdobna ze względu na swoje kwiaty, a przede wszystkim owoce. Lubi stanowiska słoneczne, lub półcieniste.
• Roślina lecznicza:
  • Surowiec zielarski: kora, z której wykonuje się odwar lub ekstrakt (Extractum viburnum opuli fluidum). Do celów leczniczych jednak była stosowana dużo rzadziej, niż spokrewniona z nią kalina koralowa
  • Działanie: podobne, jak kalina koralowa. Ma właściwości rozkurczowe, uspokajające, przeciwbólowe i przeciwkrwotoczne. Największe zastosowanie ma u kobiet. Łagodzi dolegliwości menstruacji. Zapobiega również poronieniom, krwawieniom związanym z klimakterium oraz kurczom nóg podczas ciąży. Stosowana musi być pod kontrolą lekarza.
  • Zbiór i suszenie: późną jesienią lub wczesną wiosną ścina się gałązki, łuszczy korę i suszy w temp. do 50 °C.
• W weterynarii stosowana jest do leczenia pryszczycy.

Ciekawostki

• Kalinę uznawano dawniej za symbol młodości, piękna i życia. Występuje w wielu pieśniach ludowych.
• Owoce tracą większość swoich trujących własności po przemrożeniu lub przegotowaniu.
• Dawniej nosiła ludową nazwę jako drzewo ordowe, lub wawrzyn – dzięcielina.

Przypisy

Bibliografia

1. Anna Mazerant-Leszkowska: Mała księga ziół. Warszawa: Inst. Wyd. Zw. Zawodowych, 1990. ISBN 83-202-0810-6.
2. W. Kulesza: Klucz do oznaczania drzew i krzewów. Warszawa: PWRiL, 1955.
3. Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
4. Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.