Systematyka Domena eukarionty Królestwo grzyby Typ podstawczaki Klasa pieczarniaki Rząd borowikowce Rodzina borowikowate Rodzaj Imperator Gatunek Imperator torosus Nazwa systematyczna Imperator torosus (Fr.) Assyov, Bellanger, Bertéa, Courtec., Koller, Loizides, G. Marques, J.A. Muñoz, N. Oppicelli, D. Puddu, F. Rich. & P.-A. MoreauImperator torosus (Fr.) Assyov et al. – gatunek grzybów z rodziny borowikowatych (Boletaceae)[1].
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Imperator, Boletaceae, Boletales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[2].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozowali Elias Magnus Fries i Christopher Theodor Hök opisując go jako Boletus torosus w 1835 r[3].
W roku 2015, grupa naukowców w składzie: Boris Assyov, Jean-Michel Bellanger, Paul Bertéa, Régis Courtecuisse, Gerhard Koller, Michael Loizides, Guilhermina Marques, José Antonio Muńoz, Nicolň Oppicelli, Davide Puddu, Franck Richard oraz Pierre-Arthur Moreau, po wnikliwych badaniach filogenetycznych w obrębie rodzaju Boletus dowiedli, że gatunek ten jest jedynie dalece spokrewniony z Boletus edulis, w związku z czym takson został przeniesiony do nowo utworzonego rodzaju Imperator jako Imperator torosus. Jest to nazwa uznana przez Index Fungorum[1].
Niektórzy autorzy podają polską nazwę borowik krępy[4](jest ona dosłownym tłumaczeniem nazwy łacińskiej, gdyż "torosus" oznacza "krzepki", "krępy", "muskularny") lub borowik ciężki[5] (ma ona odzwierciedlenie w wadze owocników tego grzyba, które są dość ciężkie w porównaniu z innymi grzybami o podobnej wielkości, krępy owocnik zawiera stosunkowo duże ilości chityny. Trzymanie owocnika w dłoni opisane jest jako "having a stone in your hand" (mając kamień w dłoni)[6]. Na chwilę obecną obie te nazwy są jednak nazwami nieoficjalnymi.
O średnicy 6-20 cm, początkowo półkulisty, potem poduszkowaty, z wiekiem spłaszczony. Brzeg kapelusza początkowo podwinięty w dół i do środka, następnie stopniowo wywija się na zewnątrz, ostatecznie prostując się a czasami nawet zawijając się nieco w górę. Tekstura powierzchni kapelusza młodych owocników jest lekko aksamitna, z wiekiem staje się całkiem gładka. W wilgotną pogodę powierzchnia jest nieco lepka.
Zmieniający się z upływem czasu kolor kapelusza jest początkowo żółty lub złotożółty, następnie ochrowy, z wiekiem staje się ciemnobrązowy. Jeśli skórka kapelusza zostanie dotknięta, uciśnięta pojawiają się zmiany w kolorze, które zależą od wieku grzyba: uciśnięcia na młodych, żółtych kapeluszach stają się wiśniowo czerwone, podczas gdy na starszych ochrowo-brązowych kapeluszach stają się bordowo – fioletowe. Te zmiany kolorów wkrótce ustępują niebieskawym lub szarawym odcieniom, które po połączeniu nadają kapeluszowi zróżnicowany wygląd[7].
Rurki hymenoforu są najpierw cytrynowożółte, potem jasnożółte, wreszcie o nieco oliwkowym zabarwieniu, początkowo przyrośnięte do trzonu, później wolne, uszkodzone natychmiast niebieszczeją. Pory rurek są okrągłe i małe, w kolorze rurek. Żółty kolor staje się mniej intensywny wraz z wiekiem, czasem, u starszych owocników pojawia się rdzawe zabarwienie na porach[7].
Przysadzisty trzon ma 6-15 cm wysokości i 3-6 cm średnicy. W kształcie jajka za młodu, wydłuża się nieco w miarę wzrostu grzyba, ale nadal jest bulwiasty, szeroko maczugowaty u starych owocników. Trzon dojrzałych owocników jest zazwyczaj trochę krótszy niż średnica kapelusza. Początkowo ma on mniej więcej taki sam kolor jak kapelusz, ale z wiekiem rozwija zabarwienie winnoczerwone u podstawy i żółtobrązowe u góry . Powierzchnia pokryta w całości dobrze rozwiniętą, drobną siateczką, na początku białawą, potem żółtą, czerwonawą a u starych owocników nawet brązowawą, która zmienia kolor na błękitny po stłuczeniu[7].
Miąższ cytrynowy żółty, silnie, niemal natychmiast zabarwiający się po przecięciu i wystawieniu na działanie powietrza na kolor zielonkawoniebieski lub ciemnoniebieski, ale po pewnym czasie wybarwia się ponownie do żółtego. Zapach nieco nieprzyjemny. Smak łagodny, nie wyróżniający się[7].
Oliwkowo-brązowy. Zarodniki są gładkie i owalne, o wymiarach 12-15 × 5-6,5 μm.
Spotykany w całej Europie, docierający aż do Kaukazu[7] na wschodzie i Izraela[8] na południu. Jednakże wszędzie jest gatunkiem rzadkim.
Gatunek mikoryzowy, na ogół tworzący symbiozę z drzewami liściastymi, takimi jak grab, dąb i buk ale również z iglastymi, np. jodłą. Preferuje ciepłe, suche miejsca i wapienną glebę.
W Wielkiej Brytanii jest on wymieniony jako "priority species" (priorytetowy gatunek) – gatunek zagrożony, wymagający działań ochronnych w ramach brytyjskiego planu działań na rzecz różnorodności biologicznej (UK Biodiversity Action Plan)[9]. Podobnie znajduje się na liście chronionych gatunków grzybów wielkoowocnikowych w Czarnogórze[10]. Wydaje się stosunkowo powszechny na Węgrzech[11]. Występuje pod dębami palestyńskimi (Quercus calliprinos) w lesie Bar'am w Górnej Galilei[12]. W Polsce występuje bardzo rzadko, głównie pod jodłami[5]. Znane są trzy jego stanowiska: jedno w okolicach Żywca, drugie w Pieninach, trzecie w okolicach Rzeszowa.
Owocniki wytwarza zwykle od lipca do września na glebie wapiennej, pojawiają się pojedynczo lub w małych grupach[13].
Imperator torosus wywołuje objawy żołądkowo-jelitowe, takie jak ból brzucha, biegunka i wymioty po spożyciu go na surowo. Reakcje te mogą również zdarzyć się niektórym ludziom, gdy grzyby są spożywane po uprzednim ugotowaniu, chociaż inni konsumują je bez żadnych skutków ubocznych[6].
Grzyb ten powoduje zwiększanie wrażliwości na alkohol[6], podobnej do tej spowodowanej przez czernidłaka pospolitego. W 1994 roku naukowcy Ulrich Kiwitt i Hartmut Laatsch poszukiwali podobnej mieszanki do kopryny w borowiku ponurym (Suillellus luridus) oraz podobnych gatunkach. Nie znaleźli żadnego śladu takich substancji w borowiku ponurym, ale znaleźli je za to w rzadkim Imperator torosus (opisywanym wówczas pod nazwą Boletus torosus). Stwierdzili, że najbardziej prawdopodobnym wyjaśnieniem incydentów historycznych, była błędna identyfikacja Imperator torosus jako Suillellus luridus[14]. Jednakże jak do tej pory nie odnotowano żadnych klinicznych przypadków nadwrażliwości na alkohol po spożyciu Imperator torosus[6]
Imperator torosus (Fr.) Assyov et al. – gatunek grzybów z rodziny borowikowatych (Boletaceae).
