Multimedia w Wikimedia Commons Krytonos piaskowy[3] (Teledromas fuscus) – gatunek małego ptaka z rodziny krytonosowatych. Występuje endemicznie w Argentynie. Jest gatunkiem monotypowym.
Gatunek opisali po raz pierwszy Philip Lutley Sclater i Osbert Salvin w roku 1873 pod nazwą Rhinocrypta fusca w dziele Nomenclator avium neotropicalium. Holotyp pochodził z Mendozy (Argentyna)[4]. Pewne cechy budowy wskazują na podobieństwo do obrożników, jednak biochemia gatunku wskazuje na przynależność do krytonosów[5]. Monotypowy[6].
Krytonos piaskowy występuje w argentyńskiej części Andów, od Salty po Río Negro. Środowisko życia stanowią rzadko rozmieszczone pustynne zakrzewienia na piasku i żwirze, często na zboczach parowów czy wąwozów. W Salcie spotykany do wysokości 4000 m n.p.m., w pozostałych częściach areału występuje do 3000 m n.p.m.[5]
Długość ciała wynosi 17 cm[5]. W oryginalnym opisie podano także inne wymiary: skrzydło ok. 8,1 cm, ogon 6,3 cm, skok 2,8 cm[4]. U dwóch zbadanych samców masa ciała wynosiła 35,4 i 41,8 g, zaś u jednej samicy 35,8 g. U dorosłych wierzch głowy i ciała jednolicie jasnocynamonowy, występuje krótka biała brew i ciemny pasek oczny. Sterówki czarniawe, środkowa para jak grzbiet. Boki ciała brudnobiałe, boki szarawe, brzuch nieco jasnocynamonowy. Tęczówka ciemnobrązowa, dziób i nogi czarne[5].
Pieśń przypomina tę u rodzaju Melanopareia. Składa się z głośnych dźwięków czoł o częstotliwości 2,1 kHz, powtarzanych 4–5 razy na sekundę. Frazy pieśni krytonos piaskowy powtarza 8–10 razy w Salcie, a 3–5 w Río Negro. W Río Negro odnotowano także alternatywną pieśń, zaczynającą się gardłowymi rechotami (1–3), przechodzącymi w serię około 8 głośnych dźwięków kuii, nieco wyższych niż w normalnej pieśni. Zawołanie to trwająca około 4 sekund, seria wydawanych w równych odstępach dźwięków, poprzedzona dwoma głośnymi dźwiękami[5].
Przypuszczalnie żywi się głównie stawonogami. Szukając pożywienia, biega po ziemi, starając się być stale w ukryciu. Porusza się biegiem od krzewu do krzewu, krok liczy około 15 cm. Obserwowano grzebanie nogą w ziemi[5].
Okres składania jaj trwa od listopada do lutego. Gniazdo stanowi otwarty kubeczek z trawy, umieszczony na końcu tunelu długiego na 40–50 cm o średnicy 6–7 cm, wykopanego w skarpie. Komora lęgowa o około 10 cm wysokości. Jednokrotnie doniesiono o gnieździe wyściełanym mchem i porostami, umieszczonym w gęstej plątaninie gałęzi. Znosi 2 jaja o wymiarach około 27,8 × 20 mm[5].
Przez IUCN gatunek klasyfikowany jest jako najmniejszej troski (LC, Least Concern). Nieczęsty, lecz łatwy do badania. Występuje na kilku obszarach chronionych. Są to m.in. Park Narodowy Lihué Calel, Park Narodowy Sierra de Las Quijadas i Rezerwat biosfery Ñacuñán[5].
Krytonos piaskowy (Teledromas fuscus) – gatunek małego ptaka z rodziny krytonosowatych. Występuje endemicznie w Argentynie. Jest gatunkiem monotypowym.
