Lavoiséria Aranéeux

Zaczerniowate (Melastomataceae Juss.) – rodzina roślin należąca do rzędu mirtowców. Należy do niej 188 rodzajów z blisko 5 tysiącami gatunków (najbardziej zróżnicowana gatunkowo rodzina rzędu)^[1]. Rośliny te występują głównie w tropikach na całym świecie, najczęściej w wilgotnych lasach równikowych, ale też w formacjach lasów suchych, przedleśnych, a w górach w strefie alpejskiej. Centrum zróżnicowania rodziny jest strefa tropikalna Ameryki Środkowej i Południowej, gdzie występuje 3/4 gatunków^[2]. Najdalej na północ, po strefę klimatu umiarkowanego (wschodnia część Ameryki Północnej) sięga rodzaj Rhexia^[2]. Poza tym przedstawiciele tej rodziny sięgają strefy umiarkowanej w południowej Brazylii i we wschodniej Azji (Chiny i Japonia)^[3]. Mimo wielkiego zróżnicowania i rozpowszechnienia tej rodziny stosunkowo niewielu jej przedstawicieli ma znaczenie ekonomiczne. Jadalnych owoców dostarczają takie gatunki jak: Melastoma malabathricum, różne gatunki z rodzajów Bellucia, Blakea, Miconia, Heterotrichum, Mouriri i in.^[3] Gospodarczo wykorzystywana jest Rhexia virginica z bulwami korzeniowymi^[2]. Szereg gatunków drzewiastych dostarcza wartościowego drewna. Dość liczne gatunki uprawiane są jako ozdobne, w klimacie umiarkowanym uprawiane w oranżeriach i domach^[2] (np. medinilla wspaniała, Tibouchina, Bertolonia). Niektóre gatunki dziczejące z upraw stały się problematycznymi gatunkami inwazyjnymi, zwłaszcza na wyspach Oceanu Indyjskiego i Spokojnego. Rośliny z tej rodziny odgrywają istotną rolę w identyfikacji siedlisk i typologii lasów w Amazonii^[3].

Morfologia

Pokrój

Byliny, krzewy, drzewa (do ponad 20 m wysokości) i pnącza. Zwykle są to rośliny naziemne, część przedstawicieli rośnie jednak także jako epifity i rośliny wodne^[3].

Liście

Zwykle naprzeciwległe, rzadziej w okółkach, pojedyncze i pozbawione przylistków. Blaszka jest całobrzega lub piłkowana^[3]. Charakterystyczna jest łukowate użyłkowanie, przy czym 3-9 nerwów u nasady połączonych jest gęstą siecią nerwów bocznych^[2].

Kwiaty

Skupione są zwykle w kwiatostany wierzchotkowe tworzące wiechy, kłosy, baldachy, pęczki, rzadziej wyrastają pojedynczo. Podsadki kwiatostanowe są często okazałe, barwne i trwałe, podobnie jak naprzeciwległe przysadki wspierające kwiaty. Kwiaty są promieniste z wyjątkiem specyficznie grzbiecistego pręcikowia. Kielich i korona kwiatu ustawione są na skraju kubkowatego dna kwiatowego i składają się najczęściej z czterech lub pięciu członów wolnych (działki czasem zrastają się w różnym stopniu). Pręcików zwykle jest dwa razy tyle co płatków, czyli 8 lub 10, rzadziej są bardziej liczne (do 96) lub mniej^[3]. Specyficzna jest ich budowa – pylniki wyposażone są bowiem w "przyczepkę" o bardzo zmiennym kształcie u różnych gatunków. Występują zarówno pręciki płodne, jak i wyposażone w płony pyłek, służące tylko do kuszenia owadów zapylających^[2]. Zalążnia jest dolna lub wpół dolna (rzadko górna) i tworzona przez cztery lub pięć (rzadko 3 lub więcej – do 14) zrośniętych owocolistków. Pojedyncza szyjka słupka zwieńczona jest drobnym, główkowatym lub ściętym znamieniem^[3].

Owoce

Suche lub mięsiste, pękające lub nie torebki i jagody^[3][2].

Systematyka

Pozycja według APWeb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzina siostrzana wobec kladu obejmującego Crypteroniaceae, Alzateaceae i Penaeaceae w obrębie rzędu mirtowców Myrtales^[1].

mirtowce

Combretaceae – trudziczkowate

Onagraceae – wiesiołkowate

Lythraceae – krwawnicowate

Myrtaceae – mirtowate

Vochysiaceae

Melastomataceae – zaczerniowate

Crypteroniaceae

Alzateaceae

Penaeaceae

Pozycja w systemie Reveala (1993–1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa różowe (Rosidae Takht.), nadrząd Myrtanae Takht., rząd mirtowce (Myrtales Rchb.), podrząd Myrtinae Burnett., rodzina zaczerniowate (Melastomataceae Juss.)^[4].

Podział na podrodziny i rodzaje^[5]

Podrodzina Olisbeoideae Burnett – obejmuje 6 rodzajów z 435 gatunkami, najliczniejsze w gatunki są rodzaje Memecylon i Mouriri.

• Lijndenia Zoll. & Moritzi
• Memecylon L.
• Mouriri Aublet
• Spathandra Guill. & Perr.
• Votomita Aubl.
• Warneckea Gilg

Podrodzina Melastomatoideae Seringe – obejmuje 182 rodzaje z 4475 gatunkami.

Przypisy