Ortie

Ten artykuł dotyczy rośliny. Zobacz też: miejscowości o nazwie Pokrzywy.

Pokrzywa (Urtica L.) – rodzaj jednorocznych roślin zielnych lub bylin^[3] z rodziny pokrzywowatych (Urticaceae Juss.). Należy do niej co najmniej 50 gatunków rozproszonych na całej kuli ziemskiej^[4]. Rośliny niektórych gatunków dostarczają włókna i są jadalne^[5].

Rozmieszczenie geograficzne

Przedstawiciele rodzaju są szeroko rozprzestrzenieni, przy czym największe ich zróżnicowanie występuje w obszarach o klimacie umiarkowanym na obu półkulach. W strefie tropikalnej rośliny te występują głównie na obszarach górskich^[5].

Gatunki flory Polski^[6]

• gatunki rodzime:
  • pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica L.)
  • pokrzywa żegawka (Urtica urens L.)

• efemerofity:
  • pokrzywa konopiolistna (Urtica cannabina L.)
  • pokrzywa kuleczkowata (Urtica pilulifera L.)

Morfologia

Łodyga

Zwykle czterokanciasta^[5].

Liście

Ułożone naprzeciwlegle, ząbkowane lub klapowane, ogonkowe. U nasady z przylistkami wolnymi lub zrośniętymi^[3]. Blaszka liściowa z 3–5 (rzadziej 7) głównymi wiązkami przewodzącymi. Blaszka często punktowana z powodu obecności cystolitów^[5].

Kwiaty

Małe, zebrane w różnokształtne kwiatostany: kłosy, grona, wiechy lub główki wyrastające z kątów liści^[5]. Kwiaty zwykle rozdzielnopłciowe, rośliny najczęściej dwupienne, czasem jednopienne. Okwiat pojedynczy, zielonkawy, czterokrotny, często nierówny. Kwiaty męskie zawierają 4 pręciki w jednym okółku, ustawione nadlegle do listków okwiatu^[3]. Słupek wykształcony jest w postaci szczątkowej jako kubeczkowaty twór^[5]. Kwiat żeński z pojedynczym słupkiem powstającym z dwóch owocolistków, zwieńczonym pędzelkowatym znamieniem. Okwiat w żeńskich kwiatach z dwoma listkami wewnętrznymi większymi i dwoma zewnętrznymi mniejszymi^[3].

Owoce

Jajowate orzeszki^[3]. Ukryte są w powiększających się podczas owocowania listkach okwiatu^[5].

Cechą charakterystyczną rodzaju jest występowanie na całych roślinach lub na niektórych organach włosków parzących. Są one rozszerzone u podstawy, ku szczytowi się zwężają i zakończone są małą, łatwo odłamującą się główką, zawierającą parzącą ciecz^[3].

Systematyka

Synonimy^[2]

Selepsion Rafinesque

Pozycja systematyczna według APweb (2001...)

Rodzaj należący do rodziny pokrzywowatych (Urticaceae Juss.), która wraz z siostrzaną rodziną morwowatych należy do kladu różowych w obrębie okrytonasiennych^[1].

Pozycja w systemie Reveala (1993-1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa ukęślowe (Dilleniidae Takht. ex Reveal & Tahkt.), nadrząd Urticanae Takht. ex Reveal, rząd pokrzywowce (Urticales Dumort.), rodzina pokrzywowate (Urticaceae Juss.), podrodzina Urticoideae (Juss.) Arn., plemię Urticeae Lam. & DC., rodzaj pokrzywa (Urtica L.)^[7].

Wykaz gatunków^[4]

• Urtica andicola Wedd.
• Urtica angustifolia Fisch. ex Hornem.
• Urtica aquatica Liebm.
• Urtica ardens Link
• Urtica atrichocaulis (Hand.-Mazz.) C.J. Chen
• Urtica atrovirens Req. ex Loisel.
• Urtica ballotifolia Wedd.
• Urtica berteroana Phil.
• Urtica cannabina L. – pokrzywa konopiolistna
• Urtica chamaedryoides Pursh
• Urtica circularis Sorarú
• Urtica dioica L. – pokrzywa zwyczajna
• Urtica echinata Benth.
• Urtica fissa E. Pritz.
• Urtica flabellata Kunth
• Urtica galeopsifolia J.Jacq. ex Blume – pokrzywa poziewnikolistna
• Urtica glomeruliflora Steud.
• Urtica gracilenta Greene
• Urtica haussknechtii Boiss.
• Urtica hyperborea Jacq. ex Wedd.
• Urtica kioviensis Rogow.
• Urtica laetevirens Maxim.
• Urtica leptophylla Kunth
• Urtica lilloi (Hauman) Geltman
• Urtica longispica Killip
• Urtica macbridei Killip
• Urtica magellanica Juss. ex Poir.
• Urtica mairei H. Lév.
• Urtica masafuerae Phil.
• Urtica massaica Mildbr.
• Urtica membranacea Poir. ex Savigny
• Urtica mexicana Liebm.
• Urtica minutifolia Griseb.
• Urtica mollis Steud.
• Urtica morifolia Poir.
• Urtica orizabae Liebm.
• Urtica parviflora Roxb.
• Urtica pilulifera L. – pokrzywa kuleczkowata
• Urtica platyphylla Wedd.
• Urtica praetermissa V.W. Steinm.
• Urtica pseudomagellanica Geltman
• Urtica pubescens Ledeb.
• Urtica purpurascens Nutt.
• Urtica rupestris Guss.
• Urtica sondenii (Simmons) Avrorin ex Geltman
• Urtica spiralis Blume
• Urtica stachyoides Webb & Berthel.
• Urtica subincisa Benth.
• Urtica taiwaniana S.S. Ying
• Urtica thunbergiana Siebold & Zucc.
• Urtica triangularis Hand.-Mazz.
• Urtica trichantha (Wedd.) Acevedo & L.E. Navas
• Urtica urens L. – pokrzywa żegawka

Przypisy

Zobacz w Wikicytatach kolekcję cytatów o pokrzywie Zobacz hasło pokrzywa w Wikisłowniku