Amenazas
(
espagnol ; castillan
)
fourni par Conabio
Factores de riesgo
La deforestación, incendios forestales y colecta ilegal.
Comercio internacional lícito
Según los reportes de la UNEP-WCMC CITES, para el periodo de 1975 a 2008 se reportan los siguientes movimientos:
De Australia se tienen 10 plantas vivas con fines Comerciales y 10 plantas vivas provenientes de métodos de propagación artificial que no se especifica Propósito. De Alemania se reporta una planta viva para Jardín Botánico y una planta viva con fin Comercial. De México se reportan 518 plantas vivas con fines comerciales y 6 flores y 10 semillas con fines Científicos. De Estados Unidos un total de 121 plantas vivas con fines Comerciales y de Sudáfrica 203 plantas vivas con fines Comerciales y 6 plantas vivas con fines Personales, también se mencionan 10 plantas vivas provenientes de métodos de propagación artificial sin propósito.
Fecha de consulta: Julio de 2009.
Situación actual del hábitat con respecto a las necesidades de la especie
En la region de Huayacocotla-Veracruz, los desmontes han reducido drásticamente las poblaciones además han desplazado a dichas poblaciones de esta especie a laderas empinadas con pocos individuos dispersos.
- citation bibliographique
- Vovides, A. P. y F. Nicolalde-Morejón 2010. Ficha técnica de Ceratozamia latifolia. En: Vovides, A. P. (compilador). Base de datos de la cícadas mexicanas. Instituto de Ecología A.C., INECOL. Bases de datos SNIB-CONABIO. Proyecto No. DK008. México, D.F.
- auteur
- Vovides, A. P.
- auteur
- F. Nicolalde-Morejón
Amenazas
(
espagnol ; castillan
)
fourni par Conabio
Factores de riesgo
Especie endémica. No se conoce el estado actual del habitat y las poblaciones, se infiere la alteración del habitat por actividades humanas.
Situación actual del hábitat con respecto a las necesidades de la especie
Sus habitats se han visto destruidos y fragmentados por el cambio de uso de suelo.
- citation bibliographique
- García Mendoza, A. J. 2003. Ficha técnica de Agave polianthiflora. Revisión de las Agavaceae (sensu stricto), Crassulaceae y Liliaceae incluidas en el PROY-NOM-059-ECOL-2000. Jardín Botánico, Instituto de Biología, Universidad Nacional Autónoma de México. Bases de datos SNIB-CONABIO. Proyecto No. W020. México, D.F.
- auteur
- García Mendoza, A. J.
Biología
(
espagnol ; castillan
)
fourni par Conabio
Antecedentes del estado de la especie o de las poblaciones principales
No se dispone información alguna publicada al respecto.
- citation bibliographique
- Vovides, A. P. y F. Nicolalde-Morejón 2010. Ficha técnica de Ceratozamia latifolia. En: Vovides, A. P. (compilador). Base de datos de la cícadas mexicanas. Instituto de Ecología A.C., INECOL. Bases de datos SNIB-CONABIO. Proyecto No. DK008. México, D.F.
- auteur
- Vovides, A. P.
- auteur
- F. Nicolalde-Morejón
Biología del taxón
(
espagnol ; castillan
)
fourni par Conabio
Relevancia de la especie
Según González &Vovides (2002), Ceratozamia latifolia forma parte del clado ubicado al norte del eje neo-volcánico entre los estados de Veracruz, San Luís Potosí, Querétaro y Hidalgo, especies para las cuales se hipotetiza procesos de especiación reciente.
- citation bibliographique
- Vovides, A. P. y F. Nicolalde-Morejón 2010. Ficha técnica de Ceratozamia latifolia. En: Vovides, A. P. (compilador). Base de datos de la cícadas mexicanas. Instituto de Ecología A.C., INECOL. Bases de datos SNIB-CONABIO. Proyecto No. DK008. México, D.F.
- auteur
- Vovides, A. P.
- auteur
- F. Nicolalde-Morejón
Conservación
(
espagnol ; castillan
)
fourni par Conabio
No existen proyectos o estrategias de conservación y manejo específicas.
- citation bibliographique
- García Mendoza, A. J. 2003. Ficha técnica de Agave polianthiflora. Revisión de las Agavaceae (sensu stricto), Crassulaceae y Liliaceae incluidas en el PROY-NOM-059-ECOL-2000. Jardín Botánico, Instituto de Biología, Universidad Nacional Autónoma de México. Bases de datos SNIB-CONABIO. Proyecto No. W020. México, D.F.
- auteur
- García Mendoza, A. J.
Conservación
(
espagnol ; castillan
)
fourni par Conabio
No se dispone ninguna información sobre programas de conservación y/o manejo in situ de esta especie; sin embargo, varios jardines botánicos a nivel mundial en especial el Jardín Botánico Francisco Javier Clavijero del Instituto de Ecología A. C., disponen de ejemplares vivos provenientes desde las poblaciones conocidas para la especie, para fines de investigación.
- citation bibliographique
- Vovides, A. P. y F. Nicolalde-Morejón 2010. Ficha técnica de Ceratozamia latifolia. En: Vovides, A. P. (compilador). Base de datos de la cícadas mexicanas. Instituto de Ecología A.C., INECOL. Bases de datos SNIB-CONABIO. Proyecto No. DK008. México, D.F.
- auteur
- Vovides, A. P.
- auteur
- F. Nicolalde-Morejón
Descripción
(
espagnol ; castillan
)
fourni par Conabio
Rosetas pequeñas, simples o cespitosas, 10-20 cm de altura, 20-30 cm de ancho. Hojas 10-20 cm de largo, 1-1.3 cm de ancho, linear-lanceoladas, más anchas en la parte media, verdes con impresiones blancas de dientes en el haz y envés; margen con filiferos blancos, conspicuos, finamente dentado cerca de la base; espina 7-10 mm de longitud, débil, grisácea. Inflorescencia espiga 1.2-2 m de alto, pedúnculo rojo, con flores en la mitad terminal; brácteas deltoides-lanceoladas, subuladas, cartáceas; flores 37-42 mm de longitud, cortamente pediceladas, usualmente en pares o de 1-3 por nodo, rosa pruinoso; ovario 9-12 mm de longitud, ovoide, rojo; tubo 22-32 x 6-8 mm, estrecho y curvado en la parte inferior; tépalos más cortos que el tubo, ovados a deltoides, subiguales; estigma blanco. Filamentos 27-37 mm de longitud, insertados por arriba de la base del tubo. Frutos 10-15 mm de longitud, orbiculares a ovoides, apiculados, pruinosos, rugosos. Semillas 3.5-4 x 2.5-3 mm, gruesas, negras.
- citation bibliographique
- García Mendoza, A. J. 2003. Ficha técnica de Agave polianthiflora. Revisión de las Agavaceae (sensu stricto), Crassulaceae y Liliaceae incluidas en el PROY-NOM-059-ECOL-2000. Jardín Botánico, Instituto de Biología, Universidad Nacional Autónoma de México. Bases de datos SNIB-CONABIO. Proyecto No. W020. México, D.F.
- auteur
- García Mendoza, A. J.
Descripción
(
espagnol ; castillan
)
fourni par Conabio
Tallos usualmente solitarios, 12.5 cm de largo, 10-11.3 cm de diámetro, cubierto por las bases de la hojas persistentes. Hojas 1-7, verde oscuro, ligeramente arqueadas, 0.9-1.5 m de largo, 30-50 cm de ancho, planas; pecíolo 35-40 cm de largo, 8 mm de diámetro, base estipulada, ligeramente armada con aguijones cortos; raquis semiterete. Folíolos lanceolados, en los folíolos medios, 20-30 cm de largo, 3.3-4.3 de ancho, margen entero y revoluto, parte inferiores alternos, superior sub-opuestos. Microstróbilo solitario, erecto, cónico, 20-25 cm de largo, 3 cm de diámetro, verde oliva, ápice mucronado; pedúnculo 3.5-4 cm de largo, 1 cm de diámetro, densamente tomentoso. Megastróbilo solitario, cilíndrico, 15-16.5 cm de largo, 6.5-7.5 cm de diámetro, verde oliva; pedúnculo 2-4 cm de largo, 1-1.4 cm de diámetro, densamente tomentoso, microsporofilos 1.6 cm de alto, 2.5-2.8 cm de ancho, mas o menos planos. Semillas subovoide globular, 2-2.4 cm de largo, 1.1-1.6 cm de diámetro, sarcotesta blanca cuando inmadura tornándose marrón al madurar (Miquel, 1848; Whitelock, 2002).
Ceratozamia latifolia fue descrita por F. A. W. Miquel en 1848, desde plantas cultivadas en "Hort Amstelaed" en Bélgica (Stevenson &Sabato, 1986).
Información sobre especies similares
Ceratozamia latifolia se caracteriza por sus foliolos lanceolados y anchos, con megastróbilos de color verde-oliva: la especie más cercana es C. microstrobila con foliolos lanceolados a elípticos y megastróbilos color café-verduzcos, y C. huastecorum con folíolos oblanceolados.
- citation bibliographique
- Vovides, A. P. y F. Nicolalde-Morejón 2010. Ficha técnica de Ceratozamia latifolia. En: Vovides, A. P. (compilador). Base de datos de la cícadas mexicanas. Instituto de Ecología A.C., INECOL. Bases de datos SNIB-CONABIO. Proyecto No. DK008. México, D.F.
- auteur
- Vovides, A. P.
- auteur
- F. Nicolalde-Morejón
Distribución
(
espagnol ; castillan
)
fourni par Conabio
Actual
MEXICO / SONORA / ALAMOS
Histórica-actual
MEXICO / CHIHUAHUA
S de Sonora y Chihuahua, en ambos lados del límite estatal, Río Bavispe.
MEXICO / SONORA
MEXICO / CHIHUAHUA / MADERA
MEXICO / SONORA / YECORA
Original
MEXICO / CHIHUAHUA / CHIHUAHUA
MEXICO / CHIHUAHUA / CHINIPAS
MEXICO / CHIHUAHUA / MATACHI
MEXICO / CHIHUAHUA / TEMOSACHI
MEXICO / CHIHUAHUA / URUACHI
- citation bibliographique
- García Mendoza, A. J. 2003. Ficha técnica de Agave polianthiflora. Revisión de las Agavaceae (sensu stricto), Crassulaceae y Liliaceae incluidas en el PROY-NOM-059-ECOL-2000. Jardín Botánico, Instituto de Biología, Universidad Nacional Autónoma de México. Bases de datos SNIB-CONABIO. Proyecto No. W020. México, D.F.
- auteur
- García Mendoza, A. J.
Distribución
(
espagnol ; castillan
)
fourni par Conabio
Actual
MEXICO / HIDALGO
MEXICO / QUERETARO
MEXICO / VERACRUZ
Actual-histórica
MEXICO
Ceratozamia latifolia se distribuye sobre la Sierra Madre Oriental entre los estados de Veracruz, Queretaro, Hidalgo y San Luís Potosí.
MEXICO / SAN LUIS POTOSI
- citation bibliographique
- Vovides, A. P. y F. Nicolalde-Morejón 2010. Ficha técnica de Ceratozamia latifolia. En: Vovides, A. P. (compilador). Base de datos de la cícadas mexicanas. Instituto de Ecología A.C., INECOL. Bases de datos SNIB-CONABIO. Proyecto No. DK008. México, D.F.
- auteur
- Vovides, A. P.
- auteur
- F. Nicolalde-Morejón
Ecología
(
espagnol ; castillan
)
fourni par Conabio
Historia de la vida
En general, las especies del género Ceratozamia son polinizadas por languridos (en proceso de identificación). El desarrollo de la semilla se completa en 24 meses desde la polinización hasta el desarrollo completo del embrión. La megasporogénesis y la megagametofitogénesis ocurren durante los primero tres meses. La germinación tarda aproximadamente 12 meses, por lo tanto, a esta fase se la llama "latencia" pre-germinativa (Pérez-Farrera y Vovides, 1997; Sánchez-Tinoco et al., 2000).
- citation bibliographique
- Vovides, A. P. y F. Nicolalde-Morejón 2010. Ficha técnica de Ceratozamia latifolia. En: Vovides, A. P. (compilador). Base de datos de la cícadas mexicanas. Instituto de Ecología A.C., INECOL. Bases de datos SNIB-CONABIO. Proyecto No. DK008. México, D.F.
- auteur
- Vovides, A. P.
- auteur
- F. Nicolalde-Morejón
Estado de conservación
(
espagnol ; castillan
)
fourni par Conabio
NOM-059-SEMARNAT-2001
A amenazada
NOM-059-SEMARNAT-2010
A amenazada
- citation bibliographique
- García Mendoza, A. J. 2003. Ficha técnica de Agave polianthiflora. Revisión de las Agavaceae (sensu stricto), Crassulaceae y Liliaceae incluidas en el PROY-NOM-059-ECOL-2000. Jardín Botánico, Instituto de Biología, Universidad Nacional Autónoma de México. Bases de datos SNIB-CONABIO. Proyecto No. W020. México, D.F.
- auteur
- García Mendoza, A. J.
Estado de conservación
(
espagnol ; castillan
)
fourni par Conabio
NOM-059-SEMARNAT-2001
Pr sujeta a protección especial
NOM-059-SEMARNAT-2010
P en peligro de extinción
- citation bibliographique
- Vovides, A. P. y F. Nicolalde-Morejón 2010. Ficha técnica de Ceratozamia latifolia. En: Vovides, A. P. (compilador). Base de datos de la cícadas mexicanas. Instituto de Ecología A.C., INECOL. Bases de datos SNIB-CONABIO. Proyecto No. DK008. México, D.F.
- auteur
- Vovides, A. P.
- auteur
- F. Nicolalde-Morejón
Gestión
(
espagnol ; castillan
)
fourni par Conabio
Comercio internacional
Las medidas de control Internacional son aplicadas a través de la Dirección General de Vida Silvestre (DGVS-SEMARNAT), Autoridad Administrativa CITES de México, siendo la dependencia encargada de otorgar los permisos y certificados CITES, y la Procuraduría Federal de Protección al Ambiente (PROFEPA-SEMARNAT), Autoridad de Observancia y Aplicación de la Ley CITES en México, se encarga de verificar la aplicación de la CITES; contando con 57 inspectorías para vida silvestre y fitosanitario y 89 inspectores.
Medidas nacionales
Las medidas de control nacional las realiza la Procuraduría Federal de Protección al Ambiente (PROFEPA-SEMARNAT). La especie cuenta con protección por parte de las leyes mexicanas tales como la Ley General de Vida Silvestre, que establece disposiciones para su conservación y la de su hábitat y dispone limitaciones a cualquier aprovechamiento no sustentable, y el Código Penal Federal, que sanciona cualquier uso sin autorización o que viole las disposiciones de la ley.
Supervisión de la población
No se dispone de supervisión, excepto las que llevan a cabo las autoridades de Observancia y Aplicación de la ley en materia ambiental (PROFEPA).
- citation bibliographique
- Vovides, A. P. y F. Nicolalde-Morejón 2010. Ficha técnica de Ceratozamia latifolia. En: Vovides, A. P. (compilador). Base de datos de la cícadas mexicanas. Instituto de Ecología A.C., INECOL. Bases de datos SNIB-CONABIO. Proyecto No. DK008. México, D.F.
- auteur
- Vovides, A. P.
- auteur
- F. Nicolalde-Morejón
Hábitat
(
espagnol ; castillan
)
fourni par Conabio
A. polianthiflora crece sobre afloramientos de roca volcánica en el bosque abierto de pino y encino, en las laderas con exposición norte y sur, en colinas secas porfiríticas (Gentry, 1972, 1982).
Macroclima
Habita en climas templados; en altitudes de 1240-2015 m (Gentry, 1972, 1982).
- citation bibliographique
- García Mendoza, A. J. 2003. Ficha técnica de Agave polianthiflora. Revisión de las Agavaceae (sensu stricto), Crassulaceae y Liliaceae incluidas en el PROY-NOM-059-ECOL-2000. Jardín Botánico, Instituto de Biología, Universidad Nacional Autónoma de México. Bases de datos SNIB-CONABIO. Proyecto No. W020. México, D.F.
- auteur
- García Mendoza, A. J.
Hábitat
(
espagnol ; castillan
)
fourni par Conabio
Ceratozamia latifolia se distribuye entre a 500 a 1425 m de altitud, asociada a bosque mesófilo de montaña perturbado (sensu Rzedowski, 1978); esta especie es reportada principalmente desde afloramientos calizos y rocas metamorficas en suelos ricos en materia orgánica.
Macroclima
El tipo de clima es (A)C(w1), semicalido, templado subhumedo, lluvias de verano del 5 al 10.2% anual; con temperatura promedio anual de 19.6ºC y 2024.7 mm de precipitación al año, enero (28.3 mm) representa el mes mas seco y julio (460.2 mm) el de mayor precipitación (García, 2004).
- citation bibliographique
- Vovides, A. P. y F. Nicolalde-Morejón 2010. Ficha técnica de Ceratozamia latifolia. En: Vovides, A. P. (compilador). Base de datos de la cícadas mexicanas. Instituto de Ecología A.C., INECOL. Bases de datos SNIB-CONABIO. Proyecto No. DK008. México, D.F.
- auteur
- Vovides, A. P.
- auteur
- F. Nicolalde-Morejón
Relevancia de la especie
(
espagnol ; castillan
)
fourni par Conabio
Relevancia de la especie
Endémica. Rara. El área de distribución de A.polianthiflora esta circunscrita a seis cuadros de 1º de latitud por 1º de longitud, que representan en teoría, una superficie de 60 000 km2, lo que la convierte en una especie endémica local (García-Mendoza, 1995, obs.pers.).
- citation bibliographique
- García Mendoza, A. J. 2003. Ficha técnica de Agave polianthiflora. Revisión de las Agavaceae (sensu stricto), Crassulaceae y Liliaceae incluidas en el PROY-NOM-059-ECOL-2000. Jardín Botánico, Instituto de Biología, Universidad Nacional Autónoma de México. Bases de datos SNIB-CONABIO. Proyecto No. W020. México, D.F.
- auteur
- García Mendoza, A. J.
Reproducción
(
espagnol ; castillan
)
fourni par Conabio
Fenología
Las plantas florecen en mayo-junio y fructifican en agosto-septiembre.
- citation bibliographique
- García Mendoza, A. J. 2003. Ficha técnica de Agave polianthiflora. Revisión de las Agavaceae (sensu stricto), Crassulaceae y Liliaceae incluidas en el PROY-NOM-059-ECOL-2000. Jardín Botánico, Instituto de Biología, Universidad Nacional Autónoma de México. Bases de datos SNIB-CONABIO. Proyecto No. W020. México, D.F.
- auteur
- García Mendoza, A. J.
Agave polianthiflora
(
anglais
)
fourni par EOL authors
The Huntington Botanical Gardens have some nice information on how this species was named, and a good closeup photo of the unusual red flowers.
Agave polianthiflora
(
allemand
)
fourni par wikipedia DE
Agave polianthiflora ist eine Pflanzenart aus der Gattung der Agaven (Agave). Ein englischer Trivialname ist „Gentry´s Mescalito Agave“.
Beschreibung
Agave polianthiflora wächst einzeln mit einer Wuchshöhe von 20 bis 30 cm oder formt kleine, kompakte Gruppen mit einem Durchmesser bis 50 cm. Die linealischen, lanzettförmigen, steifen, grünen Blätter sind 10 bis 20 cm lang, in der Mitte bis 1,5 cm breit und mit Abdrücken der Knospe versehen. Die Blattränder sind weißfaserig und an der Basis fein gezahnt. Der graue Enddorn wird bis 1 cm lang.
Der ährenförmige, gerade Blütenstand wird 1 bis 2 m hoch. Die rotgefärbten Blüten erscheinen in der oberen Hälfte des Blütenstandes und sind 35 bis 45 mm lang. Die trichterförmige Blütenröhre ist 22–32 mm lang. Der Griffel überragt schon vor der Anthese deutlich die Blüte.
Die runde bis eiförmige dreikammerige Kapselfrüchte sind 10 bis 15 mm lang. Die glänzenden, schwarzen Samen sind 2,5 bis 3 mm lang, 3,5 bis 4 mm breit und 0,8 mm dick.
Die Blütezeit reicht von April bis Juli.
Systematik und Verbreitung
Agave polianthiflora wächst in Mexiko in den Bundesstaaten Sonora und Chihuahua an felsigen Stellen des Kiefern- und Eichenwaldes in 1200 bis 2000 m Höhe. Sie ist vergesellschaftet mit Sukkulenten- und Kakteen-Arten.
Die Erstbeschreibung durch Gentry ist 1972 veröffentlicht worden.[1]
Agave polianthiflora ist ein Vertreter der Gruppe Parviflorae. Sie wächst in Mexiko in begrenzten Gebieten nahe der Sonora – Chihuahua Grenze und gehört zu den kleinsten Arten der Gattung. Die Niederschläge der Region sind enorm und betragen 1000 mm im Jahr. Typisch sind die variabel angeordneten, weißfaserigen Blattränder. Einmalig ist die langröhrige, rotgefärbte Blüte. Sie ist kaum zu unterscheiden von den Parviflorae Mitgliedern Agave parviflora und Subspezies flexiflora, die jedoch die kleinsten, gelbgefärbten Blüten der Arten der Gattung besitzen. Sporadisch treten in der Region Fröste auf.
Nachweise
- Howard Scott Gentry: Agave polianthiflora. In: Agaves of Continental North America. The University of Arizona Press, 1982, S. 203–205.
- Bernd Ullrich: Agave polianthiflora. In: Kakteen und andere Sukkulenten. Band 40, Heft 12, Karteikarte 36, 1989.
- J.Thiede: Agave polianthiflora. In: Urs Eggli (Hrsg.): Sukkulenten-Lexikon. Einkeimblättrige Pflanzen (Monocotyledonen). Eugen Ulmer, Stuttgart 2001, ISBN 3-8001-3662-7, S. 56.
- Thomas Heller: Agave polianthiflora. In: Agaven. Münster, 2. Auflage 2006, S. 121–122.
Einzelnachweise
-
↑ In: U.S.D.A. Agric. Handb. The Agave Family in Sonora. Band 399, 1972, S. 51.
- licence
- cc-by-sa-3.0
- droit d’auteur
- Autoren und Herausgeber von Wikipedia
Agave polianthiflora: Brief Summary
(
allemand
)
fourni par wikipedia DE
Agave polianthiflora ist eine Pflanzenart aus der Gattung der Agaven (Agave). Ein englischer Trivialname ist „Gentry´s Mescalito Agave“.
- licence
- cc-by-sa-3.0
- droit d’auteur
- Autoren und Herausgeber von Wikipedia
Agave polianthiflora
(
anglais
)
fourni par wikipedia EN
Agave polianthiflora[2] is a relatively small member of the genus Agave, in the subfamily Agavoideae, endemic to northern Mexico.
The succulent is native to the States of Sinaloa, Chihuahua and Sonora.[3]
Because the species is widespread and appears to have a stable population, it is not considered by the IUCN to be threatened.[1]
Description
Agave polianthiflora produces a small basal leaf rosette of about 30 cm (12 in) in diameter.
Leaves are narrow and lanceolate, with multiple white filaments protruding from their edges. Flowers are red and tubular, 4–12.5 cm (1.6–4.9 in) in length and narrow, unusual in the genus.
The flower spike is 100–200 cm (3.3–6.6 ft) tall.[2][4]
Cultivation
Agave polianthiflora is cultivated as an ornamental plant.[5] It is mostly easily propagated from seed, as it does not offset as much as other species of Agave. It prefers a shallow, well-drained soil and regular fertilization during vegetation time.
As a container plant grown in cold climates, during the winter it may be kept in a completely dark place.[6]
See also
References
- licence
- cc-by-sa-3.0
- droit d’auteur
- Wikipedia authors and editors
Agave polianthiflora: Brief Summary
(
anglais
)
fourni par wikipedia EN
Agave polianthiflora is a relatively small member of the genus Agave, in the subfamily Agavoideae, endemic to northern Mexico.
The succulent is native to the States of Sinaloa, Chihuahua and Sonora.
Because the species is widespread and appears to have a stable population, it is not considered by the IUCN to be threatened.
- licence
- cc-by-sa-3.0
- droit d’auteur
- Wikipedia authors and editors
Agave polianthiflora
(
vietnamien
)
fourni par wikipedia VI
Agave polianthiflora là một loài thực vật có hoa trong họ Măng tây. Loài này được Gentry mô tả khoa học đầu tiên năm 1972.[1]
Hình ảnh
Chú thích
Liên kết ngoài
- licence
- cc-by-sa-3.0
- droit d’auteur
- Wikipedia tác giả và biên tập viên
Agave polianthiflora: Brief Summary
(
vietnamien
)
fourni par wikipedia VI
Agave polianthiflora là một loài thực vật có hoa trong họ Măng tây. Loài này được Gentry mô tả khoa học đầu tiên năm 1972.
- licence
- cc-by-sa-3.0
- droit d’auteur
- Wikipedia tác giả và biên tập viên