El cuis (Microcavia australis), tamién conocíu como cuy, cuye o apereá, ye una especie de royedor de la familia Caviidae qu'habita estenses árees de la Arxentina, y Chile. El nome cuy tamién s'aplica a otru royedores de la mesma familia, especialmente a Cavia porcellus, de más amplia distribución xeográfica.
El nome del xéneru, Microcavia, alude a la semeyanza morfolóxica d'estos animales colos representantes del xéneru Cavia, pero de tamañu menor ("micro"). L'epítetu australis significa "del sur", pol hábitat de la especie.
Los cuises popularmente suelen ser confundíos coles apereás yá que, ello ye que los falantes d'idioma quechua llamaben quwi a toos esti royedores, al igual que los falantes de guaraní.
Los machos adultos pesen ente 200 y 330 gramos y miden ente 170 y 245mm. Tienen pelame curtia de color gris amarellentáu, con abdome pálidu, y grandes güeyos arrodiaos por un aniellu de color blancu, pelo blancuciu, oreyes arrondaes y una cola desnuda bien curtia.
La especie habita n'llanures desérticas o semidesérticas y en valles. Si inclúyese'l rangu de los trés subespecies, l'hábitat estender dende la provincia de Jujuy hasta la de Santa Cruz, n'Arxentina, Chile, y seique delles llocalidaes del sur de Bolivia.
Les femes usualmente entren en celu a los 40 o 50 díes d'edá, pero inda nun son aptes pa concebir. El ciclu del estro puede durar 15 díes. El periodu de xestación ye de 55 díes. Les camaes pueden ser d'ente 2 a 5 críes en promediu.
Alimentar con fueyes, retueyos, frutes y flores. Pueden engatar árboles hasta 4 m d'altor, pa comer les fueyes y biltos. Reparóse qu'en dómines d'estrema seca, pueden llegar a comer la corteza d'árboles y parrotales como'l chañar y la jarilla, afectando la supervivencia d'estes especies vexetales.
L'actividá del animal ye principalmente diurna, y de nueche abelugar en cueves so carbes, que cava en suelos blandos.
Les rellaciones ente machos adultos son de fuerte competencia y agresividá, polo que les colonies presenten parámetros de conducta xerárquicos, con grupos estructuraos alredor d'un machu dominante nos que l'agresión produz la continua dispersión de les poblaciones.
Los individuos collaboren na comunidá; nel casu de femes, reparóse la crianza común de cachorros, y en tiempu fríu acurrúquense xuntos pa caltener el calor.
El sistema de llurigues ye sofitáu por una estrema fidelidá individual; en casu de persecución, el cuis cava en distintos llugares pa despintase ensin ingresar a la lluriga común.
El cuis (Microcavia australis), tamién conocíu como cuy, cuye o apereá, ye una especie de royedor de la familia Caviidae qu'habita estenses árees de la Arxentina, y Chile. El nome cuy tamién s'aplica a otru royedores de la mesma familia, especialmente a Cavia porcellus, de más amplia distribución xeográfica.