nimet breadcrumb-navigoinnissa
De muskuseend of barbarie-eend (Cairina moschata) is een eendensoort die oorspronkelijk uit Midden- en Zuid-Amerika komt, uit een gebied dat zich uitstrekt van Mexico tot Peru. Al in Zuid-Amerika werd de wilde muskuseend gedomesticeerd en bij huis gefokt voor het vlees. In de 16e eeuw werden muskuseenden naar Europa gebracht door Spaanse ontdekkingsreizigers. Deze gedomesticeerde muskuseenden worden ook tegenwoordig nog veel op (kinder)boerderijen gehouden en bij hobbyisten.[2]
De muskuseend behoort tot de klasse Aves, orde Anseriformes, familie Anatidae, geslacht Cairina (boomeend‑achtigen), soort Cairina muschata. Volgens dr. Edmund Hoffmann, kan het wel eens zo 50 miljoen jaren geleden zijn, dat de muskuseend zich afsplitste van de gewone wilde eend (Anas platyrinchos) en zo een aparte soort vormde.[3]
De eerste vermelding van muskuseenden in Europa dateert van omstreeks 1550 in L'Histoire de la nature des oyseaux van Piere Belon.[4] Hij beschrijft deze eend met illustraties als de 'Cane de Guinea' (Anas libica) (zie afbeelding 1), omdat hij veronderstelde dat ze via Noord-Afrika naar Europa zijn gekomen. Tot in de 18e eeuw werd deze naam gebruikt.
In 1560 verscheen de publicatie Icones Avium Omnium van Konrad von Gesner en wordt het dier de Anas indica (Indische eend) genoemd[5], hij zag de muskuseend bij een bezoek aan Brazilië (zie afb. 2).
In 1570 maakt de Brit John Caius beschrijvingen van de Anas indica en de Anas turcica. Het blijkt echter dat het beide muskuseenden zijn.
In 1599 wordt door Ulussis Aldrovandi een beschrijving van deze soort gegeven met de naam Anas cairina[6] (zie afbeelding 3 en 4).
In 1713 wordt de naam Anas moschata gebruikt in Synopsis methodica avium & piscium van John Ray (zie afbeelding 3)[7]
In 1758 neemt Carolus Linnaeus deze benaming over in Systema naturae[8] en deelt haar in bij de orde van Anseriformes, familie Anatidae, geslacht Anas en soort Anas moschata (zie afbeelding 6).
In 1822 wordt het geslacht door John Fleming in The philosophy of zoology[9]) gewijzigd in Cairina, waarnaar Ulusis Aldrovandi al eerder verwees.
1. Cane de la guinee, L' histoire de la nature des oyseaux, avec leurs descriptions et naïfs portraicts retirez du naturel, Pierre Belon, Mans, 1555
2. Anas indica, Icones Avium omnium, quae in historia avium, Conradi Gesneri, Zurich, 1560
3. Mannelijke Anas cairina met moeras-verderkruid, Ulusis Aldrovandi
4. Vrouwelijke Anas cairina met fonteinkruid, Ulusis Aldrovandi
5. Anas moschata, Synopsis methodica avium & piscium, Joannus Raii, 1713, opus posthumum
6. Anas moschata, Systema naturae per regna tria naturæ, secundum classses, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis, Caroli Linnæi, 1758
Cairina betekent inwoner van Caïro in de overtuiging dat de vogel uit Egypte kwam. Moschata betekent muskus omdat de woerd naar muskus ruikt.
De oorspronkelijke wilde muskuseend (boomeend) komt voor in de lage, bosachtige, tropische, kustgebieden in Centraal- en Zuid-Amerika, in kleinere aantallen ook in en rond de hoger gelegen bergmeren en in drogere gebieden. Ze hebben een voorkeur voor ondoordringbare gebieden en blijven op hun plaats, ze trekken niet. De kleine familiegroepen verblijven bij voorkeur in moerasachtige streken met riviertjes nabij dichte mangrovebossen vanaf zeeniveau tot maximaal 1200 meter hoogte. De soort bestaat al lang, fossiele resten gevonden in Panama en Brazilië zijn afkomstig uit het Pleistoceen.
De kop, de hals, de kuif met, licht gegolfde, iets verlengde veertjes en de buikzijde zijn donkerbruin van kleur met een groen/purperen glans op de rug en vleugels. De grote en kleine vleugeldekveren zijn deels wit, deze witte band heet de “spiegel”. Bij het ouder worden wordt de spiegel groter (bij het vrouwtje is de spiegel kleiner). Rondom het oog en de snavel zich vooral bij de man zwarte, soms met enkele rode vlekjes gekleurde vlezige, naakte woekeringen (wratten) van de washuid. De kleur van het oog is licht tot donkerbruin. De kleur van de snavel is zwart met aan de basis met een blauwwitte band, het uiteinde is roseachtig met een zwarte streep over het midden en een zwarte 'nagel' aan het einde. De betrekkelijk korte poten en de zwemvliezen zijn donker van kleur. Aan de tenen zitten lange scherpe nagels die het verblijf in bomen vergemakkelijken. Een volwassen woerd kan 2500 tot 3500 gram wegen. Een karakteristiek kenmerk van dit ras is dat de eend veel kleiner is dan de woerd, een vrouwelijk exemplaar weegt ongeveer 1500 à 2000 gram.
De wilde muskuseend is een alleseter die zich voedt met stengels, zaden, grassen, waterplanten en bladeren maar ook kleine gewervelde dieren zoals vissen en reptielen en ook ongewervelde dieren zoals spinnen en schaaldieren staan op het menu. Ze hebben een speciale voorliefde voor termieten.
De dieren maken weinig geluid: de mannelijke volwassen dieren produceren een geluid dat het meest lijkt op gehijg, de vrouwtjes kunnen zachte kwakende geluiden produceren om hun kuikens te roepen.
Het broedseizoen is variabel maar meestal tijdens het natte seizoen. De nesten worden gemaakt in holle bomen, holen of in kleine holtes, tussen 2 tot 18 m boven de grond. Soms ook in de dichte begroeiing aan de oevers van rivieren. Het aantal eieren bedraagt 8 tot 10. Het ei is wit tot groenachtig wit en ongeveer 63 × 47 mm. De eieren worden door het vrouwtje uitgebroed, de broedtijd is ongeveer 35 dagen. De kuikens zijn zelfredzaam en de jonge dieren vliegen na ongeveer 70 dagen.
De gedomesticeerde muskuseend die in Zuid-Amerika veel wordt gefokt, kruist zich gemakkelijk met de wilde soortgenoten. Het is daarom vaak moeilijk vast te stellen of het om zuiver wilde muskuseenden gaat of om bastaarden. De autochtone bevolking, veelal indianen, houden de muskuseenden al eeuwen in gevangenschap voor de consumptie, daardoor trad de domesticatie reeds zeer vroeg in de geschiedenis op. De zuiver wilde vorm neemt sterk in aantal af niet alleen door de jacht en de domesticatie maar eveneens doordat het leefgebied van de wilde muskuseend onder druk staat: de gebieden worden steeds verder gecultiveerd, waardoor oude holle bomen verdwijnen, dat zijn de voornaamste plaatsen waar ze hun nest maken. In Europese en Amerikaanse watervogel collecties is de wilde muskuseend bijna geheel verdwenen. Economisch zijn ze niet interessant en door de liefhebber van siervogels worden ze vaak erg groot gevonden. Door enkele kwekers wordt getracht de in gevangenschap levende populatie wilde muskuseenden in stand te houden. Er zijn nog diverse paren waarmee succesvol wordt gefokt [10] afkomstig uit hun oorspronkelijke leefgebied in Mexico en Brazilië.
Wilde muskuseend
Cairina moschata (Peru)
Kenmerkend voor de tamme muskuseend zijn de rode wratten rond de ogen, die bij de wilde muskuseend veel minder aanwezig zijn. Het mannetje (de woerd) is tweemaal zo groot als het vrouwtje. De muskuseend is een grote vogel die in verhouding niet zwaar is, maar die wel korte poten en grote voeten heeft. Ze wegen gemiddeld tussen de 3000 en 4500 gram en bereiken een lichaamslengte van 66 tot 84 cm. Desondanks kunnen de vrouwtjes vaak voortreffelijk vliegen, terwijl de woerden er vaak meer moeite mee hebben. Gedomesticeerde muskuseenden komen in veel kleuren voor, waarvan de bonte (zwart-witte) kleur het bekendste is. Gedomesticeerde muskuseenden zijn heel tam en makkelijk te houden. Ze zijn zeer vruchtbaar, kunnen wel 30 eieren per nest leggen. De jongen zijn redelijk klein en van het grote aantal worden er in het vrije veld maar een stuk of vijf volwassen, in een beschermde omgeving zal het percentage overlevenden al snel 80 tot 95 bedragen.
De muskuseend werd al eeuwen vóór 1492 door indianen gehouden. In 1514 brachten Spaanse schepen deze eendensoort voor het eerst naar Europa. Vanaf daar was er een snelle verspreiding naar Afrika, Madagaskar en tropisch Azië. Carl von Linné gebruikte bijvoorbeeld een beschrijving uit India om deze soort te classificeren. De geslachtsnaam verwijst naar de stad Caïro. De wilde vorm werd wetenschappelijk voor het eerst beschreven in 1902.[11]
Een gedomesticeerde muskuseend legt zo'n 200 eieren in haar leven. Door hun sterke broedlust worden muskuseenden ook gebruikt om de eieren van ander pluimvee zoals ganzen uit te broeden.
Het vlees van de muskuseend is vrijwel vetvrij en daardoor een gewaardeerde vleessoort. Het vlees is vrij donker van kleur met een rijke smaak, vooral het borstvlees wordt vergeleken met entrecote. In met name Franse en Italiaanse restaurants staat dit product al lang op de kaart. Het vlees van de verschillende delen wordt op allerlei manieren bereid en lijkt dan qua smaak en structuur op ham of kalfsvlees. Gerechten zijn bijvoorbeeld: Magret de Canard (Paul Bocuse), Canard de Barbarie au Foie Gras, Canard laqué, Foie Gras de Barbarie en Confit de Canard de Barbarie. Ook in Nederland hebben de chefs de muskuseend ontdekt, in een vooraanstaand hotel in Amsterdam wordt de barbarie-eend als klassieke tafelbereiding gepresenteerd (2018). De productie voor foie gras bedroeg in 2015 in Frankrijk alleen al 36 miljoen dieren, voornamelijk muskuseenden en kruisingen daarvan. Deze produceerden 20 miljoen kilo foie gras, goed voor een totale omzet (inclusief vlees) van 450 miljoen euro. Twintig weken na het uitkomen van de eieren, waarvan minimaal 10 dagen geforceerde sondevoeding, worden de dieren geslacht.[12]
Erkende kleurslagen in Nederland: wildkleur, blauw wildkleur (effen of gezoomd), bronsbruin wildkleur, wit, eksterbont zwart, eksterbont blauw (effen of gezoomd), eksterbont bronsbruin, zwartbont (grofbont), blauwbont (grofbont) en bruinbont (grofbont). Op veel kleindierenshows in Nederland is de muskuseend aanwezig: in 2016 bedroeg het geregistreerde (geringd) aantal 509.[13]
De wilde muskuseend vormt de basis voor het homeopathische middel oscillococcinum. Extract van het hart en de lever vormen de basis voor het product.
Bronnen, noten en/of referentiesBronnen
De muskuseend of barbarie-eend (Cairina moschata) is een eendensoort die oorspronkelijk uit Midden- en Zuid-Amerika komt, uit een gebied dat zich uitstrekt van Mexico tot Peru. Al in Zuid-Amerika werd de wilde muskuseend gedomesticeerd en bij huis gefokt voor het vlees. In de 16e eeuw werden muskuseenden naar Europa gebracht door Spaanse ontdekkingsreizigers. Deze gedomesticeerde muskuseenden worden ook tegenwoordig nog veel op (kinder)boerderijen gehouden en bij hobbyisten.
