Silkkivalmuska

Gąska gołębia (Tricholoma columbetta (Fr.) P. Kumm.) – gatunek grzybów z rodziny gąskowatych (Tricholomataceae)^[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji: Tricholoma, Tricholomataceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi (według Index Fungorum)^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1821 r. Elias Fries nadając mu nazwę Agaricus columbetta. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1871 r. P. Kumm., przenosząc go do rodzaju Tricholoma^[1].

Niektóre synonimy^[2]:

Nazwę polską podał Stanisław Chełchowski w 1898 r^[3]. W polskim piśmiennictwie mykologicznym ma też nazwę bedłka gołębia^[4].

Morfologia

Kapelusz

Średnica od 5 do 10 cm, młody – stożkowaty, później płaski, z szerokim tępym garbkiem, brzeg początkowo podwinięty, później ostry, pofałdowany i wreszcie wygięty. Skórka jedwabiście lśniąca, promieniście włóknista, w wilgotnych warunkach lepka, biaława, często z ochrowymi, zielonkawymi lub czerwonawymi plamami^[5].

Blaszki

Początkowo wąskie i gęste, później o szerokości do 10 mm, o ostrzach nieregularnie ząbkowanych, białawe do białawokremowych^[5].

Trzon

Wysokość od 5 do 10 cm, średnica do 3 cm, walcowaty, u podstawy zwężony, białawy, często z niebieskozielonymi plamami u dołu^[6].

Miąższ

Soczysty, zwarty, białawy. Zapach niewyraźnie ziemisto – mączny. Smak lekko mączny^[6].

Cechy mikroskopowe

Wysyp zarodników biały. Zarodniki jajowate, o średnicy 5,5-7 × 4-5,5 µm, gładkie, z jedną oleistą kroplą. Podstawki zgrubiałe, walcowate, 4-zarodnikowe, o rozmiarach 29-42 × 7-8µm. Strzępki w blaszkach cienkie, bez sprzążek. Strzępki skórki cienkie, o zaokrąglonych komórkach bez pigmentu^[7].

Występowanie i siedlisko

Występowanie tego gatunku opisano w Ameryce Północnej, Europie i Kostaryce^[8]. W Polsce gatunek rzadki. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status R – potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych^[9]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Danii, Niemczech, Holandii, Litwie^[4].

Pojawia się od sierpnia do października w świetlistych lasach liściastych (pod bukami, brzozami lub dębami), na glebach ubogich w wapń, jednak niezbyt kwaśnych; w rozproszeniu^[5].

Znaczenie

Grzyb mikoryzowy^[4]. Grzyb jadalny średniej jakości, nadaje się do przyrządzania potraw z przeznaczeniem do bezpośredniego spożycia^[5].

Gatunki podobne

Istnieje kilka gatunków białych gąsek, ten jednak jest łatwy do odróżnienia, jeśli uwzględni się pewne charakterystyczne cechy budowy i siedliska^[7]. Niejadalna gąska biaława (Tricholoma album) nie ma na kapeluszu wyraźnych kolorowych plam, miąższ ma lekko palący i zasychając wydziela odstręczający zapach gazu ziemnego. Trująca gąska nieprzyjemna (Tricholoma inamoenum) ma odstręczający zapach gazu świetlnego i rośnie w lasach iglastych. Śmiertelnie trujące białe gatunki muchomorów, takie jak muchomor wiosenny (Amanita verna) i muchomor jadowity (Amanita virosa) mają pochwę oraz pierścień na trzonie^[5][6].

Przypisy