Phaeophyscia orbicularis ist eine in Mitteleuropa sehr häufige Blattflechtenart, die Baumrinde und Gestein besiedelt.
Die Farbe des rosettigen oder unregelmäßig geformten Thallus ist variabel, hell- bis dunkelgrau oder graubraun, in feuchtem Zustand deutlich grünlich. An der Oberfläche sind häufig Sorale vorhanden, die an den Lappenenden fast kopfig werden können. Ihre Färbung variiert von grauweißlich bis schwärzlich, selten auch gelblich. Gelegentlich werden auch Apothecien mit schmalem Rand und dunkler Scheibe gebildet.
Phaeophyscia orbicularis ist eine der häufigsten Laubflechten Mitteleuropas und gegenüber Luftschadstoffen und Eutrophierung sehr unempfindlich. Auf Rinde von Laubbäumen (regelmäßig etwa auf Pappeln) und auf kalkhaltigem Gestein, auch Beton, ist sie in fast ganz Europa verbreitet.
Phaeophyscia orbicularis ist eine in Mitteleuropa sehr häufige Blattflechtenart, die Baumrinde und Gestein besiedelt.
Orzast kolisty, obrost kolisty (Phaeophyscia orbicularis (Neck.) Moberg – gatunek grzybów z rodziny obrostowatych (Physciaceae)[1]. Ze względu na współżycie z glonami zaliczany jest do porostów[2].
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Phaeophyscia, Physciaceae, Teloschistales, Lecanoromycetidae, Lecanoromycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy gatunek ten opisany został w 1771 r. przez N. M. J Neckera jako Lichen orbicularis (porost kulisty). Do rodzaju Phaeoyscia przeniósł go w 1997 r. J. Roland Moberg i nazwa nadana przez tegoż autora jest według Index Fungorum prawidłowa.
Synonimów nazwy naukowej jest około 50[3].
Nazwa polska według Krytycznej listy porostów i grzybów naporostowych Polski[2].
Plecha listkowata, tworząca rozetki o średnicy 1-2(4) cm, lub nieregularna, przylegająca do podłoża. Składa się z wielu odcinków o szerokości 0,2-2 mm, które są pierzasto lub nieregularnie wcinane, płaskie, lub nieco wypukłe. Odcinki stykają się brzegami, zachodzą na siebie, lub są oddalone od siebie. Powierzchnia górna ma barwę jasnoszarą do ciemnoszarej, szarozielonawą, brunatnoszarą lub oliwkowozieloną do czarnobrunatnej, czasami jest całkowicie czarna. Powierzchnia dolna jest czarnobrunatna lub czarna i występują na niej liczne, dość jasne lub ciemne chwytniki. Plecha zawiera glony protokokkoidalne. Reakcje barwne: wszystkie negatywne[4][5].
Na górnej powierzchni zawsze występują liczne soralia. Są okrągłe lub płatowate i mają barwę białozielonawą, żółtawą, szarą, czarnozieloną lub czarnobrunatną, czasami (rzadko) zdarzają się również o barwie pomarańczowej. Dość często występują także apotecja lekanorowe. Mają średnicę do 2 mm, brunatne lub czarne i nie przyprószone tarczki, oraz gładkie brzeżki. W jednym worku powstaje po 8 dwukomórkowych, brunatnych, grubościennych askospor o rozmiarach 15-28 × 6-13 μm[4].
Metabolity wtórne: nie wykryto[5].
Występuje na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy i Australii[6]. W Polsce jest pospolity w całym kraju. Rośnie zarówno na podłożu skalnym (głównie wapienie, beton i zaprawa murarska), jak i na korze drzew (głównie liściastych, rzadziej iglastych), czasami również na drewnie[4].
Orzast kolisty, obrost kolisty (Phaeophyscia orbicularis (Neck.) Moberg – gatunek grzybów z rodziny obrostowatych (Physciaceae). Ze względu na współżycie z glonami zaliczany jest do porostów.
Phaeophyscia orbicularis (Neck.) Moberg, 1977
СинонимыФеофи́сция окру́глая (лат. Phaeophyscia orbicularis) — вид лишайников рода Феофисция (Phaeophyscia) семейства Фисциевые (Physciaceae).
Слоевище листовое, часто розетковидное, от 1,0–1,5 до 3–4 см в диаметре, реже крупнее, достаточно плотно прикреплено к субстрату; соредиозное, гетеромерное. Лопасти радиальные, ясно раздельные или перекрывающиеся, 2–3 мм длины, 0,5–1,5(2) мм ширины, более или менее плоские или слабовыпуклые, с прижатыми или немного отстающими от субстрата кончиками. Сорали в основном округлые, кратеровидные или немного выпуклые, поверхностные, редко почти краевые, серовато-зеленоватые или беловатые, редко встречаются морфы с желтовато-оранжевыми участками (наличие скирина); соредии мучнистые или тонкозернистые. Верхняя поверхность от светло-серовато-зелёной до светло- или тёмно-коричневатой, редко желтовато-коричневая. Сердцевина белая. Нижняя поверхность почти полностью чёрная, с короткими чёрными ризинами, иногда выступающими вдоль лопастей; вблизи концов может быть буроватой и с буроватыми короткими ризинами. Все реакции отрицательные (участки со скирином от KOH становятся пурпурно-фиолетовыми). Апотеции редки, 1,0–1,5(2,0) мм в диаметре, сидячие; диск коричневато-чёрный, плоский, голый, окружённый толстым цельным или кренулированным краем. Споры узкоэллипсоидные, часто однобокие, коричневые, (8)12–25(28) мкм, коричневые, 2-клеточные, по 8 в сумке. Пикнидии обычны, погружённые.
Фитобионт — зелёные водоросли.
На коре лиственных пород деревьев, реже на каменистом субстрате (в том числе на старом бетоне), чаще всего в зоне широколиственных и хвойно-широколиственных лесов, а также в степной, редко в таёжной зоне. Устойчив к атмосферному загрязнению, предпочитает умеренно загрязнённые местообитания или субстраты, богатые питательными веществами (нитрофил); один из массовых видов в городах.
Вид распространён в северной, центральной частях европейской России, Урале, российской части Кавказа, Сибири, северной части Дальнего Востока, а также в Европе, Азии, Африке (включая Южную), Северной и Южной Америке, Австралии, Новой Зеландии.
Вторичные метаболиты отсутствуют.
Различают две разновидности Феофисции округлой [1], [2]:
Феофи́сция окру́глая (лат. Phaeophyscia orbicularis) — вид лишайников рода Феофисция (Phaeophyscia) семейства Фисциевые (Physciaceae).