O torcaz (/tur'kaθ/~/tor'kaθ/) u torcazo (/tur'kaθo/~/tor'kaθo/; Nombre scientifico: Columba palumbus (Linnaeus, 1758)) ye una especie de palomo salvache propio d'Europa, Orient Meyo y o norte d'Africa.
Pertenece a la orden Columbiformes y a familia Columbidae, en a que comparte o chenero Columba con belatras especies, como os palomos domesticos.
Ye o palomo más gran que habita en a Peninsula Iberica, con o cuerpo robusto y a cabeza chicorrona en comparanza. Mesura bells 40 cm dende o pico dica la coda.[1]
A color d'o plumache, muit caracteristica y sin quasi variacions d'entre individuos, ye plomiza, con brilluras azulencas y moradas en a tripa y o papo. En o cuello i tiene dos mallas blancas, a costau y costau, que la fan inconfundible.
O tulido que fa ye caracteristico tamién, con una voz pareixida a .
Os torcazos habitan en as selvas, tanto en as de coniferas como en as de planifolios,[1] anque prefieren as selvas mixtas.[1] En Europa central y en o Norte as poblacions de torcazos son migraderas, y marchan cara ta'l sud d'o continent y o norte d'Africa en setiembre, d'a on que en tornan cara ta marzo.[1] En a Europa atlantica y mediterrania i remanen tot l'anyo. En qualques zonas d'o magreb no i son sique hibernaderas.
Como todas as columbidas, os torcazos s'alimentan de simients,[1] preferencialment cerials, anque incluyen en a suya dieta lulos y cocullos[1] brostadors que pican en as brancas. O consumo d'alimentos d'orichen animal (insectos, larvas, etc.) ye anecdotico.
En l'actualidat, qualques poblacions s'ha establiu en as ciudatz, y se'n i puede veyer con freqüencia en os parques y os chardins publicos, tot coexistindo con belaltras especies de palomos urbanas. Mientres que os torcazos de ciudat se son acostumbraus a la presencia humana, y s'agosan con freqüencia a on son as presonas ta picar alimento, os torcazos de poblacions salvaches, como os que se'n troba en l'Alto Aragón, son muit timidos y a sobén s'ahopan quan sienten a presencia humana nian a decenas de metros.
A nidificación a fan en as ramas d'os árbols u en arbustos bien pretos, d'entre 5 y 30 metros por alto d'o suelo.[1] Fican 2 uevos de regular,[1] excepcionalment dica 3, y s'aclucan d'entre 16 y 19 días ta cobar-los.[1]
Os polletz, como os de totz os palomos, naixen despullaus y con bells flequichons, que nian gosan estar plumas de verdat, de color amariella. Os empapan y os apuyan d'entre totz dos prochenitors, y os pichons (palomos chuvenils) prencipian a esvolutar-se en o niedo a partir d'os 20 días de vida, d'a on que se revolan a partir d'os 30.
Columba palumbus
Adulto
Grupet de torcazos esgarrapando en a hierba.
Pollet en o niedo.
Un torcazo en o suyo niedo.
Pichón pre-adulto.
O papo moratau d'un adulto.
Os torcazos son aus de caza prencipals. En l'Alto Aragón se'n i caza con freqüencia, pus i son abundants, y como todas as Columbidae son animals prolificos que gosan sacar mas d'una cobada cada anyada, por o que con as adequadas precaucions as suyas poblacions se mantienen estables nian a tamas de a presión cinechetica.
A cazada d'os torcazos se fa en resacando-los, que ixo ye, quan uno u mas d'un cazataire s'amaga en a marguin d'un campo, y un altro, o «resacador», s'adintra en a selva colindant a on se sabe que en i ha, y con a suya presencia y o rudio que fa prevoca que os palomos se revolen, tot mirando ta que amaneixcan por alto d'o campo obierto.
O costumbre d'istes animals de desplazar-se en parellas u chicotz estallos fa que, quan se'n resaca un grupo, con escopetas y bells cazataires se'n pueda abatir uns quantos exemplars d'una sola tongada.
O zoonimo torcaz dimana d'o latín collar»), y fa una referencia clara a las dos mallas blancas en o cuello d'os adultos. A parola ye común a l'aragonés y a o castellano, anque ista zaguer luenga s'estima mas emplegar a parola con chenero femenino, mientres que en aragonés o chenero ye mayoritariament masculino.
A forma torcaz coexiste en buena cosa d'o dominio lingüistico aragonés con a forma torcazo, con -o final que refirma o chenero masculino. Todas dos presentan dos pronuncias alternativas, la una con [o] y l'altra con [u],[2] en a primer silaba.
Como ye regular en aragonés, en existe versions con metatesi de a consonant R, como trocazo y trocaz,[2] que s'alternan en a cheografía con as que tienen l'orden natural d'as consonants.
O torcaz (/tur'kaθ/~/tor'kaθ/) u torcazo (/tur'kaθo/~/tor'kaθo/; Nombre scientifico: Columba palumbus (Linnaeus, 1758)) ye una especie de palomo salvache propio d'Europa, Orient Meyo y o norte d'Africa.
Pertenece a la orden Columbiformes y a familia Columbidae, en a que comparte o chenero Columba con belatras especies, como os palomos domesticos.
The cushat or cushie-doo (Columba palumbus) is a kind o doo. The cushat can be identifee'd bi its muckle bouk (38–43 cm), an the white on its hause an wing. It is itherwice a dreich gray bird, wi a pinkie breest.
The cushat or cushie-doo (Columba palumbus) is a kind o doo. The cushat can be identifee'd bi its muckle bouk (38–43 cm), an the white on its hause an wing. It is itherwice a dreich gray bird, wi a pinkie breest.
Govkaptar (Solumba palumbus) — kaptarlar turkumiga mansub qush. Yevropa, Shim. Afrika va Gʻarbiy Osiyoda tarqalgan. Oʻzbekistonning togʻli hududlarida uchraydi. Qishlash uchun kuzda jan.ga uchib ketadi, bahorda qaytib keladi. Togʻ oʻrmonlarida suvga yaqin yerlarda yashaydi. Uyasini daraxt shoxchalariga soladi yoki boshqa qushlarning eski uyasidan foydalanadi. Ikkita tuxum qoʻyadi. Tuxumni nari bilan modasi galma-galdan 17—18 kun bosadi. Don, urugʻ va mevalar bilan oziqlanadi. Ov qushi sifatida ahamiyati oshib bormoqda.
Govkaptar (Solumba palumbus) — kaptarlar turkumiga mansub qush. Yevropa, Shim. Afrika va Gʻarbiy Osiyoda tarqalgan. Oʻzbekistonning togʻli hududlarida uchraydi. Qishlash uchun kuzda jan.ga uchib ketadi, bahorda qaytib keladi. Togʻ oʻrmonlarida suvga yaqin yerlarda yashaydi. Uyasini daraxt shoxchalariga soladi yoki boshqa qushlarning eski uyasidan foydalanadi. Ikkita tuxum qoʻyadi. Tuxumni nari bilan modasi galma-galdan 17—18 kun bosadi. Don, urugʻ va mevalar bilan oziqlanadi. Ov qushi sifatida ahamiyati oshib bormoqda.
Pëllumbi gungash ose Gugashi (Columba palumbus) është specia më e madhe dhe më e zakonshme e pëllumbave evropianë: peshon 460 deri në 570 gram, madhësia e tyre është 75 deri në 80 cm dhe gjatësia prej 40 deri në 42 centimetra.
Pëllumb i madh dhe i rëndë, me bisht dhe krahë të gjatë dhe me një kraharor shumë të dalë. Kur fluturon nga degët e pemëve demonstron shpejtësi dhe shkathtësi mahnitëse, rrëshqet dhe gjarpëron midis degëve dhe shkurreve derisa arrin në apësirën pa pengesa nga ku mund të largohet me shpejtësi me lëvizje drejtvizore të fuqishme. Pjesët anësore të qafës janë jeshile me nga një pullë të bardhë. Bishti është me vija në ngjyrë gri të errët dhe të çelët. Gugashi dallohet nga vija e bardhë e krahëve, brezi i gjerë i zi në fund të krahëve dhe nga njollat e bardha në anët e qafës. Në vjeshtë dhe në dimër, specia grumbullohet në tufa që arrijnë në qindra individë.
Toka bujqësore afër pyjeve, parqe, pemë halore, pyje gjetherënës dhe plantacione.
Foletë i ndërtojnë në shkurre, gardhe, pemë, shkëmbinj, etj. Lëshojnë dy vezë kryesisht në prill ose maj. Që të dy partnerët marrin pjesë në ngrohjen e vezëve, proces që zgjat 17-19 ditë. Zogjtë e vegjël fluturojnë pas 33-35 ditësh.
Kryesisht farëra.
Kënga më e njohur “kuu-kuu-kuu-kuukuu”.
Pëllumbi gungash ose Gugashi (Columba palumbus) është specia më e madhe dhe më e zakonshme e pëllumbave evropianë: peshon 460 deri në 570 gram, madhësia e tyre është 75 deri në 80 cm dhe gjatësia prej 40 deri në 42 centimetra.
Tekst üüb Öömrang At holtdüüw (düüw, (mo.) hooltdüw, wildüw) (Columba palumbus) hiart tu at fögelfamile faan a düüwen (Columbidae).
Holtdüüwen bi a fögelwaanrang.
Ai faan Columba palumbus
At holtdüüw (düüw, (mo.) hooltdüw, wildüw) (Columba palumbus) hiart tu at fögelfamile faan a düüwen (Columbidae).
Houtduuvn (Columba palumbus) zyn de grotste duuvn die in West-Vloandern vôornkommn.
Houtduuvn zyn grôte duuvn (ze kommn midder of 40 cm) die surtout upvolln omdan ze e grôte, witte plekke en up nunder nekke. Voun de reste zyn ze, buutn nunder roazn bost en e bitje wit an nunder vlerkn, hêlegans grysde (up d'êne plekke ol dounkerder of up d'aar).
De joungn en die witte plekke nog niet, e begunt mo te kommn achter 6 moandn.
D'Europeesche houtduve overwientert in Zuud- en West-Europa, a 't warme enoeg is, vliegn z' oek wel no Nôord-Europa en Westelik Azië.
't Zyn nog 4 aar oundersôortn in de weireld, 't is oek 1 die uutestorvn is (dedie van Madeira).
Houtduuvn vound je in 'n tyde ollêne up de buutn en busschn, mor oundertusschn leevn der oek ol e masse in stedelik gebied.
Houtduuvn eetn ollêne plantoardig teetn, surtout in landbouwgebied zyn ze nie geirn ezien omdan ze jounge plantjes en groan 't liefste van ol hen. Nu en toune gebeurt het dat de boerebound e weekend inricht voun houtduuvn te schietn omdan der te vele zoudn zittn, etwot woamei dat de veugelbeschermienge nie t'akkôord is.
Ze moakn e nest van taksjes dan ze in boomn of struukn leggn. Ze leggn mêestol en ei of twêe, die uutkommn achter e dag of 18. Ze zorn nog voun de joungn tout an ze 3 of 34 doagn oud zyn.
At er in 'n tyde en outduve broedde byn de menschn, bounn ze e kôretje an êen van de pôotn van de joungn en an ze grôot en dikke enoeg woarn (d'ouders blêevn teetn briengn), kokkeduundn ze ze voun up 't eetn.
Houtduuvn (Columba palumbus) zyn de grotste duuvn die in West-Vloandern vôornkommn.
Η φάσσα [3] είναι πτηνό της οικογενείας των Περιστεριδών, που απαντά και στον ελλαδικό χώρο. Η επιστημονική ονομασία του είδους είναι Columba palumbus και περιλαμβάνει 5 υποείδη.[4]
Στην Ελλάδα απαντά το υποείδος Columba palumbus palumbus.[4]
Η επιστημονική ονομασία του γένους Columba, είναι λατινική και αντιστοιχεί ακριβώς στην ελληνική λέξη Περιστέρι. Η ονομασία φάσσα έχει αρχαϊκή προέλευση αλλά είναι αγνώστου ετυμολογίας: [ΕΤΥΜ αρχ., αγν. ετύμου, που συνδ. με το αρχαϊκό ουσ. φάψ, φαβός μέσω τ. *φάζα< *νήσσα, κίσσα].[5]
H φάσσα είναι μερικώς μεταναστευτικό είδος με ευρεία κατανομή σε περιοχές του Παλαιού Κόσμου, από τις ακτές του Ατλαντικού (Μαρόκο, Πορτογαλία, Ιρλανδία, μέχρι ανατολικά στη Σιβηρία και, βόρεια μέχρι τις 67 μοίρες γεωγραφικό πλάτος, περίπου). Στην Ευρώπη, απαντάται σε όλη την επικράτεια εκτός από την Ισλανδία και τη βόρεια Σκανδιναβία. Ένα είδος είναι ενδημικό των Αζορών, ενώ κάποτε υπήρχε ένα ακόμη ενδημικό, στη νήσο Μαδέιρα, [iii] το οποίο όμως έχει σήμερα εξαφανιστεί.[4]
Πηγές:[4][6][7][8] (σημ. με έντονα γράμματα το υποείδος που απαντάται στον ελλαδικό χώρο)
Οι δυτικοί και νότιοι ευρωπαϊκοί πληθυσμοί τείνουν να είναι καθιστικοί, με μικρές μόνον μετακινήσεις, ενώ αντίθετα οι ανατολικοευρωπαϊκοί και οι δυτικοί ασιατικοί πληθυσμοί είναι μεταναστευτικοί. Γενικά, η μετανάστευση εντείνεται από τα νοτιοδυτικά προς τα βορειοανατολικά. Έτσι, π.χ., οι πληθυσμοί των βρετανικών νησιών και της Μεσογείου είναι επιδημητικοί, ενώ στους πληθυσμούς της Ολλανδίας, του Βελγίου και της ΒΔ Γερμανίας, υπάρχει μετανάστευση σε ποσοστό 30-55%. Τέλος, τα άτομα που αναπαράγονται σε Σκανδιναβία, Ελβετία και Α Ευρώπη, είναι πλήρως μεταναστευτικά.
Οι φάσσες μεταναστεύουν κατά σμήνη, συνήθως τις απογευματινές ώρες, με αίθριο καιρό και ελαφρώς ούριο άνεμο. Αποφεύγουν τα περάσματα πάνω από ψηλά βουνά και μεγάλες θάλασσες, οπότε ταξιδεύουν κατά μήκος ακτών ή στενών διόδων μέσα από τις οροσειρές. Η φθινοπωρινή αποδημία των ευρωπαϊκών πληθυσμών αρχίζει στα μέσα Σεπτεμβρίου και διαρκεί μέχρι τις αρχές Νοεμβρίου, με κορύφωση στα μέσα Οκτωβρίου.
Η εαρινή μετανάστευση ξεκινά το Φεβρουάριο, σπάνια στο τέλος του Ιανουαρίου και, στην ίδια περίοδο αρχίζει η κατάληψη των εδαφών αναπαραγωγής. Η αποδημία κορυφώνεται το Μάρτιο και τον Απρίλιο και διαρκεί μέχρι τις αρχές Μαΐου. Στην κεντρική Ευρώπη, οι περιοχές αναπαραγωγής ως επί το πλείστον έχουν πληρωθεί στις αρχές έως τα μέσα Μαρτίου, ενώ στις βορειότερες περιοχές μέχρι τα μέσα του Απριλίου.[9]
Τυχαίοι, περιπλανώμενοι επισκέπτες έχουν αναφερθεί μεταξύ άλλων από το Γιβραλτάρ, τη Μαυριτανία, την Ιορδανία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.[1]
Στην Ελλάδα, η φάσσα απαντά τόσο ως αναπαραγόμενο επιδημητικό είδος, όσο και ως μερικώς μεταναστευτικό (διαβατικό και χειμερινός επισκέπτης). Οι μόνιμοι πληθυσμοί, κατά τη διάρκεια του χειμώνα μεταναστεύουν νοτιότερα.[10]
Οι φάσσες κατοικούν σε δασωμένα τοπία όλων των ειδών, ενδεχομένως αρκετά πυκνά για φώλιασμα, αλλά συχνάζουν και σε μεμονωμένα δέντρα ή θάμνους. Εάν αυτά λείπουν, μπορούν να φωλιάσουν σε καλλιεργημένες εκτάσεις, ή αμμολόφους κοντά σε ακτές, επίσης σε βουνίσιες χαράδρες και σκιερές θέσεις κάποιου υψομέτρου. Ωστόσο, ιδιαίτερα στη βόρεια Ευρώπη, απαντούν μέσα στον αστικό ιστό (δένδρα σε λεωφόρους, πάρκα, νεκροταφεία κοκ), συχνά στα κέντρα των πόλεων. Οι θέσεις αναπαραγωγής δεν πρέπει να είναι πολύ μακριά από τα κατάλληλα ενδιαιτήματα διατροφής, ενώ οι πτήσεις για αναζήτηση τροφής συνήθως περιορίζονται στην περιοχή της φωλιάς αλλά, ανάλογα με την προσφορά, επίσης και σε απόσταση 10 έως 15 χιλιομέτρων, μακρύτερα.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, τα πέντε πρώτα στατιστικώς προτιμώμενα οικοσυστήματα είναι τα εξής: πλατύφυλλα δάση, πόλεις, χωριά, καλλιέργειες, θαμνώδεις εκτάσεις.[11]
Στην Ελλάδα ανευρίσκεται σε δάση φυλλοβόλων (κυρίως βελανιδιάς) και μικτά ή κωνοφόρα δάση, και τους παρακείμενους ανοικτούς χώρους και αγρούς. Σπάνια, λόγω έντονης θήρευσης, θα βρεθεί σε αστικές ή περιαστικές περιοχές.[10][12]
Η φάσσα είναι εύκολα αναγνωρίσιμη λόγω του μεγέθους της και, συγκεκριμένα, είναι το μεγαλύτερο από τα μέλη της οικογενείας όπου ανήκει.
Τα ενήλικα άτομα έχουν γενικό χρώμα γκρι-μπλε στην άνω επιφάνεια του σώματος, με την περιοχή των ώμων να είναι γκρίζα στο χρώμα του σχιστόλιθου (slate grey). Ο λαιμός και το στήθος είναι γκριζωπά-μπορντό στο χρώμα του «κρασιού» (vinaceous), ενώ προς την κοιλιά το χρώμα είναι πιο φωτεινό, για να γίνει πολύ ανοικτό γκρι στα κάτω καλυπτήρια πτερά της ουράς. Το κεφάλι είναι επίσης μπλε-γκρι, ενώ στις πλευρές του λαιμού και του αυχένα επικρατεί, από πάνω προς τα κάτω, μία περιοχή με πράσινη-μωβ μεταλλική απόχρωση και, δύο χαρακτηριστικά λευκά «μπαλώματα» στο πίσω μέρος, ένα σε κάθε πλευρά. Αυτό το στοιχείο, διαφοροποιεί -μαζί με το μεγάλο μέγεθος- τις φάσσες από τα άλλα περιστέρια.
Κατά τα άλλα, τα εσωτερικά δευτερεύοντα καλυπτήρια και τα πρωτεύοντα ερετικά πτερά, είναι γκρίζα στο χρώμα του σχιστόλιθου, αλλά τα εξωτερικά δευτερεύοντα καλυπτήρια είναι στη άνω επιφάνεια λευκά, στοιχείο που δημιουργεί μια εντυπωσιακή λευκή λωρίδα στις πτέρυγες, ένα επίσης χαρακτηριστικό που διαφοροποιεί τις φάσσες από τα άλλα περιστέρια. Τα πτερά της ουράς είναι γκρίζα, αλλά στην άνω επιφάνεια και προς την άκρη, γίνονται πολύ σκουρότερα, δημιουργώντας έτσι μία μελανή ταινία στην άκρη της ουράς. Στην κάτω επιφάνειά τους, έχουν επί πλέον μία μεγάλη λευκή περιοχή, μεταξύ της γκρίζας βάσης και της ακραίας μαύρης ταινίας.
Το ράμφος είναι στη βάση του ροζ έως κόκκινο, πορτοκαλί προς κίτρινο στο άκρο του, με σαρκώδες υπόλευκο κήρωμα. Οι ταρσοί και τα δάκτυλα έχουν χρώμα που κυμαίνεται από ανοικτό έως σκούρο κόκκινο, ενώ η ίριδα είναι φωτεινή κίτρινη.
Τα φύλα είναι πολύ παρόμοια εξωτερικά, αλλά τα θηλυκά εμφανίζουν λιγότερο μπορντώ χρώμα στο στήθος, ενώ οι λευκές κηλίδες στις πλευρές του λαιμού είναι ελαφρώς μικρότερες. Τα αρσενικά είναι ελαφρώς ογκωδέστερα και βαρύτερα από τα θηλυκά. Τα νεαρά άτομα είναι σαφώς πιο «θαμπά» σε χρωματισμούς, χωρίς την κοκκινωπή ζώνη στο στήθος και τα λευκά «μπαλώματα» στις πλευρές του λαιμού, τα οποία αρχίζουν να εμφανίζονται σε ηλικία 6 μηνών περίπου και, διευρύνονται συνεχώς, μέχρις ότου σχηματιστούν πλήρως, στους 8 μήνες περίπου. Η ίριδα είναι πρασινοφαιόχρωμη, το ράμφος και οι ταρσοί γκριζωπά.
Η αναζήτηση τροφής λαμβάνει χώρα τόσο στο έδαφος, όσο και σε δένδρα ή θάμνους, σε αντίθεση με τα άλλα περιστέρια της κεντρικής Ευρώπης. Το είδος είναι αγελαίο όταν τρέφεται και, σχηματίζει πολύ συχνά μικρά κοπάδια. Το διαιτολόγιο είναι σχεδόν αποκλειστικά φυτικής προέλευσης, με κύριο συστατικό τα βελανίδια (ιδιαίτερα το φθινόπωρο), τα κάρυα της οξυάς, τους σπόρους και τα δημητριακά. Ωστόσο, καταναλώνεται ένα ευρύ φάσμα άλλων παρόμοιων τροφών, ανάλογα με την τοπική προσφορά, όπως πράσινα φύλλα, βλαστοί και άνθη διαφόρων φυτών (Caryophylaceae, Cruciferae, Compositae), μούρα, σύκα και άλλα φρούτα, ή κόνδυλοι (π.χ. πατάτες ή τεύτλα).
Παρά ταύτα οι πληθυσμοί που συχνάζουν στις πόλεις (ιδιαίτερα τις βορειοευρωπαϊκές, όπου δεν διώκεται), τρέφονται με ψωμί και άλλα προϊόντα αρτοποιίας. Τροφή ζωικής προέλευσης προστίθεται περιστασιακά , όπως έντομα, μαζί με κάμπιες και προνύμφες, αρθρόποδα και γαιοσκώληκες. Μερικές φορές, οι φάσσες τρώνε μικρά μαλάκια (γαστερόποδα), πιθανόν για να αναπληρωθεί το ασβέστιο στη διατροφή τους.
Η πτήση της φάσσας είναι γρήγορη, με τακτικά φτεροκοπήματα διακοπτόμενα από μια περιστασιακή απότομη κίνηση των φτερών, χαρακτηριστικό των περιστεριών γενικά. Όταν απογειώνεται οι πτέρυγες παράγουν χαρακτηριστικό δυνατό ήχο (clattering), ενώ μπορεί να αλλάζει κατεύθυνση πολύ εύκολα.
Οι φάσσες είναι αγελαία πτηνά και, κατά τις μή αναπαραγωγικές εποχές, σχηματίζουν μεγάλα κοπάδια στις περιοχές σίτισης, ιδιαίτερα στα καλλιεργημένα χωράφια, όπου μπορεί να προκαλέσουν μεγάλες ζημιές στις φυτείες. Αυτή είναι μία από τις αιτίες, που επιτρέπεται το κυνήγι τους σε πολλά ευρωπαϊκά κράτη. Πολύ συχνά σχηματίζει ανάμικτα σμήνη με τα οικιακά περιστέρια και τα φασσοπερίστερα.[13]
Οι φάσσες αποκτούν σεξουαλική ωριμότητα, ήδη από το επόμενο της γέννησής τους έτους και, φαίνεται να είναι μονογαμικές. Η επιλογή της θέσης φωλιάσματος γίνεται από τα αρσενικά και την υπερασπίζονται σθεναρά, εάν όμως είναι αρκετές, την τελική επιλογή κάνει το θηλυκό. Η έκτασή της ποικίλλει ανάλογα με την πυκνότητα του αναπαραγομένου πληθυσμού που, σε ακραίες περιπτώσεις μπορεί να είναι μία (1) και μοναδική θέση πάνω σε ένα δένδρο, οπότε δίνονται παραγματικές μάχες για τη διεκδίκησή της.
Τα αρσενικά δείχνουν έντονη επιθετικότητα κατά την αναπαραγωγική περίοδο, η οποία ξεκινάει τον Απρίλιο και μπορεί να επεκταθεί επί μακρόν, αλλά οι πετυχημένες ωοτοκίες περιορίζονται σε μικρότερα χρονικά διαστήματα. Η ωοτοκία πραγματοποιείται δύο ή και τρεις φορές μέσα σε κάθε αναπαραγωγική περίοδο.[14], με την τελευταία να φθάνει μέχρι τον Οκτώβριο.
Στις περιοχές όπου φωλιάζει (βλ. Βιότοπος), η φάσσα κατασκευάζει τη φωλιά της πάνω σε ένα δένδρο (συνήθως κωνοφόρο) ή θάμνο, σπανιότερα σε ένα γείσο κτηρίου ή σε ένα βράχο. Εάν δεν γίνεται αλλιώς, μπορεί να φωλιάσει πάνω στο έδαφος σε μία, κατά τα άλλα, άδενδρη τοποθεσία.[15]
Η φωλιά είναι συνήθως μία λεπτή αλλά στέρεη πλατφόρμα από μη φυλλοφόρους κλάδους και, αραιοδομημένη, αφού τα αυγά διακρίνονται εάν δει κάποιος από κάτω.[14] Κατασκευάζεται από το θηλυκό, με υλικά που φέρνει το αρσενικό και, ολοκληρώνεται στις 6-13 ημέρες, αν και υπάρχουν περιπτώσεις που φτιάχνεται σε 2 μόνον ημέρες. Οι παλαιότερες φωλιές επαναχρησιμοποιούνται, όπως επίσης και οι φωλιές άλλων πουλιών.
Η γέννα αποτελείται από 2 αυγά, σπάνια μόνον 1, βάρους 18,9 γραμμαρίων κατά μέσον όρο περίπου, από το οποίο το 7% είναι κέλυφος. Η επώαση αρχίζει με την εναπόθεση του πρώτου αυγού και, πραγματοποιείται τόσο από το θηλυκό όσο και από το αρσενικό για 17 ημέρες.[11][14] Οι νεοσσοί είναι φωλεόφιλοι, εφοδιάζονται στην αρχή με τροφή από τους γονείς, αργότερα όμως αφήνονται περισσότερο μόνοι τους. Είναι ικανοί προς πτήση στις 29-35 ημέρες.
Στην Ελλάδα, οι φάσσες φωλιάζουν σε όλη τη χώρα ως επιδημητικά πτηνά.[10][16]
Ο κύριος θηρευτής της φάσσας στη δυτική και κεντρική Ευρώπη, είναι το Διπλοσάινο, ενώ στη νότια Ευρώπη ο Σπιζαετός. Από δείγματα θηραμάτων του πρώτου, που έχουν ταυτοποιηθεί, έχει αποδειχθεί ότι η φάσσα είναι μέσα στα πέντε πρώτα αγαπημένα του θηράματα, κυρίως λόγω της αφθονίας και της ευρείας κατανομής της. Λιγότερο συχνά θηρεύεται από άλλα ημερόβια αρπακτικά πτηνά, όπως είναι ο Πετρίτης, το Ξεφτέρι και η Γερακίνα. Επίσης, από τα νυκτόβια αρπακτικά, ο Μπούφος είναι ένα είδος που τρώει τακτικά φάσσες. Τέλος, μάστιγα για τους νεοσσούς της φάσσας, αποτελούν τα κορακοειδή (καρακάξες, κουρούνες, κάργιες κοκ).
Η φάσσα περιλαμβάνεται σε εκείνα τα είδη πτηνών που έχουν υποστεί πολύ μεγάλες πιέσεις από το εντατικό κυνήγι, με τη θήρευσή της να επιτρέπεται σε πολλές χώρες, -πέραν της λαθροθηρίας-. Στη δεκαετία του 1970 εκτιμάται ότι, κάθε χρόνο στην Ευρώπη, τουλάχιστον 4 με 5 εκατομμύρια πουλιά είχαν πυροβοληθεί και, μόνο στη Γερμανία, η ετήσια αποτίμηση ήταν -μεταξύ 1990 και 2005- από 655.000 έως 917.000 άτομα.[17]
Ενώ στην Ευρώπη οι πληθυσμοί υφίστανται ισχυρές πιέσεις από το εντατικό κυνήγι, σε παγκόσμιο επίπεδο οι πληθυσμοί παραμένουν σταθεροί. Αυτός είναι και ο λόγος που η IUCN έχει χαρακτηρίσει το είδος ως Ελαχίστης Ανησυχίας (LC) [1]
Στον ελλαδικό χώρο η Φάσσα απαντά και με τις ονομασίες Φασσί, Γαϊδουροπερίστερο, Δεντροπερίστερο και Χοντροπερίστερο, ενώ είναι πιθανότατα η κατά τον Αριστοτέλη, Φάττα, Φλάψ ή Φάψ.[18]
i. ^ Συμπεριλαμβάνει και το Columba palumbus kirmanica [19]
ii. ^ Συμπεριλαμβάνει και τα Columba palumbus ghigii, Columba palumbus kleinschmidtii [20]
iii. ^ †Columba palumbus maderensis [4]
iv. ^ Επίσης, Περιστερά η λευκαύχην [18]Η φάσσα είναι πτηνό της οικογενείας των Περιστεριδών, που απαντά και στον ελλαδικό χώρο. Η επιστημονική ονομασία του είδους είναι Columba palumbus και περιλαμβάνει 5 υποείδη.
Алатуба (рус. вя́хирь, витю́тень, лат. Columba palumbus) — күгәрсендәр ырыуындағы ҡош.
Йорт күгәрсененән байтаҡ ҙур. Дөйөм төҫө ҡуйы күкһел һоро. Ҡойроғоноң осо, яурындары, ҡанаттарындағы һыҙаттар ҡара. Күҙҙәре ҡара көрән, аяҡтары ҡара ғыҙыл, суҡышының осо һары, төбө ҡыҙыл. Күк күгәрсендән яурындарының ҡара таптары менән айырыла. Тауышы тоноҡ:"ху-хууу".
Европа һәм Көнбайыш Себерҙең урта һыҙаттарында, Африканың төньяҡ көнсығышында йәшәйҙәр. Йәшәү регионына ҡарап ултыраҡ, күсмә һәм ярым күсмә ҡоштар. Башҡортостанда күсмә ҡош иҫәпләнә.Киң таралған. Ите өсөн аулайҙар. Ҡуйы урмандарҙа йәшәй. Ағас ҡыуыштарында, ҡайһы саҡ ағас баштарында оялай.
Төрлө үлән һәм ағас орлоҡтары менән туҡлана.
2 бөртөк аҡ йомортҡа һала.
Ҙур күгәрсен, алатүбә, аладыуа, дәү күгәрсен, урман күгәрсене.
{{|sv}}
Алатуба (рус. вя́хирь, витю́тень, лат. Columba palumbus) — күгәрсендәр ырыуындағы ҡош.
Гулабот гривнаш (науч. Columba palumbus) е птица од фамилијата на гулабите која ја има и во Македонија.
Во северните и источните постудени делови на Европа и западна Азија, гулабот гривнаш е птица преселница, но во јужна и западна Европа е постојан жител.
Трите западноевропски гулаби од родот Columba , гривнашот, планинскиот и дивиот гулаб, се многу слични, но имаат свои разликувачки карактеристики. Гулабот гривнаш е карактеристичен со својата големина од 38-44.5 см и тежина 300-615 грама, како и со белото на вратот и крилјата.[2] Инаку, во основа е сива птица со портокаловести гради. Има распон на крилјата од 68 до 80 см, опашката му е долга 13.8-15 см, а клунот 1,9 до 2,2 см.[3] Младенчињата немаат бели дамки од страните на вратот, дури на 6-месечна возраст почнуваат да се појавуваат мали бели дамки кои постепено се зголемуваат додека птицата целосно да се оформи на 8-месечна возраст. Тие имаат посив клун од возрасните и целосно делуваат посветло сиви.
Летот на гулабот гривнаш е брз, изведуван со обични замавнувања на крилјата и повремено остро плескање, карактеристично за сите гулаби. Слетува со гласно клепање. Стои на високи гранки и кабли, а кога се додворува оди по хоризонталната гранка испрчувајќи го вратот, со крилјата малку спуштени надолу и подраширена опашка. За време на додворувачкиот лет, птицата се вивнува нагоре со удари на крилјата како камшик, и се спушта надолу со укочени крилја. Звукот на камшикување повеќе го произведува кога ги шири крилјата, отколку кога ги собира. Оваа птица е дружењубива и формира големи јата вон сезоната на парење.
Се размножуваат на дрвјата од шумите, парковите, градините и несат 2 бели јајца, во едноставно право гнездо, а пилињата се изведуваат по 17 до 19 дена. Се чини дека претпочитаат гнездото да се наоѓа близу патишта и реки. Гнездата се ранливи на напади, особено од гаврани и повеќе порано во годината кога крошните со лисја не се дооформени. Малечките почнуваат да летаат по 33-34 дена, а ако гнездото е вознемирувано некои младенчиња се во состојба да преживеат и ако го напуштат по 20 дена.
Поголемиот дел од исхраната е зеленчук, округли, месести листови од каранфили, главоцветни растенија и мешункаст зеленчук, земени од отворени полиња или градини и тревници; фаворизира млади ’ркулци и саден материјал, жито, борови семиња, некои овошја и бобинки. Наесен, јадат смокви и желади, а зиме пупките од дрвјата и грмушките. Тие јадат и ларви, мравки и мали црви. Имаат потреба од отворена вода за пиење и за капење во неа. Овој вид може да претставува аргикултурен штетник и често е убиван, а во повеќето европски земји е легален дивеч за лов. Често е присутен во руралните средини и е питом ако не го гонат. Малечките гулапчиња многу брзо стануваат дебели од „млекото“ со кое ги хранат нивните родители. Тоа е екстремно богата, слатка течност која ја произведуваат возрасните птици во својата гуша за време на сезоната на парење.
Огласувањето му е карактеристично гукање.
Гулабот гривнаш (науч. Columba palumbus) е птица од фамилијата на гулабите која ја има и во Македонија.
Ойн тагтаа (Columba palumbus) нь Тагтааныхан овгийн шувуу юм. Энэ тагтаа Европын хойд болон зүүн хэсэг, баруун Азид нутаглана.
Ойн тагтаа томхон биетэй ба 38-43 см урт, хүзүү, далавч нь цагаан байна. Их бие нь саарал ба ягаавтар цээжтэй. Залуу тагтаа хүзүүндээ цагаан толбогүй байна. 6 сар хүрээд хүзүүний 2 талд жижиг цагаан толбо бий болж эхэлдэг.
Тэд нисэхдээ хурдан шалмаг, голдуу олноор сүрэглэн амьдардаг. Цэцэрлэгт хүрээлэн болон модонд үүрээ засаж, 2 цагаан өндөг гаргана. 17-19 хоног дараад ангаахай гардаг. Ойн тагтааны гол идэш тэжээл нь ургамал ногоо ба үр тариа, жимс гэх зэргээр хооллоно.
Ойн тагтаа (Columba palumbus) нь Тагтааныхан овгийн шувуу юм. Энэ тагтаа Европын хойд болон зүүн хэсэг, баруун Азид нутаглана.
Тхьэрыкъуэпщэху (лат-бз. Columba palumbus) — тхьэрыкъуэ лъэпкъым щыщ лӀэужьыгъуэщ.
ПӀащэщ, лъэпкъыгъуэм и нэхъ инщ. Щхьэр къащхъуафэщ; пщэбгъухэм, кӀэм — ӀэпапӀэ хужьхэр хэлъщ; тхыцӀащхьэр гъуабжэщ, и лъащӀэр къэщхъуафэщ, бгъэгум плъыфэ къыщӀоуэ.
Щогъуалъхьэ кхъуакӀэ мэзхэм, паркхэм, мэз зэхэпхъахэм. Хуабжьу сакщ, къудамэ Ӏувхэм хэсырейщ. Абгъуэ здыщӀри аращ. Щопсэу Еуропэм (ищхъэрэ Ӏыхьэхэр хэмыту), Ищхъэрэ-КъухьэпӀэ Африкэм, Азиэм, Сыбыр къухьэпӀэм. Мэлъэтэж. Къэукъазым куэду щопсэу икӀи лъэтэжкъым.
Ӏусым хохьэ гъавэхэкӀ, удз жылэ, мэракӀуэ зэмылӀэужьыгъуэ, санэху, хьэцыбанэ, мышхумпӀэ.
Улаппа (лат. Columba palumbus) — кăвакарчăнсен лат. Columbidae йышĕн вĕçен кайăк тĕсĕ.
Ахаль кавакарчăнтан шултрарах. Йăвине йывăç турачĕсем çинче çавăрать.
Улаппа (лат. Columba palumbus) — кăвакарчăнсен лат. Columbidae йышĕн вĕçен кайăк тĕсĕ.
Ахаль кавакарчăнтан шултрарах. Йăвине йывăç турачĕсем çинче çавăрать.
Әберче́н (Columba palumbus) - күгәрчен кошлар гаиләлегеннән. Европа, Азия һәм Төньяк-көнбатыш Африкада аланлы якты урманнарда яши. Күчмә кош. ТР территориясендә апрель аеннан күренә.
Гәүдәсенең озынлыгы 40 см га кадәр, авырлыгы 450 г га җитә. Каурыйлары күгелҗем төстә. Томшык төбе кызыл. Муенының як-ягында 2 ак тап, канатларында ак сызык бар. Оясын биек агачның ян ботакларына һәм кәүсәсе янына ясый. 2 ак йомырка сала. Үсемлек орлыклары, кайвакыт җиләк, яфрак һәм бөре, әкәм-төкәм һ.б. вак умырткасызлар белән туена.
Спорт сунарчылыгы объекты.
ТРда әберчен саны кими бара.
Әберче́н (Columba palumbus) - күгәрчен кошлар гаиләлегеннән. Европа, Азия һәм Төньяк-көнбатыш Африкада аланлы якты урманнарда яши. Күчмә кош. ТР территориясендә апрель аеннан күренә.
Гәүдәсенең озынлыгы 40 см га кадәр, авырлыгы 450 г га җитә. Каурыйлары күгелҗем төстә. Томшык төбе кызыл. Муенының як-ягында 2 ак тап, канатларында ак сызык бар. Оясын биек агачның ян ботакларына һәм кәүсәсе янына ясый. 2 ак йомырка сала. Үсемлек орлыклары, кайвакыт җиләк, яфрак һәм бөре, әкәм-төкәм һ.б. вак умырткасызлар белән туена.
Спорт сунарчылыгы объекты.
ТРда әберчен саны кими бара.
ठूलो वनपरेवा नेपालमा पाइने एक प्रकारको चराको नाम हो । यसलाई अङ्ग्रेजीमा "कमन वुड पिजन" (Common Wood Pigeon) भनिन्छ ।
.jpg)
