Excavates

Excavata zijn in de taxonomie een groep (in moderne opvattingen een supergroep^[1]) eencellige eukaryotische organismen die alle meerdere flagella hebben. De groep Excavata bevat zowel zelfstandig als in symbiose levende soorten, waaronder ook veel bekende parasieten bij de mens.

Eigenschappen

Veel Excavata hebben sterk aangepaste mitochondriën, om die reden worden dit wel amitochondriaten genoemd. Anderen hebben mitochondriën met buisvormige, schijfvormige of langwerpige cristae. De meeste Excavata hebben twee, vier of meer flagella^[2] en de meeste hebben een karakteristieke ventrale celmond (cytostoom) om voedsel door middel van fagocytose in de cel op te nemen. De celmond wordt ondersteund door microtubuli.^[3]

Veel groepen die tot de Excavata gerekend worden missen al deze eigenschappen echter volkomen. De clade is samengesteld op grond van genetische overeenkomsten die zijn ontdekt door bepaling van de nucleotidensequenties.^[4]

Sommige Excavata van de stam Euglenozoa hebben chloroplasten en bedrijven fotosynthese. Bij een aantal parasitaire soorten is deze eigenschap weer gereduceerd.

Onderverdeling

De volgende taxa worden in de door veel biologen aangehouden indeling^[5] tot de Excavata gerekend:

Superphylum Phylum Representatieve genera Beschrijving Discoba Euglenozoa Euglena, Trypanosoma Veel parasieten, één grote groep met plastiden (chloroplasten) Percolozoa (Heterolobosea) Naegleria, Acrasis Meeste hebben een wortelpotige en/of een flagellate vorm Loukozoa (Jakobida) Jakoba, Reclinomonas Vrij levend, soms flagellaten. Sommigen zijn amitochondriaten Metamonada Preaxostyla Oxymonads, Trimastix mitochontriate flagellaten, vrij levend (Trimastix) of levend in de darmen van insecten Fornicata Giardia, Carpediemonas Amitochondriaten, meestal symbionten of parasieten van dieren Parabasalia Trichomonas Amitochondriate flagellaten, meestal commensalisten in de darmen van insecten. Sommigen zijn pathogeen voor mensen

Uit verschillende recente studies is gebleken dat het voorheen nog niet geclassificeerde geslacht Stephanopogon een zustergroep is van Percolomonas. De aldus gevormde clade wordt gezien als zustergroep van de Heterolobosea, waarmee het samen een groep vormt waarvoor de naam Percolozoa is voorgesteld en die op gelijke hoogte staat met de Euglenozoa.^[6]

Cladogram Excavata

Onderstaand cladogram toont de positie van de supergroep van de Excavata en van de afstammende rijken.^[7] De Excavata vormen hierin een supergroep met deelgroepen van de Discicristata en de Euexcavata worden onderscheiden op het niveau van rijk.

Voetnoten

Literatuur

• (en) Adl, S.M. et al.; 2005: The New Higher Level Classification of Eukaryotes with Emphasis on the Taxonomy of Protists, The Journal of Eukaryotic Microbiology 52(5), pp 399-451.
• (en) Cavalier-Smith, T.; 2002: The phagotrophic origin of eukaryotes and phylogenetic classification of Protozoa, International Journal of Systematic & Evolutionary Microbiology 52(2): pp 297–354.
• (en) Cavalier-Smith, T. & Nikolaev, S.; 2008: The Zooflagellates Stephanopogon and Percolomonas are a Clade (Class Percolatea: Phylum Percolozoa), Journal of Eukaryotic Microbiology, 55(6), pp. 501–509.
• (en) Hampl, V.; Hug, L.; Leigh, J.W.; Dacks, J.B.; Lang, B.F.; Simpson, A.G.B. & Roger, A.J.; 2009: Phylogenomic analyses support the monophyly of Excavata and resolve relationships among eukaryotic "supergroups", Proceedings of the National Academy of Sciences of the U.S.A. 106(10): pp. 3859–64.
• (en) Holt, J.R. and C.A. Iudica; 2012, Description of the Supergroup Excavata (Cavalier-Smith 2002).^{[dode link]}
• (en) Simpson, A.G.; 2003: Cytoskeletal organization, phylogenetic affinities and systematics in the contentious taxon Excavata (Eukaryota), International Journal of Systmatic & Evolutionary Microbiology 53(6): pp. 1759–1777.
• (en) Yubuki, N. & Leander, B.S.; 2008: Ultrastructure and molecular phylogeny of Stephanopogon minuta: An enigmatic microeukaryote from marine interstitial environments, European Journal of Protistology 44, pp. 241–253.