Taxonavigaçion

Aves (Oxelli)

Superregno: Eukarya

Regno: Animalia (Metazoa)

Subregno: Eumetazoa

Superphylum: Bilateria: Deuterostomia

Phylum: Chordata

Subphylum: Vertebrata

Infraphylum: Gnathostomata

Classi: Aves

Sottoclassi: Neognathae - Paleognathae

Nomme:
Aves
Linnaeus, 1758

Is pillonis o putzones (Aves, Linnaeus 1758) funti una classe de animales.

Stiphrornis pyrrholaemus

Burung galatik batu Eropa, Parus major.

Burung adalah angguta kalumpuk binatang batulang balakang (vértébrata) nang baisi bulu wan halar. Fosil panuhanya burung didapatakan di Jérman wan dipinandui sabagai Archaeopteryx.

Burung banyak macam-macamnya, mulai burung kolibri nang halus hampai burung unta, nang paningginya pada manusia. Kira-kira ada 8.800-10.200 spésiés burung di dunia; kira-kira 1.500 macam di antaranya didapatakan di Indunisia. Bamacam-macam burung naya sacara ilmiah digalambangakan ka dalam kalas Aves.

Kabanyakan burung harus makan paling kada satangah matan barat awaknya saban hari.

Burung wan manusia

Burung hudah mambariakan magan luar biasa dalam kahidupan manusia. Babarapa macam burung, kaya hayam, kalkun, angsa wan itik sudah didoméstikasiakan mulai lawas wan marupakan sumbar parotéin nang panting; daging atawa hintalunya.

Macam-macam burung

Elang bondol mancari makan. Di Danau Pocharam, Andhra Pradesh, India.

• Hayam
• Burung Cenderawasih
• Burung Jalak
• Burung Kakatua
• Burung Merak
• Burung Merpati
• Burung Murai Batu
• Burung Murai Daun/Cucak ijo
• Burung Perkukut
• Burung Perenjak Jawa
• Burung Punai
• Merbah
• Pinguin
• Anis merah
• Anis Kembang
• Tledekan atau sulingan
• Cucak Rawa
• Elang bondol
• Elang alap jambul
• Cendet
• Branjangan
• Kacer
• Kenari
• Love Bird
• Decu
• Cendana

Itihi Jua

• Flu burung (Avian Influenza)

Bödis binon jäfüd grup, kel tefon nolavik nimas.

Cicém keututôk keutampi

Cicém nakeuh meunatang nyang rôh lam kawan meunatang nyang meutuleuëng ruëng (vertebrata). Kri meunatang cicém nyan meubulèe ngon meusayeuëp. Fosil nyang that tuha nibak cicém ka meuteumèe di Jeureuman ngon geuturi seubagoë Archaeopteryx.

Jeunèh-jeunèh cicém nyan that le macam, phôn cicém subang nyang ubeut sampoë cicém unta nyang leubèh manyang nibak ureuëng. Bak keunira na dum 8.800 – 10.200 spesies cicém ban sigom dônya; ngon na dum 1.500 jeunèh nyang hudép di Indônèsia. Meubagoë jeunèh cicém nyan geukira lam glah Aves.

Le nibak cicém nyan jipajôh eumpeuën sikureuëng-kureuëngjih sikhan brat badan jih ban tiëp uroë.

Cicém ngon manosia

Nibak cicém le that meunapha'at lam udèp manosia. Na padum-padum boh jeunèh cicém nyang ka geuhiro lé manosia lam watèe nyang that na trép. Jeunèh-jeunèh nyan lagèe manok, iték ngon puyôh, bandum jeunèh nyan ka jeuët keu nè utama protein nyang peunténg keu udép manosia, got nyan siëjih atawa bohjih.

Bagöe la'én nbak cicém nyan nakeuh, na nyang hareuëm pajôh meunurôt agama. Cicém nyan na nyang jitém seu'iet, na cit nyang kleuët, hudép lam uteuën atawa lam blang. Cicém-cicém nyang han jeuët pajôh meunurôt Islam nakeuh cicém nyang jicok umpeuen deungön gakijih, lagè kleuëng, siwah/tiwah, nggang atawa la'én nibak nyan. Salang cicém nyang jeuët pajôh siejih miseuë rampineueng, leuëk, mirahpati, tulô atawa la'én jih.

Cicém di Acèh

Meunurôt data Avibase, jumeulah spèsies cicém nyang na di Acèh na 542 boh spèsies. Dari jumeulah nyan, na 25 boh spèsies nyang ka jareueng jiteumèe.

Peunawôt luwa

• Pusat Data Cicém nyang na di Acèh

Duzroeg, gvihaeuj Monznga Doenghduz Ndoenndok duh Monz Doenghduz Ndoencag, miz song aen ga, miz bwn caueq fwed.

Duroeg dwg doengduz rox mbin, bak soem, mbouj miz heuj, daengx ndang miz bwn, miz fwed caeuq song ga, mbin ndaej byaij ndaej, youq gwnz faex, geh bya, ndaw rum, ndaw haz caux rongz youq; ak cawz non.

Pandion haliaetus

Strus, Struthio camelus – edhen na yll nija.

Bulbul, Hypsipetes crassirostris.

Edhen (liesplek ydhyn) yw esel unn ugh-urdh a enyvales (Lat. Aves), pub huni gans diw esker, pluv, lithyow yn-rag ow kul eskelli, eskern kew, ha gallos dedhwi.

Yma 8,800–10,200 eghenn a ydhyn ow fyw y'n bys ma; ytho, ynsi yw an liesekka klas a viles gans mell keyn war dir. Yma nebes ydhyn ow tybri sugen bleujyow, plansow, has, hwesker, logos, puskes, karyn, po ken ydhyn. Difun dydhweyth a vydh moyha ydhyn, mes re anedha a vydh difun nosweyth po mo. Lies edhen a vyaj yn pell rag triga y'n gwella hin; erell a vyw dre vras orth an mor. Yma hwath eghennow a yll koska hag i ow nija.

Yn mysk gnasow kemmyn ydhyn yma gelvin askornek heb dens, dedhwi oyow krogenek, ha korf eskern skav mes kres. An vrassa rann anedha a yll nija y'n ayr, mes niver a eghennow (yn arbennik war ynysow) re gollas an gallos ma: r.e. pennow-gwynn, strusyow hag ydhyn kiwi.

Sur yth hevel y'n eur ma ydhyn dhe esplegya diworth arghpedrevanes, h.y. diworth an bagas Maniraptora a'n is-urdh Theropoda. An ydhyn a wra ytho rann a'n klas Reptilia (kramviles), ha'ga nessa kerens y'n klas na yw krokodiles. Yma ydhyn, kramviles erell, ha bronnviles ow furvya an Amniota, enyvales gans mell keyn a omgerdhas rag triga war dir.

Eghennow ydhyn mayth usi erthyglow y'ga hever

• Golvan
• Palores
• Treron sieboldii

Spearu, þe is fugol

Fugolas (Aves) (þāra cildru hātaþ briddas) sind fiðerede, tƿifōtede, inhātode, ǣgberende, hrycgbāned dēor. Þǣr sind hūhƿega 10,000 lifigendra cynna, and þæs sind hīe þā missenlocostan fēoƿerlimmedra hrycgdēora. Hīe ƿuniaþ ymb þā fullan ƿorulde, fram þǣm Andnorðan oþ þone Norðan. Lifigendu cynn fugola sind on micelnesse fram Bēofugolum tƿegra ynca oþ þone strȳtan nigon fōta.

Fugolas sind amearcod fram feðerum, tōþlēasum nebbe, þǣre berunge heardscielledra ǣga, clēofenaƿeorces mǣl, fēoƿercōfede heortan, and ge lēohte ge strange bāna dǣla gæderunge. Eall lifigendu cynn fugola habbaþ fiðeru - þā nū forcƿolenan fleohtlēasan grēatstrȳtan Nīƿes Sǣlandes ƿǣron þā synderlican fugolas lēas heora. Fiðeru sind cynn forelimma, and þæt mǣste dǣl fugola cann clēogan, þēah sume ne cunnon, tō bȳsne botmbānlēase fugolas, hƿīthēafducas, and manig missenlicu ānƿuniendu cynn þe ƿundiaþ on īegum. Fugolas ēac habbaþ ānlica meltunge and ēðunge dǣla gæderunga þā sind sƿīðe ānliceted tō flēogenne. Sume fugolas, synderlīce crāƿan and bleohfugolas, sind ongemang þāra cræftigostena cynna dēora; manig figolcynn habbaþ geƿorden geƿeaht þā hƿīle þe hīe maciaþ ānfeadlice tōlas and brūcaþ hīe, and manig gefērlicu cynn þyncaþ tō giefenne cræft betƿeox ēacnungum.

Manig cynn undergtinnaþ tō farenne grēata fugolleorunga, and manig mā dōþ sceortran unegeƿunelica fara. Fugolas sind gefērlice; hīe bēacniaþ þurh geseƿenlice bēacnas and þurh cleopunga and sangas, and dǣlnimaþ gefērlicra gebǣra befōnde ge efentēam and huntoþ, ge samodcumunge, ge hergunde herefugola. Þæt mǣste dǣl fugolcynna sind gefērlīce ānƿīfisc, geƿunelīce ānum tēamtīman ānum tīman, and hƿīlum gēar, ac selden līflang. Ōðer cynn habbaþ tēamendebyrdnessa þā sind manigƿīfisca oþþe selden manigƿerisca. Ǣgru sind geƿunelīce gelægd on nest and begȳmed fram þǣm ieldran. Þæt mǣste dǣl fugola habbaþ landran tīde ieldrena ceare æfter þǣre forþcumunge.

Getæl fugola

• Cicen
• Crāƿe
  • Bleohcrāƿe
    • Eurasisc bleohcrāƿe
  • Hræfn
  • Hrōc
• Dūfedoppa
• Ened
• Fiðerlēasere
• Gyrfugol
• Hafoc
• Hƿilpe
• Māse
• Strȳta
• Ūle

Mga gamgam napipisan sa iba-ibang Order

An mga gamgam (Aves) iyo idtong mga balukagon, duwang-bitisan asin naghihilomlom-sugok na mga hayop; sinda napipisan sa inaapod na mga vertebrates. An mga ini iyo an may dakol na sarì na nabubuhay, mala ta tinatayang sinda nagbibilang sampulong ribo. An mga gamgam nasasakop kan subklaseng Neornithes, nabubuhay warak nanggad sa kinaban asin may tamanyong napoon sa sadit-sadit na nasukol 5 sentimetro (2 pulgada) sana arog kan inaapod na Bee Hummingbird abot sa dakulang gamgam na inaapod Ostrich nagsusukol na 2.75 metro (9 na pye). Tinutubod na an mga gamgam nagbutwa sa panahon kan theropod dinosaurs kan periodong Jurassic, mga 150 milyon na taon nakaagi.

Mga panluwas na takod

• http://avibase.bsc-eoc.org/avibase.jsp?lang=EN&pg=home Kinua 07-04-14
• http://www.birdlife.org/ Kinua 07-04-14
• http://people.eku.edu/ritchisong/birdbiogeography1.htm Kinua 07-04-14
• http://birds.audubon.org/ Kinua 07-04-14

Hilingon man

• Goura victoria

Toltolan

Jamach'i: Kunturi.

Jamach'i, taqi kasta chhiqani uywa, amparata lanti chhiqani, anqäxa janchipaxa phuyuni, lawrawani. Jamach'ixa alaxa pachanwa jalaski.

Jamach'inaka

• allqamari (Phalcoboenus megalopterus)
• chiwaqu, chiwanku (Turdus chiguanco)
• chhuqha (Fulica)
• ch'ayña, ch'iyña (Carduelis atrata)
• Ch'uwakira
• ch'usiqa (Tyto alba)
• juku (Strigiformes)
• kitula (Columbidae)
• kiwla, Kiwlu
• kullkutaya
• kunturi (Vultur gryphus)
• khayti (Laridae)
• khullu (Coturnix coturnix)
• Khurukuta
• k'alla, k'aña (Melopsittacus undulatus)
• k'illi killi (Falco tinnunculus)

• liqiliqi (Vanellus resplendens)
• luli, lurinsu (Trochilinae)
• lluthu (Tinamidae)
• mamani
• miji (Phalacrocorax brasilianus)
• paka (Accipitridae)
• pana
• parina (Phoenicopterus)
• pili (Anatidae)
• pukupuku
• p'isaqa
• qaqi (Psittaciformes)
• qatiqati
• qinti (Trochilidae)
• qiñuskaya
• qiwlla, qhayti

• qutquri
• qhusqhu
• q'illunchu
• sillanka (Hirundinidae)
• siwiq'ara
• suri
• tapakayu
• tiktitikti
• tiwtiri
• tuqu
• unkaylla
• urpila
• wallata
• waq'ana
• yakayaka, yakilu (Picidae)

Kedis Cendrawasih saking Papua

Kedis inggih punika sarwa sato sané nyidayang makeber krana ngelah kampid. Kedis puniki magenah ring genah sané khusus sané kawasta habitatnyane manut saking napi ane kadaar olih kedise punika. Ring alase wénten akeh jenis kedise, wénten sané magenah ring tengah alasen, wénten sané magenah ring wewidangan tlagane apang ngidaang ngalih amah-amahan, sekadi buron sané lianan. Wenten kedis sané naar sarin sekar sané kaangen penyerbukan sekar tur akeh kedis sané naar woh-wohan maguna antuk nyebarang biji-bijian.^[1]

Pustaka

Manumanu vuka

Manumanu vuka

Manumanu vuka — E dua na manumanu.

Manumanu vuka e Viti

E a vakayacora na tabana ni veiqaravi oqo na BirdLife International Fiji e dua na vakadidike ni yaubula eso ena loma ni vanua. Nai naki levu ni vakadidike sai koya me kilai ka volaitukutukutaki na veika eso ka rawa ni laurai ena loma ni veikau.

Manumanu Vuka ni Vanua e Viti

• Ganiviti
• Kulakula
• Reba
• Sikorere
• Beka

Manumanu Vuka ni Waitui kei na Veimatasawa

• Gogo

Manumanu Vuka e na veiyanuyanu

• Manumanu Vuka e Kadavu
• Manumanu Vuka e Koro

Vanua ni Manumanu Vuka (VMV)

Mıriçıki (be Latinki: Aves), muwın, perzaneyın u pê Hakana zêde biyayen formê ganınano. Nezdi 10.000 tewriya Tetrapod zaf verni dero. Şema cı 5 santimetre ra hetana 2 metre ra zeder tewri estê. Mıriçıkan de hewnê zımıstani çıniyo (bê Caprimulgiformes). Mıriçıki payızi zıme ra şınê vera ekvatori u wesari zi ekvator ra şınê zıme u veroci.

Anatomiye

• Anatomiya Mıriçıkan

Ndɛkɛ

Ndɛkɛ (Aves) ezalí motíndo mwa nyama ya mikúwa. Ezalí na mapapú mpé epumbwaka o likólo. Kasi ndéngé ya ndɛkɛ isúsu ipumbwaka tɛ́ : itámbolaka o nsé. Ezalí nyama ya máki, ebótaka máki. Etóndá ekómó, nsálá, makáká mábalé mpé mapapú mábalé.

Ndéngé isúsu

• libatá tǒ liswɛ̌swɛ̌ tǒ mpé lisúsu liswéiswéi
• dindo
• molɛ́kɛ
• kuku
• esulúngútu
• nsósó
• nkómbékómbé
• nkosó
• lokánga
• likɛ́mɛ́
• lingɔngɔ

I oxei (diti uxei 'nte łe varianti orientałi; Aves, Lineo 1758) i xé na clase de vertebrai.

Se parla de animałi bìpedi, aładi, omeotermi e ovìpari. Łe sóe dimension łe se desferénsia dai 5 cm del pìcoło e łexièro colibrì de Elena ai 2,7 m del struso, un oxeo african miga bon a vołar.

Tuti i oxei i ga i dó arti de vanti modifegai in ałe e sta caraterìstega qua ła permete, a squaxi tuti quei chei partegne a ła clase, de vołar. Propio sta capasità de vołar ła ga portà al'evołusion de particołari adatamenti anatòmisi, intrà i quai se pol clasifegar anca el sistema digestivo ùnego e'l sistema respiratorio. Ła magior parte dei oxei ła ga da prova de granda intełigensa, e spece come corvi e papagai łe xé considerae infrà łe più intełixénti intrà łe bestie. Paréci penài i xé infati bóni a modifegar e doprar pìcołi ogeti par far łe propie robe, e ancuo xé seguro che in qualche spece ghe sia na trasmision de łe conosénse intrà łe generasion. I oxei i xé bestie socévołe che spéso łe vive in cołonie, parlando grasie a segnałi di tipo vixivo o uditivo. Spéso i partèsipa a conportaménti sociałi come ła casa e diféxa.

Łe caraterìsteghe comun più o manco a tuti i oxei łe xé:

• el bèco còrneo sénsa dénti. Ghe xé desferénti tipi de beco, in baxe a łe abitùdene ałimentare de ła spece de oxeo: a scòtoła, a fòrbexe, a ancin...
• mancansa de un vèro naxo: le narixe łe se verxa sùbito su ła superfisie sóra al beco;
• prexénsa de na pàlpebra acesoria, ła "Menbrana nititante", par n'altra protesion del'ocio;
• mancansa de na vèra récia. I oxei i ga verture ai lai de ła testa, 'ntel posto indove i mamìferi i ga łe réce, co ła funsion de ciapar i sóni. Ghe xé spece (ałochi, soete, dughi de montagna) che łe ga sti buxi qua miga simètrisi, ma desfaxai, in manièra da ciapar ła diresion dei sóni sul pian orixontal (come 'ntei mamìferi) e sul pian vertical, caraterìstega davèro ùtiłe par i presadóri de note;
• ła depoxison e covada de vóvi co ła scorsa dura fata de carbonato de calcio;
• cuor a dó atri e dó ventrìcołi. Ła frequénsa del bàter del cuor ła xé più alta de quea dei mamìferi per perméter de produr bastansa energia par el voło;
• prexénsa de pene sul corpo. Łe pene łe fa che el całor no 'l vaga masa fóra dal corpo, propio come i pełi i fa par i mamifer. In qualche spece (cigni, ànare, oche...) i serve anca per rènder inpermeàbiłe al'aqua łe pene che łe sta soto, ixołando n'altra volta el corpo de ła bestia da ła tenperadura de fora e far nuar più fasilmente;
• prexénsa de pene più dure sora łe altre che łe permete un megior controło del voło;
• omeotermia, che ła łasia mantegnir costante ła tenderadura del corpo, propio come i mamìferi e, drio qualche studio dei ùltimi ani^[1], i dinosauri.

Drio i sói conportamento o habitat, i vegne comunemente sudivixi in

• Oxełi aquàteghi (p.es.: Anseriformi)
  • Oxełi marini (p. es.: Sfenisciformi)
• Oxełi rapasi (p.es.: Falconiformi)
• Oxełi migraturi
• Oxełi canori

Fonte

1. ↑ Dinosauri a sangue caldo

Shimbir (Af-Ingiriis: bird; Af-Carabi: طائر) waa bahalla awooda inay duulaan ayagoo adeegsanaya baallahooda. Qaarkood duulimaadkooda wuu dheeryahay, qaarna wuu kooban yahay. Shimbiraha way badan yihiin wayna kala duwan yihiin. Qaarkood wey wayn yihiin, qaarkoodna way yar yihiin. Qaarkood wey dheereyaan oo xawaare sare ayay ku duulaan, qaarna way soo gaabiyaan oo xawaare yar ayay ku duulaan. Shimbirta waxee leedahay Gafuur dhuuban iyo indho yar yar.

Shimbiraha

Shimbiraha waxaa ka mid ah.

• Qooleey,
• Boolo
• Dooro ama Digaag
• Daffo
• Goronyo

Sidoo kale fiiri

• Xayawaan
• Naasley
• Shimbiro
• Beribiyood
• Xamaarato
• Kaluun

Tixraac

Shiri (Bird in English) imhuka ine makumbo maviri nemapapiro kana minhenga. Shiri zhinji dzinokwanisa kubhururuka mumhepo asi kune dzimwe shiri dzinenge mhou dzisingakwanise kubhururuka. Pachinyorwa chino chidzidzo chakanangana neruzivo rweshiri chinonzi Chironzo Cheshiri kana ronzashiri.

Shiri dzinovaka imba inonzi dendere inorukwa nehuswa nemiti; kukura kwedendere kunoenderana nerudzi rweshiri yacho.

• Mharo kana mhara (perch of bird) inzvimbo inomharwa neshiri ichigarapo.
• Kutakatira (to fly high). Sheri dzakatakatira mudenga - the birds are flying up high.
• Kuwuruka kana kuuruka (to fly) zvichireva kubhururuka. Mururimi rweLenje vanoti kuuluka (fly, spring, leap).
• Mhiyepiye (confused tangle of sticks e.g. nest of a hammerkop) zvichireva mhingepinge yezvimiti sezvinovakiswa dendere reshiri.
• Guti (Flock e.g. of guinea fowl) apa kureva danga remhuka dzakadai sehanga.
• Besu kana mupesu (tail of bird, fish or aeroplane). Pahuwandu toti mapesu. KuChiNdau vanoti musuka kana chisuka. Zvichida ndipo panobva zita rokuti Masuka?
• Mambava (soft feathers, down).
• Chimbi (Spur of bird).
• Nyana mwana weshiri.
• Kapupu, mupupu kana mhupu (Growing fowl). Zvichida ndipo panobva zita rokuti Nyakapupu?

Kuteya Shiri

• Chigombe kana rugombe, (Small whip-snare for birds. String for such a snare).
• Chigwambura chinogadzirwa nendandi yerhekeni.
• Shiri dzinomhumha pamurwi worukweza - apa kureva kumomotera - settle on and cover.

Mamwe Mazwi

• Manyengu (Swooping, air acrobatics of birds).
• Kuti handa (Lie down (or settle) all together as of birds).
• Kudanauka (Moult) apa zvichireva kuunduka.
• Kudanaura kana kuundura (Let feathers fall. Pluck feathers). Hoto kana yararira inodanaura minhenga senyana: when a hornbill has hatched its eggs it moults like a young bird.

Zvirevo

• Shiri-ipinda haipedzi mhunga. A passing bird does not finish a mhunga field.
• Kashiri kapangami kanovaka dendere neminhenga yedzimwe shiri. A clever bird builds its nest with other birds' feathers
• Shiri huru haibatwi nehundi. A big bird cannot be trapped with chaff.
• Shiri yomusaririra ndiyo yemhina. The last bird is (destined) for the wooden-headed arrow.
• Chidhiidhii kutsvara hundi mwoyo uri kumakoto. While a little bird scratches chaff, its heart is after chaff with grain.
• Kabva muzai kava kashiri. That which has hatched is (already) a bird.

Mazwi eBantu

• VaKongo vanoti epapi (n. wing of a bird) kureva bapiro reshiri. Mukutaura vaKongo vanowanzosiya e anovamba mazwi anenge epapi.
• Vatauri veUmbundu vanoti etosi (drop) kureva matosi.

Tiâu fe̍t-chá tiâu-é, he yit-chúng yù lióng-chak kiok, lón-sâng ke chit-chhûi thung-vu̍t, yù yí-mô, chhièn-kiok yên-fa sàng tiâu-yi̍t, yù ngang-ngang ke choi.

É-hetáohaméstove (Parus major)

Ve'kese. É-vé'kêséheve.

Ve'kêseho

Tseohkeame'hase

• Aenohe
• Honóxeäse
• Kokôheaxa
• Netse
  • Voaxaa'e
• Pe'e
• Vé'kêsémêstaa'e

De veugels (Latiens: Aves) bin 'n traditioneel erkende klasse van beêsten uut de stam van chordabeêsten (Chordata), d'n onderstam van gewurvelde beêsten (Vertebrata), d'n infrastam gekaekten (Gnathostomata) en de superorde vierpoôters (Tetrapoda).

Evolutiebiologen dienke dan ze uut de reptielen ontwikkeld bin, en wè uut de dinosaurussen. Sommige taxonomen vinde da-je alleên taxa mag maeke mee soorten die-an aollemaele dezelfde vòrouwers ebbe en deêle daerom de veugels in bie de reptielen. De meêsten doeë dat nie, wan de veugels bin zoôwè uterlik as wat de bouw betreft vreêd gespecialiseerd en verschillend, en d'r bin inmiddels meêr veugel- as reptielesoorten. De mainstream-naem vò 'n taxon van reptielen en veugels saemen is Sauropsida; reptielen, veugels en zoogdieren bie mekaore ore Amniota genoemd.

Veugels è d'r vòpoôten toet vleugels ontwikkeld en de meêste soôrten kunne vliege. Ulder lief is bedekt mee veren, zoôas de zoogdieren aeren è. Aors as de reptielen bin de veugels waermbloeieg. Kennisse en studie van veugels oor ornithologie genoemd.

Taxonomie

De taxonomie van de veugels wier a in 1676 beschreve deu tweê Iengelsen, Francis Willughby en John Ray, in ulder boek Ornithologia. Dit systeem wier ok deu Carolus Linnaeus overgenome en is mee 'n paer veranderiengen toet d'n dag van vandaeg gebleve. Wè komme bie de classificaotie probleme kieke zoôas bove beschreve. Aolle noe bestaende veugelsoorten ore bie de onderklasse Neornithes.

KLASSE VEUGELS (Aves)
Onderklasse Neornithes

• Superorde Oerkaekveugels (Paleognathae)
  • Orde Struusveugelachtegen (Struthioniformes)
  • Orde Nandoes (Rheiformes)
  • Orde Kasuarissen en emoes (Casuariiformes)
  • Orde Kiwi's (Apterygiformes)
  • Orde Tinamoes (Tinamiformes)
• Superorde Nieuwkaekveugels (Neognathae)
  • Orde Waeterveugels (Anseriformes)
  • Orde Oenachtegen (Galliformes)
  • Orde Dukers (Gaviiformes)
  • Orde Futen (Pocidipediformes)
  • Orde Sturmveugelachtegen (Procellariiformes)
  • Orde Pinguïns (Sphenisciformes)
  • Orde Pelekaonachtegen (Pelecaniformes)
  • Orde Eiberachtegen (Ciconiiformes)
  • Orde Flamingo's (Phoenicopteriformes)
  • Orde Roôfveugels (Falconiformes)
  • Orde Kraenveugelachtegen (Gruiformes)
  • Orde Steltloôperachtegen (Charadriiformes)
  • Orde Zandoenders (Pteroclidiformes)
  • Orde Duven (Columbiformes)
  • Orde Papegaoiachtegen (Psiitaciformes)
  • Orde Koekoekachtegen (Cuculiformes)
  • Orde Ulen (Strigiformes)
  • Orde Nachtzwaolmachtegen (Caprimulgiformes)
  • Orde Gierzwaolmachtegen (Apodiformes)
  • Orde Scharrelaerveugels (Coraciiformes)
  • Orde Spechtachtegen (Piciformes)
  • Orde Trogons (Trogoniformes)
  • Orde Muusveugels (Coliiformes)
  • Orde Zangveugels (Passeriformes)

Ziet ok

• Kolle
• Lieste van veugels

ayam 鳥

namakayniyan a nasulitan nasakamuwan atu natinengan

撒奇萊雅族鳥的名稱 多用叫聲取名 2015-08-10 Sakizaya TITV 原視族語新聞

Wikipayke paybalucu'ay pulungamin a cudad-鳥

nasulitan nay paybalucu'ay a kawaw nu subana'ay a pu 2018-1, nasulitan ni Tuku Sayun

НуькӀ

НуькӀвер (лат. Aves) — кьулан тар авай какаяр хадай чими ивидин гьайванрин кӀеретӀ, вич адетдалди кьилдин класс хьиз гьиссабзавайди тирди. Маса алай чӀавун гьайванрив гекъигайла вич хъсандиз чара хьанвай кӀеретӀ язва. Вичиз виридалайни хас тир сифетрикай сад тирди цӀакулрикай винел алай къат я, ада беден температурадин пис дегишивилеривай хуьзва, лув гудайлани зурба рол къугъвазва. Лув гунин алакьун нуькӀверин виридалайни чӀехи кьетӀенвал я (бязи жуьрейриз ам авачирвал кьвед лагьай дережадин гьал я). Вилик патан кӀвачер-гъилер луварин кӀалубдиз элкъвена. НуькӀвериз ялцинни хуьрек иливрунин органрин кьетӀен къурулуш ава, ам абуруз авай лув гунин алакьунихъ галаз алакъалу я. КӀуф мад са тафаватлу ийидай сифет я.

Пара нуькӀверин жуьрейри Чилин са региондалай масадаз акадар тийиз яргъи миграцияр ийизва. Адалайни чӀехи кьадарди куьчеривилидаказ яшамишзава, чпин ареалрин сергьятрин къене гьамиша чӀехи тушир яргъивилериз элячӀиз. НуькӀвер социал гьайванар я, сад-садахъ галаз абур визуални ванцин сигналрин куьмекдалди алакъалу жезва. Бязи дуьшуьшра абуру жемятдин крар ийизва: коммунальный муг авун, санал гъуьрч авун ва душманривай хуьн. Жуьрейрикай чӀехи паюниз могогамия хас я. Адетдалди, какаяр мука хадайди, абурал са тахьайтӀа кьве диде-буда ацукьдайди я. НуькӀверин чӀехи пай яргъал вахтунда чпин шарагрихъ гелкъвезва.

НуькӀвер вири дуьнуьядин экосистемайра яшамиш жезва, Антарктидадин къенен патарни кваз. Халкьарин арада авай орнитологрин галкӀдин малуматралди, 2019-лагьай йисан гьалдиз килигна илимдиз 10 738 чан алай нуькӀверин жуьре (20 046 агъажуьре), гьакӀни 158 гилан тарихдин чӀавуз терг хьанвай жуьре чида. И тегьерда, нуькӀвер — кьуд кӀвач квайбурун виниклассдин виридалайни чӀехи жуьреба-жуьревал авай кӀеретӀ я. Урусатди чилерал 789 жуьре къейдна, 657 муг ийидай жуьрени кваз; 125 чпин муг къалур тавунвай жуьре, ва 7 терг хьанвай жуьре.

Лап вини дережадин кьулан тар авай гьайванрин виридалайни пара кьадардин ва чкӀанвай кӀеретӀ яз, гьакӀни чпин биологиядин кьетӀенвилиз килигна, нуькӀвер тӀебиатдани инсандин уьмуьрда чӀехи рол къугъвазва. Пара жуьрейриз зурба экономикадин метлеб ава. НуькӀверхъанвал хуьруьн майишатдин кьилин хилерикай сад язва, ада инсандиз як, кака, пиярни цӀакулар гузва. Пара нуькӀверин жуьреяр инсанди кӀвалин гьайванар хьиз хуьзва. Инсандин кӀвалахунин гъиляй нуькӀвер чеб вилик фена, садбур синантропар хьанва. Гьа са чӀавуз 1200 жуьре терг хьунин кичӀевилик ква, абур миллетдинни халкьарин арада авай къанунри хуьзва.

НуькӀвер ахтармишда чирдай илимдиз орнитология лугьудайди я.

Олхазарш

Олхазарш

Олхазарш

Олхазарш

Олхазарш

• Хьийзина месаш йолу пеликан
• ЦIиэн бос болу пеликан
• ГIургIаз
• Акха гIаз
• Мокха акха гIаз
• Акха бад
• Iаьржа акха бад
• Мокха акха бад
• Тодакх
• ГIаргIули
• Хин олхазар
• Мокъа хин олхазар
• КIайн лаг долу хин олхазар
• КIуж болу хьоза ЦIиэкогашберг
• ЦIога лесто хин олхазар
• Аьрзу
• Аренашкара аьрзу
• КIайн корта болу аьрзу
• Iаьржа аьрзу
• Лаьхьарчий дуу аьрзу
• Маж йолу аьрзу
• КIайн цIога долу аьрзу
• Можа беснеш йолу аьрзу
• Можа тIуьска йолу аьрзу
• Дарта
• ГIиргIа
• Iаьржа гIиргIа
• ЦIиэн гIиргIа
• ЗIугарчий йоу гIиргIа
• Куьйра
• Жима куьйра
• Къорза куьйра
• КIайн куьйра
• Леча
• ХьаргIа
• Кхаллакъ
• Къиг
• Човка
• Къорзакъиг
• БухIа
• Жима бухIа
• Лергаш долу жима бухIа
• АкханIаьна
• Бецамеъ
• БайтIакусказ
• Къоракотам
• Лекъ
• Кхокха
• Кечал-кхокха
• Къор-кхокха
• Оттйокх
• ЧIоб
• ХIуттут
• Селасат
• Iаьржа корта болу селасат
• ЖIаьлин-къорг
• Баьццара жIаьлин къорг
• ХенакIур
• Баьццара хенакIур
• Къорза хенакIур
• Алкханч
• Шоршал
• Суьйлин-чIегIаг
• КукмIаьв
• Хьозий
• НIаьвла
• Буьйсанан мокха хьоза
• ЧIегIардиг
• Дургли
• ХIуьрцIалдиг
• КIайн хIуьрцIалдиг
• Хьуьнан хьоза
• Iаьржа хьоза
• ТIулган гIайренашкара хьоза
• Къор-бIелиг
• ЦIик-цIик хьоза
• ЦIир-цIир
• Бешара хьоза

Билгалдахарш

Хьажа. кхин

Шубууд (латаар Aves) — хоёр хүлтэй, халуун шуһатай, һээр нюргатанай дэд хүрээндэ багтаха амитад юм. Бэень үдээр бүрихэгдэһэн, шүдэгүй, хатуу яһархаг хушуутай. Шубуунай хэмжээнь хамагай жаахан һоно билзуухай 5 см хамагай томо болохо тэмээн шубуун 2.7 метр үндэр, 150 кг хүрэтэрхи жэнтэй гэхэ мэтэ янза бүри байна.

Одоогоор Дэлхэй дээрэ 9792 үлүү зүйлэй (2007 мэдээнээр)^[1], тэрэ тоодо Россиин газар дайдада — 789 зүйлнүүд (энэ тоодо 125 уургайлдаггүй зүйлнүүд, 7 усадхагдаһан зүйлнүүд)^[2] шубуун мэдэгдээдэ байна. Халуун, һэрюун, хүйтэн, туйлын бүһэнүүд болон тэнгис, далай гээд дэлхэйн бүхыл бүһэн нютагаар тархаһан байха ба хүрээлэн бай оршондоо зохисоһон түрэлнүүд байна. Шубуудай тоо толгой хойто, урда хоёр туйлһаа экваторта ойртохо туһам ехэдхэдэгынь хоол тэжээл болон саг ууларилай нүхэсэлтэй холбоотой. Иимэһээшье олон зүйл шубууд нүүдэлэлэн амидардаг боложо һэн. Шубуудынь нэлээд үндэр хүгжэлтэй амитад болон ниидэхэд зохисоһон олон гайхалтай зохилдолгоотой. Монгол орондо 460 оршом зүйлэй шубуун нүүдэлэй болон һуурин байдалаар тохёолдоно.

Агаарай оршонг эзэгнэһэнээр шубуудынь бусад амитадһаа тусгаарлагдаба. Энэхүү зорилгодо гайхалтай даһан зохисохо шубуудынь хубисалай гайхамшагта ололто болохо ниидэхэ шадабариие үзүүлдэг.

Шубуудай олон янзын хэлбэри, дүрсэ

Шубуудынь бүхы түбинүүд, эхэ газарта амидарха ушар тухайн оршондоо зохисоһон олон янзын хэлбэритэй. Хамагай гол илгаануудынь бэеын хэмжээ, хушуунай хэлбэри, хүл, хүзүүнэй ута болон үнгэ юм. Хамагай жэжэ түрэлэй шубууд жэмэсэй шүүһэн, сэсэгэй бал, хорхой шумуул хоололно. Хамагай томо бэетэй, ниидэдэггүй шубуунда тэмээн шубуун, тоти зэргэ ороно. Үндэртэ ниидэдэг томо бэетэ шубууд байха ба бүргэд, таһа, салхич шувуу, хотон гэхэ мэтэ. Фламинго, тогоруу зэргэ ута хүлтэй, ута хүзүүтэй шубууд ехэнхи сагаа алхажа үнгэрүүлхэ тула үүндээ зохисожо һэн. Богони хүлтэй, ута хүзүүтэй хотон, хун, галуунь уһанда һайн сэлхэ уһанай шубууд болон толгойгоо уһанда шумбуулан загаһан, жараахай зэргэ хоол тэжээлээ барижа эдинэ. Хушуунь гол түлэб уһан худхахада зохисоһон хабтагай хэлбэритэй байдаг. Хотон шубуунай хушуунь доороо томо хальһан уутатай байха ба загаһан барихад сунан томо утхуур болодог. Шара шубуу, уули, бүргэд, таһа, харсага гэхэ мэтэ мяхашан шубууд дэгээ маягай махир хушуу, хурһан томо хумһатай байна. Богони хушуу, үргэн амтай хараасай, ураасайнь ниидэж байхадаа шумуул барихад зохилдоһон ажа. Тоти шубуунай махир хушуунь һамар, модоной үрэ гэхэ мэтэ хатуу хальһа яһые хилбархан хагална.

Хүгжэл гаралга

Эртэнэй шубуу Археоптериксынь шубуу болон мүлхигшэдэй шэнжэ шанарые харуулдаг

Шубуудай үбгэниинь мүлхигшэд байһан ба энэнь 150 сая жэлэй наһатай малтамал археоптерикс шубуу олдоһоноор бататай нотологдобо. Энэхүү жэгүүртэн үбгэ мүлхигшэдэй шэнжэ түрэхые хадгалһан, тухайлбал жэгүүрэйнгээ түгэсхэлдэ һарбуутай, ута һүүлтэй байба. Тэгэхэдээ зүбхэн энэ бүлэгэй һээр нюруутануудта байдаг шубуудай онсолигуудшье баһа ажаглагдажа байна.

Гол онсолигууд

Ниидхэ шадабариһаа гадана шубуудынь илангаяа мяхашан шубуудай хубида хараанай хүгжэл гойдо һайн, ехэхэн үндэрһөө олзоо хаража шададаг байна. Хоол унданай зуршалһаа хамааран хушуунь олон хэлбриие туһагдаг: хурса эрмэгтэй хушуунь мяхашан шубуудта, хүсэ нэмэгдүүлһэн бол тоншуулда, гуурһан хэлбэритэй бол жэргэдэг шубуудта гэхэ мэтэ. Үдэнииньшье гэһэн тэдэнэй амидаралай хэб маягта зохисоһон байдаг. Хүйтэн саг уларилда амидардаг шубууд зузаан үдэ һодоор хамгаалагдаһан байдаг, эрэгшэн шубуудай тодо үдэ һодониинь эмэгшэнээ өөртөө татахад, харин бүдэг үнгэнь зүһээ хубиргахад үйлэшэлдэг. Шубууниинь зүрхэн, уушаг болон шуһанайа эрьелтын тогтолсоотой хүйтэн шуһата амитан. Энэнь зарим зүйлэй шубуудта хүйтэн саг уларилтай болон үбэлэй үеэр хоол тэжээлээ эдибэхтэй хайха бололсоо олгодог.

Зунай дарааха хүнэһэнэй нөөсын хомсодолтой тулгаран олон зүйлэй шубууд дулаан орон руу нүүдэлэлдэг. Зарим зүйлнүүд үбэлжэхэ газараа хүрэтэр 10000 км зам туулаханьшье бии. Одоогой байдалаар 8000 зүйлэй шубууд байна. Тэдэнэй заримынь жэшээлбэл африкын тэмээн хируул болон шэнэ зеландиин киви ниидхэ шадабаригаа алдажа. Бор шубуу, хараасай, ээрүүл билзуухай зэргэ боро шубуунай багынхан бүхэ зүйлэй шубуудай 60%-ые бүридүүлдэг.

Шубуудай нүүдэл

Галуунай шаантаг

Үбэл болон зунай амидаралай оршоной хоорондохо шубуудай нүүдэл болон залуу шубуудай бүлэгүүдэй зүг шэнгигүй ниидэлгүүд бараг бүхыл бүһэ нютагуудта ажаглагдадаг. Тэдэ газар нютагай хотхор гүдгэрэй байдал, Дэлхэйн соронзон орониие мэдэрхэ шадабари болон генетикын хүтэлбэриие баримталдаг. Илангаяа Америкэдэхи нүүдэлэй зонхилхо хэһэгынь хойто-урда гэһэн тэнхэлгын дагуу ябагдадаг. Түб Европодо нүүдэлэй үндэһэн хоёр шэглэл байдаг: баруунай дэгэлэйнүүд Гибралтар, Газарай дундада тэнгисэй дагуу Баруун Африка руу ниидэдэг; дурнын дэглиинүүд Дурнада Африка хүрэхэ замдаа Босфор, Иорданай хүнды, Синайн хахад арал, Нил мүрэнэй хүндые огтолон гарадаг. Усадхагдажа алга боложо бай биологиин түрэл зүйлнүүдые хамгаалха арга хэмжээнь зохисуулхад түбэгтэй, хэд хэдэн оронуудта нэгэн зэргэ хамгаалха арга хэмжээ ябуулхые шаардажа байна.

Ниүлүүлгэ ба үржэл

Тахяанай дэгдээхэйнүүд үндэгэнэй хальһан 21 үдэрэй дараа хагалан гарадаг

Ехэнхи шубууд ниүлүүлгэ болон үүр заһахадаа зорюулһан нютаг дэбисхэртэй байхые зорижо тэрэнэйнгээ хамгаалдаг. Тэдэгээрынь дуулажа (жэргэдэг шубууд) хамтарагшынгаа анхаарлые татадаг, эсэбэл харагдахыса дохёо, жэшээнь тодо үдэ һодоо ашагладаг. Шубуудай хосой холбоо үргэлжэлхэ байдалаараа янза бүри. Заримынь нугаһан мэтын шубуу шэнги үндэгэлхэ хүрэтэрхи далада үеэр хизаарлагдадаг бол мяхашан шубууд, уули, осон шубуу бүхыл амидаралаараа холбогдодог. Зарим зүйлэй шубууд хэмэл үүр баридаг бол заримынь нэгэ үүрые хэдэн жэлээршье ашагладаг. Осон шубууд боһоогоороо үндэгэлдэг ба үүр заһадаггүй. Бүхы шубууд ехэбшэлэн сагаан үнгын 1-20 хүрэтэрхи тооной үндэгэ гаргадаг. Эсэгэ эхэ шубууд үндэгэнэйхөө дотоодо байнгын температурые хадгалжа байхын тулада 11 үдэрһөө 20 долоо хоног хүрэтэр үндэгэнүүдөө дарадаг. Ангаахайнуудаа гаруута эсэгэ эхэнь тэдэниие хоололжо, ниидэхэд һургадаг. Хүрөө мэтын шубуунь шэмэгжэ байдалаар амидардаг: бусадай үүрэндэ үндэглэдэг ба өөр эсэгэ эхэшүүд тэдэниие асаржа хамгаалдаг.

Шубуудай ниидээнэй шадабари

Билзуухайн ниидэлгэ

Олон зуунай туршад хүн шубуун болон шумуул ниидэлгые дууряаха гэһэн һанаанда абтажа байһан хэдышье тэдэнэй оролдолго талаар үнгэржэ һэн. Шубууд өөрһэдын сээжэнэй хүсэрхэг балсангуудаа аэродинамика хөөрэлтые хангаһан хэлбэритэй, үдэ һодоор бүрихэгдэһэн далинуудай дэбэлтые хурдаһагахын тулада ашагладаг. Далинуудынь ниидэлгые хүнгэбшэлхэд зорюулагдаһан маша хүнгэн, хооһон яһатай байдаг.

Зүүлтэ

Ном зохёол

• Бейчек В., Штястны К. Птицы. Иллюстрированная энциклопедия. — Москва: Лабиринт-пресс, 2004. — С. 69. — 289 с. — ISBN 5-9287-0615-4.
• Френсис П. Птицы. Полная иллюстрированная энциклопедия. — Москва: АСТ — Дорлинг Киндерсли, 2008. — 512 с. — (Дорлинг Киндерсли). — ISBN 978-5-17-053424-1.
• Птицы // Жизнь животных. Энциклопедия в шести томах: Т. 5. Общая редакция члена-корреспондента АН СССР профессора Л. А. Зенкевича. — Москва: Просвещение, 1970. — 612 с.
• Загбар:ВТ-ЭСБЕ Загбар:V
• Прам Р., Баш А. Динозавры или птицы: кто оперился первым? // В мире науки. — 2003. — № 7. (Статья об эволюционном происхождении перьев.)
• Птицы Советского Союза: В 6 т. / Под ред. Г. П. Дементьева и Н. А. Гладкова. — М.: Советская наука, 1951—1954.
• Травина И. Живая радуга // Вокруг света. — 2004. — № 7 (2766). (Популярная статья о перьях.)
• Баккал С. Н. Известниие события и факты из палеонтологической истории птиц

ಕೊರ್ಮೊರಾಂಟ್ ಪಕ್ಕಿ

ಪಕ್ಕಿಪಂಡ ರಡ್ಡ್ ಕಾರ್ ಇತ್ತಿನವು , ತೆತ್ತಿ ದೀಪುನ ಬೆರಿಮುಳ್ಳು ಉಪ್ಪುನ ಒಂಜಿ ಜೀವ ಜಾತಿ. ಪಾರೆರೆ ಬೋಡಾಯಿನ ಪಕ್ಕೊಲು ಪಂಡ ರೆಕ್ಕೆಲು ಉಪ್ಪಿನ ಪ್ರಾಣಿಯಾಯಿನೆರ್ದಾರ ಇಂದೆಕ್ ಪಕ್ಕಿಪಂಡ್’ದ್ ಪುದರ್ ಬೈದ್ಂಡ್. ಸಂಸ್ಕೃತೊದ ಪಕ್ಷಿ ತುಳುಟು ಪಕ್ಕಿ ಆತ್ಂಡ್. ಉಂದೆತ ಜುವ್ವದ ನೆತ್ತೆರ್ ಮನುಷ್ಯೆರ್ನಲೆಕ ಬೆಚ್ಚ ಉಪ್ಪುಂಡು. ಪಾರೆರೆ ಬೋಡಾಯಿನ ರೆಕ್ಕೆ, ವಿಶಿಷ್ಟವಾಯಿನ ಕಾರ್, ಉಗುರು, ಕೋಕಯಿಲು ಪಕ್ಕಿಲೆನ ವಿಶೇಷ ಗುರುತುಲು. ಪಕ್ಕಿವರ್ಗ ತೆತ್ತಿ ದೀದ್ ಕಿನ್ನಿಲೆನ ಸಂತಾನೊದ ಪ್ರಾಣಿ ಜಾತಿ. ಪಕ್ಕಿಲೆದ ಸ್ವಭಾವ, ಗುಣೊ, ಜುವ್ವ ರಚನೆ ಕಾಲೊಡ್ದು ಕಾಲೊಗು ಬದಲಾವೊಂದು ಬೈದ್‍ನ್ಡ್.

ಪಕ್ಕಿಲೆನ ಬಗೆಕುಲು

ಪಕ್ಕಿಲು

• ಪಾರುನ ಪಕ್ಕಿಲು.
• ಪಾರಂದಿನ ಪಕ್ಕಿಲು.

ಪಕ್ಕಿತ ಪುದರುಲು

ಬಾರತೊದ ಪಕ್ಕಿಲು

ಪಿದಯಿದ ಕೊಂಡಿ

1. ಪಕ್ಷಿವಿಜ್ಞಾನ
2. ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರ

ಉಲ್ಲೇಕೊಲು