Eurasian elm articles - Encyclopedia of Life

Wiąz szypułkowy ( Polish )

provided by wikipedia POL

Multimedia w Wikimedia Commons

Rozszerzenia dolnej części pnia

Stary wiąz szypułkowy w Komorowie koło Gubina

Owoce

Wiąz szypułkowy, limak (Ulmus laevis)^[2] – gatunek drzewa należący do rodziny wiązowatych. Inne nazwy: wiąz gładki, wiąz rozpierzchły^[3].

Rozmieszczenie geograficzne

Europa środkowa, wschodnia i południowo-wschodnia aż po Kaukaz, na wschód od Uralu. Nie występuje w Anglii i nie przekracza granicy Bałtyku i Morza Północnego. W Europie Zachodniej jest dość rzadki, w południowo-wschodniej zaś jest bardziej pospolity od wiązu polnego. W całej Polsce jest dość pospolity.

Morfologia

Pokrój: Drzewo o szerokiej, kopulastej lub pucharowato rozszerzonej ku górze koronie i o wysokości do 35–40 m. Obwodowe, drobne gałęzie często zwisają. Pień o średnicy do 1,5 m jest prosty, u drzew wolno stojących często bywa nisko rozdzielony na kilka odnóg o dość sporych rozmiarach. Korowina na pniu młodych drzew u podstawy łuszczy się cienkimi płatami. Bardzo charakterystyczne dla tego gatunku są deskowato rozszerzone nasady głównych korzeni. Natomiast u drzew starszych nasada pnia jest przez to rozszerzona i wzmocniona poprzez potężne wsporniki.
Pędy: Pędy, nawet starsze gałązki, szczeciniasto owłosione. Pączki jednakowej wielkości i kształtu. Łuski dwubarwne – jasnobrunatne z ciemniejszymi brzegami. Pączki ostre. Pęd bruzdowany, bardzo gęsto się rozgałęzia.
Liście: Liście o kształcie eliptycznym lub odwrotnie jajowatym, najszersze powyżej środka, długości 6–14 cm, podwójnie piłkowane, na szczycie nagle zaostrzone. Charakterystyczną cechą tego gatunku jest silna asymetryczność liści u nasady. Z wierzchu liście są gładkie lub nieco szorstkie, od spodu miękko omszone. Ogonek liściowy krótki (4–6 mm).
Kwiaty: Na długich, zwisających szypułkach. Okwiat 6-dzielny o orzęsionych brzegach. Pręciki (6–8) o fioletowych pylnikach. Znamiona białe. Kwitnie od marca do kwietnia.
Owoce: Owocem jest spłaszczony orzeszek otoczony dokoła pergaminowym skrzydełkiem. Owoce niewielkie, gęsto i drobno orzęsione, z orzeszkiem pośrodku, zwisające na długich i cienkich szypułkach. Dojrzewają w maju–czerwcu, szybko opadają z drzewa i wkrótce kiełkują.
Korzeń: Ma głęboki system korzeniowy. Oprócz głębokiego korzenia palowego wytwarza silne i również dość głębokie korzenie boczne. Dzięki temu jest odporny na silne wiatry.

Biologia i ekologia

Drewno: Dość twarde i ciężkie, wodoodporne. Jest pierścieniowonaczyniowe i ma jasnożółtawą i brunatną twardziel. Promienie drzewne są bardzo wąskie i widoczne jedynie na przekroju promieniowym jako krótkie i połyskujące odcinki wstęg. Na pozostałych przekrojach są niewidoczne. Słoje roczne na przekroju poprzecznym są dobrze widoczne, gdyż wytwarza pierścień dużych naczyń we wczesnej strefie słoja^[4].
Siedlisko i wymagania: Rośnie w lasach łęgowych wraz z topolami i wierzbami oraz w wilgotnych lasach na żyznych, głębokich glebach. W górach dochodzi do wysokości 1200 m n.p.m. i rośnie głównie nad potokami. Jest wymagający w stosunku do gleby – przeważnie rośnie na żyznych glebach. Dobrze znosi długotrwałe (do 20 dni) zalewy. Jest odporny na mrozy i dobrze znosi zacienienie (gatunek cienioznośny).
Zbiorowiska roślinne: Nie tworzy czystych drzewostanów, lecz występuje jako domieszka w lasach liściastych. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla SAll. Ulmenion minoris^[5].
Gatunki powiązane: Drzewo to jest rośliną żywicielską (podobnie jak inni przedstawiciele rodzaju wiąz) gąsienic motyla ogończyka wiązowca^[6].

Zmienność

Opisano szereg odmian uprawnych, m.in.:

Ulmus laevis 'Aureovariegata' – kultywar opisany w książce Handbuch der Laubholzkunde w 1903 jako U. effusa f. aureo-variegata Hort. z informacją, że drzewo ma liście z żółtymi plamkami^[7].
Ulmus laevis 'Colorans' – odmiana opisana w 1864 jako drzewo o liściach jesienią czerwieniejących (u roślin typowych liście żółkną)^[7].
Ulmus laevis 'Folia Variegata' – odmiana z liśćmi marmurkowato pstrobarwnymi opisana w 1892 jako U. pedunculata var. foliis variegatis Hort^[7].

Zastosowania

Roślina ozdobna. Sadzony w parkach. Odporny na naczyniową chorobę wiązów.
Drewno jest mniej cenne, niż u wiązu polnego i górskiego. Znajduje zastosowanie w budownictwie wodnym i meblarstwie (m.in. do wyrobu sklejek).

Ciekawostki

Najstarszy i najgrubszy wiąz szypułkowy w Polsce i prawdopodobnie także w Europie rośnie w Komorowie (gminie Gubin, woj. lubuskie). To ponad 460-letni Wiąz Wiedźmin, o obwodzie 930 cm.

Przypisy

↑ Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2010-01-21].
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland : a checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ Jakub Mowszowicz: Pospolite rośliny naczyniowe Polski. Wyd. czwarte. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 306. ISBN 83-01-00129-1.
↑ Otwarta Encyklopedia Leśna. 13 marca 2008 r..
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
↑ Buszko J., Masłowski J.: Motyle dzienne Polski. Nowy Sącz: Wydawnictwo "Koliber", 2008, s. 80. ISBN 978-83-925150-4-3.
↑ ^a ^b ^c Green, P. S.: Registration of cultivar names in Ulmus (ang.). W: Arnoldia 24 [on-line]. Arnold Arboretum, Harvard University, 1964. s. 49. [dostęp 2010-12-05].

p • d • e

Rodzime drzewa i krzewy Polski na podstawie Krytycznej listy roślin naczyniowych Polski (Mirek i in. 2002)Nagonasienne Drzewa i krzewy

Okrytonasienne Krzewy i pnącza

Drzewa

license: cc-by-sa-3.0
copyright: Autorzy i redaktorzy Wikipedii

original: visit source
partner site: wikipedia POL

Eurasian Elm

Ulmus laevis Pall.