Multimedia w Wikimedia Commons Hawajka pełzaczowata (Hemignathus wilsoni) – gatunek małego ptaka z rodziny łuszczakowatych. Występuje endemicznie na Hawaiʻi. Zagrożony wyginięciem.
Po raz pierwszy gatunek opisał Lionel Walter Rothschild w 1893 w The avifauna of Laysan and the neighbouring islands. Nadał mu nazwę Heterorhynchus wilsoni[3]. Obecnie (2016) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny uznaje hawajkę pełzaczowatą za przedstawiciela rodzaju Hemignathus[4]. Niektórzy autorzy włączają do rodzaju Hemignathus rodzaj Chlorodrepanis. W takich systemach klasyfikacji hawajka pełzaczowata nazywana jest H. munroi, gdyż pierwszeństwo ma wówczas nazwa podgatunku hawajki zielonej – Chlorodrepanis virens wilsoni[5][4]. Hawajska nazwa hawajek pełzaczowatych brzmi ʻAkiapōlāʻau[6]; używana jest w języku angielskim jako nazwa zwyczajowa[5][7].
Długość ciała wynosi około 14 cm; masa ciała samców 19,8–37 g, samic 17–35 g[5]. Wymiary szczegółowe, podane w milimetrach, przedstawia poniższa tabelka; w nawiasach podano liczbę zmierzonych samców (n), dla samic liczba jest stała[8]:
Długość skrzydła D. ogona D. górnejU dorosłych samców głowa i spód ciała są jaskrawożółte, zaś grzbiet i skrzydła żółtozielone; widoczna jest mała, czarna maska. Dorosłe samice z wierzchu porośnięte są piórami barwy oliwkowej, od spodu szarożółtej lub żółtej[6] (według innego źródła żółte są broda, gardło i górna część piersi, a szarożółte kontrastująca z nimi niższa część piersi i brzuch). Upierzenie ptaków młodocianych opisano dopiero w 1994. Wyróżniają się one obecnością ciemnoszarych końcówek piór głowy, gardła i górnej części piersi. Ponadto mają dwa paski skrzydłowe, utworzone przez jasne końcówki pokryw skrzydłowych większych i średnich[8]. Górna szczęka jest długa, giętka i silnie zagięta, zaś żuchwa jest od niej krótsza i ostro zakończona[8]; przy zamkniętym dziobie widoczna jest szczelina[7]. Pierzenie nie przebiega o ustalonej porze roku, choć najwięcej hawajek pełzaczowatych pierzy się wiosną i latem[8]. Tęczówka ciemnobrązowa[3].
Endemit wyspy Hawaiʻi. Zasięg ograniczony jest jedynie wysokością nad poziomem morza[7].
Hawajki pełzaczowate występują głównie w lasach Acacia koa i Metrosideros polymorpha na wysokości 1300–2100 m n.p.m. W przeszłości występowały również na Mauna Kea w lasach Sophora chrysophylla (po hawajsku Māmane) i Myoporum sandwicense (Naio). Wiadomo, że w wysokich zagęszczeniach przebywają również w lasach wtórnych A. koa[7]. Hawajki pełzaczowate jedzą głównie gąsienice i larwy kózkowatych, które wydobywają spod kory A. koa. Są jednymi z nielicznych hawajek, które nie pijają regularnie nektaru. Swoją dietę uzupełniają żywicą, którą spijają z głębokich na 3–5 mm otworków, które wydłubują w korze M. polymorpha końcówką żuchwy. Żywica może stanowić dobre źródło energii w okresie niedoboru bezkręgowców[9].
Odnotowano aktywność lęgową we wszystkich porach roku, jednak przeważnie lęgi odbywają się od lutego do czerwca. Gniazdo ma formę otwartego kubeczka. W zniesieniu znajduje się zwykle 1 jajo, niekiedy 2. Danego roku opierzenia dożywa jedno pisklę danej pary. Świeżo opierzone pisklęta długo, bo przez 4–5 miesięcy, pozostają zależne od swoich rodziców[6].
IUCN uznaje hawajkę pełzaczowatą za gatunek zagrożony wyginięciem (EN, Endangered) nieprzerwanie od 1994 (stan w 2016). Populacja z Mauna Kea wymarła w 2002. W dystrykcie Kona nie były widziane od końca lat 90. XX wieku. Zagrożeniem dla hawajek pełzaczowatych jest modyfikacja środowiska przez wypas zwierząt i wylesianie, a do tego drapieżnictwo ze strony szczurów, zdziczałych kotów i rdzennych drapieżników oraz ptasich chorób przenoszonych przez zawleczone komary, przez co zasięg tych hawajek jest ograniczony do znacznych wysokości n.p.m. Do wolnego tempa odbudowy populacji przyczynia się niski sukces rozrodczy[7].
Hawajka pełzaczowata (Hemignathus wilsoni) – gatunek małego ptaka z rodziny łuszczakowatych. Występuje endemicznie na Hawaiʻi. Zagrożony wyginięciem.
