Хурăн (лат. Bétula) — çулçă ӳкерекен йывăçсемпе тĕмсен йышĕ. Çурçĕр полушаринче анлă сарăлнă. Раççей территоринче чи анлă сарăлнă йывăçсен шутне кĕрет. Тĕсĕсен шучĕ çĕре яхăн [1] е нумайрах [2].
Хурăн йышăнчи ӳсентрансенчен нумайĕшĕ 30-45 м çӳллĕш йывăçсем, вуллине ыталасан 120—150 см таран. Хăшпĕр тĕсĕсем - тĕмсем, çĕр çинче выртса кăштах çĕкленекен таран. Пурте пĕр çуртлă, аçа тата ама чĕчеклĕ, кăчăка тусанне çилпĕ сараççĕ.[3]
Тымарĕсем хăватлă. Хăшпĕр тĕсĕсен çĕр çиĕн, нумайĕшĕн чалăшрах тарăн каять. Хунавĕн тĕп тымарĕ хăвăрт ӳсме прахать, анчах айккинчисем вăйлă ӳсеççĕ, вĕсем çинче нумай вĕтĕ пĕчĕк тымар çитĕнет. Хурăн малтанхи çулсенче кăна майĕпен ӳсет, кайран вăйланса кайса курăксенчен иртсе каять.
Хурăнсен нумай тĕсĕсен хуппи шурă, сарă, сарăрах, шупкарах е хĕрлĕ хĕмăр тĕслĕ, хăшпĕр тĕссен сăрă, хăмăр е хура пулать. Пробка клеткисем хушшинче шурă сăмала евĕрлĕ япалапа - бетулинпа тулнă, çавă хурăн хуппине шурă тĕс парать [4]. Çиелти сийĕ çăмăллăн хăюсемпе уйрăлать. Ватă йывăçсен хуппи хура тĕслĕ, çуркаланса пĕтнĕ. Хурăн çулçисем 7 см тăршшĕ, 4 см сарлакăш таран, тăкăнас умĕн сарăлаççĕ. Çамрăк çулçисем çыпçăнаççĕ.
(Betula pumila)]]
Хурăнăн капăрлатас тĕллĕвпе ӳстерекен нумай сорчĕсем пур:
Тĕрлĕ авторсем тĕрлĕрен пайлаççĕ. Çĕре [1] яхĕн тĕс тесе шутлаççĕ е кăштах нумайрах [2].
Ку списока Кьюри король ботаника сачĕсен даннăйсем тунă.
Латинла Чăвашла Betula alajica|Litv. Алай хурăнĕ Betula albosinensis|Burkill Шурă китай хурăнĕ Betula alleghaniensis|Britton Аллегани хурăнĕ Betula alnoides|Buch.-Ham. Çирĕк евĕрлĕ хурăн Betula apoiensis|Nakai Апои тăвĕн хурăнĕ Betula austrosichotensis|V.N.Vassil. & V.I.Baranov Кăнтăр Сихотин хурăнĕ Betula baschkirica|Tzvelev}} Пушкăрт хурăнĕ Betula bomiensis|P.C.Li}} Боми хурăнĕ.Тухăç Тибетри Боми (тибетола Бово) вулăсĕнче тупнă. Betula cajanderi|Sukaczev}} Каяндер хурăнĕ Betula calcicola|(W.W.Sm.) P.C.Li}} Акшар хурăнĕ Betula ceratoptera|G.H.Liu & Y.C.Ma}} яяя Betula chichibuensis|H.Hara}} яяя Betula chinensis Maxim. Китай хурăнĕ Betula chitralica Browicz Хитрал хурăнĕ. Пакистанти Хитрал районĕнче тупнă. Betula coriaceifolia|V.N.Vassil. Тирлĕ çулçăллă хурăн Betula corylifolia|Regel & Maxim.}} Шĕшкĕ çулçăллă хурăн Betula costata|Trautv. Сарă хурăн Betula cylindrostachya|Lindl. ex Wall. Çаврака йĕпле хурăн Betula davurica|Pall.[5] Даури хурăнĕ Btname|Betula delavayi|Franch. Делавэй хурăнĕ Btname|Betula demetrii|I.V.Vassil. Деметра хурăнĕ Betula divaricata|Ledeb. Btname|Betula dolicholepis|Ovcz., Czukav. & Shibkova Вăрăм чешуяллă хурăн Betula ermanii|Cham. Эрман е чул хурăнĕ Btname|Betula falcata|V.N.Vassil. Çурла евĕрлĕ хурăн Btname|Betula ferganensis|V.N.Vassil. Фергана хурăнĕ Betula forrestii|Hand.-Mazz. Форреста хурăнĕ Betula fruticosa|Pall. Тĕмлĕ хурăн Betula glandulosa|Michx. Парлă хурăн Betula globispica|Shirai Шар-чечеклĕ хурăн Betula gordiagini|P.A.Baranov Гордягин хурăнĕ Betula grossa|Siebold & Zucc. Граб çулçăллă хурăн Betula halophila|Ching Тăвар юратакан хурăн Betula heptopotamica|V.N.Vassil. Çичĕ çырма хурăнĕ Betula honanensis|S.Y.Wang & C.L.Chang Хэнань хурăнĕ Betula humilis|Schrank Лутра хурăн Betula insignis|Franch.}} Чаплă хурăн Betula jarmolenkoana|Golosk. Ярмоленко хурăнĕ Betula jiaodongensis|S.B.Liang Цзяодун хурăнĕ Betula jinpingensis|P.C.Li}} Цзиньпин хурăнĕ Betula jiulungensis|P.C.Li ex Q.Lin Цзюлунь хурăнĕ Betula karagandensis|V.N.Vassil. Караганда хурăнĕ Betula kenaica|W.H.Evans Кенай хурăнĕ Betula kirghisorum|Sawicz Кăркăс хурăнĕ Betula klokovii|Zaver. Клоков хурăнĕ Betula korshinskyi|Litv. Берёза Коржински хурăнĕ Betula kotulae|Zaver. Котул хурăнĕ Betula kunarensis|Browicz Кунар хурăнĕ Betula lanata|(Regel) V.N.Vassil. Çăмлă хурăн Betula lenta|L. Чие хурăнĕ Betula litwinowii|Doluch. Литвинов хурăнĕ Betula luminifera|H.J.P.Winkl. in Engl. Ялтăркка хурăн Betula mandshurica|(Regel) Nakai [Маньчжури хурăнĕ Betula margusarica|V.N.Vassil. яяя Betula maximowicziana|Regel in DC. Максимович хурăнĕ Betula medwediewii|Regel Медведев хурăнĕ Betula megrelica|Sosn. Мингрел хурăнĕ Betula michauxii|Spach Мишо хурăнĕ Betula microphylla|Bunge Вĕтĕ çулçăллă хурăн Betula minor|(Tuck.) Fernald Пĕчĕк хурăн Betula murgabica|V.N.Vassil. Мургаб хурăнĕ Betula nana|L. Карлик хурĕн е ерник Betula neoalaskana|Sarg. Çĕнĕ Аляска хурăнĕ Btname|Betula nigra|L. Хура хурăн Betula occidentalis|Hook.} Анăç хурăнĕ Betula ovalifolia|Rupr. Овал çулçăллă хурăн Betula ovczinnikovii|V.N.Vassil. Овчинников хурăнĕ Betula pamirica|Litv. Памир хурăнĕ Betula papyrifera|Marshall Хут хурăнĕ Betula paramushirensis|Barkalov Парамушир хурăнĕ Betula pendula|Roth Шатра хурăн Betula platyphylla|Sukaczev Лаптак çулçăллă хурăн Betula populifolia|Marshall Тирĕк çулçăллă хурăн Betula potamophila|V.N.Vassil. Юханшыв юратакан хурăн Betula potaninii|Batalin Потанин хурăнĕ Betula procurva|Litv. Чалăш хурăн Betula psammophila|V.N.Vassil. Хăйăр юратакан хурăн Betula pubescens|Ehrh. Тĕклĕ хурăн Betula pumila|L. Шурлăх хурăнĕ Betula pyrolifolia|V.N.Vassil. Грушанкă çулçăллă хурăн Betula raddeana|Trautv. Радде хурăнĕ Betula regeliana|V.N.Vassil. Регель хурăнĕ Betula rockii|(Rehder) C.-A.Jansson Рокка хурăнĕ Betula saksarensis|Polozhij & A.T.Malzeva Саксар хурăнĕ Betula saposhnikovii|Sukaczev Сапожников хурăнĕ] Betula saviczii|V.N.Vassil. Савич хурăнĕ Betula schmidtii|Regel Шмидт хурăнĕ е тимĕр хурăн Betula seravschanica|V.N.Vassil. Зеравшан хурăнĕ Betula sessilis|Kom. Betula sunanensis|Y.J.Zhang Сунань хурăнĕ Betula szechuanica|(C.K.Schneid.) C.-A.Jansson Сычуань хурăнĕ Betula tadzhikistanica|V.N.Vassil. Таджикистан хурăнĕ Betula tianschanica|Rupr. in Ost.-Sack. & Rupr. Тяньшань хурăнĕ Betula turkestanica|Litv. Туркестан хурăнĕ Betula tuturinii|V.N.Vassil. Тутурин хурăнĕ Betula utilis|D.Don Гималай хурăнĕ Betula wuyiensis|J.B.Xiao Уишань хурăнĕ Betula zinserlingii|V.N.Vassil. Цинзерлинг хурăнĕ Betula alpestrisBetula × alpestris|Fr. Альп хурăнĕ]] Betula aurataBetula × aurata|Borkh. Ылтăн тĕсле хурăн Betula avatshensisBetula × avatshensis|Kom. Авача хурăнĕ Betula baicalensisBetula × baicalensis|Sukaczev Байкал хурăнĕ Betula bottnicaBetula × bottnica|Mela Ботника хурăнĕ Betula caeruleaBetula × caerulea|Blanch. Кăвак хурăн Betula dugleanaBetula × dugleana|Lepage Джанет Дагл хурăнĕ= {{bt|Betula glandulosa|Michx. × {{bt|Betula neoalaskana|Sarg.]. Betula dutillyiBetula × dutillyi|Lepage Дютийи хурăнĕ. [= {{bt|Betula glandulosa|Michx. × {{bt|Betula minor|Sarg.]. Betula eastwoodiaeBetula × eastwoodiae|Sarg. Иствуд хурăнĕ]] Betula horneiBetula × hornei|E.J.Butler Хорн хурăнĕ Betula jackiiBetula × jackii|C.K.Schneid. Джек хурăнĕ Betula murrayanaBetula × murrayana|B.V.Barnes & Dancik Муррей хурăнĕ Betula purpusiiBetula × purpusii|C.K.Schneid. Пурпус хурăнĕ Betula raymundiiBetula × raymundii|Lepage Реймунд хурăнĕ Betula sandbergiiBetula × sandbergii|Britton Сандберг хурăнĕ Betula sargentiiBetula × sargentii|Dugle Сарджент хурăнĕ Betula uliginosaBetula × uliginosa|Dugle яяя Betula utahensisBetula × utahensis|Britton Юта хурăнĕ Betula vologdensisBetula × vologdensis|Tzvelev Вологода хурăнĕ Betula winteriBetula × winteri|Dugle Уинтер хурăнĕ Betula zimpeliiBetula × zimpelii|Junge Цимпель хурăнĕ
Хурăн (лат. Bétula) — çулçă ӳкерекен йывăçсемпе тĕмсен йышĕ. Çурçĕр полушаринче анлă сарăлнă. Раççей территоринче чи анлă сарăлнă йывăçсен шутне кĕрет. Тĕсĕсен шучĕ çĕре яхăн е нумайрах .
