Multimedia w Wikimedia Commons Coccolithophyceae (Prymnesiophyceae) – klasa glonów z supergrupy Chromalveolata (Chromista).
Klasa jest jedną z dwóch linii haptofitów, przy czym klasa siostrzana, tj. Pavlovophyceae jest znacznie mniej liczna w rodzaje[1]. Autorem nazwy Coccolithophyceae jest Werner Rothmaler (1951)[2]. Nazwa Prymnesiophyceae została wprowadzona w 1972 r. przez Siegfrieda Caspera z opisem niemieckim, a uzupełniona o opis łaciński przez Davida Hibberda w 1976 r.[3] Ponadto proponowano nazwę Haptophyceae (z autorstwem Christensen ex P.C. Silva 1980)[2].
Cała grupa haptofitów ma nie do końca jasną pozycję systematyczną, choć lokuje się ją zwykle wśród chromistów (lub w innych systemach chromalweolatów) jako odrębną linię ewolucyjną. Coccolithophyceae dzieli się na następujące rzędy[3]:
Z wyjątkiem ostatniego rzędu, którego poprawność jest niejasna, są one łączone w podklasę Prymnesiophycidae, Caval.-Sm. 1986
W XX w. organizmy te grupowano jako Coccolithinae wśród złotowiciowców i określano polską nazwą wiciowce wapienne[4].
W rejestrze AlgaeBase do drugiej połowy 2012 r. zgromadzono informacje o 385 gatunkach tej klasy[3].
Coccolithophyceae (Prymnesiophyceae) mają postać wiciowców, zwykle, ale nie zawsze ruchliwych – jednokomórkowych monad lub ich kolonii, np. w formie nici, przy czym u niektórych gatunków stadium kolonijne występuje na przemian z monadalnym. Haptonema może przybierać różne postacie i długości (u Isochrysidales może wręcz być jej brak). Wici równe lub jedna nieco dłuższa od drugiej, zwykle dwie, umiejscowione mniej lub bardziej szczytowo. Brak plamki ocznej[5]. Wielu przedstawicieli klasy, tzw. kokolitofory, wytwarza wapienne skorupki zwane kokolitami (stąd nazwa), przy czym na podstawie badań filogenetycznych sugeruje się, że jest to historycznie cecha powszechna w tej klasie, a niezdolność do tworzenia kokolitów jest zjawiskiem wtórnym[2]. U niektórych skorupki organiczne nie pokrywają się wapienną płytką. Liczba chloroplastów od 0 do 4[5].
Emiliania huxleyi, należąca do rzędu Isochrysidales[6], jest najbardziej rozpowszechnionym kokolitoforem w oceanie. Ten gatunek formuje zakwity w Północnym Oceanie Atlantyckim, niekiedy pokrywające obszar nawet do tysiąca km²[7].
Innym z przedstawicieli kokolitoforów, który w chłodniejszych rejonach oceanu może dominować w fitoplanktonie i dawać zakwity, jest Phaeocystis (rząd Phaeocystales), rodzaj kosmopolityczny[8]. Toksyczne zakwity tworzone przez Chrysochromulina polylepis (rząd Prymnesiales), notowano w Cieśninach Duńskich[9], a pomory ryb wywołane zakwitami wód w słonawych duńskich jeziorach powodowanymi przez Prymnesium parvum opisywano już w pierwszej połowie XX w[10].
Poddające się fosylizacji elementy Coccolithophyceae, czyli kokolity po raz pierwszy w zapisie skalnym obserwuje się w górnym triasie[11], ale liczne stają się dopiero w skałach jurajskich i młodszych [12]. Kokolity mają duże znaczenie w oznaczaniu wieku skał zwłaszcza kredy i kenozoiku[13]. Kokolity mają także duże znaczenie skałotwórcze, będąc jednym z głównych lub dominującym składnikiem kredy, a zwłaszcza tzw. kredy piszącej[14].
Coccolithophyceae (Prymnesiophyceae) – klasa glonów z supergrupy Chromalveolata (Chromista).
