Llama

Saam met kamele vorm lamas (genus Lama) die soogdierinfraorde Eeltpotiges (Tylopoda). Die habitat van hierdie kameelagtige diere is beperk tot Suid-Amerika. In teenstelling met kamele, wat aangepas is by 'n lewe in plat woestyngebiede, kom lamas hoofsaaklik in bergagtige streke voor. Hulle is kleiner as kamele en het geen bulte nie.

Die kussings onder die tone is nie breed nie, maar smal en beweeglik sodat die diere 'n goeie houvas op rotsagtige en ongelyke terreine kan hê. Intensiewe jag is op die diere gemaak ter wille van hul kosbare wol en die oorblywende lamaspesies word deur uitwissing bedreig.

Klassifikasie en liggaamsbou

'n Foto van 'n Lama

Lamas (genus Lama) word beskou as die kamele van die Nuwe Wêreld. Terwyl egte kamele vroeër van Afrika na Asië versprei het, het die voorouers van die lama na Suid-Amerika uitgewyk, waar daar vandag nog twee wilde spesies voorkom: die guanaco (Lama guanicoe) en die vikoenja (Lama vicugna). Laasgenoemde spesie is ietwat kleiner en skraler van bou as die guanaco, en leef hoofsaaklik op die sogenaamde Alpeplato (punas) van die Andes.

Die belangrikste verskil tussen kamele en lamas is dat laasgenoemde geen vetbulte op die rug het nie. Die lama se vag is ruig en wollerig, bruinrooi op die rug en wit op die pens. Die kort, breë stert is aan die onderkant byna kaal en meestal effens gekrul. Die pote is lank met smal, beweeglike soolkussings onder die voet, wat meebring dat die dier selfs op klipperige grond of onbegaanbare bergpaadjies met gemak kan beweeg. Lamas is planteters wat hoofsaaklik van gras, kruidagtige gewasse en mos lewe. Hulle kan hulle uitstekend aanpas by droogtetoestande en lek graag aan southoudende rotse.

Lewenswyse

Sowel die guanaco's as die vikoenjas is kuddediere. Behalwe kuddes, wat bestaan uit ’n volwasse hings met 'n harem van 5 tot 30 merries, trek daar ook groepe vrygeselle rond wat bestaan uit hingste van verskillende ouderdomme wat uit die haremkudde verdryf is.

Bloedige gevegte vind soms tussen die hingste plaas, en die diere verwond mekaar met hul skerp, haakvormige tande. Die groot wedywering tussen hingste wat ’n harem besit, bring mee dat die kuddes oor 'n groot gebied versprei is. Dit is die rede waarom die meeste hingste nooit deel het aan die voortplantingsproses nie. Gedurende die paartyd is die hingste besonder aggressief en hulle spuug soms in die merries se gesigte. Net soos ander kameelagtiges lê die lamas plat terwyl hulle paar en die paring duur dikwels langer as 'n halfuur.

Na 'n draagtyd van ongeveer ’n jaar word daar meestal net een vul gebore wat baie gou selfstandig word. Hoewel die merrie haar vul vir net vier maande soog, bly hy ten minste 'n jaar lank by haar.

Temming

Lamas was al in die ou Inkaryk die belangrikste huisdiere. Hoewel die wilde guanaco's eers ’n gewilde jagprooi was, het 'n vorm van wildbeheer ontstaan nadat die inwoners van die Andes omstreeks 1 000 v.C. van hul nomadebestaan afgesien en gevestigde landbouers geword het.

Dit het uiteindelik gelei tot kuddes mak guanaco's. Die mak lama (Lama guanicoe glama) dateer uit hierdie tyd. Die verskille tussen die mak lama en sy oorspronklike, wilde voorouers is nie baie opmerklik nie en is hoofsaaklik beperk tot die samestelling van die vag. Die vag van die mak lama toon verskeie kleurvariasies. Benewens swart, bruin en wit diere kom daar ook bont lamas voor. Benewens sy nut as pakdier is die lama ook 'n belangrike verskaffer van wol, velle en vleis.

Veral die wol van die alpakkabok (Lama guanicoe pacos) is van 'n hoë gehalte. Die vag word in die lente so lank dat die hare tot byna op die grond hang. Die alpakkawol is deur die Inkas beskou as 'n uitsonderlik kosbare materiaal wat alleen deur vorste en howelinge gedra kon word. Daar bestaan meningsverskil oor die presiese stamverwantskap tussen die lama en die alpakkabok. Aanvanklik is gemeen dat die guanaco die voorvader was van die lama en die vikoenja die voorvader van die alpakkabok. Deur middel van eksperimente is vasgestel dat afstammelinge van die kruising tussen lamas en alpakkabokke nie steriel is nie, wat daarop dui dat hulle tot een spesie behoort.

Bedreiging

Vroeër het albei wilde lama-spesies volop in die weste en suide van Suid-Amerika voorgekom. Buiten in die hoë berge, waar hulle tot aan die sneeugrens geleef het, het die diere ook die grasvlaktes steppe en halfwoestyne in die laagland bewoon.

In al die Suid-Amerikaanse lands word die lamas tans egter ernstig bedreig. In Argentinië word op jong guanaco-vullens jag gemaak ter wille van die vel, wat tot allerlei snuisterye verwerk word. Die meeste vullens oorleef nie eens vyf dae nie. In Ecuador word die lama nou by wet beskerm. Die vikoenja word nog meer bedreig en in die meeste streke is die diersoort byna geheel en al uitgeroei.

Slegs in Peru en Bolivië word nog onderskeidelik 10 000 en 1 000 vikoenjas aangetref. Altesame 5 000 Peruaanse lamas word in ’n reservaat aangehou, en in 'n poging om die vikoenjas van uitwissing te red, word beheer uitgeoefen oor die jag. Die vikoenjawol en -velle bly egter steeds 'n gesogte artikel in die klerebedryf. Benewens die bedreiging deur jagtogte, moet die lamas met skape en ander lewende hawe meeding om voedsel en die lamas word mettertyd uit laer liggende grasvlaktes na die onherbergsame streke teruggedryf.

Verwysings

Bronne

• Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0-908409-57-5 band

Eksterne skakels

• Wikispecies het meer inligting verwant aan: Lama (dier)
• (en) "Llama". Encyclopædia Britannica. Besoek op 21 Augustus 2019.

Llapaes cerca del Illimani.

La llama (Lama glama) ye un mamíferu artiodáctilu domésticu de la familia Camelidae, abondosa na Puna o Altiplanu de los Andes de Perú, Bolivia, Chile, Ecuador y Arxentina.^[1] Foi creáu polos pueblos andinos nativos por aciu seleición artificial a partir del guanacu xavaz que foi adomáu y del cual, poro, la llapada deriva. Según recién estudios d'ADN,^{[ensin referencies]} esto asocedió en principiu de manera independiente en tiempu y espaciu, en sectores del sur del Perú, norte de Chile, oeste de Bolivia y el norte d'Arxentina.^[2] Foi aprovecháu al máximu pol imperiu Inca: yera utilizáu como animal pa sacrificios, llográbase carne y llana d'él, y yera aprovecháu como animal de carga (l'únicu antes de la llegada de los españoles a América, si sálvense los perros de los trineos inuit o «esquimos»).

Taxonomía

La llapada, taxonómicamente, ye una subespecie del guanacu. La especie completa considera a los siguientes:^[1]

• Lama glama cacsilensis - guanacu peruanu o del norte; ye consideráu, al pie de la siguiente, dacuando como especie propia: Lama guanicoe.
• Lama glama guanicoe - guanacu austral o del sur.
• Lama glama glama - llapada (la única doméstica de los trés).

Hibridación

La cama ye un híbridu ente una llapada y un dromedariu, demostrando la cercanía xenética ente dambes tribus en que ta subdividida la subfamilia Camelinae.

La importancia económica de la llapada

Llapada como reclamu turísticu.

Antes de la guarda española, les llapaes fueron representaes na cerámica Mochica (200-600 d. C.) y constituyeron los únicos animales ungulaos animal de compañía domésticos del Imperiu inca. Fueron apreciaos non solamente como besties de carga, sinón tamién pola so carne y les llanes. Hasta la llegada de los españoles, les llapaes fueron utilizaes en llugar del caballu, del güe, de la cabra y de les oveyes, animales orixinarios del Vieyu Mundu, pero la so escasa eficiencia^[3] fixo que fueren rápido movíes a un segundu planu por estes especies tres la conquista.^[4]

Yeren usaes por tolos pueblos andinos dend'Ecuador hasta'l archipiélagu de Chiloé, nel sur de Chile. La so población antes de la conquista envalorar en trenta a cincuenta millones d'animales;^[5] yeren el principal ganáu d'estes tribus y naciones, gociando de gran considerancia —sicasí, había pocos guanacos y alpaques, y la caza de la vicuña taba prohibida baxu pena de muerte por orde del mesmu Sapa Inca—.^[6] En comparanza, Fernand Braudel envaloraba que na segunda metá del sieglu XVIII había en toa Europa namái trenta y ocho millones d'animales de llabor, unu per cada cuatro habitantes.^[7]

Dempués de la conquista la so población amenorgóse marcadamente, al igual que la de los indíxenes;^[8] estos decayeron a un quintu de la so población nun sieglu y les llapaes entá ye más, a apenes una décima parte.^[4] A entamos del sieglu XXI hai aprosimao siete millones de llapaes en Suramérica, otros cientu cincuenta y ocho mil n'Estaos Xuníos y Canadá.^[9]

El so usu nel sieglu XXI

La llapada sigue siendo utilizada polos pobladores andinos pola so llana, carne, y como tresporte de mercancía. La so fibra usar pa texer abrigos, los sos intestinos pa faer cuerdes y tambores, y el so escrementu como combustible. Entá güei, nel Perú y nes zones andines de Bolivia y del norte d'Arxentina, la so llana, de bona calidá, ye producida y comercializada.

La creación de la llapada

Primer imaxe vista n'Europa de llapaes (1553).

Botella mochica representando llapaes. Muséu Larco (Lima, Perú).

Llapaes nel Zoolóxicu Matecaña (Pereira)

«Los españoles taben convencíos de que los inques teníen de ser una de los dolce tribus perdíes d'Israel que llegara a América del Sur y que los animales teníen de migrar hasta ellí dempués de desembarcar de l'Arca de Noé» (Dr. Javier García Gómez y Dra. Bibiana Vilá).

Sicasí, el xesuita José de Acosta escribe un llibru llamáu La Hestoria Natural y Moral de les Indies onde intenta esplicar l'orixe de los camélidos. Nel capítulu tituláu: «Como sía posible haber n'Indies animales que nun hai n'otra parte del mundu» da una versión evolucionista revolucionaria pa la dómina, na cual plantega que'l problema que resolver ye saber si estos animales difieren específica y esencialmente del restu de los animales o si la so diferencia ye accidental. Diz de les llapaes que «ye l'animal de mayores provechos y menores gastos de cuantos conócense» y afirma que Dios xunió na mesma especie oveyes y pollinos.

Pa los integrantes del Imperiu inca la creación de les llapaes esplicar por aciu un mitu bien especial: el fíu de Mancu Cápac y Mama Ocllo (el fundadores míticos del imperiu inca, nuna de les sos lleendes), namorar d'una de les sos hermanes menores que taba destinada a ser una Virxe del Sol. Obviamente l'emperador inca prohibió'l matrimoniu y los mozos desobedeciéndolo fuxeron al campu, colo qu'el so padre condergar a muerte. La madre pidió clemencia al dios Viracocha, quien se apiadó d'ella convirtiéndolos nuna pareya de llapaes. Un día Mancu Cápac oyó falar de la esistencia de dos animales qu'analayaben con una mirada humana nos sos güeyos y ordenó que los prindaren y llevaren al Cusco y cuando los tuvo delantre, reconocer y mandar sacrificar. Los espíritos entamaron viaxe pela vía láctea a la morada de Viracocha. Dizse que cuando les llapaes lleguen al so destín, van recuperar la so forma humana y van tornar al mundu pa un nuevu reinu con harmonía ente los homes.

La llapada y los escudos andinos

Escudo d'armes de Bolivia.

Grabáu del primer escudu del Perú.

La llapada ye'l símbolu patriu bolivianu que representa al reinu animal o fauna autóctona de Bolivia y atópase representada nel Escudu de Bolivia dende l'añu 2004, al sustituyir a l'alpaca.^[10] Tamién apaecía nel primera escudu del Perú de 1820, magar depués foi reemplazada por una vicuña. Cabo destacar que la llapada tamién ta presente nel escudu comunal de la ciudá chilena de Calama.

Ver tamién

• Vicugna pacos
• Lama guanicoe
• Vicugna vicugna
• Cama (animal)
• Taruca

Referencies

Enllaces esternos

• Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a Llapada.

Lama (lat. Lama glama) – dəvəkimilər fəsiləsinə aid cütdırnaqlı məməli heyvan növü.

Llamanın bədən qisimlərinin adları: 1 Qulaqlar – 2 Kəllə – 3 Çiyin kökü – 4 Kürək – 5 Omba – 6 arxa – 7 Quyruq kökü – 8 Quyruq – 9 Bud – 10 İç düz – 11 Metatarsal gland – 12 Daban – 13 İncik sümüyü – 14 Qıç – 15 Düz oynağı – 16 Böyür – 17 Qarın/arvadın – 18 Dirsək – 19 Bilək – 20 Topuq oynağı – 21 Düz – 22 Sinə – 23 Çiyin başı – 24 Çiyin – 25 Boğaz – 26 Yanaq ya da çənə sümüyü – 27 Burun

Heyvanlar ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. Etdiyiniz redaktələri mənbə və istinadlarla əsaslandırmağı unutmayın.

Al lamaed a zo ur spesad bronneged doñv eus Suamerika, Lama glama an anv skiantel anezhañ.
Anvet e voe Camelus Glama (kentanv) da gentañ-penn gant an naturour svedat Carl von Linné (1707-1778) e 1758^[1].

• (en) Lama glama war al lec'hienn Mammal Species of the World

El o la llama (Lama glama) és un gran camèlid originari dels Andes (Sud-amèrica), particularment del Perú.

Llama s'utilitza a vegades, amb un sentit més ampli, per designar qualsevol dels quatre animals sud-americans emparentats de la família Camelidae: el llama, la vicunya, l'alpaca i el guanac.

Importància econòmica

Abans de la presència espanyola, les llames foren representades en la ceràmica Mochica (200-600 dC) i van constituir els únics animals ungulats domèstics de l'Imperi Inca. Van ser apreciats no solament com a bèsties de càrrega, sinó també per la seva carn i les llanes. Després de l'arribada dels espanyols, les llames foren utilitzades en lloc del cavall, del bou, de la cabra i de les ovelles, animals originaris del Vell Món.

Eren usades per tots els pobles andins des del sud de Colòmbia a l'Araucanía al sud de Xile. La seva població abans de la conquesta s'estima en 30 a 50 milions d'animals; eren el principal bestiar d'aquestes tribus i nacions, encara que després de la conquesta la seva població es va reduir marcadament, igual que la dels indígenes.

El seu ús al segle XXI

La llama continua sent utilitzada pels pobladors andins per la seva llana, carn, i com a transport de mercaderia. La seva fibra s'usa per teixir abrics, els seus intestins per fer cordes i tambors, i els seus excrements com a combustible. Encara avui, al Perú i a les zones andines de Bolívia i del nord-oest d'Argentina, la seva llana, de bona qualitat, és produïda i comercialitzada.

La seva població actual s'estima en 1 a 3,5 milions de caps.

La llama i els escuts andins

La llama és el símbol patriòtic bolivià que representa el regne animal o fauna autòctona de Bolívia i es troba representada en l'Escut de Bolívia des del 2004, en substituir a l'alpaca. També apareixia en el primer escut del Perú de 1820, si bé després fou reemplaçada per una vicunya.

Cal destacar que la llama també és present en l'escut comunal de la ciutat xilena de Calama.

Mamal o Dde America sy'n perthyn i deulu'r camel yw'r lama (Lama glama). Mae'n cael ei ddefnyddio i gario llwythi ac am ei gig a blew.

Mae Lamas yn gwybod eu cyfyngiadau eu hunain. Os ydych chi'n ceisio gorlwytho lama gyda gormod o bwysau, Mae'r lama yn debygol o orwedd neu ddim ond yn gwrthod symud.

Mae Lamas yn gwbod eu hargym hellion eu hunain. Os wyt ti'n ceisio gorlwytho lama gyda grmod o bwysau, mae'r ffurflen yn anorfod.

Gelwir lama baban yn "cria." Mae'n amlwg KREE-uh. Fel arfer dim ond un baban ar y tro sydd gan lamas Mama. Mae efeilliaid Lama yn hynod brin. Mae beichiogrwydd yn para tua 350 diwrnod.

Amcangyfrifir bod y boblogaeth bresennol o lamas ac alpacas yn Ne America yn fwy na 7 miliwn.

Mae edafedd o ffibr lama yn feddal ac yn ysgafn, ond eto'n hynod gynnes.

Lama glama, neboli lama krotká patří mezi domestikované druhy. Podobně jako alpaka obývá oblasti Altiplána v Bolívii a v Peru. Malé populace jsou také v severním Chile, Argentině a Ekvádoru. Pase se na horských svazích a spásá střední až dlouhé trávy.

Popis

Lama krotká je vysoké robustní zvíře, dosahující výšky 110 až 150 cm a hmotnosti 130 až 155 kg. Uši jsou dlouhé, obličej je ze srsti, nosní část je dlouhá, rovná, špička nosu je okrouhlá. Hřbet je plochý od plece až po záď, ocas se stáčí nahoru a na hřbet. Lamy se poněkud liší podle místa rozšíření hustoty srsti a podle její barvy.

Rozlišují se dva typy: Chaku a Qara. Většina (70 – 80 %) andských lam patří k typu Qara (zvaná také bezvlnná lama), který je charakterizován holým obličejem a nízkou srstí. Méně obvyklý je typ Chaku (vlnatá lama), který jak název naznačuje, produkuje víc vlákna a má čelo a uši porostlé srstí. Vyskytují se však také kříženci mezi těmito typy.

Lama je cenným zdrojem masa a vlákna. Maso je libové, červené barvy, nemramorované, jateční výtěžnost je 60 %. Kůže se hodí k výrobě sandálů, bot a vaků. Poskytuje asi 2 kg srsti ročně. Vlákno, které se vyskytuje ve škále od bílé po černou, je dlouhé a hrubé.

Srst se používá k výrobě provazů, vaků, pytlů, pokrývek i látek k výrobě oděvů, avšak vzhledem k robustní stavbě těla se lama krotká vždy chovala především k účelům soumarským pro transport různého materiálu. Pohybuje se většinou v karavanách. Vyznačuje se vysokou odolností vůči drsným podmínkám prostředí a velkou vytrvalostí v přenášení nákladů o hmotnosti až 40 kg. K tomuto přenášení se většinou používají kastrovaní samci. Lama je symbolem živočišné výroby Bolívie.

Chov v ČR

Lamy krotké chová většina českých zoologických zahrad, protože jejich chov je poměrně nenáročný a zvíře je vůči lidem (i přes zažitou představu o plivání) poměrně nekonfliktní.^[1] Lze je najít například v Zoo Hluboká nad Vltavou, Zoo Ústí nad Labem, v Zooparku Vyškov či v Zoo Tábor.

Odkazy

Související články

• Lama alpaka
• Guanako
• Vikuňa

Reference

1. ↑ RŮŽIČKA, Josef. Lama je milý a nenáročný společník. iFauna [online]. 01.01.2010 [cit. 2015-10-29]. Dostupné online.

Externí odkazy

• Obrázky, zvuky či videa k tématu lama krotká ve Wikimedia Commons
• Galerie lama krotká ve Wikimedia Commons
• Taxon Llama glama ve Wikidruzích

For alternative betydninger, se Lama. (Se også artikler, som begynder med Lama)

Lamaen (Lama glama) er et dyr, som tilhører familien kameldyr. Den betragtes som den domesticerede form af guanaco. Lamaen lever i Andes i Sydamerika. I nutiden bruges den stadig som transportdyr i Sydamerika, men ikke så udbredt som tidligere, da den er blevet udkonkurreret af den mekaniserede verden. Lamaens uld og kød anvendes dog også i mindre udstrækning. Det er som oftest de kastrerede hanner, der benyttes som trækdyr, da de er lettest at håndtere.

Udseende

Dyret når en mankehøjde på mellem 110 og 120 centimeter, i sjældne tilfælde op til 130 centimeter, og vejer mellem 120 og 150 kg. Det er kendetegnet ved sin lange hals og ører. I modsætning til arter fra kamelfamilien i den gamle verden (dromedar og kamel) mangler lamaen pukler. Som med de fleste husdyr er pelsens farve variabel. Der findes både ensfarvede hvide, sorte eller brune individer og flerfarvede individer med forskellige mønstre. På hver fod findes to trædepuder og dyrets overlæbe er opdelt i to bevægelige dele.

Levevis

Adfærd og rangorden

Lamaer er flokdyr og tillige et klassisk flugtdyr, men det er for lamaer ikke så udpræget som for heste. Lamaen lever i sociale grupper med en dominerende han og et harem af hunner. En sådan flok anføres af alfahannen, der ikke ubetinget behøver at være den stærkeste lama, men en der ved fare bevarer roen og dermed formidler sikkerhed til de øvrige flokdyr. Kampe mellem hannerne foregår ved bid og rasende skrig, indtil den ene han har underordnet sig den anden. Bortset fra dette er lamaer fredelige flokdyr.

Lyde

Lamaen giver sjældent lyd fra sig (nogle gange en "summen"), men signalerer med dens kropholdning, hvordan den har det. Når ørerne er opretstående og halen hænger afslappet nedad, går det lamaen godt. Går halen opad, er dette et udtryk for at lamaen føler sig utryg, og hvis gurglende lyde bliver hørbare, føler den sig yderst utilpas.

Forplantning

Efter drægtighedsperioden, der varer 11 til 12 måneder, fødes normalt kun én unge og kun sjældent tvillinger. Unge dyr bliver kønsmodne efter cirka to år. De slikker ikke deres nyfødte rene, da deres tunge ikke kan komme ret langt ud af munden. Derimod pusler de om, og ”nynner” meget for dem lige efter fødslen.

Føde

Lamaer lever af græs, urter, buske, lav, blade og svampe.

Spytten

Det lamaen måske er bedst kendt for, er at den spytter i forskellige situationer, som når den bliver bange eller føler sig truet. Når lamaen spytter, er det bemærkelsesværdigt præcist. Normalt spytter den ikke på folk, men derimod mod hinanden for at styrke deres position i hierarkiet eller holde artsfæller på afstand. Spyt er kun ment til at advare en modstander. I mere alvorlige situationer spytter dyret delvist fortæret foder, som det kaster op gennem spiserøret. Det er grønt og ildelugtende, men kan nemt vaskes væk. Den kan spytte cirka 10-15 meter.

Domesticering

Ifølge forskerne var lamaer tamme 3000 f.Kr. Desuden skal guanakoen være lamaens forfader. Andre forskere hævder, at lamaer fra begyndelsen var en anden art end guanakoen, og at den vilde form nu er uddød. At bestemme lamaens udvikling er meget vanskeligt eller næsten umuligt på grund af tilstedeværelsen af flere krydsninger med guanako, alpaka og vikunja. Selv i dag er der hybrider mellem disse arter.

Anvendelse

Alle mennesker, der er eller har været bosat i Andesbjergene anvender lamaer som kæle- og/eller husdyr. Arten er først og fremmest et lastdyr, ^[1] og ingen andre dyr fra Sydamerika er tæmmet til dette formål. At lamaen var vigtig for inkaerne, ses blandt andet af de store ofringer af lamaer, som fandt sted i inkariget. Alene i inkaernes sølvminer blev der anvendt over 300.000 lamaer som pakdyr. Lasten på op til 75 kilogram, blev fordelt på begge sider af ryggen, og med et lededyr med flag og klokke i spidsen bevægede karavanen sig tidligere på bjergvejene. De kunne gå frit; kun nogle få førere og hyrder fulgte med. Mere end 20-25 kilometer om dagen nåede de dog ikke. Navnlig til at bære sølvet ned fra minerne ved Potosi var de meget brugt, men først fortrængte æsler og muldyr dem og senere jernbanerne.

Lamaen har en meget blød pels, som anvendes til beklædning, men alpacauld anses for mere værdifuld. Indianerne anvender kødet som fødevare, huden som læder, fedt i olielamper til lys og ekskrementerne som brændsel. For inkaernes status som en civilisation var lamaen meget vigtig. Da spanske bosættere ankom til regionen, var der omkring 10 millioner lamaer hos inkafolket. Siden da mindskedes dens betydning på grund af hesten og fårets indførsel.

Lamaen bruges stadig som lastdyr, især i Peru. I Sydamerika findes der i dag ca. 3 millioner lamaer, der især holdes for deres uld og kød. ^[2] Dyret opdrættes nu også uden for Sydamerika.

Pige med lama i Cusco i Peru

I Sverige har der for nylig været forsøgt at bruge lamaen som "hyrde". Lamaen tager kommandoen over flokken af får, accepteres som deres leder, og beskytter derefter flokken mod ulve og andet. Evnen til at spytte med sit maveindhold, når ulven kommer, er her ganske nyttig, men der er tvivl om hvor effektivt det virker.^[3][4][5]

Lama

Billeder

• Lamaer

• Lama

• Græssende lama

• Lama som lastdyr

• Løbende lama

Referencer

Denne artikel er helt eller delvis baseret på materiale fra svensk og tysk Wikipedia.

Eksterne links

• Wikimedia Commons har flere filer relateret til Lama (pattedyr)
• Dansk Lamaforening

Verbreitungsgebiet:

Um 1520 (Lama)

Um 1999 (Lama und Alpaka)

Das Lama (Lama glama) ist eine Art der Kamele. Es ist in den südamerikanischen Anden verbreitet und eine vom Guanako abstammende Haustierform.

Körperbau

Lamas erreichen eine Schulterhöhe von 110 bis 130 cm, manchmal sogar auch bis 140 cm und ein Gewicht von 120 bis 150 kg. Im Gegensatz zu den Altweltkamelen (Dromedar und Trampeltier) haben Lamas keinen Höcker. Wie bei den meisten Haustieren ist auch beim Lama die Farbe sehr variabel. Es gibt einfarbig weiße, braune und schwarze Lamas sowie solche, die in diesen Farben gefleckt oder anders gemustert sind. Auch gepunktete Lamas kommen vor. Wie Altweltkamele haben Lamas an den Füßen Sohlenpolster (Tylopoden), und ihre Oberlippe ist gespalten und sehr beweglich.

Fortpflanzung

Die Tiere erreichen die Geschlechtsreife mit zwei Jahren. Bei Lamastuten wird die Ovulation erst durch den Deckakt ausgelöst (provozierte oder auch induzierte Ovulation).^[1] Nach einer Tragezeit von elf bis zwölf Monaten wird ein Fohlen, genannt Cria, geboren. In extrem seltenen Fällen gibt es Zwillingsgeburten.

Ernährung

Lamas ernähren sich von krautigen Pflanzen, Gräsern, einschließlich den Familien der Süß- und Federgräsern, sowie von Sträuchern, Flechten und Blättern.

Domestizierung

Lamas in San Pedro de Atacama in Chile

Lamas

Eine Mutter und ihr Cria

Lamaporträt

Geschichte

Die wildlebende Ahnenform des Lamas ist Lama guanicoe cacsilensis, die nördliche Unterart des Guanakos. Gestützt auf archäologische Befunde und DNA-Analysen^[2] wird von einer unabhängigen Domestizierung an mehreren Orten in den Anden ausgegangen. Früheste Hinweise liegen von archäologischen Stätten aus der peruanischen Puna in Meereshöhen von etwa 3200 Metern vor, die bis zu 5000 Jahre alt sind.^[3] Hinweise auf domestizierte Tiere sind etwa die Größe (Lamas sind größer als Guanakos), die Lage und Struktur der Siedlungsstätten und die Altersstruktur der ergrabenen Knochenfunde (höherer Anteil sehr junger Tiere).^[4] Da alle amerikanischen Kamelverwandten (Alpaka, Vikunja, Lama, Guanako) fruchtbar untereinander kreuzbar sind, sind in den modernen Haustierbestand umfangreiche Hybridisierungen möglich und nach genetischen Analysen auch tatsächlich erfolgt. In jüngerer Zeit wurden Lama und Alpaka in großem Umfang miteinander gekreuzt, um Tiere zu erhalten, die größer und damit ertragreicher sind als Alpakas, aber die feinere und teurer bezahlte Alpakawolle liefern sollen.^[3]

Alle Zivilisationen des Andenraums nutzten das Lama. Es diente vor allem als Lasttier – auf dem amerikanischen Doppelkontinent wurde kein anderes Tier zu diesem Zweck domestiziert. Daneben ist auch die Wolle nutzbar, obwohl hier das Alpaka als wertvoller erachtet wurde. Die indigenen Völker der Anden aßen außerdem das Fleisch des Lamas, fertigten Leder aus seiner Haut, machten Kerzen aus seinem Fett und nutzten die Exkremente als Brennstoff. Für die Zivilisation der Inka war das Lama von überragender Bedeutung. Über zehn Millionen Lamas wurden zur Zeit der spanischen Eroberung Südamerikas von den Inka und ihren Vasallenvölkern gehalten, mit der spanischen Conquista verlor das Tier allmählich an Bedeutung zugunsten von Pferden und Schafen. Es wird angenommen, dass der Bestand in den hundert Jahren, die auf die Eroberung folgten, um etwa 90 Prozent zurückging.^[3]

Heutige Nutzung

Das Lama wird in unzugänglichen Regionen der Anden immer noch als Lasttier verwendet. Insgesamt werden in Südamerika heute etwa drei Millionen Lamas gehalten, vorwiegend wegen ihres Fleisches und ihrer Wolle. Doch auch außerhalb Südamerikas wird es inzwischen gezüchtet. Auch in Europa werden Lamas gezüchtet und die Wolle geschoren und verarbeitet.

Verhalten und Rangordnung

Lamas sind gewohnt, in Herden zu leben, sie sind auch klassische Fluchttiere. Dies ist bei den Lamas jedoch nicht so stark ausgeprägt wie etwa bei Pferden. Angeführt wird eine solche Herde von einer Leitstute. Die weiblichen Tiere sind immer ranghöher als die männlichen Tiere. Diesen obliegt jedoch die Verteidigung der Herde. Rangkämpfe unter Hengsten werden mit wütenden Schreien und Beißen sowie Verfolgungsjagden ausgetragen, bis sich eines der Männchen dem anderen unterordnet. Dessen ungeachtet sind Lamas friedliche Herdentiere. Die vertriebenen Junghengste leben oft in einer Hengstherde zusammen.

Körpersprache

Über ihre Körperhaltung signalisieren Lamas ihre Stimmung. Wenn die Ohren aufgerichtet sind und der Schwanz nach unten hängt, geht es dem Lama gut und es ist entspannt. Geht der Schwanz nach oben, ist dies ein Ausdruck erhöhter Aufmerksamkeit und Anspannung. Sind die Ohren nach hinten gelegt und der Schwanz unten, signalisiert das Lama, dass es sich dem ranghöheren Lama oder Menschen, der es führt, unterordnet. Wenn die Ohren angelegt sind und der Schwanz hoch steht, fühlt sich das Lama nicht wohl. Werden gurgelnde Geräusche hörbar, ist Vorsicht angesagt. Sind die Ohren länger angelegt und ein anderes Lama ist zu nahe, kann es dann tatsächlich mit hoch aufgerichteter Nase einen Warnschuss spucken, was zwischen den Tieren durchaus regelmäßig vorkommt. Ursache für Spucken sind Futterneid, Rangfolge (Kämpfe der Tiere untereinander) oder Paarungsverhalten (eine Stute signalisiert so, dass der Hengst sie nicht mehr begatten soll – er wird „abgespuckt“).^[5]

Spucken und aggressives Verhalten

Lamas spucken im Regelfall auf ihre Artgenossen und nicht auf den Menschen. Wenn ein Lama auf einen Menschen spuckt, weist dies oft auf eine Fehlprägung hin oder das Lama wurde äußerst belästigt oder sogar gequält. Lamas spucken in der Regel, um ihre Dominanz in der Herde zu zeigen, das Rangverhältnis zwischen den Artgenossen zu klären oder aufdringliche Artgenossen auf Distanz zu halten. Dabei beweisen sie eine erstaunliche Treffsicherheit. Meistens wird halb verdauter Mageninhalt gespien, dies allerdings nur in kleinen Mengen. Die halbflüssige, grünliche Masse ist übelriechend, ansonsten aber harmlos und leicht abwaschbar. Gedeckte Lamastuten spucken aber auch Lamahengste an, um sie daran zu hindern, sie erneut zu decken. Dadurch lässt sich feststellen, ob die Lamastute tragend ist.^[6]

Ein besonders aggressives Verhalten einiger junger, meist männlicher Lamas und Alpakas gegenüber Menschen infolge einer Fehlprägung stellt das Berserk male syndrome (BMS) dar. Es tritt mit dem Eintritt der Geschlechtsreife auf und kann zu aggressivem und für den Menschen gefährlichem Dominanzverhalten diesem gegenüber führen.

Lamas in der Therapie

Lamas eignen sich wegen ihres gutmütigen sanften Charakters sehr gut für die tiergestützte Therapie.

Einzelnachweise

1. ↑ Christopher Cebra, Jane Vaughan, Matthias Gauly: Neuweltkameliden: Haltung, Zucht, Erkrankungen. Georg Thieme Verlag, 2010. ISBN 3830411561, S. 75.
2. ↑ Miranda Kadwell, Matilde Fernandez, Helen F. Stanley, Ricardo Baldi, Jane C. Wheeler, Raul Rosadio, Michael W. Bruford: Genetic analysis reveals the wild ancestors of the llama and the alpaca. In: Proceedings of the Royal Society London. Series B vol. 268 no. 1485, 2001, S. 2575–2584. doi:10.1098/rspb.2001.1774
3. ↑ ^{a b c} Jane C. Wheeler: South American camelids - past, present and future. In: Journal of Camelid Science. 5, 2012, S. 1–24.
4. ↑ Peter W. Stahl: Animal domestication in South America. In: Elaine Silverman, William H. Isbell (Hrsg.): The Handbook of South American Archaeology. 2008, ISBN 978-0-387-75228-0, S. 128.
5. ↑ Gerhard Rappersberger: Lamas und Alpakas. 2000.
6. ↑ Birgit Appel-Wimschneider: Wissenswertes über Lamas auf: orenda-ranch.com, undatiert, abgerufen am 29. April 2018

Le lama (Lama glama) es un animal del Andes. Illo es un membro del familia Camelidae (ordine Artiodactyla). Illo es similar al alpaca, guanaco, e vicuna, le quales se cognosce collectivemente como lamoides.

Le lama es un animal domestic; illos son le plus grande camelides sudamerican.

Illos pote pesar 150 kg e haber un altitude al puncta del spatula de 1,20 metros. Le lamas non constitue un gruppo natural, perque illos ha essite "selectionate" per le ancian populationes peruan, a partir del processo de domestication de guanacos circa 5.000 annos retro.

Ante le arrivata del Espanioles, le lamas esseva le sol animales ungulate domestic del ancian Peru. Illos son appreciate non solmente como bestias de carga, mais tamben pro lor carne e lana.

Classification

Rango taxinomic

• specie

Supertaxones

• regno = Animalia
• phylo = Chordata
• classe = Mammalia
• ordine = Artiodactyla
• familia = Camelidae
• genere = Lama

De lama (Lama glama), is e Zuud-Amerikoansche gedomesticeerde hoefbêeste uut de familie van de kemelachtigen (Camelidae).

Buutn de gedomesticeerde lama bestoan der nog drie verwante soôrtn lama's, de vicuña (Vicugna vicugna), den alpaca (Lama pacos) en de guanaco (Lama guanicoe). E kruuschienge tusschn e lama en e kemel wordt e cama genoemd.

Lama

Lama se yon bèt.

Lama (Lama glama)

Lama (luotīnėškā: Lama glama, onglėškā: Llama) īr gīvolīs, katros prėgol kopranogarėniu (Camelidae) šeimā. Gīven Pėitū Amerėkuo.

Eth lama (Lama glama) es una espècia de mamifèr artiodactil de la familha Camelidae. Es un grand animal originari de los Camines, Patagònia e Tèrra del Fuòc en Argentina, Bolívia, Chile (en inclusent l'isla Navarino), noroeste de Paraguai e sud del Peró; domesticat en lo sud del Peró, oèst de Bolívia e noroeste d'Argentina.

Kutoka Wikipedia, kamusi elezo huru

Lama ni mnyama wa kufugwa wa spishi Lama glama katika familia Camelidae, anayeishi Amerika Kusini. Lama ametumiwa kwa upana na watu wa milima ya Andes tangu kabla ya historia, kwa nyama yake na kubeba mizigo.

Maelezo

Lama wa kufugwa

Lama mzima ana kimo cha mita 1.7–1.8 juu ya kichwa, na uzito wa kilo 130–200. Wakati wa kuzaliwa, lama mchanga ana uzito wa kilo 9 hadi 14. Kwa kawaida, lama wanaishi miaka 15–25, na lama wengine wamejulikana kuishi zaidi ya miaka 30.^[1][2][3]

Jika na ndama wake

Lama ndio wanyama wa kijamii sana, na huishi pamoja katika makundi. Sufu ya lama ni laini sana na haina lanolini. Lama wana akili na huweza kufundishwa kazi rahisi baada ya kuzirudia mara chache. Wakitumia tandiko la mzigo, wanaweza kubeba takribani asilimia 25–30 ya uzito wa mwili wao kwa safari ya km 8–13.^[4]

Jina la lama lilitokea jina la Kingereza "llama", lililochukuliwa toka lugha ya wenyeji wa Peru.^[5]

Inaonekana kwamba lama wamekuja kwa asili kutoka nyanda za Amerika Kaskazini takribani miaka milioni 40 iliyopita. Walihamia Amerika Kusini takribani miaka milioni tatu iliyopita. Mwishoni mwa zama ya barafu ya mwisho (miaka 10,000–12,000 iliyopita), wanyama wa familia Camelidae walikuwa wametoweka Amerika Kaskazini.^[4] Mnamo 2007, idadi ya lama na alpaka pamoja ilikuwa zaidi ya milioni saba Amerika Kusini, na kutokana na uingizaji kutoka Amerika Kusini mwishoni mwa karne ya 20, sasa kuna zaidi ya lama 158,000 na alpaka 100,000 wanaoishi Marekani na Kanada.^[6]

Marejeo

Ili kupata maelezo kuhusu masanduku ya uanapwa ya spishi angalia: Wikipedia:WikiProject Mammals/Article templates/doc.

Du' lama.

Lu lama (Lama glama) è nu camèlidi urigginariu di l'Amèrica dû Sud. Lu termini "lama" veni usatu spissu pi innicari tutti e quattru li speci sudamericani appartinenti â famigghia dî camelidi: lu lama, la vigogna, l'alpaca e lu guanaco.

Ang llama (Lama glama) ay isang domestikadong uri ng mamalyong sa pamilyang Camelidae na karaniwang matatagpuan sa Argentina, Bolivia, Chile, Ecuador at Peru pati sa ibang bahagi Andes.

Ang lathalaing ito na tungkol sa Mamalya ay isang usbong. Makatutulong ka sa Wikipedia sa nito.

Lamao (Lama glama) esas granda kamelo de sud-Amerika.

Oreli esas sat longa e pinta. Ne havas dorsala saliajo. Pedi esas proxima. La pedo-fingri esas plu separita ke che kamelo, e posedas omna lua distingata peda vulto. Kaudo esas korto, e furo longa e lenala.

Llama (Lama glama) nisqaqa huk ñuñuq, iskay ruk'anayuq, runap uywasqan uywam. Millmanmantaqa puchkaspa awaspa p'achatam ruranchik.

Kaypipas qhaway

• Paqucha (Lama pacos)
• Wanaku (Lama guanicoe)
• Wik'uña (Vicugna vicugna)

Hawa t'inkikuna

• Commons nisqaqa multimidya kapuyninkunayuqmi kay hawa: Llama.

• Wikispecies nisqaqa qillqasqa p'anqayuqmi kay hawa: Llama

Llama (Lama glama) iku kéwan camelidae sing uga kéwan asli Amérika Kidul. Llama uga biyasa kanggo kéwan pangangkut barang déning masarakat Inka^[1] lan masrakat ing kiwa-tengené pagunungan Andes. Kéwan iki dhuwuré bisa nganti 1,6 mèter tekan 1,8 mèter kanthi bobot 127 kilogram tekan 204 kilogram. Bayi Llama (diarani cria) duwé bobot watara 9 kg tekan 14 kg. Llama iku kéwan sosial sing urip kanthi golongan. Llama bisa nggawa barang 25% tekan 30% saka bobot awaké.^[2]

Réferènsi

Llama (Assaɣ usnan: Lama glama) d aɣersiw asuṭṭad yeṭṭafaren tawacult n tleɣmatin yettidir deg idurar n Andiz deg Tamrikt n Wenẓul deg tmura n Ikwaduṛ, Piru, Bulivya, Čili d ugafa n umalu n Arjentin

Aglam

Addud n llama aglawan yettawaṭ gar n 109 ar 119 cm , d 120 ar 125 cm ɣer yixef, azuk-is iga gar n 130 ar 155 kg. Tla (tesɛa) aṭas n taduṭṭ, Ma yella win iṭɣaren (iqerrben) ar llama ad t-itssusef ɣer wudem-is s werway n wučči ur nettwagfeẓ ara

Llama d aɣersiw ur nli ameddis s wemgarad n ulɣem d umaynag Tiddi-ynes tettawaṭ ar 1,2 m. Ini n wazaf-is d aras

Assaɣ neɣ tazdayt n ufgan d llama

Llama d aɣersiw iy gred seg zik issexdam-it i wezdam n tɣawsiwin acku yezmer ad yeddem Azal n 90 kg

Ẓeṛ daɣen

• Alpaka
• Tileɣmatin

Ovecharana (karaiñe'ẽ: llama) - (Lama glama) ha'e peteĩ mymba okambúva juehegua, mymba pysãkõi ha kapi'i'uha oikoveva Ñembyamérika rendápe, yvytyrysyi Andes-pe, Argentina retãme, Volivia retãme, Chile retãme, Ekuator ha Perũ retãme.^[1] Mavakuéra oikove va'ekue yvytyrysyi Andes-pe omongakuaa heta ovecharana ha guanáko mymba.

Ko mymba ojeipuruva heta eteva Inka retãme, ojeipuruva ro'o, rague, pire ha rerojaha hag̃ua.

Mandu'apy

In Pelōn ichcatl^[1], Pelōnichcatl^[2] ahnozo Yama (Lama glama) Chīchīhualeh ōnmahpīleh (artiodáctilo) ca in cenyēliztli Camelidae, miec Pelōnichcayoh in punapan ahnozo huehcapanixtlāhuacān in Andes tepētlah, īpan Peru, Bolivia, Chile, Ecuador īhuān Argentina.^[3]

Pelōnichcatl

Pelōnichcatl īpan Machu Picchu īpan Peru.

No xiquitta

• Yōlcatl

Tlahtōlcaquiliztilōni

1. ↑ Francisco Hernández ōquihcuiloh PELON ICHIATL OQVITLI [sic] īpan Rerum Medicarum Novae Hispaniae Thesaurus.
2. ↑ Francisco Javier Clavijero ōquihcuiloh tlein in mēxihcah ōquitēnēuhqueh pelonichcatl ītechpa cequintin yōlcameh in īxquichca Peru ōquinitcoqueh, īpan Historia antigua de Megico [sic].
3. ↑ Nemachiyōtīlli:MSW3

Το λάμα (Llama glama), προφέρεται στα ισπανικά: Γιάμα, στα ελληνικά προβατοκάμηλος, είναι θηλαστικό που ανήκει στην οικογένεια των Καμηλιδών, είναι δηλαδή συγγενές της καμήλας.

Έχει ύψος 1,70 μ. περίπου και βάρος γύρω στα 100 κιλά. Το τρίχωμά του είναι μακρύ, με χρώμα καστανοκόκκινο, λευκό ή μαύρο, ανάλογα με το είδος. Το κεφάλι του λάμα είναι κοντό και στενό, με το στόμα να προεξέχει ελαφρά, για να μπορεί να βόσκει, μιας και είναι φυτοφάγο. Το θηλυκό κυοφορεί για 10 μήνες, και γεννάει ένα μόνο μικρό, το οποίο μέσα σε ενάμιση χρόνο έχει δημιουργήσει δική του οικογένεια.

Ζει στα ψηλά οροπέδια του Περού και της Βολιβίας. Προτιμά γενικά τα ψυχρά κλίματα και δεν κατεβαίνει σε ηλιόλουστες και ζεστές πεδιάδες. Από τους ντόπιους χρησιμοποιούνται σαν μέσα μεταφοράς (τα αρσενικά), καθώς μπορούν να διανύσουν 30 χιλιόμετρα την ημέρα κουβαλώντας πάνω από 60 κιλά. Επίσης, είναι γενικά υπάκουα ζώα και έχουν καλή ισορροπία, μπορούν δηλαδή να σκαρφαλώσουν σε αρκετά δύσκολα μονοπάτια. Τα θηλυκά δεν χρησιμοποιούνται για την μεταφορά, αλλά για την παραγωγή μαλλιού.

Εκτός από το κοινό είδος, το Llama glama, υπάρχουν και το Llama pacos, με την ονομασία αλπακά, και το Llama guanicoe, ο κοινός γουανάκος.

Ιστορικά στοιχεία

Στην εποχή των Ίνκας τα λάμα προστατεύονταν με αυστηρά μέτρα. Ωστόσο σήμερα τα ζώα κινδυνεύουν με εξαφάνιση εξαιτίας της συνεχούς θήρευσης για το κρέας, το δέρμα και το μαλλί τους.Επίσης τα λάμα είναι γλυκούλικα

Συστηματική ταξινόμηση

Οι πρώτοι συγγραφείς συσχέτισαν τα λάμα με τα πρόβατα και συχνά υπέθεταν την ομοιότητα των ζώων με τις καμήλες. Έτσι, ο Κάρολος Λινναίος τα συμπεριέλαβε στο γένος Camelus στο έργο του Systema Naturae. Το 1800 το λάμα, το αλπακά και το γουανάκο μετακινήθηκαν από το Ζωρζ Κυβιέ στο γένος Lama και το βικούνια στο γένος Vicugna. Αργότερα, το αλπακά μετακινήθηκε στο γένος Vicugna.

Περιγραφή

Τα κυριότερα χαρακτηριστικά των λάμα είναι ο μακρύς λαιμός και τα όρθια και ευκίνητα αυτιά. Τα πόδια τους είναι μεγάλα σε μήκος και χωρίς τρίχωμα. Επίσης, τα μάτια των ζώων είναι μεγάλα και το τρίχωμά τους, που είναι μακρύ και πλούσιο, έχει συνήθως λευκό χρώμα. Φθάνουν σε ύψος ως 1 μ.

Χρησιμότητα

Τα ζώα αυτά χρησιμοποιούνταν από πολύ παλιά για μεταφορές και άλλες εργασίες, καθώς είναι πολύ ανθεκτικά στο κρύο (τα αρσενικά). Απόλυτα συνδεδεμένη με τα λάμα ήταν η ζωή των ανθρώπων στις κορδιλιέρες των Άνδεων. Το μαλλί του λάμα είναι εξαιρετικής ποιότητας και το γάλα του είναι πόσιμο. Επίσης, το ζώο θηρεύεται για το κρέας του, το οποίο είναι εδώδιμο.

Βιβλιογραφία

• Νέα Εγκυκλοπαιδεία. εκδ. Μαλλιάρης- Παιδεία, 2006, τ. 14, σελ. 73-74.

Оваа статија е посветена на вид животно. За духовниот водач, видете Лама (будизам).

Насамарена лама во Карпестите Планини во САД.

Лама во паркот Гиновци, североисточна Македонија

Кечуанско девојче со лама во Куско, Перу

Лама (науч. Lama glama) — домашно животно од Јужна Америка од фамилијата на Камили. Народите на Андите ја одгледуваат уште од најстари времиња за месото и поради нејзината полезност како товарно животно.

Возрасните единки се високи од 1,7-1,8 м (до темето) и тежат околу 130-200 кг. Кога ќе се роди, младенчето (наречено „крија“) тежи 9-14 кг. Ламата има животен век од 20–30 години, зависно од квалитетот на животот. Ова е мошне друштвено животно и живее во стада. Волната ѝ е мека и нема ланолин. Животното е прилично интелигентно, и учи прости задачи по неколку повторувања. Ако е натоварена со самар, ламата може да носи околу 25% до 30% од сопствената тежина долж 8-12 км.^[1]

Поимот „лама“ потекнува од кечуанскиот јазик, а потоа влегол во шпанскиот како llama.^[2]

Ламите потекнуваат од централните рамници на Северна Америка пред околу 40 милиони години. Во Јужна Америка се преселиле пред 3 милиони години. Кон крајот на последното ледено време (пред 10.000–12.000 години), сите видови од фамилијата Камили во Северна Америка изумреле.^[1] Денес во Јужна Америка има 7 милиони лами и алпаки. Кон крајот на XX век, овие животни се донесени и во САД и Канада, каде денес има 158.000 лами и 100.000 алпаки.^[3]

Размножување

Овие животни имаат необичен циклус на размножување за нивната физичка големина. Женките овулираат со поттик. За време на парењето, женката испушта јајце клетка и честопати се оплодува од прв обид. Женките исто така немаат еструс (промени во периодот на парење).^[4]

Како и кај луѓето, мажјаците и женките полово созреваат на различна возраст. Женките достигнуваат пубертет на 12 месеци, а мажјаците дури на возраст од 3 години.^[5]

Ламите се парат во легната положба, што е необично за големо животно. Процесот трае подолго (20–45 минути), што е исто така необично за големите животни.

Бременост трае 11½ месеци (350 дена). Мајката не го лиже новороденчето, туку го трие со муцката и му хука. Ова се случува поради тоа што јазикот на ламата се издава само 0,5 см од устата.^[6]

Исхрана

Овие животни имаат прилично голем избор на храна. Младите јадат похранлива храна поради помалиот капацитет на обработка на хранливите состојки ^[7]

Поведение

Ако се одгледа исправно, ламата е дружељубива и пријатна. По природа е многу љубопитна и без проблем приоѓа на непознати луѓе. Меѓутоа, доколку во раната младост се навикне на пречеста дружба и хранење од шише, тогаш ламата се научува да ги гледа луѓето исто како другите лами и затоа многу тешко се контролира. Така доаѓа до епизоди на плукање, клоцање и борење со вратот. Ова е нормално во природната друштвена средина на ламите, бидејќи претставува начин на регулација на поредокот и статусот на единката.

Кога се уплашени или налутени, ламите мљацкаат со устата и ги спуштаат ушите наназад.

Ламите се користат и како чувари на овци бидејќи се мошне агилни и лесно воспоставуваат врска со стадото како нивен претпоставен.^[8]

Во Македонија, група од машки и женски единки може да се видат во зоолошката градина во Скопје,^[9] како и по разните фарми во земјата што ги одгледуваат.

Историја

Фигура на човек со лама (100–300 г.) од културата Моче.

Народот Моче често погребувал лами заедно со големците, за да го снабдат покојникот за задгробниот живот.^[10] На керамичките статуетки од претколумбовскиот период на Перу, ламите се при прикажани мошне реалистично.

Инките ги користеле како единствено товарно животно, а потчинетите народи во царството имале долга традиција на нивно одгледување. Кај благородниците, ламата имала симболично значење и затоа биле погребувани со статуетки на лами.^[11] Во Јужна Америка, ламата и денес е товарно животно, но се одгледува и поради волната и месото.^[12]

Во времето на освојувањата, Шпанците користеле лами за пренесување на руда од рудниците во планинските предели.^[13] Само рудниците во Потоси користеле 300.000 лами за пренос на ископаната руда. Со донесувањето на коњот, магарето и мазгата, важноста на ламата како товарно животно драстично се намалила.^[14]

Поврзано

• Алпака
• Викуња
• Гванако

Наводи

Лама (лат. Lama glama ) – Кечывалвел Америкыште тӱе-влак (Camelidae) йамагат гыч кугу янлык. Капше 1.8 м, нелытше 130 - 200 кг.

Лама

Лама кадимки (лат. Lama glama) – төөлөр тукумундагы ача туяктуулар түру. Лама кадимки төөдөн кичине жана өркөчү жок. Бийиктиги 140 см, салмагы 80–110 кг. Жүнү ичке, узун. Өңү ак, күрөң кызгылтым жана кара, кээси чаар. Көбүнчө жалкы, кээде эгиз тайлак (11 ай көтөрүп) тууйт. Түштүк Американын бөксө тоолоруна таралган. Ламанын 2 түрү – гуанако жана викунья бар, экөө тең бакмалаштырылган. Жапайы лама бакмасы менен аргындаштырылып, тукумчул ламалар чыгарылган. Украинада «Аскания-Нова» коругунда асыралат. Перу, Боливияда күч унаа катары пайдаланылат. Жүнүнөн ар кандай калың кездеме токулат.

Колдонулган адабияттар

• “Кыргызстан”. Улуттук энциклопедия: 5-том. Башкы ред. Асанов Ү. А., Б.: «Кыргыз энциклопедиясы» башкы редакциясы, 2014. ISBN 978—9967—14-111-7

लामा (Lama glama), एक कैमिलिड पशु है जो दक्षिण अमेरिका में पाया जाता है। इसे एक पालतू पशु के रूप में एंडियन लोगों द्वारा प्रागैतिहासिक काल से भी पहले से पाला जाता है और यह उनकी बोझा ढोने, ऊन और मांस की आवश्यकताओं को पूरा करता है।

पूर्ण विकसित लामा की ऊँचाई 1.7 मीटर (5.5 फुट) से 1.8 मीटर (6 फुट) तक होती है। इनका वजन 130 किग्रा (280 पाउंड) and 200 किग्रा (450 पाउंड) के बीच होता है। जन्म के समय एक लामा छौने, जिसे क्रिआ कहते हैं का वजन 9.1 किग्रा (20 पाउंड) and 14 किग्रा (30 पाउंड) के बीच हो सकता है। लामा एक सामाजिक पशु है और यह दूसरे लामाओं के साथ झुंड में रहना पसन्द करते हैं। इनसे प्राप्त ऊन अत्यन्त मुलायम और लैनोलिन (अंग्रेजी: Lanolin; ऊन का मोम) से मुक्त होता है। लामा एक बुद्धिमान प्राणी है जो किसी सरल काम को कुछ प्रयासों के बाद करना सीख सकता है। यदि किसी लाम को बोझा ढोने के काम में लगाया जाये तो यह अपने वजन का 25% से 30% तक वजन कुछ मीलों तक ढो सकते हैं।^[1]

लामाओं का प्रादुर्भाव उत्तरी अमेरिका के मैदानों में लगभग ४ करोड़ वर्ष पहले हुआ था। जहां से प्रवास कर दक्षिण अमेरिका में आये। पिछले हिमयुग के अंत में (10,000–12,000 वर्ष पहले) उत्तरी अमेरिका से कैमेलिड विलुप्त हो गये।^[1] 2007 तक दक्षिण अमेरिका में लगभग 70 लाख लामा और अलपाका थे और 20 वीं सदी के अंत में आयात होने के कारण संयुक्त राज्य अमेरिका और कनाडा में इनकी संख्या क्रमश: 158000 और 100000 के करीब है।^[2]

सन्दर्भ

லாமா (Llama) என்பது தென் அமெரிக்காவைச் சேர்ந்த ஒட்டக வகையைச் சேர்ந்த ஒரு விலங்கு. இவ்விலங்கானது பொதியேற்றிச் செல்ல ஆண்டீய மலைத்தொடரை ஒட்டி வாழும் இன்காக்கள் முதலான இனக்குழுக்களால் பயன்படுத்தப் படுகிறது. இவ்விலங்கு இன்று பணி விலங்காக சுமை ஏற்றிச் செல்லவும், இதன் மயிர், இறைச்சி ஆகியவற்றுக்காகவும் வளர்க்கப்படுகிறது.

நன்கு வளர்ந்த லாமாவானது தலைப்பகுதி வரை ஐந்தரை அடி முதல் ஆறு அடி உயரம் இருக்கும். சராசரியாக 127 கிலோ முதல் 204 கிலோ எடை வரை இருக்கும். பிறந்த ஒட்டகக் கன்றுகள் ஒன்பது கிலோ முதல் 14 கிலோ வரை இருக்கும். லாமாக்கள் மந்தைகளாகக் கூடி வாழ்வன. பொதுவாக இவற்றின் மயிரிழையானது மென்மையாகவும் லனோனின் இல்லாமலும் இருக்கும். இவை புத்திசாலி விலங்குகளாகும். பல வேலைகளைச் சில முறை சொல்லிக்கொடுத்தவுடன் கற்றுக்கொண்டு செய்யும். பொதி சுமக்கும் லாமாக்கள் தங்கள் உடல் எடையில் 20-30% வரை தூக்கிக் கொண்டு பல மைல்கள் நடக்கவல்லன.

லாமாக்கள் வடஅமெரிக்காவின் நடுப்பகுதியில் உள்ள சமவெளிப்பகுதிகளில் 40 மில்லியன் ஆண்டுகளுக்கு முன்னர் தோன்றியிருக்கலாம் எனக்கருதப்படுகிறது. இவை 3 மில்லியன் ஆண்டுகட்கு முன் தென் அமெரிக்காவுக்கும் ஆசியாவிற்கும் இடம்பெயர்ந்தன. பனியுகத்தின் முடிவில் இவை வடஅமெரிக்காவில் அழிந்துவிட்டன. 2007-ஆம் கணக்கெடுப்பின் படி தென்அமெரிக்காவில் 7 மில்லியன் லாமாக்களும் அல்ப்பாக்காக்களும் உள்ளன. ஐக்கிய அமெரிக்கா, கனடாவில் ஒரு இலட்சம் லாமாக்கள் உள்ளன. இவை தென்னமெரிக்காவில் இருந்து இறக்குமதி செய்யப்பட்டவை.

ஊடகங்கள்

• Camelidae

• வாழிடக்கால விரவல் 1520(சிவப்பு)-1999(பச்சை)

• 
• 
• 
• 
• கெச்சுவாச்சிறுமி-லாமா, கோசுக்கோ

Qarwa qarwa (kastilla aru: Llama), manq'a aruma khisturi axa uywawa. Suni tuqinakanxa qawraxa khumuri uywawa.

Qarwasti Inkapachanakatpach uywatawa, ukjamarak wanaku kast uywarakitaynawa. Ukjamarak jichhurunakkamax khaysa Pirwa(Peru)aynach tuqiwjana, Ch'ili (Chile) ansta tuqiwjana, ukjamarak inti jalanta Bolivia tuqinwa aka uywax uywataski. Juk'ampis jichhurunakanx walt'ataw utjask aka pata thaya pampanakanxa.^[1]

Aka qarwa uywax wali suma uywapuniwa: t'arwatsipansa, chichitsipansa, ukhamarak uywa kankañ sipansa.

Qarwa kast uywanaka

Yaqha pä kast qarwa uywanakampiw utjatayna, Akirinakawa:^[1]

• Lama glama glama - llama.
• Lama glama cacsilensis sutinchata - Pirwa tuqinkir wanaku; Lama guanicoe sutinchata.
• Lama glama guanicoe - guanaco austral o del s'ur.

Qawqha askitaynasa aka uywaxa

Ispañul jaqinak nayraqatasti qarwanakax q'allanat lurawinakan uñacht'ayatataynawa. Akhamanaksti uñjaraksnawa aka Muchiqa (Mochica) sarawinak taypina(200-600 d. C.)ukjamipanpi jaqin khumnaqasiñapatak kutikiptawayataynaxa. Ukjamarus qarwa aychas kankas wali sumapunirakitaynawa ukapachatpacha. Ukjamatwa qaqilunak lant iwij lant uywatatayna, ukjam siw yatxatäwinakaxa.

Botella Mochica representando llamas. Museo Larco. Lima-Perú.

Primera imagen vista en Europa de llamas.1553.

Walja ayllunakanwa qarwax khumnaqañ uywaskaki, ukjamarus chalun uywaskaki, juk'ampisa thaya pata uraqinakana. Yaqhip yatxatatanakax nä 30-50 waranqh waranqh qarwanakay utjchisapana jichhasti wali juk'akixatapawa (nä pä waranqhan waranqhapaki).

Juk'ampis qarwat parlkasax janiw t'arwapat armt'asiñasakiti. T'arwapax wali askipunitaynawa taqi kast isinak lurañataki nayrapachanakatpacha.

Qarwa aychana askipa

Qarwa aychaxa walt´atawa uñjasi kunatija ch´arki kanka manq´ana, Bolivia markanxa Oruro markanwa wali kust´ata utji.

Ukhamaraki aychapxa ulja proteíninaniwa, lik´ipasa janiwa jan waliti.

Qarwana lip´ichipa

Lip´ichipatxa lurasiwa sapatunaka, ch´utqunaka, yaqhipa jisk´a apnaqañanaka, anatañanakajasa lurasirakispawa.

Qarwan uñstawipa

Llama.

"Ispañul jaqinakax incanakax khaysa tribu de Israel tuqit jutappachax sasaw sapxiritayna." (Dr. Javier García Gómez y Dra. Bibiana Vilá).

Walja yaqha jaqinakax walpunrak qarwan uñstawipatx jiskt'asipxatayna, kawkhatpuns utjpacha sasina. Juk'ampis aka tuqit yatxatañakiskaspawa.

Llamas cerca del Illimani.

Inkanakax akhamat qarwax utjix sasaw sapxarakiritayna: Mallku QhapaqampinManco Cápac Mama Uqllumpin Mama Ocllo wawapay mayni aqlla tawaqump jaqichasiñ munchisapana, uk yatisax tata Inkax janiw munkchisapanti. Ukjam yatisax waynamp tawaqumpix yaq

ha tuqiruy sarxapxataynaxa, ukjam aytisax tata Inkax panpachan jiwayatayna. Mama Inkasti Wiraqucharuw mayitayna janikiy jiwayatapxpanti sasina, Wiraquchax uk uñjasax panpachan qarwaruw tukuyatayna. Ukat jayapachatsti tata Inkax pani uywaw jaqi uñtan Qusqu markan sarkaskatap yatitayna, uk yatisasti jiwayayarakikitaynawa. Ukjamatwa uka qarwa jiwayatanakax alaxpachar makhatawayapxatayna, ukatsti mayamp kutiqanipxatayna jaqimp wali suman jakasxañataki.

Yaxipa anqa markankiri qarwanaka

Yaxipa anqa marwankiri qarwanakaxa wali q´iyachatawa Sud America markanakata sipansa, aka uywanakaxa jakapxiwa Estados Unidos, Antartida, Japon, China Australia uksa marakanakana

qarwasti taqiwjankarakiwa

Aka Qarwa uywasti Bolivia jach'a suyu markan uñacht'awiparakitaynawa, ukjamatwa escudo tuqinsa jichhakamax uñjasirakispa. Janiw Bolivia markak uñacht'ayaskataynati, jan ukasti Ch'ili, Pirwa markanakas ukapachparakikiw uñacht'ayasipxatayna.

• Escudo de armas de Bolivia
• Grabado del primer escudo del Perú

Juk'ampis uñxatt'arakismawa

• Alpaca
• Guanaco
• Vicuña

Uñxatt'awinaka

1. ↑ ^{1,0 1,1} Wilson, D. E. & Reeder, D. M. (editors). 2005. Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (3rd ed).

The llama (/ˈlɑːmə/; Spanish pronunciation: [ˈʎama]) (Lama glama) is a domesticated South American camelid, widely used as a meat and pack animal by Andean cultures since the Pre-Columbian era.

Llamas are social animals and live with others as a herd. Their wool is soft and contains only a small amount of lanolin.^[2] Llamas can learn simple tasks after a few repetitions. When using a pack, they can carry about 25 to 30% of their body weight for 8 to 13 km (5–8 miles).^[3] The name llama (in the past also spelled "lama" or "glama") was adopted by European settlers from native Peruvians.^[4]

The ancestors of llamas are thought to have originated from the Great Plains of North America about 40 million years ago, and subsequently migrated to South America about three million years ago during the Great American Interchange. By the end of the last ice age (10,000–12,000 years ago), camelids were extinct in North America.^[3] As of 2007, there were over seven million llamas and alpacas in South America and over 158,000 llamas and 100,000 alpacas, descended from progenitors imported late in the 20th century, in the United States and Canada.^[5]

In Aymara mythology, llamas are important beings. The Heavenly Llama is said to drink water from the ocean and urinates as it rains.^[6] According to Aymara eschatology, llamas will return to the water springs and lagoons where they come from at the end of time.^[6]

Classification

A traditionally dressed Quechua girl with a llama in Cusco, Peru

Lamoids, or llamas (as they are more generally known as a group), consist of the vicuña (Vicugna vicugna, prev. Lama vicugna), guanaco (Lama guanicoe), Suri alpaca, and Huacaya alpaca (Vicugna pacos, prev. Lama guanicoe pacos), and the domestic llama (Lama glama). Guanacos and vicuñas live in the wild, while llamas and alpacas exist only as domesticated animals.^[7] Although early writers compared llamas to sheep, their similarity to the camel was soon recognized. They were included in the genus Camelus along with alpaca in the Systema Naturae (1758) of Carl Linnaeus.^[8] They were, however, separated by Georges Cuvier in 1800 under the name of lama along with the guanaco.^[9] DNA analysis has confirmed that the guanaco is the wild ancestor of the llama, while the vicuña is the wild ancestor of the alpaca; the latter two were placed in the genus Vicugna.^[10]

The genera Lama and Vicugna are, with the two species of true camels, the sole existing representatives of a very distinct section of the Artiodactyla or even-toed ungulates, called Tylopoda, or "bump-footed", from the peculiar bumps on the soles of their feet. The Tylopoda consist of a single family, the Camelidae, and shares the order Artiodactyla with the Suina (pigs), the Tragulina (chevrotains), the Pecora (ruminants), and the Whippomorpha (hippos and cetaceans, which belong to Artiodactyla from a cladistic, if not traditional, standpoint). The Tylopoda have more or less affinity to each of the sister taxa, standing in some respects in a middle position between them, sharing some characteristics from each, but in others showing special modifications not found in any of the other taxa.

A domestic llama

The 19th-century discoveries of a vast and previously unexpected extinct Paleogene fauna of North America, as interpreted by paleontologists Joseph Leidy, Edward Drinker Cope, and Othniel Charles Marsh, aided understanding of the early history of this family. Llamas were not always confined to South America; abundant llama-like remains were found in Pleistocene deposits in the Rocky Mountains and in Central America. Some of the fossil llamas were much larger than current forms. Some species remained in North America during the last ice ages. North American llamas are categorized as a single extinct genus, Hemiauchenia. Llama-like animals would have been a common sight 25,000 years ago, in modern-day California, Texas, New Mexico, Utah, Missouri, and Florida.^[11]

The camelid lineage has a good fossil record. Camel-like animals have been traced from the thoroughly differentiated, modern species back through early Miocene forms. Their characteristics became more general, and they lost those that distinguished them as camelids; hence, they were classified as ancestral artiodactyls.^[12] No fossils of these earlier forms have been found in the Old World, indicating that North America was the original home of camelids, and that the ancestors of Old World camels crossed over via the Bering Land Bridge from North America. The formation of the Isthmus of Panama three million years ago allowed camelids to spread to South America as part of the Great American Interchange, where they evolved further. Meanwhile, North American camelids died out at the end of the Pleistocene.^[13]

Characteristics

Skeleton of a llama

A full-grown llama can reach a height of 1.7 to 1.8 m (5 ft 7 in to 5 ft 11 in) at the top of the head, and can weigh between 130 and 272 kg (287 and 600 lb).^[14] At maturity, males can weigh 94.74 kg, while females can weigh 102.27 kg.^[15] At birth, a baby llama (called a cria) can weigh between 9 and 14 kg (20 and 31 lb). Llamas typically live for 15 to 25 years, with some individuals surviving 30 years or more.^[16][17][18]

The following characteristics apply especially to llamas. Dentition of adults: incisors 1/3 canines 1/1, premolars 2/2, molars 3/3; total 32. In the upper jaw, a compressed, sharp, pointed laniariform incisor near the hinder edge of the premaxilla is followed in the male at least by a moderate-sized, pointed, curved true canine in the anterior part of the maxilla.^[19] The isolated canine-like premolar that follows in the camels is not present. The teeth of the molar series, which are in contact with each other, consist of two very small premolars (the first almost rudimentary) and three broad molars, constructed generally like those of Camelus. In the lower jaw, the three incisors are long, spatulate, and procumbent; the outer ones are the smallest. Next to these is a curved, suberect canine, followed after an interval by an isolated minute and often deciduous simple conical premolar; then a contiguous series of one premolar and three molars, which differ from those of Camelus in having a small accessory column at the anterior outer edge.

Names of llama body parts: 1 ears – 2 poll – 3 withers – 4 back – 5 hip – 6 croup – 7 base of tail – 8 tail – 9 buttock – 10 hock – 11 metatarsal gland – 12 heel – 13 cannon bone – 14 gaskin – 15 stifle joint – 16 flank – 17 barrel – 18 elbow – 19 pastern – 20 fetlock – 21 Knee – 22 Chest – 23 point of shoulder – 24 shoulder – 25 throat – 26 cheek or jowl – 27 muzzle

The skull generally resembles that of Camelus, the larger brain-cavity and orbits, and less-developed cranial ridges being due to its smaller size. The nasal bones are shorter and broader, and are joined by the premaxilla.

Vertebrae:

• cervical 7,
• dorsal 12,
• lumbar 7,
• sacral 4,
• caudal 15 to 20.

The ears are rather long and slightly curved inward, characteristically known as "banana" shaped. There is no dorsal hump. The feet are narrow, the toes being more separated than in the camels, each having a distinct plantar pad. The tail is short, and fibre is long, woolly and soft.

In essential structural characteristics, as well as in general appearance and habits, all the animals of this genus very closely resemble each other, so whether they should be considered as belonging to one, two, or more species is a matter of controversy among naturalists.

The question is complicated by the circumstance of the great majority of individuals that have come under observation being either in a completely or partially domesticated state. Many are also descended from ancestors that have previously been domesticated, a state that tends to produce a certain amount of variation from the original type. The four forms commonly distinguished by the inhabitants of South America are recognized as distinct species, though with difficulties in defining their distinctive characteristics.

These are:

• the llama, Lama glama (Linnaeus);
• the alpaca, Vicugna pacos (Linnaeus);
• the guanaco (from the Quechua huanaco), Lama guanicoe (Müller); and
• the vicuña, Vicugna vicugna (Molina)

The llama and alpaca are only known in the domestic state, and are variable in size and of many colors, being often white, brown, or piebald. Some are grey or black. The guanaco and vicuña are wild. The guanaco is endangered; it has a nearly uniform light-brown color, passing into white below.

The guanaco and vicuña certainly differ from each other: The vicuña is smaller, more slender in its proportions, and has a shorter head than the guanaco.

The vicuña lives in herds on the bleak and elevated parts of the mountain range bordering the region of perpetual snow, amidst rocks and precipices, occurring in various suitable localities throughout Peru, in the southern part of Ecuador, and as far south as the middle of Bolivia. Its manners very much resemble those of the chamois of the European Alps; it is as vigilant, wild, and timid.

Vicuña fiber is extremely delicate and soft, and highly valued for the purposes of weaving, but the quantity that each animal produces is small. Alpacas are primarily descended from wild vicuña ancestors, while domesticated llamas are descended primarily from wild guanaco ancestors, although a considerable amount of hybridization between the two species has occurred.

Differential characteristics between llamas and alpacas include the llama's larger size, longer head, and curved ears. Alpaca fiber is generally more expensive, but not always more valuable. Alpacas tend to have a more consistent color throughout the body. The most apparent visual difference between llamas and camels is that camels have a hump or humps and llamas do not.

Llamas are not ruminants, pseudo-ruminants, or modified ruminants.^[20] They do have a complex three-compartment stomach that allows them to digest lower quality, high cellulose foods. The stomach compartments allow for fermentation of tough food stuffs, followed by regurgitation and re-chewing. Ruminants (cows, sheep, goats) have four compartments, whereas llamas have only three stomach compartments: the rumen, omasum, and abomasum.

In addition, the llama (and other camelids) have an extremely long and complex large intestine (colon). The large intestine's role in digestion is to reabsorb water, vitamins and electrolytes from food waste that is passing through it. The length of the llama's colon allows it to survive on much less water than other animals. This is a major advantage in arid climates where they live.^[21]

Reproduction

Dam and her cria at Laguna Colorada, Reserva Nacional de Fauna Andina Eduardo Avaroa, Bolivia

Llamas have an unusual reproductive cycle for a large animal. Female llamas are induced ovulators.^[22] Through the act of mating, the female releases an egg and is often fertilized on the first attempt. Female llamas do not go into estrus ("heat").^[23]

Like humans, llama males and females mature sexually at different rates. Females reach puberty at about 12 months old; males do not become sexually mature until around three years of age.^[24]

Mating

Llamas mate in a kush (lying down) position, similar to big cats and canines, which is fairly unusual in a large animal. They mate for an extended time (20–45 minutes), also unusual in a large animal.^[25]

Gestation

The gestation period of a llama is 11.5 months (350 days). Dams (female llamas) do not lick off their babies, as they have an attached tongue that does not reach outside of the mouth more than 13 millimetres (1⁄2 inch). Rather, they will nuzzle and hum to their newborns.^[26]

Crias

A cria (from Spanish for "baby") is the name for a baby llama, alpaca, vicuña, or guanaco. Crias are typically born with all the females of the herd gathering around, in an attempt to protect against the male llamas and potential predators. Llamas give birth standing. Birth is usually quick and problem-free, over in less than 30 minutes. Most births take place between 8 am and noon, during the warmer daylight hours. This may increase cria survival by reducing fatalities due to hypothermia during cold Andean nights. This birthing pattern is speculated to be a continuation of the birthing patterns observed in the wild. Crias are up and standing, walking and attempting to suckle within the first hour after birth.^[27][28][29] Crias are partially fed with llama milk that is lower in fat and salt and higher in phosphorus and calcium than cow or goat milk. A female llama will only produce about 60 millilitres (2 US fluid ounces) of milk at a time when she gives milk, so the cria must suckle frequently to receive the nutrients it requires.^[30]

Breeding methods

In harem mating, the male is left with females most of the year.

For field mating, a female is turned out into a field with a male llama and left there for some period of time. This is the easiest method in terms of labor, but the least useful in terms of prediction of a likely birth date. An ultrasound test can be performed, and together with the exposure dates, a better idea of when the cria is expected can be determined.

Hand mating is the most efficient method, but requires the most work on the part of the human involved. A male and female llama are put into the same pen and mating is monitored. They are then separated and re-mated every other day until one or the other refuses the mating. Usually, one can get in two matings using this method, though some stud males routinely refuse to mate a female more than once. The separation presumably helps to keep the sperm count high for each mating and also helps to keep the condition of the female llama's reproductive tract more sound. If the mating is not successful within two to three weeks, the female is mated again.

Nutrition

A black llama

Options for feeding llamas are quite wide; a wide variety of commercial and farm-based feeds are available. The major determining factors include feed cost, availability, nutrient balance and energy density required. Young, actively growing llamas require a greater concentration of nutrients than mature animals because of their smaller digestive tract capacities.^[31]

Behavior

A pack llama in the Rocky Mountain National Park

Llamas that are well-socialized and trained to halter and lead after weaning and are very friendly and pleasant to be around. They are extremely curious and most will approach people easily. However, llamas that are bottle-fed or over-socialized and over-handled as youth will become extremely difficult to handle when mature, when they will begin to treat humans as they treat each other, which is characterized by bouts of spitting, kicking and neck wrestling.^[33]

Llamas have started showing up in nursing homes and hospitals as certified therapy animals. Rojo the Llama, located in the Pacific Northwest was certified in 2008. The Mayo Clinic says animal-assisted therapy can reduce pain, depression, anxiety, and fatigue. This type of therapy is growing in popularity, and there are several organizations throughout the United States that participate. ^[34]

When correctly reared, llamas spitting at a human is a rare thing. Llamas are very social herd animals, however, and do sometimes spit at each other as a way of disciplining lower-ranked llamas in the herd. A llama's social rank in a herd is never static. They can always move up or down in the social ladder by picking small fights. This is usually done between males to see which will become dominant. Their fights are visually dramatic, with spitting, ramming each other with their chests, neck wrestling and kicking, mainly to knock the other off balance. The females are usually only seen spitting as a means of controlling other herd members. One may determine how agitated the llama is by the materials in the spit. The more irritated the llama is, the further back into each of the three stomach compartments it will try to draw materials from for its spit.

While the social structure might always be changing, they live as a family and they do take care of each other. If one notices a strange noise or feels threatened, an alarm call - a loud, shrill sound which rhythmically rises and falls - is sent out and all others become alert. They will often hum to each other as a form of communication.

The sound of the llama making groaning noises or going "mwa" (/mwaʰ/) is often a sign of fear or anger. Unhappy or agitated llamas will lay their ears back, while ears being perked upwards is a sign of happiness or curiosity.

An "orgle" is the mating sound of a llama or alpaca, made by the sexually aroused male. The sound is reminiscent of gargling, but with a more forceful, buzzing edge. Males begin the sound when they become aroused and continue throughout copulation.^[35][36]

Guard behavior

Llama guarding sheep on the South Downs in West Sussex

Using llamas as livestock guards in North America began in the early 1980s, and some sheep producers have used llamas successfully since then. Some would even use them to guard their smaller cousins, the alpaca.^[37][38] They are used most commonly in the western regions of the United States, where larger predators, such as coyotes and feral dogs, are prevalent. Typically, a single gelding (castrated male) is used.

Research suggests the use of multiple guard llamas is not as effective as one. Multiple males tend to bond with one another, rather than with the livestock, and may ignore the flock. A gelded male of two years of age bonds closely with its new charges and is instinctively very effective in preventing predation. Some llamas appear to bond more quickly to sheep or goats if they are introduced just prior to lambing. Many sheep and goat producers indicate a special bond quickly develops between lambs and their guard llama and the llama is particularly protective of the lambs.

Using llamas as guards has reduced the losses to predators for many producers. The value of the livestock saved each year more than exceeds the purchase cost and annual maintenance of a llama. Although not every llama is suited to the job, most are a viable, nonlethal alternative for reducing predation, requiring no training and little care.^[39]

Fiber

Llamas have a fine undercoat, which can be used for handicrafts and garments. The coarser outer guard hair is used for rugs, wall-hangings and lead ropes. The fiber comes in many different colors ranging from white or grey to reddish-brown, brown, dark brown and black.

Handspun llama yarn from Patagonia

Medical uses

Doctors and researches have determined that llamas possess antibodies that are well suited to treat certain diseases.^[41] Scientists have been studying the way llamas might contribute to the fight against coronaviruses, including MERS and SARS-CoV-2 (which causes COVID-19).^[42][43]

History of domestication

Another Moche sculpture, dated to 100–300 AD (Early Intermediate Period) from the Lombards Museum

This sculpture, originating from the Chancay Valley and adjacent Chillón Drainage region (Late Intermediate Period), captures the llama's natural inquisitiveness.^[44] The Walters Art Museum.

Pre-Incan cultures

Scholar Alex Chepstow-Lusty has argued that the switch from a hunter-gatherer lifestyle to widespread agriculture was only possible because of the use of llama dung as fertilizer.^[45]

The Moche people frequently placed llamas and llama parts in the burials of important people, as offerings or provisions for the afterlife.^[46] The Moche of pre-Columbian Peru depicted llamas quite realistically in their ceramics.

Inca Empire

In the Inca Empire, llamas were the only beasts of burden, and many of the people dominated by the Inca had long traditions of llama herding. For the Inca nobility, the llama was of symbolic significance, and llama figures were often buried with the dead.^[47] In South America, llamas are still used as beasts of burden, as well as for the production of fiber and meat.^[48]

The Inca deity Urcuchillay was depicted in the form of a multicolored llama.^[49]

Carl Troll has argued that the large numbers of llamas found in the southern Peruvian highlands were an important factor in the rise of the Inca Empire.^[50] It is worth considering the maximum extent of the Inca Empire roughly coincided with the greatest distribution of alpacas and llamas in Pre-Hispanic America.^[51] The link between the Andean biomes of puna and páramo, llama pastoralism and the Inca state is a matter of research.^[52]

Spanish Empire

The first image of llamas in Europe, 1553

One of the main uses for llamas at the time of the Spanish conquest was to bring down ore from the mines in the mountains.^[53] Gregory de Bolivar estimated that in his day, as many as 300,000 were employed in the transport of produce from the Potosí mines alone, but since the introduction of horses, mules, and donkeys, the importance of the llama as a beast of burden has greatly diminished.^[54]

According to Juan Ignacio Molina, the Dutch captain Joris van Spilbergen observed the use of hueques (possibly a llama type) by native Mapuches of Mocha Island as plow animals in 1614.^[55]

In Chile hueque populations declined towards extinction in the 16th and 17th century being replaced by European livestock.^[56] The causes of its extinction are not clear^[56] but it is known that the introduction of sheep caused some competition among both domestic species.^[57] Anecdotal evidence of the mid-17th century show that both species coexisted but suggests that there were many more sheep than hueques.^[57] The decline of hueques reached a point in the late 18th century when only the Mapuche from Mariquina and Huequén next to Angol raised the animal.^[57]

United States

Llamas were first imported into the US in the late 1800s as zoo exhibits. Restrictions on importation of livestock from South America due to hoof and mouth disease, combined with lack of commercial interest, resulted in the number of llamas staying low until the late 20th century. In the 1970s, interest in llamas as livestock began to grow, and the number of llamas increased as farmers bred and produced an increasing number of animals.^[58] Both the price and number of llamas in the US climbed rapidly in the 1980s and 1990s. With little market for llama fiber or meat in the US, and the value of guard llamas limited, the primary value in llamas was in breeding more animals, a classic sign of a speculative bubble in agriculture. By 2002, there were almost 145,000 llamas in the US according to the US Department of Agriculture, and animals sold for as much as $220,000. However, the lack of any end market for the animals resulted in a crash in both llama prices and the number of llamas; the Great Recession further dried up investment capital, and the number of llamas in the US began to decline as fewer animals were bred and older animals died of old age. By 2017, the number of llamas in the US had dropped below 40,000.^[59] A similar speculative bubble was experienced with the closely related alpaca, which burst shortly after the llama bubble.^[60][61]

Culture

Being an important animal and long standing cultural icon in South America, Llamas gained in recent history cultural prominence in Western culture.^[62]

For example the videogame company Maxis have used Llamas extensively as elements in their games,^[63] particularly in the widely popular game series The Sims, Llamas being the national symbol of the country the broader series of Sim games are set in. The online video game Fortnite uses piñata llamas as loot containers, which contain various in-game resources.^[64] Also the programming language Perl with its so-called Llama book has been associated with Llamas.

See also

Notes

Lamo aŭ ljamo^[1] (Lama glama) estas sudamerika hejmbestigita kameledo, komuna en la altiplana regiono de la Andoj de Argentino, Bolivio, Ĉilio kaj Peruo, grava kiel ŝarĝobesto kaj pro sia viando, felo kaj lano jam de la antaŭkolumba epoko.

Lamoj verŝajne devenis de la centraj ebenaĵoj de Nordameriko antaŭ ĉirkaŭ 40 milionoj da jaroj kaj migris al Sudameriko antaŭ ĉirkaŭ tri milionoj da jaroj. Je la fino de la lasta glaciepoko, antaŭ 10.000–12.000 jaroj, kamelidoj malaperis el Nordameriko.^[2]. En la jaro de 2007 estis sep milionoj da lamoj kaj alpakoj en Sudameriko kaj miloj da ili en aliaj landoj pro importado dum la lasta jarcento, ekz-e 158.000 lamoj kaj 100.000 alpakoj en Usono kaj Kanado^[3].

Aspekto

Lamoj atingas ŝultroalton de 110 ĝis 120 cm kaj pezon de 120 ĝis 150 kilogramojn. Malkiel la kameloj (dromedaro kaj baktria kamelo aŭ sovaĝkamelo) lamoj ne havas ĝibojn. Kiel ĉe la plejmulto da dombestoj, ankaŭ ĉe la lamo la koloro multe varias. Ekzistas unukoloraj blankaj, brunaj kaj nigraj lamoj, kaj tiuj, kiuj havas plurkolorajn felojn. Kiel la kameloj, lamoj havas sub la piedoj "plandumojn" kaj ilia supera lipo estas disdividita kaj tre moviĝema.

Biologio

La bestoj estas seksmaturaj je la aĝo de du jaroj. Post gravedeco de 11 ĝis 12 monatoj naskiĝas kutime po nur unu ido.

Plenkreska lamo povas atingi alton de 1.7 ĝis 1.8 m en la kapopinto kaj povas pezi inter 130 kaj 200 kg. Naske, lamido povas pezi inter 9 kaj 14 kg. Lamoj tipe vivas 15 ĝis 25 jaroj, kaj kelkaj individuoj survivas 30 jarojn aŭ plie.^[4][5][6]

Ili estas tre sociaj animaloj kaj vivas kun aliaj lamoj kiel lamaro. La lano produktita de lamo estas tre milda kaj sedlanolina. Lamoj estas inteligentaj kaj povas lerni simplajn taskojn post kelkaj ripetoj. Uzanta pakon, ili povas porti ĉirkaŭ 25 ĝis 30% de la pezo de sia propra korpo dum 8 ĝis 13 km.^[7]

Nutrado

Lamoj nutras sin per herboj, arbustoj, folioj kaj fungoj.

Kraĉado

Kiam lamoj sentas sin ĝenitaj, ili kraĉas al la ĝeninto; kraĉante ili montras grandan trafkapablon. Tamen kutime ne homoj estas viktimoj de tiuj atakoj; ĉefe lamoj kraĉas unu al la alia por klarigi rangordon aŭ forpeli alproksimiĝemajn kunulojn. Salivon ili kraĉas nur kiel averton; kutime temas pri duondigestita stomakenhavo, sed nur malgrandkvante. La duonlikva verdeca kaĉo estas fetora, sed sendanĝera kaj facile lavebla.

Historio

La malsovaĝigo de lamoj okazis eble jam dum la tria jarmilo antaŭ Kristo. Multaj opinias ke la gvanakoj estas la prapatroj de lamoj, sed ekzistas ankaŭ teorioj, laŭ kiuj lamoj ĉiam estis aparta specio, kiu nun ne plu ekzistas sovaĝe. Eble neniam eblos trovi la devenon de lamoj, ĉar preskaŭ ĉiuj nunaj bestoj estas miksitaj kun gvanakoj, alpakoj kaj vikunoj, kiuj ĉiuj estas fekundeblaj inter si.

Ĉiuj civilizacioj de la Andoj utiligis lamojn. Ili utilis ĉefe kiel ŝarĝbestoj - en la tutaj Amerikoj neniu alia besto estis malsovaĝigita tiucele. Aldone la lano estas uzebla, kvankam por tio oni preferis alpakan lanon. La indianaj popoloj de la Andoj manĝis lamaĵon, produktis ledon el la haŭto, kandelojn el la graso kaj bruligaĵojn el la fekoj.

Por la inkaa civilizacio lamoj havis grandegan gravecon. Pli ol dek milionoj da lamoj estis malsovaĝigitaj de la inkaoj kaj iliaj vasaloj kiam la hispanoj atingis Sudamerikon. Malfacile imageblas la inkaa civilizacio sen lamoj, kaj tiel eble ne estas hazardo, ke la limoj de la inkaa imperio kongruas kun la por lamoj bona vivmedio.

Hispanoj kunportis kaj venigis ŝafojn kaj ĉevalojn, sen esplori la utiligon de lamoj. Ili ĉasis sovaĝajn gvanakojn por feloj kaj viando, kiujn eblis akiri pli altkvalitaj per lamo-bredado. Lamoj iĝis bestoj de la malriĉa indiana popolo. Nur post la sendependeciĝo de la sudamerikaj ŝtatoj lamoj iom post iom iĝis denove signifaj. Oni konstatis, ke sur la padoj de la altaj Andoj ili superis kiel ŝarĝbestoj la ĉevalojn.

Hodiaŭ pro la uzo de trajnoj kaj aŭtoj la graveco de lamoj denove malplialtiĝis.

Lamoj hodiaŭ

Oni ankoraŭ hodiaŭ uzas lamojn en la Andoj kiel portbestoj. Entute ekzistas ĉirkaŭ 3 milionoj da malsovaĝaj lamoj en Sudameriko, ĉefe por viandaĵo kaj feloj. Ankaŭ ekstere de Sudameriko oni nun bredas lamojn; tiel en Usono jam ekzistas 100.000 lamoj en farmbienoj. Ankaŭ en Eŭropo oni bredas lamojn kaj tondas ties lanon por vendi ĝin. Kelkaj lambredistoj proponas lamomigradoj dum kiuj lamoj portas la pakaĵojn. Lamoj povas porti po ĉirkaŭ 30 kg.

Lamo en heraldiko

blazono de Bolivio

Same kiel preskaŭ ĉiuj "ekzotikaj" bestoj, ("ekzotikaj" por eŭropanoj, kie disvolviĝis heraldiko) lamo ne estas klasika heraldika figuro. La parenca besto alpako ja aperas en la blazono de Bolivio, kiel simbolo de la riĉeco de la bolivia faŭno, sed tiu besto estas bildigita tre nature en tre natura pejzaĝo, en stilo tute ne heraldika.

Vidu ankaŭ

• Lamaismo, Tibeta budhismo

La llama (Lama glama) es un mamífero artiodáctilo doméstico de la familia Camelidae, abundante en la Puna o Altiplano de los Andes de Perú, Bolivia, Chile, Ecuador, Argentina^[1]​ y Colombia.^[2]​ Fue domesticada por los pueblos andinos nativos mediante selección artificial a partir del guanaco. Según recientes estudios de ADN,^{[cita requerida]} esto ocurrió en principio de manera independiente en tiempo y espacio, en sectores del sur del Perú, norte de Chile, oeste de Bolivia y el norte de Argentina.^[3]​ Fue aprovechado al máximo por el imperio Inca: se obtenía carne y lana de él, y era usado también como animal de carga (el único antes de la llegada de los españoles a América, con excepción de los perros de los trineos inuit).^[1]​

Taxonomía

Una llama recostada.

La llama, taxonómicamente, es una subespecie del guanaco. La especie completa considera a los siguientes:^[1]​

• Lama glama cacsilensis - guanaco peruano o del norte; es considerado, junto a la siguiente, a veces como especie propia: Lama guanicoe.
• Lama glama guanicoe - guanaco austral o del sur.
• Lama glama glama - llama (la única doméstica de las tres).
  Una llama en un zoológico del noreste de México.

Hibridación

La cama es un híbrido entre una llama y un dromedario, demostrando la cercanía genética entre ambas tribus en que está subdividida la subfamilia Camelinae.

La importancia económica de la llama

Llamas cerca del Illimani.

Antes de la presencia española, las llamas fueron representadas en la cerámica Mochica (200-600 d. C.) y constituyeron los únicos animales ungulados domésticos del Imperio inca. Fueron apreciados no solamente como bestias de carga, sino también por su carne y lana. Hasta la llegada de los españoles, las llamas fueron utilizadas en lugar del caballo, del buey, de la cabra y de las ovejas, animales originarios del Viejo Mundo, pero su escasa eficiencia^[4]​ hizo que fueran rápidamente desplazadas a un segundo plano por estas especies tras la conquista.^[5]​

Eran usadas por todos los pueblos andinos desde Ecuador hasta el archipiélago de Chiloé, en el sur de Chile. Su población antes de la conquista se estima en treinta a cincuenta millones de animales;^[6]​ eran el principal ganado de estas tribus y naciones, gozando de gran consideración —en cambio, había pocos guanacos y alpacas, y la caza de la vicuña estaba prohibida bajo pena de muerte por orden del mismo Sapa Inca.^[7]​ En comparación, Fernand Braudel estimaba que en la segunda mitad del siglo XVIII había en toda Europa sólo treinta y ocho millones de animales de labor, uno por cada cuatro habitantes.^[8]​

Después de la conquista su población se redujo marcadamente, al igual que la de los indígenas;^[9]​ estos decayeron a un quinto de su población en un siglo y las llamas aún más, a apenas una décima parte.^[5]​ A inicios del siglo XXI hay aproximadamente siete millones de llamas en Sudamérica, otras ciento cincuenta y ocho mil en Estados Unidos y Canadá.^[10]​

Su uso en el siglo XXI

Llama como reclamo turístico.

La llama sigue siendo utilizada por los pobladores andinos por su lana, carne y como transporte de mercancías. Su fibra se usa para tejer abrigos, su excremento sirve como guano para las cosechas de los andinos . Aún hoy, en el Perú y en las zonas andinas de Bolivia y del norte de Argentina, su lana, de buena calidad, es producida y comercializada.

Los orígenes de la llama

Primera imagen vista en Europa de llamas (1553).

El jesuita José de Acosta escribe un libro llamado La Historia Natural y Moral de las Indias donde intenta explicar el origen de los camélidos. En el capítulo titulado: «Como sea posible haber en Indias animales que no hay en otra parte del mundo» da una versión evolucionista revolucionaria para la época, en la cual plantea que el problema que resolver es saber si estos animales difieren específica y esencialmente del resto de los animales o si su diferencia es accidental. Dice de las llamas que «es el animal de mayores provechos y menores gastos de cuantos se conocen» y afirma que Dios unió en la misma especie ovejas y burros.

Botella mochica representando llamas. Museo Larco (Lima, Perú).

Para los integrantes del Imperio inca la creación de las llamas se explica mediante un mito muy especial: el hijo de Manco Cápac y Mama Ocllo (los fundadores míticos del imperio inca, en una de sus leyendas), se enamoró de una de sus hermanas menores que estaba destinada a ser una Virgen del Sol. Obviamente el emperador inca prohibió el matrimonio y los jóvenes desobedeciéndolo huyeron al campo, con lo que su padre los condenó a muerte. La madre pidió clemencia al dios Viracocha, quien se apiadó de ella convirtiéndolos en una pareja de llamas. Un día Manco Cápac oyó hablar de la existencia de dos animales que vagaban con una mirada humana en sus ojos y ordenó que los capturasen y llevasen al Cusco y cuando los tuvo delante, los reconoció y los mandó sacrificar. Los espíritus emprendieron viaje por la vía láctea a la morada de Viracocha. Se dice que cuando las llamas lleguen a su destino, recuperarán su forma humana y regresarán al mundo para un nuevo reino con armonía entre los hombres.

Chilihueque

Ilustración de 1776 de varias láminas, incluido el chilihueque en la parte superior derecha.

El Chilihueque, Chilliweke,^[11]​o Hueque fue una variedad o especie de guanaco en América del Sur que existió en el centro y sur-centro de Chile en la época prehispánica y colonial. Hay dos hipótesis sobre su estado entre los camélidos de Sudamérica: el primero sugiere que son guanacos domesticados localmente y el segundo que son una variedad de llamas traídas del norte al centro-sur de Chile. La alpaca también se ha sugerido como su posible identidad. ^[12]​

Según Juan Ignacio Molina, el capitán neerlandés Joris van Spilbergen observó el uso de chilihueques por los mapuches de la isla Mocha como animales arados en 1614. ^[13]​

Las poblaciones de Chilihueques disminuyeron hacia la extinción en los siglos XVI y XVII, siendo reemplazadas por ganado europeo. Las causas de su extinción no están claras, pero se cree que la introducción de ovejas causó competencia entre ambas especies. A fines del siglo XVIII el chilihueque había desaparecido del territorio nacional; y según Tomás Guevara, solo los mapuches de Mariquina y Huequén junto a los de Angol criaron a los últimos ejemplares. ^[14]​

La llama y los escudos andinos

La llama es el símbolo patrio boliviano que representa al reino animal o fauna autóctona de Bolivia y se encuentra representada en el Escudo de Bolivia desde el año 2004, al sustituir a la alpaca.^[15]​ También aparecía en el primer escudo del Perú de 1821, si bien luego fue reemplazada por una vicuña. Cabe destacar que la llama también está presente en el escudo comunal de la ciudad chilena de Calama y de Putre. La llama también significa características como la resistencia, la supervivencia, el equilibrio, y la comunidad.

Véase también

• Portal:Biología. Contenido relacionado con Biología.
• Vicugna pacos
• Lama guanicoe
• Vicugna vicugna
• Cama
• Taruca

Referencias

Laama (Lama glama) on kaamellaste sugukonda kuuluv Lõuna-Ameerika imetaja, Andide indiaanlaste koduloom.

Toitumine

Laama on mäletseja. Ta sööb rohtu, mis täielikult ei seedi. Mao ehitus võimaldab pooleldi seeditud toidul uuesti suhu tõusta, kus laama seda kaua mälub.

Koduloomana

Mägede elanikele on laama koduloom. Ta suudab taluda suuri kõrgusi ja väga madalaid temperatuure ning kanda raskeid koormaid. Laamavillast tehakse hästi soojapidavaid rõivaid. Laama nahast saab toota jalatseid ja kindaid. Rasv sobib küünalde valmistamiseks.

Llama (Lama glama) Hego Amerikako Andeetan bizi den Gamelidoa da, bereziki Perun. Izen horrekin bere generoan dauden beste hiru animaliak ere izendatzen dira, nahiz eta espezie ezberdinak izan: bikuina, alpaka eta guanakoa.

Hala ere euren artean badira ezberdintasunak. Llamak altuagoak dira alpakak baino eta euren burua obalatua da. Lama generoa eta gameluak bereizteko modua bizkar atzean llamek jorobarik ez dutela ikustea da.

Kanpoko loturak

• Llama bat aske Larrun mendian (berria)

Laama (Lama glama) on eteläamerikkalainen kesytetty sorkkaeläin, joka kuuluu laamaeläinten sukuun. Laama on jalostettu guanakosta. Laamaa käytetään Etelä-Amerikassa etupäässä kantojuhtana, ja siitä saadaan myös villaa ja lihaa.

Ulkonäkö

Laaman säkäkorkeus on 120–130 senttimetriä ja paino 90–160 kilogrammaa. Laama on hevosta pienempi, mutta sen pitkä kaula tekee siitä korkean. Sukulaiseensa alpakkaan verrattuna laama on hevosmaisempi ja lihaksikkaampi. Laamoja on monenvärisiä.^[2]

Tyypit

Etelä-Amerikassa on kaksi puhdasta laamatyyppiä, klassinen laama ja wooly laama. Suurin osa yksilöistä on näiden tyyppien risteytyksiä.^[2]

Klassinen laama on iso, korkeajalkainen ja pitkäselkäinen. Sen pää on hevosmainen ja lyhytkarvainen ja jalat lyhytkarvaiset. Sen turkissa on pohjavilla ja karkeampi päällyskarva. Klassista laamaa käytetään usein juhtana, sillä sen villa ei takerru risukoihin kuten pitkäkarvaisen laaman.^[2]

Wooly laama on klassista laamaa pienempi ja sirorakenteisempi. Sillä on pitkä karva, ja sitä käytetään etupäässä villantuottajana.^[2]

Käyttäytyminen

Pienestä kasvatettu laama käyttäytyy rauhallisesti ihmisen kanssa. Laama voi sylkeä päin kun se tuntee olonsa ahdistelluksi tai kun se kinastelee ruuasta toisten laamojen kanssa.^[2]

Käyttö

Laama jalostettiin ilmeisesti noin 5000–6000 vuotta sitten guanakosta. Suurin osa maailman laamoista elää Boliviassa. Laamaa on käytetty Etelä-Amerikassa perinteisesti kantojuhtana. Laama pystyy kantamaan 40 kilogramman taakan. Laama on myös hyvin varmajalkainen, ja sillä on vähäinen ruuantarve esimerkiksi hevoseen verrattuna. Luonnonvarainen laama syö karkeaa heinää ja erilaisia pensaita.^[2]

Laamasta saa pieniä määriä villaa. Laama keritään yleensä joka toinen vuosi. Laaman villa on lanoliinitonta ja pehmeämpää kuin lampaanvilla. Tavallinen laamanvilla on noin 25 mikronia.^[2]

Laaman lihaa syödään Boliviassa.^[3]

Vuodesta 1975 alkaen laamoja on pidetty Etelä-Amerikan ulkopuolellakin, aluksi Pohjois-Amerikassa. Laamoja käytetään lammaslaumojen vahtikoirina, kantoeläiminä vaelluksilla, terapiaeläiminä, lenkkikavereina sekä seura- ja harrastuseläiminä.^[2]

Lähteet

Lama glama

Le lama blanc (Lama glama), ou plus simplement lama, est une espèce de Camélidés d'Amérique du Sud, mais ses origines lointaines ont été retracées jusqu'en Amérique du Nord, d'où il a disparu à la période de l'Éocène.

Il a été domestiqué de longue date à partir du guanaco^[1].

La sélection par les éleveurs a donné plusieurs races ou variétés caractérisées par leur fourrure plus ou moins longue.

Dénominations

Le terme « lama » est souvent utilisé de manière plus large pour s'appliquer aux quatre espèces animales proches qui constituent la branche sud-américaine des camélidés : le lama blanc lui-même, l'alpaga, le guanaco et la vigogne (voir le genre lama). Stricto sensu, malgré quelques croisements, le lama, animal domestique, a pour plus proche cousin le guanaco, animal sauvage, alors que l'alpaga, animal domestique, a pour plus proche cousin la vigogne, animal sauvage^[2].

Caractéristiques

Anatomie

• Crâne : École Vétérinaire d'Alfort.
• Anatomie.
• Fœtus de lama momifié.

La denture des adultes est la suivante : dans la mâchoire supérieure on trouve un inciseur pointu et aiguisé au bord de la prémaxillaire, suivi d'une véritable canine pointue, incurvée et de taille moyenne sur la partie antérieure de la maxillaire. La prémolaire isolée ressemblant à une canine que l'on retrouve chez les chameaux n'est pas présente. Les molaires qui sont en contact les unes avec les autres sont deux très petites prémolaires (la première étant très rudimentaire) et trois molaires larges, construites généralement comme celles des autres camélidés. Dans la mâchoire inférieure, les trois incisives sont longues et en forme de spatule ; les extérieures sont les plus petites. À côté de celles-ci, il y a une canine courbée, suivie après un intervalle d'une simple prémolaire conique ; puis une série continue composée d'une prémolaire et de trois molaires, qui diffèrent de celles du chameau par une petite colonne formée sur le bord extérieur antérieur^[3].

Le crâne ressemble généralement à celui du chameau, sa taille plus réduite expliquant la cavité crânienne et les orbites relativement plus développées et les cloisons crâniennes plus modestes. Les os nasaux sont plus courts et plus larges, rejoints par la prémaxillaire^[3].

Anatomie superficielle 1 Liste- 2 Oreille - 3 garrot- 4 Dos - 5 Hanche - 6 Croupe - 7 Départ de la queue - 8 queue - 9 fesses - 10 jarret 11 Canon arrière 12 Sabot - 13 Grasset - 14 Glandes arrière du métatarse - 15 Articulation de la jambe- 16 Flanc- 17 Côtes - 18 Coude - 19 Paturon - 20 Cheville - 21 Genou - 22 Poitrine - 23 Articulation de l'épaule - 24 Épaule - 25 Cou - 26 Joue - 27 Museau

Vertèbres^[3] :

• cervicales 7,
• dorsales 12,
• lombaires 7,
• sacrales 4,
• caudales de 15 à 20.

Les oreilles sont plutôt longues et arrondies. Il n'y a pas de bosse dorsale. Les pieds sont proches, les doigts de pieds sont plus séparés que chez les chameaux, et possèdent chacun leur voûte plantaire distincte. La queue est courte, et la fourrure longue et laineuse^[3].

Dans les caractéristiques structurelles essentielles, ainsi que dans l'apparence générale et leur comportement, tous les animaux de ce genre se ressemblent étroitement, et la question de savoir s'ils doivent être considérés comme appartenant à une, deux ou plusieurs espèces différentes a été la cause de nombreux débats et controverses chez les naturalistes^[3].

Reproduction : l'ovulation de la femelle est induite. Il n'y a donc pas, comme chez d'autres mammifères, de périodes de « chaleur » et la fécondation peut ainsi avoir lieu en toute saison, sous réserve du respect d'un cycle folliculaire. La gestation dure généralement 11 mois mais peut en atteindre 13. La mise bas est rapide. Elle a lieu généralement en fin de matinée ou en début d'après-midi, la femelle restant en position debout^[3].

Sa longévité est comprise entre 10 et 20 ans^[4]

Comportement

Comme tous les Camélidés, le lama rumine mais n'est pas classé parmi les ruminants.

Cri du lama : le lama s'exprime par toute une gamme de sons, qui peuvent traduire la tristesse, la mise en garde de ses congénères contre un danger supposé, l'hostilité vis-à-vis d'un rival, voire la satisfaction sexuelle.

Le lama crache pour sa défense (très rarement sur l'homme, plus souvent sur ses congénères). Ce crachat est constitué, dans les cas graves, de régurgitations gastriques visqueuses, plus fréquemment, d'une sorte de nébulisation salivaire qu'il projette sur l'objet de sa colère.

Cet animal a pour habitude de faire ses selles à un seul endroit, contrairement à la chèvre qui essaime.

• Troupeau de lamas blancs dans le désert d'Atacama, au Chili

• Un lama en Équateur

• Tête de face

• Tête de profil

• Dents

• Mère et son petit

• Déjections de Lama

Classification

L'espèce Lama glama a été décrite pour la première fois en 1758 par le naturaliste suédois Carl von Linné (1707-1778).

Ce taxon admet plusieurs synomymes :

• Auchenia lama^[5]
• Lama glama (Linnaeus, 1758)^[5]
• Lama guanicoe f. glama (Linnaeus, 1758) (préféré par BioLib)^[5]
• Lama guanicoe glama^[5]

Liste des sous-espèces

Liste des sous-espèces selon Catalogue of Life (9 novembre 2020)^[6] et Mammal Species of the World (version 3, 2005) (9 novembre 2020)^[7] :

• sous-espèce Lama glama cacsilensis Lönnberg, 1913
• sous-espèce Lama glama glama (Linnaeus, 1758)
• sous-espèce Lama glama guanicoe (Müller, 1776) - le guanaco (annexe 2 de la CITES pour cette sous-espèce souvent considérée comme espèce à part entière sous le nom Lama guanicoe)

Histoire de l'espèce

Les premiers écrits concernant le lama le comparent généralement au mouton. Pourtant, on s'aperçut très vite de sa parenté avec le chameau, et donc avec les Camélidés.

Les paléontologues Joseph Leidy, Edward Drinker Cope et Othniel Charles Marsh ont interprété la découverte d'espèces disparues de l'ère tertiaire sur le continent américain, qui apporte des lumières sur l'apparition de cette famille et leurs relations avec les autres mammifères. À l'origine, les lamas n'étaient pas cantonnés à la partie du continent américain située au sud du canal de Panama comme ils le sont de nos jours. On en a découvert de nombreuses traces datées du Pléistocène dans la région des montagnes Rocheuses ainsi qu'en Amérique centrale, dont certains beaucoup plus grands que les spécimens actuels. De nombreux animaux apparentés aux chameaux, montrant des mutations génétiques et une série progressive de changements, y ont été découverts dans des strates allant du Pliocène au début du Miocène. Comme aucune trace de camélidé n'a, à ce jour, été découverte lors de fouilles du vieux continent, il est actuellement admis que les Amériques sont leur terre d'origine et que certains sont passés en Asie, descendant vers le sud en fonction des modifications climatiques pour devenir les chameaux. Il y a peu de mammifères dont le passé paléontologique ait été retracé avec autant de succès^[8].

Leur sous-continent d'origine est donc l'Amérique du Nord. Ils ont disparu de l'Amérique du Nord pour une cause inconnue pendant la période de l'Éocène, certains ayant pu émigrer en Amérique du Sud^[8].

Domestication

Origine

Le lama a eu un rôle social et religieux. Utilisé comme bête de somme, notamment chez les incas, il était aussi très apprécié pour sa fourrure et sa viande. Sa charge maximale n'étant cependant que d'une vingtaine de kilos, il ne peut être monté^[9].

Sélection des races et variétés

Avant la conquête espagnole

Avant la colonisation espagnole, il est suggéré que de nombreuses races de lama existaient et étaient utilisées pour les rites religieux et l'industrie du textile^[10]. Ainsi il existait des autels de sacrifice dédiés à des lamas dont la robe était parfaitement blanche, brune ou noire^[10]. Des quipus détaillant la taille et la couleur des troupeaux ont aussi été retrouvés^[10].

Des lamas momifiés ont été découverts dans le site archéologique de El Yacal, au sud du Pérou ; ces momies montrent au moins deux races de lamas, dont la première est caractérisée par unique fourrure de laine unicolore à la fibre fine sans le moindre poil, quand la seconde est caractérisée par une double fourrure à plusieurs couleurs et dont la fibre est épaisse^[10],[11].

Après la conquête espagnole

Lama exhibé dans un atelier de tissage à Chinchero (es) (Pérou)

La conquête espagnole provoque une baisse drastique de la population de lama et la perte de nombreux savoirs-faire liés à leur domestication, ceci provoque la disparition des races de lama ; le mélange des populations restantes empêche la création d'une uniformité de phénotype suffisante pour distinguer des races à proprement parler^[10]. On distingue depuis deux principales variétés de lama^[10], auxquelles on ajoute deux variétés mineures, les hybrides entre ces variétés restent fréquentes^[12],[13].