Ymlusgiaid sydd wedi darfod o'r tir, rhai ohonynt yn meddianu corff enfawr, yw deinosoriaid. Roedd y deinosoriaid cyntaf yn byw tua 210 miliwn o flynyddoedd yn ôl, ond amryfalasant yn gyflym ar ôl y cyfnod Triasig. Roeddent yn fwyaf niferus yn ystod y cyfnodau Jwrasig (ee Stegosaurus) a Chretasaidd, ond wedi'r cyfnod Cretasaidd diflanodd pob rywogaeth ohonynt, heblaw am y rheini a ddatblygodd i fod yn adar, yn ystod y Difodiant Cretasaidd-Paleogen tua 65 miliwn o flynyddoedd yn ôl.
Defnyddiodd Richard Owen, gwyddonydd a hanai o Gymru, y gair Dinosauria yn gyntaf ym mlwyddyn 1842. Mae'r gair hwn yn gyfuniad o'r geiriau Groegaidd deinos ("ofnadwy" neu "arswydus") a sauros ("genau-goeg" neu "ymlusgiad"). Enwyd un rhywogaeth ar ôl Richard Owen, tad y deinosoriaid, sef yr Owenodon.
Ar wahân i Richard Owen, ceir llawer o baleontolegwyr eraill yng Nghymru a ystyrir o bwys mawr, gan gynnwys Dorothea Bate a aned yn Sir Gaerfyrddin, y ferch gyntaf i weithio yn Natural History Museum, Llundain.
Dim ond mewn creigiau a gafwyd eu ffurfio yn y cyfnodau Triasig a'r Jurasig y ceir olion deinororiaid, ac mae'r rhan fwyaf o greigiau drwy Gymru yn llawer hŷn na hynnny ac felly wedi eu ffurfio cyn oes y Deinosoriaid. Ond fe'i ceir mewn un rhan yn y de - rhwng Porthcawl a Phenarth, ond prin iawn ydy'r olion:
Mae'r darganfyddiadau hyn o bwysigrwydd bydeang, nid oherwydd y nifer, ond gan fod y darganfyddiadau'n eitha cyflawn, ymlusgiaid wedi'u cadw a'u prisyrfio yn dda. Anifeiliaid bychan ydyn nhw i gyd, a gellir eu dychmygu'n ceisio dianc oddi wrth rai mwy.[1]
Ymlusgiaid sydd wedi darfod o'r tir, rhai ohonynt yn meddianu corff enfawr, yw deinosoriaid. Roedd y deinosoriaid cyntaf yn byw tua 210 miliwn o flynyddoedd yn ôl, ond amryfalasant yn gyflym ar ôl y cyfnod Triasig. Roeddent yn fwyaf niferus yn ystod y cyfnodau Jwrasig (ee Stegosaurus) a Chretasaidd, ond wedi'r cyfnod Cretasaidd diflanodd pob rywogaeth ohonynt, heblaw am y rheini a ddatblygodd i fod yn adar, yn ystod y Difodiant Cretasaidd-Paleogen tua 65 miliwn o flynyddoedd yn ôl.
Defnyddiodd Richard Owen, gwyddonydd a hanai o Gymru, y gair Dinosauria yn gyntaf ym mlwyddyn 1842. Mae'r gair hwn yn gyfuniad o'r geiriau Groegaidd deinos ("ofnadwy" neu "arswydus") a sauros ("genau-goeg" neu "ymlusgiad"). Enwyd un rhywogaeth ar ôl Richard Owen, tad y deinosoriaid, sef yr Owenodon.