O grattacû o l'è o frûto da rêusa canin-a (Rosa canina L., 1753), ch'a l'è a rêusa spontanea ciû comûn-a in Italia. A se incontra de spésso arente a-e stradde de campagna e a-i bòschi. O frûto o se pêu mangiâ quande o l'è bello mêuio, sôlo alôa o g'à 'n bello cô rosso scûo. O contegne tanta vitamin-a C.
I stropaculi i xe i fruti (hips in inglexe, Hagebutten in todesco) de un bar, ciamà Dog Rose dai Inglexi, Hundrose dai Todeschi e rosa canina dai Taljan (nome sientifego Rosa canina, fameja dełe Rosaceae).
Sta pianta ła xe un bar alto da uno a 5 metri e più, con rameti pieni de spine ke finise a unsin. Łe foje łe xe fate de 4-5 fojete pi picołe, a punta de lancia, coi bordi a denti de sega. i fiori, con 5 petałi, i va dal bianco al roxa al roxa scuro, de 4–5 cm de diametro.
I fruti, i stropaculi, i xe ovałi, rosi o arancion. i xe pieni de vitamina C e se ghin fa siropi, marmelade e tisane.
Şilane yew dara u meyweyê ena dare rê zi şilane vaciyeno. Zerreyê xo tıftıkıno u xeylê toxımê xo estê. Payizi bena kamıl. Hetê Vitamin C ra meyweya tewr hewla. Teze zi weriyena, huşk-kerdaye zi weriyena. Çayê xo vıraziyeno. Welatê Zazayan de u her cayê Anatoliye de resena.
Ыт-кады – кызыл каттарлыг чадаң ыяш.
Ыт-кады колдуунда хемнер уннарында үнүп турар. Күзүн катты чыггаш кургадыр. Кургаг каттың хандызын бышкан, думаалаан уругларга ижиртир. Хоочураан холецистит, холангит, гепатит аарыглыг кижилер база ижер.
Эм кылдыр хереглээрде, хандыны мынчаар кылыр: улуг омааш иштибүдүн каттар кырынче чаа хайындырган изиг сугну кудар, хааглыг савага 10 минут хайындырар, хондур тургускаш, шүүрээр. Стакан иштиниң дөрттүң бир азы чартык кезиин хүнде 2 катап ижер. Чамдыкта катты анаа хайындыргаш ижерге, күш-шыдал киирер, чемге хөөн көдүрер чаагай суксун болур.