Purchawka chropowata (Lycoperdon perlatum Pers.) – gatunek grzybów należący do rodziny pieczarkowatych (Agaricaceae)[1].
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Agaricaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Nazwę polską podał Franciszek Błoński w 1889 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako prochówka kolczysta, purchawka chropawa, purchawka chropowa rozszerzona i purchawka perełkowata[3].
Wysokość 3-7 cm, średnica 2-4 cm, kształt maczugowaty lub gruszkowaty, o wierzchołku zaokrąglonym, lub zakończonym garbem. Pokryty jest brodawkowatymi kolcami. Początkowo cały owocnik jest biały, dojrzały staje się ochrowy lub brązowy i łysy[4]. Kolce po dotknięciu z łatwością odłamują się, pozostają wówczas po nich okrągławe oczka[5]. W dojrzałym owocniku całe jego wnętrze zamienia się w ogromną ilość zarodników, owocnik na szczycie pęka i przez powstały otwór uwalniają się zarodniki (pod wpływem wiatru lub dotknięcia przez zwierzęta lub ludzi)[6]. Już krople deszczu o średnicy 1 mm są wystarczające do wyrzucenia zarodników. Pojedynczy podmuch wiatru może uwolnić nawet 1 milion zarodników[7].
Dolną część owocnika stanowi podglebie. Początkowo jest białe, podczas dojrzewania ciemnieje i staje się jasnobrązowe, równocześnie stopniowo zamieniając się w glebę i kolumelle. Gleba zajmująca górną część owocnika początkowo jest biała, później stopniowo żółta, oliwkowa i szarobrązowa[8].
Masa zarodników ma barwę oliwkową. Pojedynczy zarodnik jest kulisty, przeżroczysty, bezbarwny lub jasnożółty, słabo brodawkowany i ma rozmiar 3–4,5 μm. Włośnia jest elastyczna, żółtobrązowa. Jej rozgałęzione dichotomicznie strzępki mają grubość 4–5 μm, są dość grubościenne, rzadko septowane, z jamkami[8].
Gatunek kosmopolityczny, występujący niemal na całej kuli ziemskiej, stwierdzono jego występowanie nawet w subarktycznych rejonach Grenlandii i w w subalpejskich rejonach Islandii[9]. W Polsce gatunek bardzo pospolity[10].
Grzyb naziemny, rosnący w lasach i zaroślach. Czasami rośnie również na spróchniałych pniach. Występuje od lata do jesieni, pojedynczo, lub gromadnie[5].
Saprotrof[3]. Grzyb jadalny, rzadko jednak zbierany. Do spożycia nadają się tylko młode owocniki, których wnętrze jest jeszcze białe i elastyczne. Nadaje się do spożycia w stanie świeżym, może też być suszony. Purchawka chropowata jest mało aromatyczna, jednak bardzo smaczna[10]. Nadaje się jako dodatek do potraw gotowanych, najlepiej jednak smakuje pokrojona w plasterki i usmażona[6]. Jest dobrym źródłem białka, węglowodanów, tłuszczów i wielu mikroelementów[11] . Dominują kwasy tłuszczowe: kwas linolowy (37% całkowitej ilości kwasów tłuszczowych), kwas oleinowy (24%), kwas palmitynowy (14,5%) oraz kwas stearynowy (6,4%)[12].
Badania bioakumulacji wykazały, że purchawka chropowata łatwo akumuluje występujące w glebie metale ciężkie oraz selen, i może być wykorzystana w tym celu jako gatunek wskaźnikowy[13]. Doświadczalnie wykazano też jej zdolność do wiązania jonów rtęci z roztworów wodnych, badana jest jej przydatność w tym względzie do oczyszczania wody i ścieków zanieczyszczonych rtęcią[14].
Purchawka chropowata (Lycoperdon perlatum Pers.) – gatunek grzybów należący do rodziny pieczarkowatych (Agaricaceae).
.JPG)
