Juniperus generoa, munduan oso zabaldurik dagoen zuhaitzen eta zuhaixken barnean sartzen den eta Cupressaceae familiaren parte den generoa da. Besteak beste ezagunak diren ipurua (gazteetan garatzen duten arantzadun hosto-geruza hil arte mantentzen dutenak) eta sabina (arantzadun hosto-geruza soilik lehenengo urteetan mantentzen dutenak) espezieak barneratzen ditu.
Hainbat ikuspuntu taxonomiko daude ipuruak sailkatzerakoan, baina oro har 50-70 ipuru-espezie daudela esan daiteke. Ipar Hemisferioan bizi dira, Artikotik Afrika tropikaleraino eta Erdialdeko Amerikako mendietaraino.
Generoko espezieen artean bi dira jateko onak diren bakarrak: ipar-ipurua (Juniperus communis) eta hego-ipurua (Juniperus oxycedrus). Gainera, ipar-ipurua gin edari alkoholduna egiteko erabiltzen da, beste osagaien artean.
Tamainan eta forman aldakorrak diren zuhaitz edo zuhaixka monoiko edo dioiko erretxinadunak dira. Hosto iraunkorreko landareak dira, eta hosto azikularrak edo ezkata formakoak dituzte, dekusatuak edo ternatuak izan daitezkeenak. Gaztaroko hostoak azikularrak dira beti eta adinekoak azikularrak eta ternatuak edo ezkata formakoak[1].
Landare gazteek hosto arantzatsuak (azikularrak) edukitzen dituzte animali herbiboroen aurkako babes mekanismo gisa. Espezie batzuetan hosto hauek heldutasunean ere mantentzen dira, egitura osoan edo soilik herbiboroak heltzen diren eremuetan.
Kono emea da ernalketa gertatu aurretiko egitura sexual emea eta 3-8 ezkataz osaturik dago. Urtean behin edo bi urtez behin heltzen da eta galbulua izeneko baia-formako egitura mamitsua da. Galbuluak forma oboide edo biribildua eduki dezake eta axilarra edo terminala izan daiteke. Galbulu bakoitzak 1-12 hazi luzanga edo oboideak eta angelutsuak edo biribilduak ditu. Galbuluak gaztetan berdexkak izan ohi dira eta arre-gorrixkak edo beltz-urdinxkak heldutakoan.
Kono arrak axilarrak edo terminalak izan daitezke, 5-20 ezkata peltatuz edo subpeltatuz osatuak eta barnealdean 3-7 polen zakurekin.[2]
Genero honen espezie-kopurua ez dago argi, 50-70 espezie inguru daudela estimatzen da.
Hauek dira espezie nagusiak
Genero honetako espezieak ingurugiro desberdinetan (tenperatura desberdinetan, giro heze/lehorretan, altitude baxu/altuetan) garatu daiteezken zuhaitzak edo zuhaixkak dira.
Lahaul bailarako espezieak adibidez, ingurune lehor, arritsu eta lokaztuan bizi eta garatzen dira. Bertako baserritarrek zenbait gauzetarako erabiltzen dituzte espezie hauek, beraien hostoetan eta egurrean batez ere onuragarriak diren hainbat ezaugarri aurkitzen direlako[3].
Mendebaldeko Juniperusa izenez ezagutzen den Juniperus occidentalis espeziea, altitude altuko (800m-3000m) baso zabaletan garatzen da. Hedadura handia hartzeko joera izaten duenez, prezipitazio egunetan, urarekin kontaktu handia mantentzen duen zuhaitza da[4]. Hau kontuan hartuta eta jakinik hazten den ingurunean ez direla suteak gertatzen eta abereen presentzirik ez dagoela, espezie honen garapena eta ugalketa ezin hobea izaten da, modu honetan baso horien jabetza hartzen duelarik. “Inbasio” honek, gainontzeko izakiei kalteak ekartzen dizkie; zurezko espezie asko, sagebrush eta aspen esaterako eta baita landare bedarkara nahikotxo kalteturik ateratzen dira, espezie honen loraldi masiboengatik. Horrenbestez, izaki kaltetu hauek ugalketa tasa murriztu egiten dute, haien ale kopuruak desagertzen direlarik. Hau guztia dela eta, inguruan bizi diren baserritarrek moztu edo lekuz aldatzen dituzte, inguruneari ahalik eta kalte gutxiena sortarazteko helburuarekin. Hala ere, esan beharra dago, inguru horretako animali ugaztun txikiei kalte egiten dietela mozketa hauek, babesleku giza erabiltzen dituzten zuhaitzak direlako[5][6].
Ipuruaren galbuluek sukaldaritzan erabilera ugari dituzte. Haragiz osaturiko plater ugarietan erabili ohi izan da espezia gisa. Hala ere, erabilera garrantzitsuena ginebraren lurringarri gisa erabiltzearena da. Aipagarria da alkoholdun edari honen izena ipurutik datorrela, herberehetarrez genever izena hartzen baitu landare honek.
Historiaurreko herri asko ipuru basoen inguruan bizi ziren hauek eskaintzen zituzten elikagai, erregai eta lanabesak egin ahal izateko baliabideengatik. Genero honetako espezie ugari, Juniperus chinensis-en kasuan bezala, paisajismo zein baratzegintzan oso erabiliak izan dira. Hortaz gain, bonsai gisa ere oso erabiliak izan dira.
Marokon, Juniperus phoenicea zopa katiluetan erabilia da. Era honetan, urak zapore gozoa hartu eta hortzendako onurak ekartzen omen baititu.
Amerindiarrek ere erabilera anitzak eman dizkiote ipuruari. Diabetesa tratatzeko erabiltzen zuten landare hau. Saguetan egin diren ikerketa askok diotenez, diabetes estreptozocina (STZ) gaixotasunaren garapena atzeratu dezake ipuruak.[7] Navajoek ipurua emakumezkoen kontrazepziorako erabiltzen zuten [8]XVII. mendeko Nicholas Culpeper mediku herboristak galbuluak asmaren sintomak arindu eta haurdunaldiak aurreratzeko erabili izan zituen.[9]
Ikerketa batzuen arabera, Juniperus generoko landare batzuetatik ateratako metanolak ezaugarri antimikrobianoak ditu, Acinetobacter, Staphylococcus eta Bacillus generoen hazkuntza inhibitu dezakeelarik.[10]
Erabilera guzti hauetaz gain, ipuruen galbuluen destilazio bidez esentzia-olioak egin daitezke, hauek onura ugari ekar ditzazketelarik: hilekoaren zikloa erregulatu, arazo digestiboak arindu, etab.
Erabilera asko izan ditzazkeen arren, kontu handiz erabili beharreko landare bat da kontraindikazio ugari izan ditzazke-eta.
Udaberrian, eremu lehorretako espezieek batez ere, polen kantitate handia askatzen dute kanpo mediora eta airearen bitartez, zuzenean eta erraztasunez iritsi daiteke gizakion biriketara. Beste zuhaitz askoren polenak moduan, Juniperus-aren polena alergien eragilea da gaur egun.
Normalean Juniperus espezien polenak, Cupressus espezien polenak eragiten dituen kalte berdinak eragiten ditu gure gorputzean, antzeko alergenoak baitituzte biek ala biek eta hortaz, gure immunitate sistemak modu berdinean erantzuten du bi kasuetan[11].
Polen honek. beste alergia guztien antzerako kalteak ekartzen dizkio gure gorputzari; batez ere, etengabeko doministikuak eta sudurreko zein larruazaleko narritadurak sortzen ditu, antihistaminikoekin ondo tratatu daitezkeen kalteak hain zuzen ere.
Normala den moduan, ale arrak askoz ere alergenikoagoak dira, hauek baitira polena ekoizteaz arduratzen direnak, baina, hala ere, esan beharra dago, nahiz eta beste maila bateko kalteak sortu, emeak ere alergenikoak direla, polena harrapatzen baitute ugalketa sexuala burutzeko[11].
Juniperus generoa, munduan oso zabaldurik dagoen zuhaitzen eta zuhaixken barnean sartzen den eta Cupressaceae familiaren parte den generoa da. Besteak beste ezagunak diren ipurua (gazteetan garatzen duten arantzadun hosto-geruza hil arte mantentzen dutenak) eta sabina (arantzadun hosto-geruza soilik lehenengo urteetan mantentzen dutenak) espezieak barneratzen ditu.
Hainbat ikuspuntu taxonomiko daude ipuruak sailkatzerakoan, baina oro har 50-70 ipuru-espezie daudela esan daiteke. Ipar Hemisferioan bizi dira, Artikotik Afrika tropikaleraino eta Erdialdeko Amerikako mendietaraino.
Generoko espezieen artean bi dira jateko onak diren bakarrak: ipar-ipurua (Juniperus communis) eta hego-ipurua (Juniperus oxycedrus). Gainera, ipar-ipurua gin edari alkoholduna egiteko erabiltzen da, beste osagaien artean.
