Multimedia w Wikimedia Commons Żałobnica eukaliptusowa (Zanda latirostris) – gatunek dużego ptaka z rodziny kakaduowatych, występujący w południowo-zachodniej Australii, zagrożony wyginięciem.
Po raz pierwszy gatunek opisał Ivan Carnaby w 1948 na podstawie holotypu z Hopetoun (Australia Zachodnia). Nadał mu nazwę Calyptorhynchus latirostris[3]. Jest ona obecnie (2017) podtrzymywana przez Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny. IOC uznaje żałobnicę eukaliptusową za gatunek monotypowy[4]. Bywa ona również umieszczana w rodzaju Zanda z żałobnicą żółtosterną (Z. funerea) i białosterną (Z. baudinii), z którą była niegdyś uznawana za jeden gatunek. Żałobnice eukaliptusowe mają jednak wyraźnie krótsze dzioby, do tego różnią się ekologią[3].
Długość ciała wynosi 55–60 cm, długość górnej krawędzi dzioba 41–46 mm, masa ciała 580–770 g[3]. Większość upierzenia czarna, na głowie widoczny ruchomy czub. Dziób u samca ma barwę czarną lub ciemnoszarą, u samicy białawy. Na pokrywach usznych dostrzec można barwną plamę, białą u samców, zaś u samic jasnożółtą i nieco większą. Osobniki młodociane podobne są do samic[5].
Żałobnice eukaliptusowe występują w południowo-zachodniej Australii Zachodniej, w strefie, gdzie roczna suma opadów wynosi 300–750 mm. Gniazdują głównie na obszarze między Three Springs a Stirling Range oraz na obszarze od Cataby po rzekę Tone[3].
Środowiskiem życia żałobnic eukaliptusowych są zadrzewienia, zakrzewienia i wrzosowiska. Poza sezonem lęgowym poruszają się w stadach; udają się w okolice wybrzeża, gdzie znajdują się plantacje sosen, które od lat 30. XX wieku są źródłem pożywienia i miejscem odpoczynku tych papug. Żywią się nasionami roślin z rodzajów Hakea, Grevillea, Banksia Allocasuarina i Eucalyptus oraz nasionami traw, sosen, larwami owadów i nektarem. Odnotowywano przypadki niszczenia upraw kaki i orzechów oraz sadzonek drzew w sadach[5].
Zwykle jaja składane są w okresie od czerwca do końca września, niekiedy czas ten przeciąga się do października lub listopada. Żałobnice eukaliptusowe gniazdują w dziuplach eukaliptusów, szczególnie Eucalyptus salmonophloia i Eucalyptus wandoo. Są monogamiczne; pary trzymają się razem do śmierci jednego z ptaków. Zniesienie liczy 2 jaja, składane w odstępie do 8 dni. Inkubacja trwa 28–29 dni. Tylko w do 6% przypadków dwóm pisklętom udaje się dożyć opierzenia; przeważnie te młodsze umiera do dwóch dób po wykluciu. Najstarsza znana samica w 2014 miała przynajmniej 30 lat; najstarszy znany samiec dożył 34 lat. Samice nie rozmnażają się przed 4. rokiem życia[5].
W latach 1994 i 1996 IUCN nadało żałobnicy eukaliptusowej rangę gatunku narażonego na wyginięcie (VU, Vulnerable); od 2000 uznawana jest za gatunek zagrożony wyginięciem (EN, Endangered; stan w 2017). Zagrożeniem dla tych ptaków jest niszczenie środowiska ich życia; szacunkowo, od lat 50. XX wieku do 2016 w tereny rolnicze zamieniono blisko 87% terenu, na którym mogłyby lęgnąć się żałobnice eukaliptusowe. Pozostałe połacie odpowiedniego dlań terenu są rozproszone i zagrożone zasoleniem gleby, zarośnięciem przez rośliny zielne i pożarami. Ponadto samym roślinom grozi obcy dla Australii lęgniowiec Phytophthora cinnamomi. Wraz z utratą środowiska żałobnice eukaliptusowe stają się coraz bardziej narażone na kolizję z samochodem lub odstrzał; wiele z pozostałych obszarów lęgowych znajduje się nieopodal ludzkich siedlisk[5].
Żałobnica eukaliptusowa (Zanda latirostris) – gatunek dużego ptaka z rodziny kakaduowatych, występujący w południowo-zachodniej Australii, zagrożony wyginięciem.
