Lnica pospolita (Linaria vulgaris) – gatunek byliny należący do rodziny babkowatych (Plantaginaceae)[1][3] (w popularnym w końcu XX wieku systemie Cronquista zaliczany był do trędownikowatych (Scrophulariaceae)). Występuje na półkuli północnej – w Europie, Azji i Ameryce Północnej (tam jest gatunkiem zawleczonym)[3]. W Polsce jest pospolity na całym obszarze.
Morfologia
- Łodyga
- Wzniesiona, prosta. Z reguły nie rozgałęzia się, czasami tylko w dolnej części. Owłosiona gruczołowato tylko w części kwiatostanowej, poza tym jest naga. Wysokość 20-90 cm. Roślina wydziela nieco nieprzyjemny zapach.
- Liście
-
Ulistnienie skrętoległe, gęste. Nieduże bezogonkowe liście (szerokość 1,5-4 mm, długość 30-50 mm) o kształcie równowąskim lub podługowato-lancetowatym. Mają spłaszczone nasady, zaostrzone końce, są szeroko obłonione, cienkie, 1-3 nerwowe.
- Kwiaty
- W szczytowej części łodygi zebrane w gęste grono. Wyrastają w kątach dużo mniejszych od liści przysadek na krótkich szypułkach i mają długość 2-4 cm. Kielich złożony z 4 wolnych, ostro zakończonych działek i dużo mniejszy od korony. Korona kwiatu grzbiecista, o jasnożółtym kolorze z ciemnożółtą gardzielą i z ostrogą. Ostroga jest krótsza od korony i prosta, lub nieco zagięta. Gardziel korony jest całkowicie zamknięta przez uwypukloną do góry wargę dolną.
- Owoc
- Krótsza od kielicha, otwierająca się ząbkami w górnej części torebka. Zawiera pokryte brodawkami nasiona w kształcie krążka. Jedna roślina wytwarza do 30 000 nasion.
- Korzenie
- Ich długość dochodzi do 1m.
Biologia i ekologia
Bylina, geofit. Rośnie na przydrożach, murawach, na kamienistych zboczach, pastwiskach, łąkach, na polach uprawnych jako chwast. Preferuje miejsca słoneczne. Rośnie zarówno w miejscach suchych, jak i wilgotnych. W górach występuje do regla dolnego. Kwiaty bez zapachu, samopylne, kwitną od czerwca do września. Nasiona rozsiewane są przez wiatr. Roślina ruderalna. Gatunek charakterystyczny dla SCl. Artemisienea i Ass. Artemisio-Tanacetum[4]. Roślina trująca: całe ziele jest trujące, zwłaszcza dla koni. Szczególnie trującym jego składnikiem jest alkaloid peganina.
Zastosowanie
- Bywa czasami uprawiana jako roślina ozdobna.
-
Roślina lecznicza:
-
Surowiec zielarski: ziele (Herba Linariae). Zawiera alkaloid peganinę, fitosterole, kwasy organiczne, flawonoidy i inne.
- Działanie: łagodnie przeczyszczające, moczopędne, przeciwzapalne. Pobudza perystaltykę jelit, rozluźnia mięśnie gładkie dróg żółciowych. Napary używane były do łagodzenia dolegliwości hemoroidów. W tym celu wykonywano też maści z ziela lnicy zmieszanego ze smalcem. Ponieważ jej działanie przeczyszczające jest trzykrotnie słabsze od kruszyny, była używana w przewlekłych zaparciach u dzieci, osób starszych. Używano jej także przy zaburzeniach trawienia, wzdęciach i atonii jelit.
- Zbiór i suszenie: ziele zbiera się podczas kwitnienia rośliny, suszy w przewiewnym i zacienionym miejscu.
Ciekawostki
- Dawniej była dość uciążliwym chwastem lnu i stąd pochodzi jej nazwa rodzajowa.
- Z powodu kształtu kwiatów, przypominającego buty, nazywana była dawniej przez lud pantofelkami Matki Boskiej.
- W lecznictwie ludowym była używana do leczenia trudno gojących się ran, zapalenia dróg rodnych i spojówek oczu, świądu skóry i żylaków nóg.
- Ma własności wybielające – rozjaśnia lub całkiem wybiela piegi na skórze.
-
Odwaru z ziela używano dawniej do odstraszania much z domu.
- Jest rośliną bardzo popularną w Anglii (nadano jej tam aż 25 różnych nazw).
Przypisy
Bibliografia
- Jindřich Krejča, Jan Macků: Atlas roślin leczniczych. Warszawa: Zakł. Nar. im. Ossolińskich, 1989. ISBN 83-04-03281-3.
- Anna Mazerant: Mała księga ziół. Warszawa: Inst. Wyd. Zw. Zawodowych, 1990. ISBN 83-202-0810-6.
- Jakub Mowszowicz: Flora jesienna. Przewodnik do oznaczania dziko rosnących jesiennych pospolitych roślin zielnych. Warszawa: WSiP, 1986. ISBN 83-02-00607-6.
- Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
- Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
