Pluteus cervinus (Schaeff.) P. Kumm. 1871

Pluteus cervinus (Schäffer) P. Kumm. 1871 —o plúteo cervino—^[2] ye un fungu basidiomiceto de la familia Pluteaceae. Desenvuélvese sobre madera muerta o sobre tueros de coníferes o frondosas. La so coloración y tamañu ye variable dependiendo la redolada y condiciones de crecedera. El so cogorda, o cuerpu granible, ye comestible, pero non bien apreciáu. El so epítetu específicu, cervinus, significa "paecencia al venáu".^[2] El basónimu d'esta especie ye Agaricus cervinus Schaeff. 1774.^[1]

Descripción

Produz cogordes pocu carnoses, que'l so sombreru puede midir hasta 12 centímetros de diámetru. Presenta un color variable ente marrón escuro y marrón amarellentao o gris, con fibrillas radiales. N'exemplares nuevos, esti sombreru tien forma acampanada. Más tarde estiéndese, adquiriendo una forma planu-convexa con un mamelón central. Les llámines son llibres, bien tupies y ventrudes, de color blancu de primeres, van volviéndose daqué rosadas más tarde y color carne a la vieyera. El pie, de color claru, mide unos 15 centímetros de llargor y ente 1 y 2 de diámetru. Na so superficie presenta unes fibres llonxitudinales bien delgaes, de color pardu o amarellentáu. La esporada ye rosada y la so carne ye blanca, nidia y blanda, de golor empalagoso.^[2]

Referencies

Štítovka jelení (Pluteus cervinus) je jedlá houba patřící do čeledi štítovkovité.^[1] Klobouk má v mládí zvoncovitý až polokulovitý, šedohnědé, hnědé až černohnědé barvy. Roste od května do listopadu.^[2]

Vědecká synonyma

• Agaricus atricapillus Batsch^[1]
• Agaricus cervinus Schaeff.^[1]
• Agaricus cervinus var. bullii Cooke^[1]
• Agaricus curtisii Berk. & Broome^[1]
• Agaricus pluteus Batsch^[1]
• Agaricus pluteus var. pluteus Batsch^[1]
• Agaricus pluteus ß rigens Pers.^[1]
• Hyporrhodius cervinus (Schaeff.) Henn.^[1]
• Pluteus atricapillus (Batsch) Fayod^[1]
• Pluteus bullii Berk. ex Rea^[1]

Cystidia v netypickém zobrazení

Vzhled

Klobouk je 40-120 mm široký, šedohnědý, hnědý až černohnědý.^[3] V mládí zvoncovitý až polokulovitý, později vyklenutý až téměř plochý.^[2] Uprostřed s nepatrným hrbolem, na okraji hladký nebo trochu rýhovaně zvrásněný.^[4]

Lupeny jsou 8-15 mm vysoké^[4], husté, tenké a měkké, od třeně odsedlé, zprvu bílé, později masově růžové.^[5]

Třeň je válcovitý, dlouhý 60-120 mm a tlustý 10-15 mm,^[6] na bělavém podkladě černohnědě vláknitý.^[2] Dužnina je měkká, bílá, pach má zemitý či ředkový. ^[3] Výtrusy jsou 8-9x5-6 µm velké, hranatě okrouhlé, hladké.^[6] Výtrusný prach je masově růžový.^[4]

V hymeniu jsou vyvinuty lahvicovité cystidy, které jsou na vrcholu ukončené zpravidla třemi zašpičatělými a zahnutými háčky.^[5]

Výskyt

Roste hojně, většinou jednotlivě,^[6] od května do listopadu na tlejících pařezech a kmenech různých listnáčů,^[1] ale i na pilinách a kůře.^[1]

Zajímavosti

Štítovka jelení je jedlá houba^[4], sama o sobě je chuťově málo výrazná, a proto se doporučuje přidávat do směsí s jinými houbami, kde její chuť lépe vynikne^[4]. Vzhledem k tomu, že roste od května až do pozdního podzimu, oceníme její dostupnost v údobí, kdy jiné houby nerostou.^[6]

Štítovka jelení není uvedená v seznamu tržních hub ČSN a nesmí se prodávat na trhu.^[6]

Možná záměna

Štítovka černolemá (Pluteus atromarginatus) má tmavší klobouk, až černohnědý.^[5] Lupeny mají černá ostří.^[6] Růst zahajuje na o něco později^[4], a to na pařezech, kmenech a kořenech jehličnatých stromů. ^[6]

Štítovka vrbová (Pluteus salicinus) se od štítovky jelení pozná podle šedého, zelenošedého až modrošedého klobouku, který je na středu jemně šupinkatý. Třeň má podobné zbarvení.^[4]

Galerie

• Vzrostlá P. cervinus

• Mladé P. cervinus

• Cystidia v netypickém zobrazení

• Výtrusy štítovky jelení

• Pluteus cervinus

Reference

1. ↑ ^{a b c d e f g h i j k l m} ZICHA, Ondřej. 13.03.2005, rev. 23.05.2013. Dostupné online.
2. ↑ ^{a b c} HAGARA, Ladislav; ANTONÍN, Vladimír; BAIER, Jiří. Velký atlas hub. [s.l.]: Ottovo nakladatelství s.r.o., 2005. ISBN 80-7360-334-9. S. 241.
3. ↑ ^{a b} HAGARA, Ladislav; JINDŘICH, Oldřich; VÍT, Aleš. Atlas jedlých hub s osvědčenými recepty. [s.l.]: Ottovo nakladatelství s.r.o-, 2015. ISBN 978-80-7451-236-0.
4. ↑ ^{a b c d e f g} SOCHA, Radomír; VÍT, Aleš. Dřevní houby v přírodě a kuchyni. [s.l.]: Eminent, 2014. ISBN 978-80-7281-480-0. S. 198.
5. ↑ ^{a b c} GARIBOVOVÁ, L.V.; BAIER, Jiří; SVRČEK, Mirko. Houby. 2.. vyd. [s.l.]: Praha: Lidové vydavatelství; Planeta, 1985.
6. ↑ ^{a b c d e f g} SMOTLACHA, Miroslav; MALÝ, Jiří. Smotlachův atlas hub. 5. vyd. Praha: Ottovo nakladatelství s.r.o-, 2005. ISBN 80-7181-311-7. S. 240.

Externí odkazy

• Obrázky, zvuky či videa k tématu štítovka jelení ve Wikimedia Commons

Der Rehbraune Dachpilz (Pluteus cervinus, Syn.: Pluteus atricapillus, Pluteus brunneoradiatus, Pluteus exilis var. austriacus)^[1], auch Hirschbrauner Dachpilz genannt, ist eine Art aus der Familie der Dachpilzverwandten.

Merkmale

Makroskopische Merkmale

Der Hut des Rehbraunen Dachpilzes ist 4 bis 15 Zentimeter breit. Er ist anfangs kegelig-glockig und in diesem Alter oft runzelig. Mit zunehmendem Alter des Pilzes verändert sich die Form des Hutes zu einer gewölbt bis ausgebreiteten Form, die meist flach gebuckelt ist. Die Hutoberfläche ist glatt bis eingewachsen radialfaserig, manchmal auch etwas schuppig in der Hutmitte^[1]. Der Hut ist selten rein weiß (albinotische Formen), sondern meist mittelbraun gefärbt, seltener auch mit braunorangen Tönen oder auch graubraun^[1]. Die abgerundeten Lamellen sind schmal angeheftet oder frei und stehen gedrängt zusammen. Sie sind anfangs weißlich und verändern ihre Farbe später zu lachsrosa bis rötlich, ihre Schneide ist fein gesägt. Der zerbrechliche Stiel des Pilzes ist faserig, manchmal nach oben verjüngt und fünf bis zwölf Zentimeter lang und 0,7 bis 2 Zentimeter im Durchmesser. Er ist mit graubraunen bis dunkelbraunen Längsfasern versehen, die auch zu kleinen Schüppchen aggregiert sein können, selten ist der Stiel aber auch glatt^[1]. Der Geruch des weichen und weißen Pilzfleisches erinnert an Kartoffelkeller oder Rettiche, der Geschmack ist erst mild und dann leicht bitter. Das Sporenpulver ist graurosa gefärbt.

Mikroskopische Merkmale

Der Rehbraune Dachpilz besitzt breitelliptische bis elliptische, manchmal median eingeschnürte, aber teils auch subglobose, glatte, etwas dickwandige, inamyloide Sporen, die ca. 6,5–8,5 µm lang und (4,5)5,0–7,0 µm breit werden^[1]. Die Basidien sind zylindrisch bis bauchig geformt, 4-sporig meist ohne Basalschnalle^[1]. Sie werden 25–38 µm lang und 11–27 µm breit. Es werden keulig-birnenförmige 25–47 × 11–27 µm große Cheilozystiden und dickwandige, an der Spitze mit meist 3 Haken besetzte 60–85 × 13–21 µm Pleurozystiden gefunden, deren Haken nicht dichtotom gegabelt sind^[1]. Die Huthautdeckschicht besteht aus parallel liegenden hellbraun pigmentierten Hyphen von 5–10 µm Breite, mit vorstehenden 100–250 µm langen und 8–30 µm starken Hyphenenden. Schnallen fehlen in der Hutdeckschicht vollkommen. Sie treten wenn, dann nur sehr vereinzelt an besonders dünnen Hyphen der Lamellentrama und an der Basis von Basidien und Zystiden auf^[1].

Artabgrenzung in Europa

Die Artabgrenzung wird gemäß der monographischen Studie von Justo et al. (2014)^[1] dargestellt.

Der Rehbraunen Dachpilz ist Teil eines holarktisch verbreiteten Artenaggregats, welches im Moment aus 25 Arten besteht, von denen 13 Arten in Europa vorkommen. Alle diese Arten besitzen die auffälligen, dickwandigen, mit apikalen Auswüchsen und Haken versehenen Cheilocystiden, die auch der Rehbraune Dachpilz zeigt. Lässt man alle hellhütigen Arten außer Acht, da diese (abgesehen von Albinos des Rehbraunen Dachpilzes) makroskopisch leicht zu unterscheiden sind, bleiben folgende, ebenfalls braunhütige Arten als Verwechslungspartner übrig:

• Pluteus alniphilus
• Pluteus atromarginatus
• Pluteus brunneidiscus
• Pluteus hongoi
• Pluteus kovalenkoi
• Pluteus pouzarianus
• Pluteus primus
• Pluteus rangifer

Diese Arten lassen sich einzelnen Kladen zuordnen:

Der Schwarzschneidige Dachpilz (Pluteus atromarginatus) als einziger europäischer Vertreter der atromarginatus-Klade lässt sich leicht durch seine dunklen Lamellenschneiden makroskopisch erkennen und bestimmen.

Die Arten der brunneidiscus-Klade (in Europa nur Pluteus brunneodiscus und P. kovalenkoi) besiedeln zwar wie der Rehbraune Dachpilz zumeist Laubholz, haben aber ebenfalls Schnallen in der Hutdeckschicht und sind dadurch ebenfalls vom Rehbraunen Dachpilz unterscheidbar.

Die Arten der pouzarianus-Klade (in Europa nur Pluteus pouzarianus und P. primus) lassen sich mit Hilfe eines Mikroskops leicht durch deren in der Hutdeckschicht regelmäßig vorkommenden Schnallen abgrenzen. Zudem kommen diese Arten nur auf Nadelholz vor.

Schwieriger ist die Artunterscheidung innerhalb der cervinus-Klade (in Europa neben dem Rehbraunen Dachpilz noch Pluteus alniphilus, P. hongoi und P. rangifer), da die Vertreter auf Laubholz vorkommen und zudem – mit der Ausnahme von Pluteus alniphilus – keine Schnallen aufweisen. Insofern bleiben bei braunhütigen, schnallenlosen Artan auf Laubholz noch Pluteus hongoi und P. rangifer übrig.

Pluteus rangifer ist allerdings mit klassischen Methoden nicht sicher vom Rehbraunen Dachpilz unterscheidbar. Einzig die manchmal dunklere Hutfärbung und ein deutlicher, schwarz geschuppter Stiel sind Hinweise auf diese Art. Nach derzeitigem Kenntnisstand ist Pluteus rangifer aber nur boreal verbreitet. Sein Areal reicht von Finnland über Karelien und Sibirien bis in den Fernen Osten und nach Japan. Mitteleuropäische Nachweise gibt es bislang nicht. In den Arealen, in denen beide Arten vorkommen, so z. B. in Zentralsibirien, ist die Unterscheidung entsprechend aufwendig und sollte genetisch abgesichert werden.

Pluteus hongoi lässt sich ebenfalls nicht immer sicher mit klassischen Methoden vom Rehbraunen Dachpilz unterscheiden. Da sich die Areale beider Arten auch in Mitteleuropa überschneiden, erschwert das die eindeutige Bestimmung des Rehbraunen Dachpilzes. Typische Kollektionen von Pluteus hongoi lassen sich recht leicht bestimmen: Der Hut ist blasser als beim Rehbraunen Dachpilz, dem Stiel fehlen die typischen dunklen Längsfasern bzw. sie sind nur schwach ausgeprägt. Zudem sind die Haken der Cheilozystiden gerne gegabelt. Dennoch gibt es einzelne Kollektionen, die sich gar nicht vom Rehbraunen Dachpilz abtrennen lassen, da all die genannten Merkmale sehr variabel sind – zumal beispielsweise auch der Rehbraune Dachpilz einen glatten Stiel haben kann. Aus diesem Grund lässt sich der Rehbraune Dachpilz im Moment auf Artebene nur sicher mit Hilfe genetischer Methoden (DNA-Sequenzierung) bestimmen.

Ökologie

Der Rehbraune Dachpilz ist ein saprobiontischer Laubholzbewohner, der nur sehr selten an Nadelholz zu finden ist^[1]. Als Substrat bevorzugt er Ahorn-, Birken-, Buchen- und Eichenholz^[1]. Er besiedelt morsche Stümpfe, Strünke, gefällte Baumstämme, stärkere Äste und freiliegende Wurzeln in der Final- und späten Optimalphase der Vermorschung. Wenn vergrabene oder mit Erde bedeckte Äste besiedelt werden, kann oft nicht unmittelbar auf einen holzzersetzenden Pilz geschlossen werden. Fruchtkörper "bohren" sich dann spiralförmig an die Oberfläche. Der Rehbraune Dachpilz kommt in Mitteleuropa in allen Waldtypen sowie in Forsten, Plantagen und Parks vor, wenn geeignetes Substrat zur Verfügung steht. Eine Bevorzugung bestimmter Bodentypen findet nicht statt. Auch verrottende Strohhaufen außerhalb von geschlossenen Wäldern können besiedelt werden. Die Fruchtkörper erscheinen auf dem Substrat einzeln bis truppweise, manchmal fast büschelartig, die Hauptfruktifikation findet in Mitteleuropa von Ende April bis Ende November, voreilende oder überständige Exemplare werden auch in den Wintermonaten gefunden.

Verbreitung

Der Rehbraune Dachpilz kommt in Eurasien und Nordamerika vor^[1]. Die Ostgrenze des eurasiatischen Areals ist in Zentralsibirien (Region um Nowosibirsk) erreicht^[1]. Ob in Fennoskandien der Rehbraune Dachpilz durch Pluteus rangifer ersetzt wird oder beide auch dort sympatrisch auftreten, muss noch geklärt werden^[1]. In Deutschland ist die Art im gesamten Gebiet flächendeckend verbreitet, sie ist fast überall gemein.

Systematik

Der Dachpilze (Gattung Pluteus) bilden zusammen mit der Gattung Volvopluteus die Familie der Dachpilzverwandten (Pluteaceae), während die Scheidlinge (Gattung Volvariella) anhand genetischer Untersuchungen entgegen traditioneller Einordnung nicht in diesen Verwandtschaftskreis gehört^[2].

Bedeutung

Der Rehbraune Dachpilz ist essbar. Er kann leicht erdig schmecken.

Quellen

• Hans E. Laux: Der große Kosmos-Pilzführer. Alle Speisepilze mit ihren giftigen Doppelgängern. Franckh-Kosmos, Stuttgart 2001, ISBN 3-440-08457-4.
• Josef Breitenbach, Fred Kränzlin (Hrsg.): Pilze der Schweiz. Beitrag zur Kenntnis der Pilzflora der Schweiz. Band 4: Blätterpilze. Teil 2: Entolomataceae, Pluteaceae, Amanitaceae, Agaricaceae, Coprinaceae, Bolbitiaceae, Strophariaceae. Mykologia, Luzern 1995, ISBN 3-85604-040-4.
• German Josef Krieglsteiner (Hrsg.), Andreas Gminder: Die Großpilze Baden-Württembergs. Band 4: Ständerpilze. Blätterpilze II. Ulmer, Stuttgart 2003, ISBN 3-8001-3281-8.

Einzelnachweise

1. ↑ ^{a b c d e f g h i j k l m n} Alfredo Justo, Ekaterina Malysheva, Tatiana Bulyonkova, Else C Vellinga, Gerry Cobian: Molecular phylogeny and phylogeography of Holarctic species of Pluteus section Pluteus (Agaricales: Pluteaceae), with description of twelve new species. In: Phytotaxa. Band 180, Nr. 1, 24. September 2014, ISSN 1179-3163, S. 1, doi:10.11646/phytotaxa.180.1.1 (biotaxa.org).
2. ↑ Alfredo Justo, Alfredo Vizzini, Andrew M. Minnis, Nelson Menolli, Marina Capelari: Phylogeny of the Pluteaceae (Agaricales, Basidiomycota): taxonomy and character evolution. In: Fungal Biology. Band 115, Nr. 1, Januar 2011, S. 1–20, doi:10.1016/j.funbio.2010.09.012 (elsevier.com).

Bitte die Hinweise zum Pilzesammeln beachten!

Pluteus cervinus, also known as Pluteus atricapillus and commonly known as the deer shield^[1] or the deer or fawn mushroom,^[2] is a mushroom that belongs to the large genus Pluteus. It is found on rotten logs, roots and tree stumps and is widely distributed. It can also grow on sawdust and other wood waste. Being very variable in appearance, it has been divided into several varieties or subspecies, some of which are sometimes considered species in their own right. It is edible when young,^[3] but considered by some to be of poor quality^[4] and is not often collected for the table.^[5]

Taxonomy

The species name, cervinus, although generally thought to refer to the colour of the cap, actually refers to antler-like protrusions on its prominent thick-walled pleurocystidia (of which there can be one to three).^[5][6]

Description

The cap ranges from 3–12 cm (1+1⁄8–4+3⁄4 in) in diameter.^[7] Initially it is bell-shaped, and often wrinkled when young. Later it expands to a convex shape. The cap can be deer-brown, but vary from light ochre-brown to dark brown, with a variable admixture of grey or black. The centre of the cap may be darker.^[8] The cap surface is smooth and matte to silky-reflective. The cap skin shows dark radial fibres when seen through a lens, indicating that the microscopic cuticle structure is filamentous. The gills are initially white, but soon show a distinctive pinkish sheen,^[8] caused by the ripening spores. The stipe is 5–12 cm long and 0.5–2 cm in diameter, usually thicker at the base.^[7] It is white and covered with brown vertical fibrils. The flesh is soft and white.^[8] The mushroom has a mild to earthy radish smell^[8] and a mild taste at first, which may become slightly bitter.

The spore size is approximately 8×5μ, and the individual spores are elliptical and smooth. The spore print is salmon-pink to reddish brown.^[5]

It grows on logs and stumps,^[7] and can be found most commonly in the spring and fall.

Similar species

The species looks similar to some dangerous Entoloma species, which also have pink spore prints but grow on the ground.^[7] Other similar species include P. atromarginatus, P. romellii, and P. petasatus.^[7]

Gallery

• 

  Mature P. cervinus

• 

  Young P. cervinus

• 

  Cystidia with apical projections

• 

  Pluteus cervinus spores

• 

  Pluteus cervinus

See also

• List of Pluteus species

Citations

References

• This article is partly translated from the German page.
• Meinhard Moser: Basidiomycetes II: Röhrlinge und Blätterpilze, Gustav Fischer Verlag Stuttgart (1978). English edition: translated by Simon Plant: Keys to Agarics and Boleti (Roger Phillips 1983)
• Régis Courtecuisse, Bernard Duhem : Guide des champignons de France et d'Europe (Delachaux & Niestlé, 1994-2000). ISBN 2-603-00953-2

Pluteus cervinus (Schäffer) P. Kumm. 1871 —o plúteo cervino—^[2]​ es un hongo basidiomiceto de la familia Pluteaceae. Se desarrolla sobre madera muerta o sobre troncos de coníferas o frondosas. Su coloración y tamaño es variable dependiendo el entorno y condiciones de crecimiento. Su seta, o cuerpo fructífero, es comestible, pero no muy apreciado. Su epíteto específico, cervinus, significa "parecido al ciervo".^[2]​ El basónimo de esta especie es Agaricus cervinus Schaeff. 1774.^[1]​

Descripción

Produce setas poco carnosas, cuyo sombrero puede medir hasta 12 centímetros de diámetro. Presenta un color variable entre marrón oscuro y marrón amarillento o gris, con fibrillas radiales. En ejemplares jóvenes, este sombrero tiene forma acampanada. Más tarde se extiende, adquiriendo una forma plano-convexa con un mamelón central. Las láminas son libres, muy tupidas y ventrudas, de color blanco al principio, se van volviendo algo rosadas más tarde y color carne a la vejez. El pie, de color claro, mide unos 15 centímetros de longitud y entre 1 y 2 de diámetro. En su superficie presenta unas fibras longitudinales muy delgadas, de color pardo o amarillento. La esporada es rosada y su carne es blanca, suave y blanda, de olor empalagoso.^[2]​

Referencias

Koivulahorusokas (Pluteus cervinus syn. P. atricapillus) on kupera ruskea tai ruskeanmusta lahorusokaslaji. Sen jalka on valkoinen. Sienen heltat ovat nuorilla sienillä valkoiset ja vanhemmiten punertavat. Se kasvaa yleisenä laholla lehtipuulla koko Suomessa. Rusokkaita ei läntisessä Euroopassa suositella käytettäväksi ruokasienenä.^[2] Venäjällä sanotaan, että länsimaiset vieroksuvat sienen retikkamaista tuoksua. Siellä sientä käytetään yleisesti keitettynä, suolassa tai marinadissa.^[3]

Lähteet

Pluteus cervinus, de ses noms vernaculaires, le plutée couleur de cerf ou plutée du cerf, est un champignon agaricomycète du genre Pluteus de la famille des Pluteaceae.

Description du Sporophore

Hymenophore

Cuticule

Hymenium

Lames

Stipe

Odeur et saveur

Sporée

Pluteus cervinus var. cervinus P. Kumm., Führ. Pilzk. (Zwickau): 99 (1871).

Descrizione della specie

Cappello

7-12 cm, da campanulato a convesso-piano, con largo umbone centrale, fragile

Cuticola

glabra, liscia, brillante, viscida con il tempo umido, bruna, fibrillosa nei funghi adulti

Margine

sinuoso, fessurato negli esemplari adulti.

Lamelle

Fitte, larghe, libere, prima bianche poi rosa con sfumature color ruggine, con filo seghettato e chiaro.

Gambo

6-10 x 0,8-1,5 cm, pieno, cilindrico, spesso ingrossato alla base, biancastro con fibrille longitudinali brunastre.

Carne

Bianca, più o meno flaccida.

Odore

di rapa, ravanello.

Sapore

di rapa

Microscopia

Spore

Spore

5-7,5 x 4-6 µm, ellissoidali, lisce, rosa salmone in massa.

cistidi

fusiformi, coronati da numerosi prolungamenti.

Habitat

Fungo saprofita, fruttifica, per lo più solitario, in estate-autunno su tronchi e ceppi di numerose piante, ma anche su ramaglie e residui vegetali in genere.

Commestibilità

Commestibile, ma mediocre.

Sinonimi e binomi obsoleti

• Agaricus atricapillus Batsch, Elench. fung., cont. prim. (Halle): 77 (1786)
• Agaricus cervinus Schaeff., Fungorum qui in Bavaria et Palatinatu circa Ratisbonam nascuntur 4: 6 (1774)
• Agaricus curtisii Berk. & Broome, Hooker's J. Bot. Kew Gard. Misc. 1: 98 (1849)
• Agaricus pluteus Batsch, Elench. fung. (Halle): 79 (1783)
• Agaricus pluteus ß rigens Pers., Synopsis Methodica Fungorum (Göttingen) 2: 357 (1801)
• Hyporrhodius cervinus (Schaeff.) Henn., (1898)
• Pluteus atricapillus (Batsch) Fayod, Annls Sci. Nat., Bot., sér. 7 9: 364 (1889)
• Pluteus cervinus P. Kumm., Führ. Pilzk. (Zwickau): 99 (1871)
• Pluteus curtisii Berk., Sylloge fungorum omnium husque cognitorum (Abellini) 5: 675 (1887)
• Rhodosporus cervinus (Schaeff.) J. Schröt.

Nomi comuni

• (DE) Rehbrauner Dachpilz
• (FR) Plutée couleur de cerf
• (EN) Deer Shield.

Specie simili

• Pluteus atromarginatus, che si distingue per il filo nerastro delle lamelle e l'assenza di odore rafanoide.
• Pluteus patricius, con cuticola del cappello più chiara.
• Pluteus petasatus, con cuticola del cappello biancastra e spore più ellissoidali.

Bibliografia

• (EN) Pluteus cervinus, in Index Fungorum, CABI Bioscience.
• Tom Volk, Tom Volk's Fungus of the Month for June 1998, su botit.botany.wisc.edu.
• Michael Wood & Fred Stevens, Pluteus cervinus, su The Fungi of California (www.mykoweb.com).
• Kuo, M., Pluteus cervinus: The deer mushroom, su MushroomExpert.Com, 2004.
• Carlo Papetti, Giovanni Consiglio e Giampaolo Simonini (a cura di), Atlante fotografico dei Funghi d'Italia Vol.I, Associazione Micologica Bresadola, 1999.

Elninė skydabudė (lot. Pluteus cervinus) – skydabudžių (Pluteus) genties grybų rūšis.

Vaisiakūniai vidutinio didumo, kartais dideli. Kepurėlė 5-10 (15) cm skersmens, jauna kūgiška, senesnė paplokščia, su smailiu gūbreliu, kartais suskeldėjusi, plaušuota, drėgnu oru gleivėta, pilkai ruda, gelsvai ruda. Lakšteliai iš pradžių balti, senesnių rožiniai, rausvai rudi, platūs, pakraščiai lygiaspalviai, laisvi. Kotas 6-12 cm ilgio, 0,6-2 cm storio, balsvas, pilkas, vėliau rusvas, juosvai plaušuotas, į pagrindą storėjantis. Trama balta, minkšta, aštraus kvapo, nekarti, bet nemalonaus skonio.

Auga birželio-spalio mėn. ant kelmų, išvartų, stuobrių, šakų. IV kategorijos, neskanus. Juos mėgsta stirnos, briedžiai, lesa strazdai, kėkštai.

Vikiteka

Vos an lenga piemontèisa Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì.

Capel fin a 15 cm, globos peui distèis, dle vire motobin a pupa, da seuli a rupios al disch, un pòch fibrilos radialment, da brunastr òcra ciàir a brun nèir, motobin variàbil. Lamele da s-ciasse a motobin ës-ciasse, dëstacà da la gamba, a son bianche a l'inissi e peui reusa quand che ël pissacan a ven vej. Gamba àuta fin a 15 cm e larga fin a 3 cm, fibrilosa ëd brunastr dzora a un fond bianch. La carn, pitòst gorëgna, a l'ha odor ëd rava.

Ambient

A l'é un bolè ch'as treuva motobin soèns. A chërs a ancaminé da la prima, ant ij bòsch dzora a such e bòsch mars. Dle vire a smija ch'a chërsa an sël teren, ma 'd sigura a-i é 'd bòsch mòrt stërmà.

Comestibilità

A venta mai mangé un bolè trovà se un a l'é nen un bon conossidor dij bolè!
Cheidun a lo dà për mangiàbil, ma ëd sigura a-i é ëd ròbe pì bon-e.

Arferiment bibliogràfich për chi a veul fé dj'arserche pì ancreuse

Pluteus cervinus (Schaeff.) Kummer

Aiuto per
la lettura Ayuda para
la lectura Help for
Reading Rintré ant
la Piòla Contaté
j'Aministrator Lìber për
Amprende Coression
ortogràfica Tastadura
piemontèisa Portaj
e Proget Agiut pr'ij
Contributor Travajòt
sempi

Drobnołuszczak jeleni (Pluteus cervinus (Schaeff.) P. Kumm.) – gatunek grzybów należący do rodziny łuskowcowatych (Pluteaceae)^[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Pluteus, Pluteaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1774 r. Schaeffer nadając mu nazwę Agaricus cervinus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1871 r. P. Kumm., przenosząc go do rodzaju Pluteus^[1]. Ma około 40 synonimów łacińskich. Niektóre z nich^[2]:

Nazwę polską podał Władysław Wojewoda w 2003 r. (dla synonimu Pluteus atricapillus). W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten ma też inne nazwy: bedłka jelenia, daszak jeleni, rumieniak jeleni, łuskowiec jeleni^[3]. Łacińska nazwa cervinus pochodzi od słowa cervus oznaczającego jelenia, polska nazwa jest tłumaczeniem nazwy łacińskiej. Nie oznaczają one jednak podobieństwa grzyba do jelenia, ani nie sugerują tego, by grzyb ten był przysmakiem jeleni, lecz nawiązują do poroża jelenia. Mianowice podstawki tego grzyba, na których powstają zarodniki, są "rogate" – mają dwa wyrostki przypominające poroże jelenia^[4].

Morfologia

Kapelusz

Średnica 5-12 cm, czasami nawet do 15 cm, początkowo jest półkulisty, później wypukły, na koniec płaski. Czasami posiada tępy garb, czasami środek kapelusza jest pomarszczony lub guzkowaty. Powierzchnia jedwabista lub z drobnymi, wrośniętymi włókienkami. Barwa kapelusza w różnych odcieniach brązu i koloru szarego; od jasnoszarobrązowej do czarnobrązowej, zdarzają się też osobniki albinotyczne o całkowicie białym kapeluszu. Podczas wilgotnej pogody jest błyszczący^[5].

Blaszki

Wolne (nie dochodzące do trzonu). U młodych okazów kremowobiałe, potem łososioworóżowe, dość gęste, brzuchate^[5][6].

Trzon

Wysokość 5-10 cm, grubość 0,5-1,5 cm, ale czasami zdarzają się okazy o grubości trzonu do 3 cm. Jest walcowaty, rzadziej maczugowaty. Powierzchnia brudnobiała z ciemniejszymi włókienkami tworzącymi podłużne smugi. W młodości trzon pełny, u starych okazów pusty^[5].

Miąższ

Białawy, w kapeluszu elastyczny, w trzonie dość kruchy. Smak łagodny, nieco stęchły lub ziemisty, zapach dość silny, podobny do rzodkwi lub kiełków ziemniaka^[5].

Cechy mikroskopowe;

Wysyp zarodników różowy. Zarodniki szerokoelipsoidalne, gładkie, o rozmiarach (6,5) 7,5 × 6,5 μm. Podstawki 4-zarodnikowe o rozmiarach 20-31 × 6,5-9 μm. Licznie występują cienkościenne i bezbarwne cheilocystydy o rozmiarach 15-60 × 10-25 μm i krótkomaczugowatym lub gruszkowatym kształcie. Również licznie występują pleurocystydy. Mają rozmiar 50-90 (120) × 10-18 μm, są wąskowrzecionowate, długie i zakończone na wierzchołku 2-6 ostrymi hakami. Mają grubą ścianę w szczytowej części. Strzępki w skórce kapelusza mają szerokość do 20 μm i ułożone są równolegle do jego powierzchni. Ich końcowe części o długości około 50-60 μm mają zaokrąglone końce i zawierają brązowy barwnik. Na strzępkach brak sprzążek^[7].

Występowanie i siedlisko

Poza Afryką i Antarktydą występuje na wszystkich kontynentach, a także na wielu wyspach^[8]. W Ameryce Północnej oraz w Europie Środkowej jest częsty^[4][5]. W Polsce jest bardzo pospolity^[6].

Występuje w lasach, zarówno iglastych, jak liściastych i mieszanych. Rośnie na zbutwiałym drewnie; na pniach, grubszych gałęziach znajdujących się na ziemi, na korze, na trocie i różnego rodzaju ścinkach drzewnych, nigdy jednak na cienkich gałęziach. Owocniki pojawiają się od wiosny do późnej jesieni^[5], pojedynczo lub w niewielkich grupach (po kilka sztuk). Szczególnie bujnie rozwija się na wilgotnych trocinach i stosach drobnych, butwiejących odpadków drzewnych^[9].

Znaczenie

Saprotrof^[3]. Grzyb jadalny, jednak mało smaczny^[5], ma bowiem piwniczny zapach, a ze względu na cienki miąższ jest mało wydajny^[6].

Gatunki podobne

• pieniążnica szerokoblaszkowa (Megacollybia platyphylla). Ma rzadsze, ale szersze i zawsze białe i przyrośnięte do trzonu blaszki, a u podstawy trzonu liczne ryzomorfy. Wysyp zarodników jest biały^[6].
• drobnołuszczak czarnoostrzowy (Pluteus atromarginatus) ma ciemnobrązowe lub czarne ostrza blaszek i rośnie na drewnie drzew iglastych^[9].
• drobnołuszczak zielonawoszary (Pluteus salicinus) ma szaroczarniawy kapelusz bez brązowych odcieni. Rośnie na drewnie wierzby^[6].
• istnieje jeszcze kilka podobnych gatunków łuskowców. Pewne ich rozróżnienie możliwe jest tylko badaniami mikroskopowymi^[9].

Przypisy

Pluteus cervinus, (Jacob Christian Schäffer, 1774 ex Paul Kummer, 1871), sin. Pluteus atricapillus, ([August Batsch]], 1783 ex Victor Fayod, 1889), este o specie de ciuperci comestibile și saprofite din încrengătura Basidiomycota, în familia Pluteaceae și de genul Pluteus,^[1] denumită în popor ciuperca cerbilor.^[2] Buretele se poate găsi în România, Basarabia și Bucovina de Nord, crescând solitar, câteodată fasciculat, în pădure de foioase sau de conifere pe trunchiuri și ramuri în putrefacție de fag și stejar respectiv molid, câteodată și pe mici fragmente de lemn ascunse sub sol. Apar de la deal la munte, din aprilie până în noiembrie.^[3][4]

Istoric

Paul Kummer

Această specie a fost descrisă și redenumită deseori de diferiți micologi.^[5] Dar numai doi taxoni s-au menținut:

Unul este Pluteus atricapillus, descris în 1786 de micologul german August Batsch în lucrarea sa Elenchus Fungorum cu numele de gen Agaricus,^[6] acesta fiind redicționat de savantul francez Victor Fayod în Pluteus (1889). Această denumire a fost și mai este folosită de mulți micologi în cărți de descriere, vândute până astăzi (de exemplu la Bruno Cetto, Rose Marie și Sabine Maria Dähncke sau Hans E. Laux).

Al doilea este datorat renumitului micolog german Jacob Christian Schäffer care a descris ciuperca inițial în volumul 4 al operei sale Fungorum qui in Bavaria et Palatinatu circa Ratisbonam nascuntur icones, nativis coloribus expressae din 1774, ca Agaricus cervinus.^[7] După ce renumitul om de știință suedez Elias Magnus Fries a determinat genul Pluteus in volumul 2 al operei sale Flora scanica din 1836,^[8], noul nume binomial a fost hotărât de micologul german Paul Kummer în lucrarea sa Der Führer in die Pilzkunde din 1871.^[9] Acest taxon mai este valabil actual (2018).

Descriere

Bres.: Pluteus cervinus

• Pălăria: Ea este de mărime medie pentru ciuperci plin dezvoltate cu un diametru de aproximativ 7-12 cm, inițial semisferică cu marginea răsfrântă spre picior apoi convexă, la sfârșitul maturizării aplatizată, cu un gurgui mai mic sau mai mare, dar pronunțat. Cuticula este netedă, culoarea variind de la brun-închis la gri-maroniu. La bătrânețe se formez dungi radiale din firișoare mici mătăsoase.
• Lamelele: Ele sunt dese și late, destul de înalte, cu lameluțe intercalate începând la margine și neaderente la picior. Coloritul este inițial alb și apoi roz.
• Sporii: Ei au o mărime de 6,1-8,4 x 4,8-6,2 microni, sunt ovali, aproape rotunzi, pulberea lor fiind roză.
• Piciorul: El are o înălțime de 6-10 cm și o lățime de 0,8-1,7 cm, fiind plin, deseori curbat precum ușor fibros și îngroșat la bază, fără inel sau volvă, fiind de culoare albă cu filamente longitudinale brune.
• Carnea: Ea este destul de moale și albă, cu un miros nu prea puternic de sfeclă sau ridichi.^[3][4]

Specia crește pe lemn mort. În cazul în care lemnul este îngropat în pământ, ar putea apărea impresia, că organismele fructifere crescură din el.^[10]

• Reacții chimice: Baza piciorului se colorează cu tinctură de Guaiacum încet albastru..^[11][12]

• P. cervinus, spori

• P. cervinus, lamele din apropiere

• P. cervinus, lamele și picior

• P. cervinus tăiat

• P. cervinus tânăr

• P. cervinus bătrâne

• P. cervinus, fasciculați

Confuzii

Pluteus cervinus poate fi confundat cu specii aceluiași gen care sunt cu toate comestibile, dar de valoare culinară scăzută (la unele piciorul fiind incomestibil pentru că prea fibros),^[13] de exemplu cu: Pluteus atricapillus,^[14] Pluteus atromarginatus sin. Pluteus nigrofloccosus,^[15] Pluteus bruneoradiatus,^[16] Pluteus cinereofuscus,^[17] Pluteus patricius,^[18] Pluteus phlebophorus,^[19] Pluteus podospileus,^[20] Pluteus pouzarianus,^[21] Pluteus romellii,^[22] Pluteus salicinus^[23] sau Pluteus thomsonii,^[24] dar și cu Entoloma vernum.^[25]

Specii asemănătoare

• !! Entoloma vernum !!

• Pluteus atromarginatus

• Pluteus bruneoradiatus

• Pluteus cinereofuscus

• Pluteus phlebophorus

• Pluteus podospileus

• Pluteus pouzarianus

• Pluteus romellii

• Pluteus salicinus

• Pluteus thomsonii

Valorificare

Ciuperca cerbilor este comestibilă ca și majoritatea celalaltelor soiuri acestui gen, dar este de valoare culinară mai scăzută. Ea însă poate fi folosită, fiind găsită cam des, împreună cu alte ciuperci în mâncăruri. Și uscarea precum conservarea buretelui în ulei sau oțet sunt posibile.^[26]

Note

Bibliografie

• Marcel Bon: „Pareys Buch der Pilze”, Editura Kosmos, Halberstadt 2012, ISBN 978-3-440-13447-4
• Bruno Cetto, volumele 1-7 (vezi note).
• Rose Marie Dähncke: „1200 Pilze in Farbfotos”, Editura AT Verlag, Aarau 2004, ISBN 3-8289-1619-8
• Ewald Gerhard: „Der große BLV Pilzführer“ (cu 1200 de specii descrise și 1000 fotografii), Editura BLV Buchverlag GmbH & Co. KG, ediția a 9-a, München 2018, ISBN 978-3-8354-1839-4
• Jean-Louis Lamaison & Jean-Marie Polese: „Der große Pilzatlas“, Editura Tandem Verlag GmbH, Potsdam 2012, ISBN 978-3-8427-0483-1
• J. E. și M. Lange: „BLV Bestimmungsbuch - Pilze”, Editura BLV Verlagsgesellschaft, München, Berna Viena 1977, ISBN 3-405-11568-2
• Hans E. Laux: „Der große Pilzführer, Editura Kosmos, Halberstadt 2001, ISBN 978-3-440-14530-2
• Till E. Lohmeyer & Ute Künkele: „Pilze – bestimmen und sammeln”, Editura Parragon Books Ltd., Bath 2014, ISBN 978-1-4454-8404-4
• Meinhard Michael Moser: „Röhrlinge und Blätterpilze - Kleine Kryptogamenflora Mitteleuropas”, ediția a 5-ea, vol. 2, Editura Gustav Fischer, Stuttgart 1983

Legături externe

• Materiale media legate de Ciuperca cerbilor la Wikimedia Commons
• Ciuperca cerbului, film

• 1 Назва
• 2 Будова
• 3 Життєвий цикл
• 4 Поширення та середовище існування
• 5 Практичне використання
• 6 Галерея
• 7 Примітки
• 8 Джерела

1. ↑ Elenchus fungorum. Continuatio prima: 77, t. 16:76 (1786)
2. ↑ Synopsis methodica fungorum: 328 (1801)
3. ↑ Herbier de la France 12: t. 534 (1812)
4. ↑ A natural arrangement of British plants 1: 606 (1821)
5. ↑ Fungorum qui in Bavaria et Palatinatu circa Ratisbonam nascuntur Icones 4: 6, t. 10 (1774)
6. ↑ Hooker's Journal of Botany and Kew Garden Miscellany 1: 98 (1849)
7. ↑ Persoonia 12 (4): 342 (1985)
8. ↑ Pluteus atricapillus. www.mycobank.org. Процитовано 2017-05-16T07:57:13+00:00.
9. ↑ E. Lawrence, S. Harniess Mushroom and other fungi. Identification guides British & European. // Flame tree publishing. London, 2007. — 384 p. — P. 366.
10. ↑ Вассер С. П. Флора грибов Украины. Агариковые гибы.- К.: Наукова думка, 1980.- 328 с.

Споры

Пластинки 10—15 мм шириной, частые, у ножки свободные, у края шляпки закруглённые, широкие, толстые, у молодых грибов беловатые, затем, по мере созревания спор, розовые, у старых грибов мясо—красного цвета.

Ножка 5—15 × 0,8—2 см, цилиндрическая, плотная, сплошная, белая или беловато—серая, с продольными бурыми волокнами, которые обычно светлеют по направлению к шляпке, реже с муаровым рисунком, часто слабо—вздутая, булавовидная у основания; бывает сильно изогнутой. Легко отделяется от шляпки.

Споровый порошок розовый. Споры 8—9 х 5—6 мкм, коротко—эллипсоидные, гладкие, розоватые. Цистиды с толстыми стенками и апикальными придатками («рожками»).

Произрастание

Гриб—сапрофит. Широко распространён в северной умеренной зоне. Растёт в лиственных, реже — хвойных, лесах, парках и садах на разлагающейся древесине всех видах, включая гниющие пни, стволы и ветки деревьев лиственных (берёза, дуб), иногда хвойных (сосна) пород, валежник, кучи коры, изредка встречается на земле возле пней. Обильно развивается на опилках и древесной щепе. Особенно часто встречается в местах вырубок. Произрастает одиночно или малыми группами. В России встречается с конца мая до конца октября, в средней полосе Европейской части России наиболее обилен с середины июня до начала июля и с конца июля до конца августа. Обычен даже в засушливые годы.

Сходные виды

Род плютей насчитывает более 140 видов, некоторые из которых трудноразличимы между собой.

• Плютей чернокрайний, Pluteus atromarginatus (Singer) Kühn., — более редкий вид, который отличается черноватой шляпкой и тёмно окрашенными краями пластинок. Растёт на полусгнивших деревьях хвойных пород.
• Плютей Поузара, Pluteus pouzarianus Singer, отличается наличием пряжек на гифах, что различимо лишь под микроскопом. Развивается на деревьях мягких пород, лишен отчётливого запаха.
• Схожие представители родственного рода Volvariella отличаются наличием вольвы.
• Схожие представители рода Entoloma имеют приросшие пластинки вместо свободных. Растут на почве.
• Коллибия широкопластинчатая, Megacollybia platyphylla (Pers.) Kotl. & Pouzar, — несъедобный или условно—съедобный гриб, отличается редкими, беловатыми или кремовыми пластинками и характерными тяжами в основании ножки.

Употребление

Съедобный гриб низкого качества (4 категория). В некоторых источниках отнесён к категории несъедобных грибов^[8]. Пищевые качества посредственные; мякоть водянистая, имеет неопределённый вкус и неприятный запах, который сохраняется после отваривания.

Примечания