Macar üçgülü

Koniczyna pannońska, koniczyna wielkogłówkowa^[3] (Trifolium pannonicum L.) – gatunek rośliny wieloletniej należącej do rodziny bobowatych.

Rozmieszczenie geograficzne

Występuje w środkowej i południowo-wschodniej Europie oraz w Turcji^[4]. Szczególnie pospolita jest w rumuńskich, ukraińskich i słowackich Karpatach.

W Polsce jest rzadka i występuje wyłącznie w Beskidzie Sądeckim i w okolicach Przemyśla. W Beskidzie Sądeckim Bogumił Pawłowski wymienia pięć stanowisk w Paśmie Radziejowej i dwa w Paśmie Jaworzyny, ale jego dane pochodzą z 1925. Ostatnio jednak odkryto nowe stanowiska. Znajdują się na polanie Stos i przy drodze leśnej od tej polany na Kordowiec, na Suchym Groniu, na polanie Paszkowej, Jasionowej, w okolicach Brzyny oraz w należącym do Obidzy osiedlu Sopatowiec. Dwa z tych stanowisk (na polanie Paszkowej i Jasionowej) pokrywają się z podanymi przez Pawłowskiego (ale inaczej opisanymi). Bolesław Kotula podaje też kilka stanowisk w okolicach Przemyśla (na Pogórzu Przemyskim i Dynowskim), ale jego dane pochodzą z 1881 roku^[5].

Po stronie słowackiej gatunek ten notowano na południowym Podtatrzu (np. koło Kokawy Liptowskiej)^[6].

Morfologia

Łodyga

Wzniesiona, mocna i gruba. Osiąga wysokość 30-60 cm i jest szorstko, odstająco owłosiona^[7].

Liście

Złożone z trzech lancetowatych lub eliptycznie podługowatych listków, 3–10 razy dłuższych niż szerokich^[6], podobnie jak łodyga szorstko owłosionych^[7].

Kwiaty

Zebrane w początkowo jajowatą, później jajowatolancetowatą główkę, która od samego początku na długiej szypułce wyrasta powyżej liści. Długość główki do 6 cm. 10-nerwowy kielich ma długość 11-16 mm. Jego dolny ząbek jest znacznie dłuższy od rurki, która wewnątrz ma owłosione, pierścieniowate zgrubienie, a z zewnątrz jest odstająco owłosiona. Korona kwiatów jest żółtawobiała^[7].

Biologia i ekologia

Bylina, hemikryptofit. W Karpatach rośnie na łąkach i w świetlistych zaroślach, na niezbyt wilgotnych i kwaśnych glebach powstałych z rozkładu fliszu karpackiego. W Beskidzie Sądeckim wszystkie stanowiska znajdują się na wysokości 480–850 m n.p.m. Kwitnie od czerwca do lipca, jest owadopylna^[5]. Liczba chromosomów 2n = 96, 98, c. 126, 128, 130, 180 Ga (06) 3, 4, 5, 6^[8].

Zagrożenia

Umieszczona na polskiej czerwonej liście w kategorii VU (narażony)^[9]. W klasyfikacji IUCN gatunek zagrożony wyginięciem (kategoria VU) w Karpatach polskich. W Polsce występuje na obszarze Popradzkiego Parku Krajobrazowego. W Brzynie w 2002 kwitnęło kilkaset osobników. Jest jednak zagrożony. Głównym źródłem zagrożenia jest zaprzestanie koszenia polan, na których występuje. Powoduje to ich zarastanie w wyniku naturalnej sukcesji wtórnej^[5]. Gatunek umieszczony w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin w kategorii VU (narażony)^[10].

Przypisy