Anchusa

Kwiaty farbownika lazurowego

Farbownik (Anchusa L.) – rodzaj roślin należący do rodziny ogórecznikowatych. Należy do niego ok. 35 gatunków roślin^[4][5]. Występują one w Europie, zachodniej Azji (jeden gatunek sięga Chin^[6]), w północnej Afryce, największe zróżnicowanie osiągając w basenie Morza Śródziemnego. Jeden gatunek (A. capensis) rośnie w Afryce Południowej^[4][5]. W Polsce naturalnie występują dwa gatunki – farbownik polny A. arvensis i lekarski A. officinalis. Kilka gatunków jest uprawianych i niektóre przejściowo dziczeją^[7][8]. Jako rośliny ozdobne sadzone są z tego rodzaju zwłaszcza: farbownik lazurowy A. azurea, farbownik lekarski A. officinalis i A. capensis^[4]. Farbownik lekarski był także dawniej stosowany jako roślina lecznicza i warzywo^[4].

Morfologia

Pokrój

Rośliny jednoroczne, dwuletnie i byliny osiągające do 1,5 m wysokości^[5]. Pędy podnoszące się lub prosto wzniesione^[9]. Rośliny szorstko owłosione, rzadko miękko owłosione, z włoskami przylegającymi^[6].

Liście

Skrętoległe, pojedyncze^[5]. Najczęściej całobrzegie i lancetowate^[9].

Kwiaty

5-krotne^[5], skupione w szczytowe skrętki, zwykle wydłużające się w czasie owocowania, z lancetowatymi przysadkami^[6]. Działki kielicha zrośnięte tylko u nasady^[5]. Bywają równe lub nierówne, kształtu równowąskiego do trójkątnego i zwykle powiększają się nieco podczas owocowania^[6]. Płatki korony zrośnięte w krótką rurkę, zamkniętą osklepkami, poza tym z łatkami rozpostartymi w kolistą lub dzwonkowatą koronę, równe lub nierówne^[6]. Gardziel korony może być prosta lub zgięta^[6]. Płatki barwy niebieskiej, fioletowej, białej lub żółtawej. Pręciki równej długości, krótsze od rurki korony, nitki i pylniki zwykle krótkie. Zalążnia górna, czterokomorowa, z pojedynczą, krótką szyjką słupka niewystającą z rurki korony^[5]. Znamię główkowate i rozwidlone^[6].

Owoce

Rozłupnie rozpadające się na cztery zwykle czarne lub brązowe i pomarszczone rozłupki^[5].

Systematyka

Rodzaj należy do podplemienia Boragininae, plemienia Boragineae, podrodziny Boraginoideae, rodziny ogórecznikowatych Boraginaceae^[3].

Część gatunków tu dawniej włączanych przeniesiona została do innych rodzajów, np. dawny farbownik niezapominajkowy Anchusa myosotiflora Lehm. → brunera wielkolistna Brunnera macrophylla (Adams) I.M.Johnst., a farbownik zimozielony Anchusa sempervirens (L.) Tausch → Pentaglottis sempervirens (L.) Tausch ex L.H.Bailey^[10], Anchusa cretica Mill. → Anchusella cretica (Mill.) Bigazzi, E.Nardi & Selvi^[11]

Wykaz gatunków^[12]

Przypisy